Sergio Azkarate lagunari esker, berak hartu du ardura hasierako Arrasate Press aldizkariaren zenbait lan sarean jartzekoa, webean ikusi dut badela elkarrizketa bat, 1989ko otsailaren 24an Estepan Plazaolak eta Jesus Mari Garaik gure aitari aldizkarian bertan (12. zenbakian) eta “Famauen ahotik” atalean egindakoa, horrela titulatuta: “Soñue joten auzoko jaixetan eta bodetan ibiltten gitzuan gehixen bat”. Atal hartan atera ziren elkarrizketa guztiak bezala, hau ere Mondragoeko euskaran dago idatzita, hitanoa erabilita.
Elkarrizketan bertan aitak dioenez, bere kasa ikasi zuen soinua jotzen, “entzunde eta hola”, eta hor irakasle izan zuen tio Bixente, gure amandrearen anaia, berau Zaloña baserrikoa, Aretxabaletan. Goiko argazkian erdian agertzen da tio Bixente, bere bi ilobarekin: Julian ezkerrean eta Felix eskuinean. Aitak 15 urterekin egin zuen debuta, Udala auzoan, Arrasaten bertan, eta Aramaiotik San Prudentziora bitarteko auzo eta herrietan ibiltzen zen. Osaba Felix, bestetik, goi mailako soinujolea izan zen.
Hona hemen Estepanek eta Jesus Marik Arrasate Press-en egindako elkarrizketa, hitzez hitz ekarria:
Ikesi zelan?
Ikesi… ikesi neure konture ein naixuan, entzunde eta hola. Gero lanien hasi nitzenien, hemen Zerrajeran, apopillo egon nitzuan ezkondu arte eta orduen ibili nitzuan bandako diretoriaz solfeo apurtxo bat ikesten, bañe gero be gehixen bat geure kasa. Orduen soinujoleik egon be etxauan oin beste ta nok erakutsik pe ez.
Eta ze fiesta-modu izeten zan?
Auzoko jaixetan eta bodetan ibiltten gitzuan gehixen bat. Jaixetako gorabehera guztiekin mutillek arregletan zittuan. Orduen tabernaik pe ez gaurko moduen ta eruen ardaue ta botie ibiltten juen bueltaka. Akaberan kontuek ein, danen artien pagau ta aurrera.
Bodetan be sarri. Baserrixen bertan eitten zittuan ta bi egun be iguel jan ta eran majo eindde. Orduen gainera mutil kuadrilliek hartu soñujolie eta nobixa bille jueteko ohitturie jauan.
Eta juen-etorrixek…?
Ahal zan lekuen bizikletan eta bestela oñez. Tokau izen jatek anaie eta bi soñu Bergatik Atxabaltaraño eruen bierra. Bañe… hala be pozik bizikletie euenien.
Behin pasau jatan Aramaixon soñue jo-ta nobixie be baneukan ta hari be lagundu ein bier ta bizikletiaz zer ein ez nekixela. Han etorri jatan Atxabaltako lagun bat, berak eruengo euela ta Atxabaltan izango nauela. Neska-laguntzen Gellaoraño jauna, allegau nok Atxabaltara ta ez bizikleta ta ez demonio, oñez Mondraura.
Itxurie harek pe harrapau juan norbait besartien ta, ni ta nire bizikleta kontuok ahaztu.
Eta abariekin eta, zela?
Trabaik ipintten ez euienak be bazittuan bañe bai beste batzuk gogor hartu be. Behin pasau jakuan, Arkarazoko jaixek ziela ta hartu juau juateko abixue, itxurie abariek jakin jok nunbaittetik, hartu mutillen bat edo beste ta dana zangaz jositte etxuan ba itxi dantzalekuoi. Han akabau zuan gure funtziñue.
Arientzakue be okerra zuan horretan, ha soñue eta juergie euenien sufriruten egoten zuan, ordue allegau ta dantzan ebitzen neska-mutilekana juen heldu besotik eta etxera bieldu be iguel…
