10 emakume-izen Arrasateko kaleetarako

Data: 2013(e)ko martxoaren 8a Egilea: Joxe Aranzabal

Herenegun harri eta zur geratu nintzen irakurri nuenean Arrasaten, nire jaioterrian, 146 kaletatik, batek bakarrik daramala emakume baten izena, eta hori oraintxe bertan onartu delako. Lotsatu egiten naiz orain arte konturatu ere egin ez garelako, eta eskerrak ematen dizkiot Intxorta 1937 Kultur Elkarteari gaia ateratzeagatik.

Nahiz eta orain ez naizen bizi Mondragoen, pentsatu dut nire ekarpen xumea egin dezakedala, Arrasateko Udalari zerrenda bat eskainita, hamar emakume nabarmenen izenekin, hangoak eta hemengoak, kale bana izan dezaten herrian. Horra izen-deiturak, hurrenkera alfabetikoan:

  • Simone de Beauvoir. Idazle, pentsalari eta feminista famatua, emakumeen belaunaldiak markatu ditu.
  • Maria Callas. XX. mendeko opera abeslaririk onenetakoa. Oraindik ere bere ahotsak hunkitu egiten du mundua.
  • Marie Curie. Lehen emakumea Nobel saria irabazten, berau birritan irabazi zuen, arlo desberdinetan. Bere ikerkuntzak izugarri aurreratu zuen erradioaktibitatearen ezagutza.
  • Amelia Earhart. Lehen emakume pilotua Atlantikoa zeharkatu zuena hegazkin batean. Emakumeen eskubideen defendatzaile sutsua.
  • Aretha Franklin. Soul abeslari estatubatuarra, bere musika esparru askotara zabaldu da: gospel, jazz, blues, R&B, pop, rock eta funk.
  • Adela Ibabe. Andereño aramaioarra, gogor saiatu zen emakumeen estatusa aldatzen, bai etxean eta baita lanean ere. Oso gazte hil zen, aborto klandestino bat izan ondoren.
  • Kleopatra. Egiptoko erregin aspaldikoa. Inspirazio iturri etengabea izan da mendeetan barrena: literaturan, zinean, musikan, modan…
  • Mari. Euskal mitologiako jainkosa nagusia, etxea du hainbat menditan: Anboto, Aizkorri, Txindoki, Aralar…
  • Mona Lisa. Munduko artelan ezagunena eta bisitatuena. Hau ere, inspirazio-iturri amaigabea literaturan, musikan, antzerkian eta hedabide modernoetan.
  • Elbira Zipitria. Maistra, ikastolen sortzaileetarikoa, euskararen sustatzailea eta emakumeak baztertzearen kontrako borrokalaria izan zen.

 

Kategoriak Feminismoa | Etiketak , , , , | 2 iruzkin

Testu bidezko mezua hizketa da, atzamarrez egina

Data: 2013(e)ko martxoaren 4a Egilea: Joxe Aranzabal

John McWhorter Columbia Unibertsitateko Hizkuntzalaritza irakasleak ohartarazi digu TED2013 hitzaldi interesgarri batean oker gabiltzala pentsatzen badugu testu bidezko mezuak idazketa direla: “Testu bidezko mezua ez da hizkuntza idatzia”, esan zuen, “askoz ere hurbilago dago oso aspalditik izan dugun hizkuntzatik: hizkuntza mintzatua”. Gure artean, ados ote daude Kike Amonarriz eta Asier Sarasua baieztapen horrekin?

Wired aldizkariak jaso du hitzaldiaren berri. Bertan hizlariak dioenez, gizakiok hizkera erabili dugu elkarren artean komunikatzeko, 150.000 urtez bai. Idazketa, berriz, antzelan erabilgarria izanda ere, asmakizun nahiko berria da. “Gizateria bizi izan balitz 24 orduz”, esan zuen McWhorter-ek, “idazketa agertuko zatekeen gaueko 23:07etan”.

Une jakin batean, idazketaren zehaztasuna eta formalismoa hizketan txertatu zen. Harrezkero, denok ezagutu dugu norbait kode formalean hitz egiten duena, barroko samar. Hortaz, hitz egin ahal badugu idazten dugun moduan, zergatik ez idatzi hitz egiten dugun gisan? Orain arte erabili ditugun tresnak (arkatzak, idatz makinak, ordenagailuak…) ez dira egokiak izan, argudiatu du McWhorter-ek, motelegiak zirelako. Telefono mobila, berriz, eskuragarria eta bizkorra da. Hortaz, testu bidezko mezua ez bada idazketa, zer da orduan? “Hizketa, atzamarrez lagundua”.

“Errazena da esatea testu bidezko mezularitza hizkuntzaren gainbehera dela”, dio McWhorter irakasleak. Baina ez gaitezen engaina, mendeetan barrena gauza bera esan du-eta jendeak, erromatarren garaian hasita. “Hala ere, nolabaiteko konplexutasuna sortzen ari da hor, arau eta hizkera propioa garatzen ari baita atzamar bidez egindako hizketan”.

Kategoriak hizkuntza | Etiketak , , , , , , , | 11 iruzkin

Ebakuntza gelan

Data: 2013(e)ko otsailaren 25a Egilea: Joxe Aranzabal

Ez nuen uste ebakuntza gela behar zenik begiak operatzeko, baina halaxe da. Nik neuk probatu dudanez, ICQO ospitalean, behintzat, behar den moduko ebakuntza gela daukate. Bertan hiru aldiz egon naiz azken aldi honetan, baina lehenengoan etxera bidali ninduten, operatu ezinik.

Otsailaren 11n garaiz iritsi ginen Begoña inguruetara, Bilbon, bertan baitago ICQO ospitalea, ezker begia behar bezala prestaturik, oftalmologoak aurrez agindu bezala. Itxaron gelan, bideo bat ikusten igaro genuen denbora, oso bideo interesgarria, erakusten baitzuen zelan egiten diren hainbat ebakuntza, tartean kataratak. Halako batean, nire izen-deiturak entzun genituen bozgorailuan. “Sartu 1 gelaxkan, mesedez”.

Gelaxka hartan, arropa erantzi eta, galtzontzilotan, bata fin bat jantzi nuen, plastikozko txano bat bururako, eta plastikozko zapatilak oinetarako. Hotza. Handik pasatu nintzen gela handiago batera, berau ate automatiko batez lotuta ebakuntza gelarekin. Ohe gurpildun batean etzan, eta estali egin ninduten manta pare batekin, bigarrena nik eskatuta, hotz egiten baitzuen. Erizain batek tanta batzuk bota begian eta anestesistaren lana prestatu zuen. Ordubete egon nintzen begiak itxita eta itxaroten, ebakuntza gelan ustegabeko arazoak egon zirelako.

Halako batean, ate automatikoa ireki eta Iñigo Korkostegi oftalmologoa sartu zen, bere laguntzaileekin, tartean anestesista. Azalpen labur batzuk, lasai egon nendin, eta barrura. Ni etxanda, argitxo bati begira. Anestesista lanean hasi zen, eta, esnai nengoen arren, ez nuen bat ere minik izan ebakuntza egin bitartean. Igartzen nuen, bai, begian ari zirela, baina gehiago ez. 15-20 minutu haietan, nire begiaren kristalinoa desegin —bertan baitzegoen katarata—, eta haren ordez lentilla monofokal bat jarri zidaten, urrutira ikusteko horietakoa.

Ebakuntza amaitu eta hamar minutura, eskaileretan behera ari nintzen ospitaleko ate nagusitik, Begoñako eliza ondoko aparkalekurantz. Handik astebetera, hilaren 18an, berriro joan ginen, eskuin begia operatzera, eta, aurreko asteko itxaronaldi luzea izan ezik, dena berdin joan zen. Alegia, primeran.

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , , , , | Utzi iruzkina

Agur kataratei, adio betaurrekoei

Data: 2013(e)ko otsailaren 24a Egilea: Joxe Aranzabal

Bai, dagoeneko ez daukat anteojurik. Jantzi ditut eskolan hasi nintzenetik, bost urte nituela, orain arte. Urtarrilean baina, kataratak aurkitu zizkidaten begi bietan, eta azken bi aste hauetan ebakuntza egin didate ICQO klinikan, Bilbon, kataratak kentzeko: otsailaren 11n ezker begia, eta astebete geroago, 18an, eskuina.

Ikusmenari dagokionez, aldaketa handia izan da: orain dezente hobeto ikusten dut. Dena da garbiagoa, definizio handikoa, bat ere laino barik. Hala ere, irakurtzeko-eta betaurreko sinple batzuk beharko ditut, kristalinoaren ordez lentilla monofokalak jarri dizkidatelako, urrutira ikusteko egokiak.

Itxura, berriz, bestelakoa daukat, orain ez baitaukat apaingarririk mozuan. Lehenengo eta behin, neu ohitu beharko naiz neure irudi berrira, eta gero, besteak. Ispiluan ere zimurrak ikusten ditut sekula baino argiago, nire zimurrak.

Eta bai, astia hartzen dudanean, aldatu egin beharko dut nire profiletako argazkia, blogean, Twitter-en, Facebook-en eta gainerako tokietan.

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , , , | 3 iruzkin

Argitaratzaileak eta enpresa teknologiko berriak

Data: 2013(e)ko otsailaren 21a Egilea: Joxe Aranzabal

Gurebook.com plataforma desagertzeak argi utzi du euskal argitaratzaile gehienak noraezean dabiltzala. Baina mundua ez da hor bukatu, eta irtenbidea eurek uste duten baino hurbilago izan dezakete: beren inguruko enpresa teknologiko berrietan. Bilboko enpresa batek, Dosdoce, horixe gomendatu du New Yorken argitaratutako txosten batean: How to Collaborate with Startups.

Dosdoce enpresa 2004an sortu zen Bilbon, eta aztertzen du teknologiaren erabilera kulturan. Urtero txostenak argitaratzen ditu, aztertzeko zer joera nabaritzen diren sormen industrietan. Enpresako sortzailea Jabier Zelaia da. Azken txostena TOC konferentzian aurkeztu du, Zelan aritu elkarlanean enpresa teknologiko berriekin, eta oihartzun handia izan du nazioarteko liburugintzaren alorrean. Joe Wikert adituaren iritziz, hauxe da azken aldi honetan irakurri duen txostenik inportanteena.

Azterketaren ondorioak

Dosdoce enpresak galdetegi bat bidali zien munduko 170 startup eta argitaratzaileri (Espainia, Alemania, Italia, Britainia Handia, Argentina, Txile, Mexiko, AEB, Suedia eta Frantziakoak, besteak beste), eta jasotako erantzunekin, ondorio garbiak atera ditu.

Galdetegiaren datuak aztertuta, Dosdoce sinistuta dago liburuaren esparruko enpresa tradizionalek (argitaratzaileek, liburu saltzaileek, liburutegiek…) elkarlana estutu beharra dutela enpresa “natibo digitalekin”, etekina atera nahi badiete Internetek eskaintzen dituen aukerei. Zeren enpresario digitalek jeneralean beste ikuspegi batekin egiten baitie aurre negozioen desafioei. Beti saiatzen dira bide berriak bilatzen arazoak konpontzeko edo kontsumitzaileen beharrak asetzeko. Eurekin lan eginez gero, enpresa tradizionalek sakonago ulertuko dute ekonomia digitala, eta esparru horrek egunero eskaintzen dituen aukerak.

Txostena jaisteko moduan dago hemen, aintzat hartuta zer lizentzia duen: CC “Attribution-NonCommercial-NoDerivative”. Txostenaren laburpena, berriz, Collaborating with startups artikuluan irakur daiteke.

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , , , , , | Utzi iruzkina

Barojatarrak

Data: 2013(e)ko otsailaren 11a Egilea: Joxe Aranzabal

Egun hauetan Semblanza de Pío Baroja liburua irakurri dut, Julio Caro Barojak bere osabari buruz idatzitako biografia laburra bezain mamitsua. Estilo sinplean, baina prosa oso argiarekin, Julio Caro Barojak kontatzen dizkigu Pio Barojaren azken urteak, bai Beran, Nafarroan, eta baita Madrilen ere. Kontakizun hunkigarria da, eta zentzuz betea. Nik oso gustura irakurri dut.

Bereziki gozatu dut Julio Caro Barojaren prosa eta kontatzeko modua. Irakurri ahala, gogoratzen nintzen gaztaroan zelako atseginez irakurri nituen Caro Barojaren beste liburu batzuk (Las brujas y su mundo, Brujería vasca, Inquisición, brujería y criptojudaísmo, El señor inquisidor y otras vidas por oficio, Los vascos…), eta berriro ere, prendatuta geratu naiz.

Mondragoen ezagutu nuen Julio Caro Baroja, 1972-1973 urte inguruan Joseba Quevedo lagun aspaldikoak eta Ramon anaiak ekarri zutenean hitzaldi bat ematera. Erdi Aroko Arrasatez hitz egin zuen, baina ez horretaz soilik. Bukatutakoan, berarekin geratu ginen hitz egiten, lotara joan zen arte. Biharamonean ere berriro egin genuen tril jakintsuarekin, eta geroago jakin genuen egun hura aprobetxatu zuela Mondragoeko alde zaharra marrazteko Santa Barbara gainetik. Bide batez esanda, Julio Caro Barojak oso ondo marrazten zuen.

Semblanza de Pío Baroja hau Ediciones 98 argitaletxeak kaleratu du. Ahal baduzue, irakurri, merezi du-eta.

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , , | Utzi iruzkina

WordPress plataforman gaude orain

Data: 2013(e)ko otsailaren 10a Egilea: Joxe Aranzabal

Ez dakit konturatu zaren, irakurle, akaso bai. Kontua da Faroa orain WordPress plataforman dagoela, Goienak horrela erabakita. Hauxe da, hain zuzen, plataforma horretan dagoenetik bertan idazten dudan lehen mezua. Denborak esango digu zer abantaila dituen WordPress-ek.

 

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , | Utzi iruzkina

Lance Armstrong biktima? Capone beste

Data: 2013(e)ko urtarrilaren 18a Egilea: Joxe Aranzabal

Artikulu hau berez erantzun bat da, Sustatu agerkarian utzi diodana Xabier Usabiagari, “Lance Armstrong biktima da” artikuluan:

Izenburu moduan oso ondo geratzen da —“Lance Armstrong biktima da”— noiz eta Lance Armstrong txirrindulari ohiak onartzen duenean zazpi Tour irabazi zituela iruzur eginda, Armstrong bera biktimatzat aurkeztuta, “kirolean inoiz izan den biktimarik handiena, beharbada”. Mundua hankaz gora.

Bere taldekideak behartu zituena dopatzera (Tyler Hamiltonen liburua eta USADAren txostena irakurri dituenak horren adibide ugari ditu) Kristo gurutziltzatuaren parean jartzea, zergatik eta bere kideak salatuko ez dituelako, ironia lazgarria da.

Al Capone ere gizartearen biktima izan zen, koitadua, 14 urterekin eskolatik bota, eta gangsterren esku erori zen. Guk ere esan genezake garai hartan prostituzioak, xantajeak eta hilketek ez zutela gaur egungo konotaziorik. Moralki onartuta zeudela. Eta, are gehiago, beharrezkotzat jotzen zirela. Baina ez dugu horrelakorik esango, ez delako egia.

Batak zein besteak agintea erabili zuten beren mesederako, iruzur sistema bat antolatu zuten beren helburua lortzeko —agintea, ospea eta dirua—, behartu egin zituzten beren inguruko ahulenak beren nahiera lan egitera eta gizarte ustela baliatu zuten, ustelkeria gehiago zabalduz.

Baina ez kezkatu, Xabier, Lance Armstrongek oso ondo manejatzen ditu agintearen hariak, eta itzuliko da, amerikarrei hainbeste gustatzen zaien estiloan, bere bekatuak garbitu dituen Akiles baten eran, eta diru mordoa egingo du berriro, eta ospetsuen olinpoan segituko du, forever and ever.

Bitartean, guk galdetu beharko diogu geure buruari, zergatik ez dagoen euskaldunik dopatu direla aitortu duten txirrindularien tropelean, eta horrelako albisteak irteten direnean, zer dela-eta gure komunikatzaile askok esaten duten aurrera begiratu behar dela, gauza horiek antzinako kontuak direla. Eta abar, eta abar.

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , , , | Utzi iruzkina

The Man from Earth: film ederra

Data: 2013(e)ko urtarrilaren 16a Egilea: Joxe Aranzabal

Igandean ikusi nuen lehen aldiz, eta liluratuta geratu nintzen The Man from Earth filmarekin. Apala bezain erakargarria, kontatzen baitu John Oldman unibertsitate irakaslearen istorioa, zeinak ziurtatzen duen Kromañon gizon bat dela, eta 14.000 urte dituela. Hortik aurrera, dena gela batean gertatzen da, antzerkia bailitzan.

Lehen aldian zenbait hari-mutur solte geratu zitzaizkidala-eta, atzo berriro ikusi nuen filma, oraingoan gaztelaniazko azpitituluekin. Eta bigarren aldian ere, harrituta geratu nintzen.

Jerome Bixby-k idatzi zuen film honen haria, berau Star Trek eta The Twilight Zone telesailetako zenbait ataletako gidoigilea, eta hil aurretik amaitu zuen. Film laburra da, 87 minutukoa, eta hemen uzten dut, baten batek ikusi nahiko balu. Merezi du.

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , , | 4 iruzkin

Papyrus, online editorea

Data: 2013(e)ko urtarrilaren 9a Egilea: Joxe Aranzabal

Gaur aurkitu dut Papyrus, online editore bat, liburu digitalak sortzeko, hainbat formatutan: PDF, ePub edo Mobi. Bertako webak iragartzen duenez, Papyrus-ek aplikazio bat dauka —Cover Designer— azalak modu errazean diseinatzeko. Edukiak, berriz, saretik ekar daitezke. Hori dela-eta, erraza omen da norberaren bloga liburu bihurtzea.

Kategoriak Sailkatugabeak | Etiketak , | Utzi iruzkina