Saramagoren etxean

Data: 2019(e)ko otsailaren 1a Egilea: Joxe Aranzabal

Bego eta biok Saramagoren etxean. Hortxe idazten zuen

Joan den astean Lanzaroten izan ginen, Kanarietan. Aste ederra izan zen, eguraldi onarekin –zerikusirik ez hemengoarekin–, nahiz eta batzuetan haizea bizi-bizi ibili zen.

Egun batean autobus publikoa hartu, eta Jose Saramago zenaren etxea bisitatzera joan ginen, Tías herrira. Harrigarria egin zitzaigun ez Tíasen, ezta Arrecife hiriburuan ere, ez zegoela informaziorik Saramagoren etxearen gainean. Herrian bertan bi aldiz galdetu behar izan genuen hara iritsi aurretik.

Bisita zoragarria izan zen. Beste zortzi bat lagunekin, bisitatu genuen Saramagoren biblioteka, non Bernardo Atxagaren zortzi bat liburu dauden, eta etxea, bidearen beste aldean. Zapaltzen genuen txoko bakoitzak istorio mordoa zituen, gidariak zoragarri kontatuta. Amaieran, kafe bana eman ziguten bisitarioi etxeko sukaldean, Saramagok horixe bera egiten baitzuen etxera hurbiltzen zitzaizkion guztiekin.

Bisitan bertan jakin genuen zergatik ez dagoen bide-seinalerik Saramagoren etxea seinalatuz. Antza denez, Saramago oso kritikoa izan zen uharteko zenbait udalek turismoaren aitzakian egindako desmasiekin, hotelak-eta egiteko baimenak neurri barik emanez. Udalen batek pertsona non grata izendatu zuen. Eta, mendeku gisa, ez dute jartzen bide-seinalerik edo ez dute informaziorik zabaltzen Saramagoren etxe-museoaz. Eta hori jende dezente joaten dela etxea bisitatzera. Gu astearte batean izan ginen, eta egun hartan berrogei bat lagun izango ginen bisitan, goizeko 10:00etatik 14:30ak bitartean, horixe du-eta ordutegia Saramagoren etxeak, oker ez banabil.

Etxe-museoak liburudenda bat ere badauka, eta hantxe liburu bat erosi nuen, Ensayo sobre la ceguera. Aireportuan, berriz, etxera bueltan gentozela, beste bat ikusi nuen, El cuaderno del año del Nobel, niri deika zirudiena. Erosi eta bi egunean irakurri dut, oso gustura. Idazle eta pertsona handia izan zen, bai, Jose Saramago. Liburu bakarra du Saramagok euskarara ekarria, Lisboako setioaren historia, Jon Alonso idazleak euskaratua, eta hori ere aurten bertan irakurri nahi dut.

Atxagaren zortzi bat liburu daude Saramagoren bibliotekan

Kategoriak Sailkatugabeak | Iruzkin 1

Laster arte, Felix!

Data: 2019(e)ko urtarrilaren 31a Egilea: Joxe Aranzabal

Orain bizpahiru hilabete aurkitu nuen Felix Ibargutxi Donostiako Alde Zaharrean, eta kontu kontari aritu ginen, alboko okindegia ireki zuten arte, haren zain zegoen-eta kazetari legazpiarra. Orain, berriz, jakin dut erretiroa hartu duela. Bejondeiola!

Joan den mendeko laurogeigarren hamarkadan izan nuen Felix Ibargutxiren berri, Kanadan geundela, Habe aldizkari sortu berriaren harpidetza egin nuenean. Berak zuzentzen zuen Habe, eta haren zain izaten nintzen, bertako edukiak goitik behera irakurtzeko.

Hain interesgarri aurkitzen nituen Habe aldizkariaren edukiak, eta hain ondo idatzita (horretan uste dut Joxe Lizarraldek eta Boni Urkizuk ere zerikusi handia izan zutela), irakurriaz batera, neure egiten nituen. Neuk ere horrela idatzi nahi nuen.

Gu Euskal Herrira itzuli bezain laster, Felixek Habe utzi eta Diario Vasco egunkarira joan zen. Bertan Zabalik gehigarria zuzendu zuen denbora luzez. Jende askok haren bidez jakin zuen 1988an AED elkarteak Arrasate Press sortu zuela Mondragoen, euskarazko prentsa lokalaren aitzindaria.

Azken urteotan ez dut gertutik jarraitu Felixen lana, haserre nenbilen-eta Vocentotaldearen jokabideaz, berau DV egunkariko argitaratzailea. Baina egunkariaren aleren bat ikusiz gero tabernaren batean, beti joaten nintzen haren lumaren bila. Horrela irakurri diot joan den igandeko despedida ere, lagun baten etxeko alean.

Mila esker, Felix, egindako lanagatik, eta erretirorik oparoena opa dizut zeure aukerako baratze eta basoetan. Nahi duzun arte!

Kategoriak Hedabideak | Etiketak , , , , | Utzi iruzkina

Aizkorak barkatu zidanekoa

Data: 2019(e)ko urtarrilaren 29a Egilea: Joxe Aranzabal

Julen txikiak ez zuen zorterik izan. Bi urte zituela, zulo estu batean jausi zen, estu-estua eta 100 metro inguru sakon. Ramon gure laguna zaharragoa zen, nerabea. Bizikletan zihoala, jausi, eta burua kolpatu zuen. Handik ordu batzuetara, hilik geratu zen ohean. Milaka eta milaka gaztetxoren kasua izan da hori, zorterik izan ez dutenak haurtzaroko edo gaztaroko istripuetan.

Ni justu-justu libratu nintzen. Hiruzpalau urte nituela, etxe aurreko patioan nenbilen, Musakola auzoan, Mondragoen, ama eta arreba zaharrenaren inguruan, haiek egurra zatitzen ari ziren bitartean aizkorarekin. Halako batean, ni patioan utzi eta senideak ganbarara igo ziren otarra bete egurrarekin, aizkora enborraren gainean sarturik utzita.

Antza denez, erabaki nuen neure txanda zela egurra zatitzeko. Kirtenari halamoduz heldu, eta saiatu nintzen zerbait egiten, hain modu traketsean non aizkoraren ahoak jo zidan ezker begiko bekainean eta alde bereko masailezurraren goi aldean.

Nire memoria lausoan, aurpegia eta eskuak odolez beteta ikusten ditut, inguruko auzoak oihuka nire orroak entzunda, eta amak bere bizitzako sustoa hartuta, ganbaratik jaitsi berritan. Besterik ez dut gogoratzen.

Zorionez, aizkorak ez zuen harrapatu begi globoa. Gutxi falta izan zitzaidan betiko begibakar geratzeko. Hala ere, noiz edo behin, ispilura begiratzen dudanean, ezker bekainean jaiotzen zaidan orbain azaleko batek gogorarazten dit zelako zortea izan nuen orduko hartan.

Kategoriak Familia | Etiketak , , , , | 2 iruzkin

2018an irakurritako liburuak

Data: 2019(e)ko urtarrilaren 11a Egilea: Joxe Aranzabal

Orain hamabi urte, 2006an, kalkulu-orri bat ireki nuen Google Docs-en, eta bertan hasi nintzen idazten urte bakoitzean irakurritako liburuak. Harrezkero, bete egin dut, txintxo-txintxo, kalkulu-orriori, jakin dezadan gero noiz zer irakurri dudan, eta irakurritakoak zer inpresio utzi didan.

Faroan bertan 2007an eman nuen argitara zenbat liburu irakurri nituen, baina harrezkero ez dut hona ezer ekarri. Tartean urte oparoak izan dira, baina baita pobre samarrak ere, gutxi irakurritakoak.

Aurten, urte hasieran ezarri nion neure buruari gehiago irakurtzeko helburua, eta konforme samar geratu naiz emaitzarekin.

  • El mejor equipo del mundo, C. Ranedo eta T. Ondarra (El Gallo de Oro, 2017)
  • Nueva ilustración radical, Marina Garcés (Nuevos Cuadernos Anagrama, 2017)
  • Herejeen alaba, A. Berrojalbiz eta J. Sarrionandia (Pamiela, 2017)
  • El año que nevó en Valencia, Rafael Chirbes (Nuevos cuadernos Anagrama, 2003)
  • Postariak bi aldiz deitzen du beti, James M. Cain (Igela sail beltza, 2003)
  • The Impossible Exile: Stefan Zweig at the End of the World, George Prochnik (Other Press,2014)
  • Frankenstein, Mary Shelley (Gero, 2004)
  • Born a Crime, Trevor Noah (Spiegel & Grau, 2016)
  • El hombre que amaba a los perros, Leonardo Padura (Tusquets, 2016)
  • Ospa, Juan Luis Zabala (Susa, 2017)
  • Beltzak, juduak eta beste euskaldun batzuk, Joxe Azurmendi (Elkar, 2018)
  • Abundance. The Future is Better Than You Think, P. H. Diamandis eta S. Kotler (Free Press, 2014)
  • Orient-Expresseko hilketa, Agatha Christie (Igela, 2004)
  • King Kong teoria, Virginie Despentes (Eskafandra, 2017)
  • Erraiak, Danele Sarriugarte (Elkar, 2014)
  • Azala erre, Danele Sarriugarte (Elkar, 2018)
  • Errusiar diskoteka, Vladimir Kaminer (Pasazaite, 2015)
  • ¿Quién domina el mundo?, Noan Chomsky (B de Books, 2016)
  • Axularren historiak, Patxi Salaberri Muñoa (Pamiela, 1998)
  • Viaje a la aldea del crimen, Ramon J. Sender (Libros del Asteroide, 2016)
  • Gauza guztien zergatia, Quim Monzó (Elkarlenean, 1998)
  • Horma, Anjel Lertxundi (Erein, 2017)
  • Jakin 225: Euskara batuak 50 urte, Lorea Agirre, Irene Arrarats, etab. (Jakin, 2018)
  • Trás-os-Montes. Un viaje portugués, Julio Llamazares (Alfaguara, 2002)
  • Stilton dut izena, Geronimo Stilton, Elisabetta Dami (Destino, 2011)
  • Ante el dolor, Eduardo Clavé (Temas de hoy, 2000)
  • Italia, bizitza hizpide, Anjel Lertxundi (Alberdania & Berria, 2004)
  • Si esto es un hombre, Primo Levi (Muchnik Editores SA, 1995)
  • Etxera bidean, Xamar (Pamiela, 2018)
  • Duvoisin kapitainaren malura, Kepa Altonaga (Pamiela, 2018)
  • Nuestras riquezas, Kaouther Adimi (Libros del Asteroide, 2018)
  • Lasai, ez da ezer gertatzen, Ana Malagon (Elkar, 2014)
  • Apología. Memorias de un editor rojo-separatista, Jose Mari Esparza Zabalegi (Txalaparta, 2018)
  • Sir John Franklin’s Erebus & Terror Expedition. Lost & Found, Gillian Hutchinson (National Maritime Museum Greenwich, 2017)
  • XX. mendeko poesia kaierak, Itxaro Borda (Susa, 2000)
  • Fakirraren ahotsa, Harkaitz Cano (Susa, 2018)

Guztira 35 liburu izan dira. Generoen arabera, horrela sailkatzen dira: saioak (11), nobelak (9), narrazioak (6), biografiak (2), memoriak (1), bidaiak (1), poesia (1), haur literatura (1). Salbuespen moduan, Jakin aldizkariaren ale berezi bat sartu dut, euskara batuaren 50. urteurrenari eskainitakoa, osorik irakurri bainuen, liburua bailitzan.

Hizkuntzei begiratuta, gehienak euskaraz irakurri ditut (21). Atzerago etorri dira irakurritakoak gaztelaniaz (11) eta ingelesez (4).

Kategoriak Liburuak, Sailkatugabeak | Etiketak | 2 iruzkin

Ama-alabak Santxibiri lasterketan

Data: 2018(e)ko abenduaren 24a Egilea: Joxe Aranzabal

Bego eta Miren ama-alabak, Santxibiri lasterketan (Argazkilaria: Ane Bernas)

Atzo Santxibiri lasterketa jokatu zen Elorrion, urtearen hondarrean antolatzen den 5 kilometrokoa. Jende ona etortzen da inguruetatik, baina Bego emaztea eta Miren alaba abiatu ziren patxadan, lasterketa euren martxan egiteko asmoz, “lasterketa popularrak” gogoan.

Arientza baserriaren ondoko aldapan, hantxe zegoen zain Ane Bernas bere argazki-kamerarekin, paraje ezinago ederrean. Eta neska biak iritsi zirenean, klik, Udalatx mendiaren hiru tontorrak atzean, zerua bizi-bizi.

Kategoriak Kirola | Etiketak , , , , , | Utzi iruzkina

Chrome-tik Firefox-era pasatu naiz

Data: 2018(e)ko abenduaren 20a Egilea: Joxe Aranzabal

Azken urte hauetan Chrome izan da nire besterik ezeko nabigatzailea. Egia esan, pozik ibili naiz Chromekin, baina uste dut ordua iritsi dela hor ere dibertsifikatzen hasteko. Albiste honek, zeinak jakinarazten baitu Googlek saboteatu egiten dituela beste nabigatzaile batzuk Chromen alde, bultzatu nau Firefox aukeratzera nire nabigatzaile nagusitzat.

Hori lortzeko, pauso hauek eman ditut:

  1. Begiratu dut Youtuben, ea modurik dagoen Chromen neuzkan laster-markak Firefoxera inportatzeko. Firefoxek modu dotorean egiten du hori. Hortaz, ekarri egin ditut Firefoxera Chromen neuzkan laster-markak.
  2. Ezabatu egin ditut Firefoxen aurretik neuzkan laster-markak, aspaldikoak ziren-eta.
  3. Antolatu ditut Firefoxen laster-marken tresna-barran Chrometik ekarritako laster-markak, han neuzkan bezala.
  4. Ikasi dut Youtuben zelan egin Firefox ireki behar dudan aldiro, bost fitxa ireki diezazkidan. Chromen ere, horrela neukan. Hori modu diferentean egiten du (Homepagen nik aukeratutako bost URLak jarraian jarrita, euren artean I marra bertikala jarrita), baina hori ere dotore egiten du Firefoxek.
  5. Hautatu dut Firefox izatea nire nabigatzaile lehenetsia.
Kategoriak Internet | Etiketak , , | Utzi iruzkina

Opari bat onartu ez nuenekoa

Data: 2018(e)ko azaroaren 10a Egilea: Joxe Aranzabal

Google Home Mini bozgorailu adimentsua

Nire urtebetetze egunean opari bat jaso nuen lehenengo orduan: Google Home Minibozgorailu adimentsua. Opariaren kanpoko papera urratu bezain laster, kaxa ikusi, eta adierazi nien etxekoei barkatzeko, banekien-eta zelako ilusioz egin zidaten oparia, baina nahiago nuela ez hartu. Geroago idatziz jarri nituen nire arrazoiak, eta hona ekarriko ditut:

  1. Nik dakidala, bozgorailu horrek ez dauka euskara hizkuntzen artean. Hori dela-eta, aparailuak behartuko gintuzke etxean erdaraz egitera, eta ez dut nahi.
  2. Ingelesez ere egin liezaioke, baina inoiz saiatu naiz Siri-ri ingelesez egiten, eta kasuen %85etan ez dit ulertu, edo gaizki ulertu dit. Guk azentu handia daukagu ingelesez, eta, oraingoz, aparailu horiek ez daude entrenatuta azentuak ulertzeko.
  3. Esaten badiozu aparailu horri “OK Google, entzun nahi dut Ruperren azken diskoa”, ezingo dizu ipini, non-eta ez daukazun kontu bat Google Music plataforman. Berdin egiten du Amazonek, eta berdin Applek. Zure musika gehiena baldin badago iTunes-en, jai daukazu Googlen aparailuarekin.
  4. Baldin badauzkazu zerbitzu guztiak Googlekin (Gmail, Maps, Music, Nest, etab.), orduan ondo ibiliko zara, baina beti Googlen “ortutxoan” sartuta, bertatik irten barik.
  5. Eta azkenik, baina ez azkena inportantzian, sartzen baduzu horrelako aparailu bat zure etxean, sartu duzu mikrofono bat etengabe transmititzen ari dena, eta, une jakin batean, Googlek, poliziak edo auskalo nongo inteligentzia zerbitzuk zure kontra erabil dezaketena.
  6. Enpresa teknologiko handiek (Facebook, Google, Amazon, Apple…) diru mordoa irabazten dute gure datuak saltzen beste enpresa batzuei. Beraz, gero eta konfiantza gutxiago daukat horiengan.

Etxekoek onartu zituzten arrazoi hauek, eta itzuli egingo dute bozgorailu dotorea.

Liburuekin, arazorik ez

Biharamunean egunpasa egin genuen Bilbon, errekaduak-eta egiten. Arratsaldean liburudenda batera joan ginen, eta han lau liburu oparitu zizkidaten, neuk aukeratuak. Eta denok ere, ezinago pozik geratu ginen. Datozen egunetan izango dut zer irakurri.

Kategoriak Liburuak, Teknologia | Etiketak , , , | 2 iruzkin

Distrakzio barik idazteko

Data: 2018(e)ko urriaren 29a Egilea: Joxe Aranzabal

AlphaSmart teklatu bat. Argazkia: Gene Wilburn

Egun hauetan aurkitu dut talde bat, berezia oso. Idazlez eta kazetariz osatua da. Eta berezia da, muturreraino eraman nahi dutelako euren helburua: idaztea, bat ere distrakzio barik. Ez dute nahi Internetik edo ordenagailu askok eskaintzen duten bestelako arreta-zurrupatzailerik, hala nola, bideo-jokorik, eguraldi-iragarlerik edo burtsaren nondik norakorik, batzuk baino ez aipatzearren. Makinaren aurrean jartzen direnean, idazle horiek nahi dute testua sortu, beste barik.

Talde horren beste ezaugarri bat da gorroto dutela Word, Microsoft enpresaren testu prozesatzailea, eta gorroto dute, besteak beste, programak dituen ehunka ezaugarriek ere distraitu egiten dituztelako.

Horregatik, talde esklusibo horrek, zeina batez ere herrialde anglofonoetan aurkitzen baita, talde horrek soluzio ezinago sinpleak bilatzen ditu idazteko. Eta sinpleenetan sinpleena, AlphaSmart teklatua, zeina 2013a ezkero ez da egiten. Hala ere, oraindik saltzen da eBay bezalako online-denda batzuetan, batez ere jarraitzaile sutsu horiei esker.

Zergatik AlphaSmart?

Horra teklatu horren abantailak, taldearen begietan:

  • Soilik balio du idazteko. Distrakziorik, ez.
  • Oso merkea da, 30 euro inguru.
  • Barruan testu-prozesatzaile sinple bat dauka.
  • Pantaila txiki bat dauka, bertan irakurtzeko azken lerroak.
  • Konekta daiteke Mac, Windows zein Linux ordenagailuekin. Baita zenbait tabletarekin ere.
  • Bateriak denbora piloa irauten du.

Kultuzko marka

AlphaSmart teklatuak baditu muga nabarmenak, esate baterako, bertan ezin dira 200 orrialde baino gehiago idatzi.

Hala ere, markaren suak bizirik dirau. Alde batetik, AlphaSmart erabiltzaile talde batek izen bereko talde bat antolatu du Flickr-en, eta bertan egunean bost bat argazki kaleratzen dituzte, erakusteko bakoitzak zelan erabiltzen duen teklatua. Bestetik, eBay online-dendan, bizi-bizi dago AlphaSmart teklatuen merkatua, badago-eta nork saldu eta nork erosi.

Taldea minoritarioa izango da zenbaki abtsolutuei begiratuz gero, baina adierazten du joera bat, gero eta gehiagok bilatzen dituztela soluzio sinpleak idazteko. Puntu.

Kategoriak Idazkuntza | Etiketak , , | Utzi iruzkina

Cruz Gallastegi, Bergarako zientzialari ezezagun hori

Data: 2018(e)ko urriaren 8a Egilea: Joxe Aranzabal

Cruz Gallastegi Hohenheimen. Eskuinetik bigarrena, bata zuriz. (Argazkia: Gallastegi familia)

Aurten 127 urte bete dira Bergaran Cruz Gallastegi Unamuno jaio zela, zientzialari aparta eta Europan garai oso bat markatu zuena laboreen hibridazioan, alor horretan aitzindaria izan baitzen.

Egia esan, orain gutxira arte ideiarik ere ez nuen nor zen Cruz Gallastegi; irratian entzun nuen lehen aldiz haren izena.

Prestakuntza

Gauza guztien gainetik, atentzioa eman dit zelako prestakuntza akademiko ona lortu zuen Gallastegi gazteak nazioartean, garai hartako genetikalari onenekin ikasi eta praktikatu baitzuen. Badirudi haren aitak zerikusi handia izan zuela horretan, Cruz gaztea zela Limoges hirira bidali baitzuen, han fruta-arbolen mintegi batean lan egitera. Frantzian bi urte eginda, diploma bat jaso zuen Lorezaintzan eta Fruitu-Arbolazaintzan.

Handik Alemaniara joan zen, Hohenheimeko Nekazaritzako Goi Eskolara, Stuttgart ondoan, eta bertan lau urte eginda, titulu bat jaso zuen, ingeniari agronomo baten baliokidea.

Alemaniatik AEBetara egin zuen, eta han unibertsitaterik onenetan ikasi zuen —Harvard, Yale eta Cornell, besteak beste—, irakasle bikainekin. Haietako batek, Thomas H. Morgan, Nobel saria irabaziko zuen geroago.

Galizian

AEBetatik bueltan, Cruz Gallastegi Galizian bizi izan zen, eta hantxe garatu zuen bere lana. Horregatik, seguruenik, ezezagun egin zaigu orain arte gutariko askori.

Juan López Suárez lagun zientzialariak komentzitu zuen Misión Biológica de Galizia sortu berria zuzentzeko. Gallastegiren hitzetan, Misioaren lehen ikerketa-lanek helburua zuten “artoaren hobetze genetikoa, Galizian produkzio handiagoak lortzeko, bukatu nahi zen-eta artoaren inportazioa. Baita gaztainadien arazoa konpontzea, Europan desagertzen ari ziren-eta, tinduaren erruz”.

1924an, 33 urte zituela, Elisa Fraiz y Tafall izeneko andrearekin ezkondu zen Santiagon, zeinekin bi seme-alaba izan zituen: Lourdes eta Juan Antonio.

Misioan zebilela, Gallastegik uztartu zituen ikerketa aplikatua, zientzialari gazteen prestakuntza eta harremanak munduko beste ikertegiekin. Urteetan, Galiziako Misio Biologikoa eta Bergamoko Maiscoltorako Estazioa, azken hau Italian, aitzindariak izan ziren Europan landareen genetikan. Biak, gainera, harremanetan zeuden Conneticut-eko Nekazaritza Esperimentaleko Estazioarekin. Horrezaz gain, Gallastegik nazioarteko kongresu askotan hartu zuen parte. Horretan lagungarri izan zuen zazpi hizkuntza jakiteak: euskara, gaztelania, frantsesa, alemana, ingelesa, galegoa eta italiera.

Galizian bizi zela, bat egin zuen Errepublika garaian han loratu zen kultur berpizkundearekin. Horrek arazoak ekarri zizkion Gerra Zibilaren ostean, prentsa falangistak akusazio gogorrak egin zizkion-eta. Hala ere, segitu zuen Misioko zuzendari moduan, nahiz eta ordura arteko ikerketa lerroak kolokan geratu ziren.

Azken urteak

Ez dago informazio askorik Cruz Gallastegiren azken urteen inguruan. Jakina da haren lan-egoera gorabeheratsua tarteko, 1949an Valladolidera joan zela, bertan hazi-enpresa batean lan egitera. 1953an, berriz, itzuli egin zen Pontevedrara, non segitu baitzuen publikatzen.

Cruz Gallastegi Pontevedran hil zen, 1960ko ekainaren 7an. Haren jaioterriak, Bergarak, kale bat eskaini zion. Baita Santiago de Compostela eta Pontevedra hiriek ere.

Cruz Gallastegi, Wikipedian

Jakin nahi duenak zabalago nor izan zen Cruz Gallastegi Unamuno, eta zergatik izan den inportantea, euskarazko Wikipedian aurkituko du informazio gehiago.

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

Donna Strickland, Fisikako Nobel sariduna

Data: 2018(e)ko urriaren 5a Egilea: Joxe Aranzabal

Donna Strickland bere ikerketa taldearekin. (Argazkia: Abdullah.rahnama)

Zaila da emakume zientzialaria izatea, baita goi mailakoa ere, eta gizarteak aitortzea lan hori behar den moduan. Galde diezaiotela, bestela, Donna Strickland fisikari kanadarrari, zeinak urriaren 2an Fisikako Nobel saria irabazi baitzuen, “laser pultsu labur eta indartsuak garatzeko teknika batengatik”, gaur egun mundu osoan erabiltzen dena medikuntzan, begietako ebakuntzetan, esate baterako.

Irakasle laguntzailea

Strickland irakaslea da Waterloo-ko Unibertsitatean, Ontarion, baina ez irakasle titularra, baizik eta irakasle laguntzailea. Hori jakin denean —Nobel saria jasotzeko beste meritu duen pertsonak ez egin izana, antza, nahiko meriturik irakasle titularra izateko bere unibertsitatean—, jende askok haserrea erakutsi du. Waterlooko Unibertsitateko errektoreak erantzun du laster izango duela Strickland doktore andreak aukera irakasle titularra izateko, baina hori lortze aldera, unibertsitatearen araudiak ezartzen dituen pauso guztiak bete beharko dituela Nobel saridun berriak. “Hori bai, esan diot ez duela zertan bidali behar bere curriculum osoa, nahikoa dela bertsio laburrarekin”, gehitu zuen errektoreak unibertsitatean egindako prentsaurrekoan.

Hainbati ez dio grazia handirik egin egoera horrek, agerian utzi du-eta beste behin, emakume zientzialariei askoz ere gehiago kostatzen zaiela jendartearen aitortza jasotzea, emakumeak direlako. Donna Strickland-ek berak gogorarazi duenez, Maria Goeppert Mayer fisikari teorikoari urte luzeetan ez zioten ordaindu bere lanagatik. Denen lotsarako, bera izan zen Fisikako Nobel sariduna 1963an. “Niri, behintzat, ordaintzen didate nire lanagatik, besteen parean”, aitortu du Fisikako Nobel saridun berriak.

Wikipedian ere, arazoak

Orain bost hilabete inguru, 2018ko maiatzaren 23an, Ingelesezko Wikipediako editore batek atzera bota zuen Donna Strickland fisikari kanadarrari buruzko artikuluaren zirriborroa, “artikuluan egindako erreferentziek erakusten baitute subjektuak ez duela merezi artikulu bat Wikipedian”.

Joaneko urriaren 2an Suediako Zientziaren Errege Akademiak jakinarazi zuenean nortzuk izango ziren urte honetako Fisikako Nobel saridunak, eta bertan Donna Strickland agertu zenean, ingelesezko Wikipedian ere, berehala agertu zen hari buruzko artikulua, oraingoan bai, traba barik.

Ingelesezko Wikipedian maila handiko erreferentziak eskatzen dira, eta horregatik, igoten diren artikulu asko draft egoerara pasatzen dira, zirriborro izatera, argitaratu aurretik editore batek oniritzia eman diezaien. Emakume zientzialariek, berriz, arreta gutxi jasotzen dute Interneten. Beraz, material nahikorik ez maila handiko erreferentziekin hornitzeko eurei buruzko artikuluak. Hori dela-eta, eztabaida piztu da Wikipediako editoreen artean, zelan konpondu desoreka hori.

Zorionez, Donna Strickland emakume alaia da, eta pozik dago aukera duelako bere ikerkuntza lanarekin segitzeko. Waterlooko Unibertsitateko ikasle batek The National albistegian gogorarazi zuen Strickland oso aberatsa izan zitekeela gaur egun, “patentatu izan balu bere aurkikuntza, diru parrasta irabaziko zuen-eta. Baina erabaki zuen ez patentatzea, gizateriaren onerako izango zelako”.

Kategoriak Sailkatugabeak | Iruzkin 1