Orain dela gutxi ikusi dut Lady Macbeth filma, iaz plazaratua eta XIX. mendean kokatzen dena, baserri giroko Ingalaterran. Iluna eta gogorra egin zitzaidan, baita ederra ere, batez ere hango filmografia. Horregatik erabaki nuen hango azpidatziak euskaratu eta Azpidatziak.com proiektuaren katalogoan jartzea.
Ez harritu Oscar sarien hurrengo edizioan Florence Pugh aktoreak izendatzen badute emakume aktore onenaren sarirako, ezta irabazten badu ere, gaur egun ezezaguna izan arren.
Egia esan, orain arte oso gutxi erabili dut iPada idazteko. Erosi nuenean Ulysses aplikazioa Macintosherako, orduan ere erosi nuen aplikazio bera iPaderako. Ordenagailuan dezente erabili dut, baina iPadean, oso-oso gutxi. Eta arrazoietako bat uste dut izan dela teklatu falta: luze idazteko ez naiz konpondu teklatu birtualarekin. Bestea, etxean Mac eder bat daukadala, eta hantxe egiten dudala lanik gehiena.
Atzo, berriz, idazle profesional bati irakurri nion berak dena idazten duela iPad Pro batean, haririk gabeko teklatu batekin. Orduan gogoratu nintzen nik ere baneukala horrelako teklatu bat, orain pare bat urte erretiratu nuena. Kaxatik atera, pilak aldatu, eta lotu egin nuen, bluetooth bidez, nire aspaldiko iPadarekin. Uste baino errazago, Youtuben ikusitako pare bat bideori esker.
Behin ekipo biak prest —iPada eta teklatu haririk gabekoa—, hasi nintzen tekleatzen, atsegin handiz, teklatu hau oso ona delako. Aurrerantzean uste dut dezente erabiliko dudala iPada idazteko, eta dena teklatu fisikoari esker.
Joan den apirilean, Under Sandet filma euskaratu berritan, ondoko mezu hau idatzi nuen Google+ gunean. Lau hilabete geroago, pentsatu dut blog honetan hobeto egongo dela.
Goizalde Landabaso kazetariaren artikulu gogoangarri hau gogoan, “Erdu, amante”, esaldi hori erabili dut Under Sandet filmean. Goizaldek horrela zioen aipatu artikuluan: “Umetan, bera txikia zela entzundako berbak esaten zizkigun (amak): “erdu, amante”. Hitz soil bi ondo iltzatuta daramatzadanak. Samurtasun ikaragarria sortzen zait entzuten dudanero. Beti itzultzen gara zentimetro gutxi genuen sasoira. Iloba gazteenarekin hasi da ama bere haurtzaroko berbak ekartzen. «Erdu, amante», esaten dio iloba txikiari guri esaten zigun legez. Duela egun gutxi batzuk, baina, «ven, cariño» entzun nion. Harritu nintzen. Amak kontatu zidan umearekin jolasten ari zela parkean beste amama bat hurbildu zitzaiola zerabiltzan berba horiek «euskara txarra» zirela esanez. (…) Orain filma euskaraz dago, Goizalderen amak egindako ekarpen eta guzti.
Argazkiak: Juanan Ruiz
Gaur Karmele Jaio idazleak ariketa zaila egin du Berria egunkarian: erakutsi du zelan idazten duen, eta horretarako zelako baliabideak erabiltzen dituen. Bi bereziki: koaderno bat oharrak-eta egiteko, eta Microsoft Word testu-prozesatzailea. Ariketa zaila diot, zeren idazle askok ez dute nahi izaten horrelako informazioa ematerik. Horregatik, eskertzen diot Karmeleri bere esperientzia kaleratu izana. Oso gustura irakurri dut erreportajea, Amagoia Ibanek sinatua, eta gorde ere, gorde dut: formatu digitalean, Diigon, eta paperean, badakit-eta behin baino gehiagotan irakurriko dudala.
Karmele Jaio idazle ona da, bere liburu ia guztiak irakurri ditut, eta hasi zenetik eman zidan atentzioa zelako ahalmena zuen, hain gazte izanda, besteen pentsamenduetan eta barne-munduetan sartzeko, bereziki pertsona nagusiena. Beraz, bihoa harekiko dudan miresmena, aurrera egin aurretik.
Goian aipatu dudan erreportajeak izenburua zuen “Kaosa ere kolokan”. Eta kaosa etorri zait burura, ikusi dudanean Karmelek zelan gordetzen dituen bere idatziak Word dokumentuetan. Berak konpontzen du kaos hori dokumentuak karpetetan txukun-txukun gordeta, datak erabilita. Horrela irabazten dio Karmelek kaosari.
Hala ere, pena apur bat eman dit horrelako idazle bat borrokan ikustea Word bezalako programa batekin, gaur egun badaudelako beste programa batzuk, nire ustez askoz ere egokiagoak lan hori egiteko, bereziki idazleentzat diseinatu direlako.
Gaur goizean bertan, lau txio idatzi ditut jarraian, hemen azaldutakoaren berri ematen, eta gauza bera egin dut Facebooken. Arratsaldean, berriz, pentsatu dut hobe dela blog sarrera bat idaztea, gauzak hobeto esplikatzeko.
Azken aldian bi aplikazio kaleratu dira, Scrivener eta Ulysses, bereziki idazleentzat diseinatuak. Euskal idazleek jakin beharko lukete horien berri, nire ustez badago-eta bizitza Wordetik kanpo.
Desberdinak izanda ere, aplikazio bi hauek zenbait ezaugarri partekatzen dituzte:
Nik biak dauzkat, Scrivener eta Ulysses. Jon Salaberri liburua, adibidez, Scrivenerren hasi nintzen antolatzen, baina izan nuenean Ulyssesen berri, berau erosi eta bertara pasatu nuen dena, eta hantxe amaitu nuen. Liburua bera, Ulysses erabilita argitaratu nuen, hiru formatutan: epub, mobi eta pdf.
Nik Ulysses erabiltzen badut ere, konturatzen naiz Scrivener egokiagoa izan daitekeela lan luzeak-eta idazteko. Honek karpeta bat dauka proiektu guztietan, “Ikerkuntza” izenekoa, oso-oso erabilgarria bertan gordetzeko idazlan bat hasi aurretik gorde nahi diren elementuak: argazkiak, pdf dokumentuak, web orriak…
Karmele Jaiok eta beste idazle askok hitz egin beharko lukete Ana Malagon eta Eneko Bidegain idazleekin, esate baterako, hauek Scrivener erabiltzen baitute beren idazlanak idatzi eta kudeatzeko. Seguru nago aplikazo berriekin, askoz ere errazagoa litzatekeela kaosa menderatzea.
Orain bi aste pasatxo Danimarkan izan ginen astebetez (badakizue, jubilatuen gauzak), eta egun batean, Kopenhagen ginela, elkartu ginen Interactive Denmark erakundean lan egiten duen pertsona batekin. Harekin denetik hitz egin genuen, baita azpidatzien inguruan ere. Haren ustez, Danimarkako agintarien politika bai filmak eta baita telesailak ere bertsio originalean ematekoa, danierazko azpidatziekin, oso ona izan da daniarrentzat, belarria izugarri egin zaie-eta beste hizkuntzak ikasteko. Esan zuenez, daniarrak dira eskandinaviarren artean ingelesa hobetoen egiten dutenak. Guk ere egiaztatu genuen zein ondo egiten duten, ingelesez galdetutako guzti-guztiek ingelesez erantzun baitziguten, ezin hobeto.
Hala ere, kezkatuta agertu zen gure solaskidea, orain Netflix harpidetza bidezko zine banatzailerik handienak aukera ematen duelako pelikula eta telesail guztiak danierara bikoiztuta ikusteko, eta daniar asko hasi omen da aukera hori baliatzen. Gure solaskidearentzat hori ez da ona, aukera horrek eten egin dezakeelako urteetako joera, eta, bere ustez, epe luzera daniarrak galtzen irten daitezkeelako.
Singin’ in the Rain filmean dantzek eta kantuek garrantzi handia dute, zerbaitengatik aditu askok diote berau dela inoizko film musikalik onenetakoa. Hala ere, aktore nagusien artean, bazegoen bat, Debbie Reynolds, ez zetorrena dantzatik, aurretik gimnasta izan baitzen. Hori zela-eta, neskak dezente sufritu zuen film hura errodatu bitartean.
Debbie Reynoldsek bere memorietan kontatu zuenez, errodaje-egun batean, Gene Kelly (pelikulako zuzendarietako bat, aktore nagusietako bat, dantzari printzipala eta koreografoetako bat), musikaletako fenomeno hura haserretu egin zen berarekin, eta sekulako errieta egin omen zion, iraintzeraino. Egun hartan, edo biharamunean, Fred Astaire aktore eta dantzari mitikoa agertu zen estudioan, bisitan, eta aurkitu zuen Debbie Reynolds negarrez piano baten pean. Entzunda zer gertatu zitzaion, Fred Astairek laguntzea eskaini zion neskari bere numero dantzatuetan. Geroago, Kellyk onartu zuen egun hartan ez zela ondo portatu Reynoldsekin. Harritu ere egin zen ondoren Reynoldsek ez ziolako hitza erretiratu.
Antza denez, egun oso bat behar izan zuten Good Morning izeneko dantza grabatzeko, goizeko 08:00etatik, gaueko 23:00etara. Bertan parte hartu zuen Gene Kelly, Donald O’Connor eta Debbie Reynolds hirukoak. Eguna amaitutakoan, Debbie Reynoldsen hankak odoletan omen zeuden.
Urteak igarota, Debbie Reynoldsek aitortu zuen bere bizitzako gauzarik gogorrenak izan zirela Singin’ in the Rain grabatzea eta bere umeez erditzea. Ume horietako bat izan zen Carrie Fisher, Star Wars filmeko Leia printzesa ahanztezina, zeina hil baitzen 2016ko abenduaren 27an. Debbie bera biharamunean hil zen, ezin gainditurik alabaren heriotza.
Euskaratu berri dut “Singin’ in the Rain” film musikala. Oso pelikula ona iruditu zait, eta musikal aparta. Umorea du, ikusgarritasuna, musika zoragarria… eta oso ondo kontatzen du zine-industriaren trantsizioa zine mututik mintzatura.
Numero bat azpimarratu behar izanez gero, aukeratuko nuke filmari izena ematen diona, “Euripean kantatzen”, Gene Kellyk kantatu eta dantzatua. Ez dakit zenbat bider ikusi dudan numero hori, denetan loriatan, hain da-eta biribila.
Geroago jakin dut Gene Kelly gaixorik zegoela, 39ºko sukarrarekin, hori filmatu zutenean. Are eta meritu handiagoa, ez zaio-eta bat ere igartzen. Kontrara, “Singin’ in the Rain” izan baitaiteke bizipozaren adibidea.
Ahal baduzue, ikusi, eta gozatu. Azpitituluak.com proiektuan daukazue.
Antzezpena pilota-aukeraketan hasten da: haserre-aurpegia, aurkariaren pilotak salatzea…
Atzo final ederra ikusi genuen, emozioz betea, eta bertan Oinatz Bengoetxea nagusitu zen, jabato bat moduan borrokatuta. Merezitako txapela eraman zuen, eta partida amaitutakoan pozik egoteko motiboak zituen. Zorionak, beraz, txapeldun berriari.
Hala ere, bada kontu bat gustatzen ez zaidana Bengoetxearen jokabidean: partida erabakigarrien aurretik duen joera, aurkari(ar)en pilota(k) salatzekoa, biziegiak direlakoan. Binakako finalaren aurrean egin zuen, eta aurrez aurreko finalaren pilota-aukeraketan ere bai. Gero ikusi zen ez zela egia, ez ordukoan, ez eta atzokoan ere.
Bengoetxeak gerra psikologikoa erabiltzen du zeruertzean trumoiak sumatzen dituenean, partida zailak alegia, edo ikusten duenean gauzak ez doazkiola ondo. Behin, Ezkurdiaren kontra galtzen ari zela, aldageletara joan zen ageriko motibo barik, eta ez zen itzuli 5-10 minutu pasatu arte. Epaileen pasitibatea ikusita, Ezkurdia bere onetik irten zen, eta, azkenean, Oinatzek partida poltsikora. Lortu zuen nahi zuena, trikimailu itsusia erabilita.
Pilota ustez bizien kontuan, Oinatzek salatzen duenean aurkariak pilota biziegiak hautatu dituela, aurrez itzal bat zabaltzen ari da aurkariaren inguruan, adieraziz bezala ez dela garbi jokatzen ari. Hori, partida jokatu aurretik. Kontua ez da txantxa, zalantza hori partidatik harago luza dakioke-eta aurkariari, beronek irabaziz gero, eta gerora zilegitasuna ken liezaioke, zenbait jendek pentsatuko baitu ez duela garbi jokatzen. Hori guztia une jakin batean Bengoetxeari komeni izan zaiolako, bere aurkaria desorekatze aldera, baina bat ere funtsik gabe.
Jokabide hori zatarra iruditzen zait. Oinatzek segitzen badu aurkarien garbitasuna zalantzan jartzen motibo barik, gerta dakioke zalantza bere karreraren gainean luzatzea, Mourinhori-eta gertatu bezala. Denak ez du balio txapela irabazteko.
Kathleen Wynne Ontarioko lehen ministroa, esperimentuaren berri ematen.
Datorren maiatzean hasita, eta hiru urtez, Ontarioko gobernuak 150 milioi dolar jarriko ditu, probatzeko ea oinarrizko errentak balio duen pobrezia desagerrarazteko.
Esperimentua hiru hiritan egingo da, Ontarioko probintzian bertan: Thunder Bay, Hamilton eta Lindsay. Hiru komunitate horietan 4.000 lagun aukeratuko dira aliritzian, eta, hiru urtez, ziurtatuko zaie gutxieneko errenta bat, beste barik. Norbanakoak jasoko ditu 16.989 dolar urtean. Bi ume dauzkaten bikoteek, berriz, 33.979 dolar.
Ontarioko gobernuak gauzak egin ahala ebaluatuko du proiektua. Eta hiru urte igarotakoan, erabakiko du zabalduko duen probintzia osora edo ez.
Hau ez da lehen aldia Kanadak probatzen duela oinarrizko errenta. Joan den mendeko 70. hamarkadan, Manitoba probintziak egin zuen antzeko esperimentu bat. Krisi ekonomiko batek pikutara bota zuen orduko hura.
Utopía para realistas liburua irakurri aurretik, oinarrizko errenta unibertsala utopia hutsa iruditzen zitzaidan, baina Rutger Bregman ez dago bakarrik hori aldarrikatzen duenean. Europan aditu hauek ditu alde: Yanis Varoufakis, Benoit Hamon, Antonio Negri, Tim Berners-Lee eta Christopher Pissarides, besteak beste. Ipar Ameriketan, berriz, Elon Musk, Erik Olin, Dan Savage, Marc Andreessen, Sam Altman, Peter Diamandis, eta Edmonton eta Calgaryko alkateak, besteak beste. Desmond Tutu, Eduardo Suplicy, Varun Gandhi eta beste asko ere bai. Denek ere, pisuzko arrazoiak ematen dituzte oinarrizko errenta unibertsalaren alde, bitarteko ezin egokiagoa ikusten baituta probezia ezabatzeko.
Zorterik onena opa diot Ontarioko gobernuari proiektu honekin.
Ni ere harrituta etxeratu naiz, ikusita Benidormen egindako bederatzi egunetan lau liburu irakurri ditudala. Etxean ezin aldendu ordenagailutik, eta oporretan, aldiz, hurbildu ere ez ordenagailura. Irakurraldi luze horietan badute zerikusia autobusean egiten ditugun orduek: 10 joateko, eta beste horrenbeste bueltatzeko.
Jarraian, iritzi laburra emango dut liburu bakoitzaren inguruan. Aurreratuko dut, hori bai, laurak irakurri ditudala gustura:
