Etiketaren artxiboa: Elkar

Zer egiten dut nik taberna honetan?

-n -kargitaratuta
Erantzun

Ladron Arana. Iruñea. Taberna.

Iruñean, 1947ko gerra oste luzean -oker ez banago urte hartan izan zen frankismoko lehen greba ahalegina Arrasaten, aski ausartak batu ziren langileak-, bi haur, irabazleen magaleko Iñigo eta galtzaileen saldoko Jokintxo, lagunak dira. Biek eskola partekatzen dute nahiz eta klase sozial oso diferentekoak izan -gaur egungo Iruñeatik bastante urrun dago hori- eta Jokintxo txirotasunaren txirotasunez zine batean bizi denez gero, lagun biek aukera dute nahi beste pelikula ikusteko. Hala dabiltza kezka larririk gabeko haur gisa -horrek ez du esan nahi tragediaren hatzaparretatik libre direnik, besteak beste haien familiatan gerrak utzitako zauriak ebidenteak baitira- egun batean naturaz gaindiko fenomeno bat pizten duen zapi bat ukitzen duen arte Iñigok. Horrek piztuko du trama guztia. Horrela, desagertutako neskatxak, laguntasuna, lehen amodioa, bullyinga, irakasle falangista beldurgarriak, artean Irati tranbia zaharra martxan zuen Iruñea… tartekatuko dira thriller misteriotsu eta -amaiera arte ez bizi- honetan.

Liburua da Alberto Ladron Aranaren Ilunpeko zelataria (Elkar, 2022) eta zerbait bitxia pasa zait irakurri ahala. Oroitu naiz badirela tabernak non kafea ez den bereziki ona, tabernaria ez oso jatorra, prezioak ez dira apalak, musika hautaketa hutsaren hurrengoa da, dekorazioak ez du sosegurik transmititzen… eta halere maiz joaten naiz kafea hartu edo lagunekin egotera. Ladron Aranaren liburua ere hasieran geldoa iruditu zait, gero hizkuntza hautu batzuek kirrinka egin didate, rollo paranormalak ez zaizkit inoiz oso erakargarriak egin, pertsonaiek badute euren zera, bukaera kosta egiten zait sinestea… eta halere lo orduak lapurtu dizkidan liburua izan da, zer gertatzen zen jakin nahi nuelako kosta ala kosta. Ez zait okurritzen misterio liburu bati buruz ezer ederragorik esan daitekeenik hain lerro gutxitan.

Solteroei

-n -kargitaratuta
Erantzun

Solteroak. Agirre. Ofizioa.

(Adi, spoilerrak).

Uste dut argumentuaren originaltasunak eman zidala arreta. Ea zer iruditzen zaizuen. Hau da kontrazaleko sinopsian ageri dena: Gaztetan, Deustuko Unibertsitateko ikaslea zela, ikerketa bat egiten ibili zen nobelako protagonista, baserritarrak joan ohi ziren diskoteketan ze ohitura zeuden eta horrek maiorazkoak mutilzahar geratzearekin zerikusirik ba ote zuen. Aldi berean, frankismoaren kontra egiteko, Erakundean ere sartu zen, harik eta, atxiloaldi batean jasotako pasadaren ondoren, borroka-gogoak joan eta Iparraldera ihes egin zuen arte.

Urteak pasata, jubilaziotik gertu dagoen Soziologiako irakasle dibortziatua dela, Alderdiaren gonbidapena jasoko du Lehendakarigai izateko, baina, politikariek falta ohi duten xarma moduko bat aitortzen dioten arren, bere iragana nola edo hala apaindu beharra ere gogorarazten diote.

Iragana ate joka du nobelaren protagonistak. Eta nork ez, adinean gora egin ahala. Zortedunei ereindakoaren uzta emateko eta beste gizagaixo askori eginikoen edo ez eginikoen zorrak kitatzeko.

–Zihuatanejo Ozeano Bare ertzean dago eta aipatzen dutenez ozeano hark ez du memoriarik -halako zerbait diotso Tim Robbinsek Morgan Freemani espetxeei buruz ez ezik laguntasunari buruz egin den pelikula ederrenetako batean.

Politikariei ez diegu halakorik aitortzen. Purutasun absurdo bat eskatzen diegu maiz eta oso onberak gara ordea haien politika edo erabakiekin. Harrigarria da mendebaldeko gizarteek duten bilakera zentzu horretan eta, bereziki, EAEko gizarte zaharkitu eta morfinatuak. Hedoi Etxartek galdetzen bazuen aurrekoan ea zergatik ginen horren onberak ustelkeriarekin Euskal Herri ipar-mendebaldeko biztanleok hor egon liteke erantzun bat: purutasunaren tranpan eroriak gara akaso borroka armatuaren inplikaziotik batzuek libratzeko egin duten ahalegin larregikoagatik eta ordea barkaberegi gara ekintzekiko.

Ondo darabil gai hori Joxean Agirrek Solteroen dantzalekuak (Elkar, 2022) nobelan. Hor du obrak nire ustez indargunea eta, batez ere, beste bi puntutan: solteroen dantzalekuei buruzko ikerketa kontatzen duen orrialdeetan, protagonistaren iniziazio moduko bat ere badena amodio eta sexu kontuetan, eta militante batek pilatzen dituen orbanetan (spoiler txiki bat: Kabra zirenen praktikak kritikatzen dira bukaeran? Zalantza geratu zait).

Uste dut oso hasiera indartsua duela, aholkularien figurarekin, Alderdiaren disekzio irrigarri horrekin eta iraganera begira idatzitako paragrafo gogoangarriekin. Badu ofizioa Agirrek, oso ondo maneiatzen du hizkuntza eta tempus narratiboa eta ni behintzat atsegin handiz eraman nau orrialdez orrialde. Gero, bigarren zatian, iruditu zait geratu egin dela nobela, zerbaitek ez duela funtzionatzen -emazte ohiaren figura oso sinesgaitza egin zaidalako akaso- eta amaieran bikote harreman heterosexualen gorabeherek hartzen duten pisua nabarmenegia egin zait. Originala da solteroen inguruko amaierako alegatu hori, egia da, eta maitasunaren erredentzioa beti gustuko dudan arren ez dakit, hotz utzi nau.

Gomendagarria da? Nik disfrutatu dut eta ametitu behar zaio gai zaharrei buelta arituta ere irakurlea harrapatzeko gai delako. Zuetakoren batek irakurri badu eta erantzunetan iritzia eman eskertuko nuke.

Bada Mikel Laboa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Artelana. Larratxe&Cano&Iturriaga. Laboa.

Aezkoan artelan berbak baditu adiera bi: auzolana eta artearen plasmazioa den zera hori. Kasu honetan, Joseba Larratxe, Harkaitz Cano eta Unai Iturriagak ondu duten komikiak adiera biak hartzen ditu bere baitan. Izan ere, ederra da, oso, Ni ez naiz Mikel Laboa (Elkar, 2022) komikia.

Egileek arriskua hartu dute, baina, bestalde, arrisku hori hartu gabe akaso ez luke zentzurik izango obrak. Izan ere ez zen edozein abeslari Antiguokoa eta norbaiti kronologiaren zama astuna egiten bazaio hori hari da. Arriskua aipatu dudan arren, ziur asko Izagirre eta Fanok Elgetarekin hartutakoa baino puska bat txikiagoa da. Izan ere, Laboa, bere konplexutasun osoan,askoz ezagunagoa da trikitixa berritu zuen umezurtza baino eta berari buruz idatzi nahi duen orok bide ertzeko lorediak araka ditzake irakurleak bidea dakiela jakiteak dakarren lasaitasunaz.

Hori baita hiru birtuoso hauek -digresioa onartzen badidazue ze konplikatua den batzuetan talentu handidun jendea batu eta taxuzko zerbait egitea, galdetu diruz kirol taldeak eraiki nahi dituzten presidente aberats megalomanoei- lortu dutena: Laboaren izakera, inguruabarrak, giroa… orri artean preso harrapatzea. Bereziki miragarria da kolorearen erabilerarekin lortzen dutena -soilik une puntualetan ageri da, irakurle- eta uste dut luzaroan geratuko zaizkidala Yupanquiren ametsa eta Donostiako Erviti denda uztartzen dituen pasartea, Lekeition gerratik ihesi bizi izandakoen kontakizuna, azkeneko orrietan kontatzen den grabazioaren edertasun tristea, zer ondo islatzen den abeslariak publikoan abesteari zion izua…

Zortedun sentitzen naiz komikiekin, aspaldian gauza oso onak ari bainaiz irakurtzen euskaraz: Adur Larrea, Zerocalcare, marabilla bat egiteko gai den hirutasun deabruzko hau… Segi dezala festak!

Uno dei più grandi

-n -kargitaratuta
Erantzun

Verdi. Opera. Italia

Nabucco, Il trovatore, Macbeth, La traviata, Aida, Otelloo, Falstaff, Rigoletto… Ugari dira Giuseppe Verdi XIX. mendeko operagile italiarraren obra ezagunak. La Roncole herrian 1813an jaiotako musikagilea, familia xume baten semea, aberastu eta desklasatu ostean lurjabe handi bihurtutakoa. Kontraesankorra, antiklerikala eta apur bat katolikoa, diruaren jagole xuhurra eta familia txiroen laguntzailea, nagusi zekena eta bere obren egiletza eskubideak musikari zaharren egoitza finantzatzeko utzi zuena, politikaria eta politikari kasu handirik egiten ez ziona, lotsatia bezain harroa, Italiako nazioari ez ezik estatuaren jaiotzari musika jarri ziona, maisua izanik ere beti ikasteko prest zena, tentea eta aldi berean entzuten zekiena…

Ezaugarri horiek eta gehiago jaso zituen Itziar Gilleneak Verdi (Elkar Biografiak, 2007) lan mardulean. Ez zen erraza izango, maisuaren bizitza pribatuaz askorik ez dakigulako, baina eskertzen diot egile gisa Gilleneari bere iritziak eta hipotesiak plazaratzea.

Gustura irakurri dut eta lagundu dit operari, Verdiri eta hainbeste maite dudan Italiari buruz apur bat gehiago ezagutzen. Gomendagarria.

Euskaliptus

-n -kargitaratuta
Erantzun

Euskalia. Alvarez Sarriegi. Umorea.

Umorea mailua izan liteke. Uste dut esaldia Mikel Alvarez Sarriegi irakurri diodala hor nonbait. Uste dut. Baliteke. Akaso ez, baina axola al dio horrek? Ze umorea mailua bezala darabil idazle goierritarrak bere Euskalia (Elkar, 2022, 2021 urteko Zubikarai sariaren irabazlea) obran.

ADI, HEMENDIK AURRERA SPOILERRAK BAITAUDE

Euskalia nobela deskojono handi bat da. Gure buruaz, gure psikodramez, gure ezinez eta, zergatik ere, gure indarguneez ere ari da barrezka Mikel Alvarez Sarriegi. Balizko Euskalia ahalguztiduneko tokiek dituzten izenak? Kattalin Miner kalea, Kiliki Frexko campusa, Hedoi Etxarte etorbidea… mundialak dira. Santa Klara uharteko errebelde dunkandutarrak? Genialak. Putos Euzkitzez deitzea Euskalia deritzon tortillaren beste alde horretako agintari hegemonikoei? Barre galantak egin ditut.

Adi, arinkeria horrek -eta ez dut zerbait negatibotzat arinkeria- ez die kalterik egiten nobelako pertsonaien osaera eta garapenari. Hasierako Eñauten kapituluan zer ondo deskribatzen den betigazte ganoregabe hori marabilla bat da edota nolako trebeziaz kontatzen duen idazleak Igonerengan -zer ona den neskato psikopata hori- ase ezina den odol egarri hura. Portzierto, puntazoen artean dago azken honen belarri mozketa konpultsiboa, Eñautek Telmori eskainitako epitafio antologikoa -“Sekula ezagutu dudan izokinik jatorrena zinen“- edota Eñautek egiten duen Dut taldearen balizko disko berriei buruzko galdera Erkuden denbora bidaiaria dela jakin berritan.

Egiturari dagokionez hainbat narratzaile erabili izanak freskatu egiten du irakurketa eta denbora-lerro narratiboan dauden saltoak hainbat izan arren ez dut behin ere sentitu galdu naizenik. Gainera, maiz pentsatu dut: nola ez dut tramaren bira hau aurreikusi, pistak hor zeuden eta? Mundiala!

Bada hori, bukatzeko, egileari zorionak ematea besterik ez zait geratzen eta oxala halako nahiz bestelako abentura gehiago eskaintzea! Zoritxarrez, gisa honetako testu gutxi idatzi ohi da gurean, beti hain serios eta traszendetal baikara, eta argitaratzera ausartzea bera tenpluko lapurrei ostikoa jotzea dela iruditzen zait (neroniri barne, jakina).

PS: Egileak onartzen badit lerro hauen ausardia, nire proposamena Euskaliptusi buruz idaztea da, koala-pirata euskaldunen planeta zozoa dena, non rona edan, altxorrak lurperatu edo aldameneko planeten ontziak erasotu ordez egun osoa eztabaidan ematen duten adarretako animalia suminduek haien hizkuntzako txikikeriei buruz, egur ekoizpen enpresek planeta, uhartea, haritz inbaditzailez bete nahi dieten bitartean.

Ohoinen ohorea

-n -kargitaratuta
1

Konbentzio gerra. Iraultzaren itzala. Adur.

Gure herriaren lurra orbanez betea da. Irakurri Pablo Antoñanaren obra eta Lizarraldeko karlista guduetan isuritako odolak zargalduko dizu begitartea. Barojaren lanak hartu esku artean eta Bidasoa aldeko kontuek aurpegia ilunduko dizute. Eresiak entzunda Mondragoe bazter hauetako pasadizioak eta Mexikoko narkoenak alderatuko dituzu. Rafael Chirbesek euskaldunon pultsio kainita deituko dio. Nire lagun batek, ziur asko begi zoliagoz, kolonizatutako herrialdeetan gertatzen diren dinamikak ikusten ditu.

Kasu honetan Lurbinttoko Ohoinak (Adur Larrea, Elkar, 2022, EKE sormen bekaren irabazlea) lanak Lapurdiko penuriak kontatzen ditu. Adur Larrea jada eskarmentuduna den komikigilea da eta besteak beste Antzara eguna (Txalaparta, 2019) komiki ederraren marrazkilaria.

Komikia ekintzaz betea da, bizia, eta halere ondo dokumentatua historian eta hizkuntzan. Kontatzen ditu nolako ifrentzua eduki zuen Frantziar Iraultzak Euskal Herrian eta nola ordaindu zuen prezio altu bat batetik erakunde propioak galduz eta bestetik muga lurralde gisa inoren gerratan inplikatuz. Komikian ondo kontatzen da landetaratuen tragedia -Euskal Herrian nire ustez aski ezaguna ez den gertakizun lazgarria-, desertoreen patua -gudaroste batetik ihes egin beste batean amaitzeko- eta irabazleen errepresio gordina. Ohoinena -lapurrena- ez zen izan superbibentzia estrategia besterik, lapurreta eta pobrezia eskutik helduta doazenaren seinale -jakina, hemen ez ditut aipatzen boterearen arpilatzeak, horiek beti irteten baitira airos-.

Gustatu zait nola marraztu duen akzioa, Adurrek berea duen estiloari eutsita gainera, eta bereziki flipatu naute herri, baserri eta beste hainbaten marrazki eder askoek. Gidoia, aipatu dudan arren merezi du errepikatzea, landua da eta istorioa, aldiz, tragedia bati dagokiona bezain bibrantea. Berrehun urte besterik ez dira pasa,apur bat gehiago, gertakari horietatik. Gezurra dirudi zenbat gauza gertatu diren ordutik. Baina hain da aktuala kontakizuna, hain da garrantzitsua jabetzea eguzki indartsuenak ere proportzio berean sortzen duela kontrako duen itzala, ezinbestekoa dela berau irakurtzea. Nire aldetik egileari eskerrak ematea dagokit, besterik ez.

Penalti-jaurtiketa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Handke. Jokin Zaitegi saria. Egonezina.

Gogoan dut nire eskubaloiko azken penalti jaurtiketa, Tolosako Usabal kiroldegian. Trufo atezainari, atezain bikaina bera, mondragoetarra baina Tolosako jokalari garai hartan, hankapetik sartu nion baloia. Taldekideek eta entrenatzaileak nire abilezia txalotu zuten. Egiari zor, baloiak irrist egin zidan hatzamarretatik. Ez nuen hara bota nahi, geldi zuen hanka albora, eskuinera, baizik.

Peter Handkeren Atezainaren larria penalti-jaurtiketan (Elkar 2020, Joxe Mari Berasategi Zurutuzak irabazitako Jokin Zaitegi Itzulpen Saria, originala 1970ekoa) irakurrita akordatu naiz horri buruz. Eta ez agerikoa den izenburuko erreferentziagatik bakarrik. Handke irakurrita, hau dut aurreneko bere lana, Mitteleuropa deritzon eremu horri buruzko idazleen iluntasunari ari natzaio bueltaka: Marai, Bodor, Kristoff… Denek konpartitzen dute egonezin bera, bero sapak mamotutako gorputzen nekea eta etorkizunarekiko ezaxola. Horregatik ziur asko Handke ez da joan atmosfera horren bila, hipotesi ausarta nirea, baizik eta hala atera zaio. Inpresio hori hartu dut, besterik ez. Badu zerbait Alpeak eta esteparen atari arteko lur eremu horrek liburuetan funtzionatzen duena baina bertan bizitzeko batere erakargarria suertatzen ez zaidana. Lurra zikina balego bezala, edo nekeak jota. Ez osasuntsu.

Liburuan Handkek Josef Blochen ibilerak kontatzen dizkigu. Gaizoa Bloch, Esterenzubin ahoskatu ohi duten meneran, baina koitaduago berarekin topo egiten dutenak. Ez baita gizona parte honekoa: ez norabide, ez gizatasun eta ez bere buruari egiten dizkion etengabeko galderentzat erantzun. Gauza ñimiñoenak jakin nahi ditu xehetasun osoz galdera handiei iskin egiteko. Gerra ere presente dago, oso presente, bere lur minatu eta soldaduen joan etorriarekin. Ez dio protagonistari laguntzen horrek, denen iragana ezabatzen baitu: gerra aurre eta gerra ostea bi mundu direnez gero sustraiek ez dute sendoerarik.

Merezi du irakurtzea atmosfera berezi hauek maitez gero. Baita giza alienazioari buruz jakin-mina edukiz gero. Ez dakit zer gehiago esan. Hau dela blog honen 200. sarrera, akaso hori esanda nahikoa da. Eskerrik asko irakurle zareten guztioi eta Goienari tartea uzteagatik.

Homo Faber

-n -kargitaratuta
Erantzun

Frisch. Arrieta. Hemen datza.

(kontuz, spoilerrak)

Hemen datza zerraldo XX. mendeak. Zirriborro batean darabildan esaldia da, hutsik eta abandonatuta den fabrika baten aurrean nire pertsonaia bati okurritzen zaiona. Baina, Max Frischen Homo faber (Originala 1957, itzulpena Elkarrek argitaratua 2001ean eta Joxe Austin Arrietak itzulia) irakurrita antzeko zerbait okurritzen zait niri.

Barne monologo indartsuz, orrialde beteko paragrafoz eta flaschback ugariz idatzitako liburua da hau. Oso Mitteleuropa, soilik handik atera daitezke eta halakoak. Batzuk diote obra sinplea dela formalki, ez zait hala iruditu niri, eta Unescoko teknikaria den gizon baten bidaia da kontatzen dena kontinente baten mende baten bidaia kontatzeko.

Hasierako orrialdeak bikainak iruditu zaizkit, irudi oso potentea iruditu zait Walter Faber aireportuko komunean ezkutatuta hegazkinean ondoan tokatu zaion alemaniarrarengandik ihesi. Zer esanik ez aire istripua eta gero Mexikoko basamortuan egon denekoa laguntza zain, Palenqueko bero sapa edota Greziako dekadentzia dotorea.

Walter ingeniaria da, teknikari eta arrazionaltasunari garrantzia gorena ematen dion gizona. Misoginoa, emetzat ditu sentimenduak, hotza eta (apur bat oso) krudela da bere giza harremanetan. Urdaileko mina da akaso bere pentsamendu arrazionala erasaten duen sintoma, hori eta gerrak zartatutako belaunaldi baten zauria. Liburuko pertsonaia europar denek dute gerraren mina eta amerikarrek ez, horra akaso zergatik gorroto dituen protagonistak amerikarrak haien arduragabekeria naif eta guzti.

Urdaileko minari gehitu behar zaio debekatutako maitasunaren kulpa. Zoriak, eta ez estatistikak, patuak eta ez kalkuluak egingo dute gainerakoa.cEta ez dakit kasualitatea den edo ez, ziur asko ez, baina arrazoiaren sehaska den Grezian egiten du azkenean topo tragediak eraginda Faberrek bere espiritualtasunarekin. Oihan maian hasita, ozeano amaigabea, Frantzia, Italia eta Grezia. Horra XX. mendeak bakarrik eman zezakeen Ulisesek egin beharreko bidaia, New York zen kontsumo azalekoaren eta neoizko gauaren etxetik arrazoiaren tenplura arrazoiaren tiraniari uko egiteko. Adi, irudikatuko bagenu Faber garaikidearen bidaia hau bizi gaituen ondorengo mende honetan akaso bidaia alderantzizkoa izango litzatekeelako eta fama txarragatik baztertuta dugun arrazoia bihurtu salbaziorako besarkatu beharrekoa. Bidean goaz.

Bukatzeko, zer esan bizitzak Faber errariari parean jarri dion Sabethi buruz. Zer esan motots alai eta axolagabekeria gaztez beteta gerra ezagutu ez zuen belaunaldi horri buruz, zeina ezjakina den eta dena duen irabazteko, zeinak gurasoak arriskutsuki maite dituen galderarik egin nahi gabe (ulertu guraso aurreko belaunaldi gisa) eta hauek ezagutu gabe. Jarrera horrek ezinbestean suge-gorriekin dantzan jarriko ditu. Liburua irakurri baduzue akaso ulertuko duzue azken paragrafo hau. Hala espero dut.

Aix Joxe Austin Arrietan beste taberna bateko bezero balitz. Zenbat txalo jasoko lituzkeen bere lanak egundo jaso ez dituenak. Doakiola nire esker ona behintzat Frisch euskarara ekartzeagatik.

Zeruko Belardiak

-n -kargitaratuta
Erantzun

Kalifornia. Steinbeck. Garikano.

(H)ilbeltza bekaren harira landa eremuan kokatutako liburuak irakurtzen ari naiz batik bat, nobela beltzekin batera. Ardura handia dut ea Aezkoa nola islatu asmatuko ote dudan. Orain arte ez dut irakurritakoen artan ase nauen ikuspunturik, denek baitute euren egia zatia eta aldi berean urruntasuna. Akaso platoniko nabil, ez dakit.

Sara Mesaren Un Amor nobelako protagonista hobe legoke Parisera joan balitz? Nire zalantzak ditut, nahiz eta ukaezian den zaurgarritasuna biluziagoa dena hiriaren aldiri eta landa eremuan. Dom Capistronen Bekatorosak lanak gako interesgarriak eskaintzen ditu. Jon Arretxe eta Ibon Martinen Pirinioak ez du nik ezagutzen dudanarekin batere zerikusirik. Txomin Agirreren Garoak deskribatzen duena, bere pasarte eder eta guzti, bere moral (gain)dosi eta guzti, Australia baino urrunago dago 2022ko giroaz.

Steinbeckek Kaliforniako nekazal komunitate txiki baten, Zeruko Belardien bizitza kontatzen du zertzelada gutxi batzuetan. Kaliforniako bailara txiki da eta Europako landa eremuarekin duen diferentzia azaltzeko egileak azpimarratzen duen datu bat: Amerikako Estatu Batuen mendebaldean familia bereko bi belaunaldi jarraian bizi badira etxe batean etxe hori zahartzat jo liteke. Ez da txikikeria hori. Egileak orrialdeak pertsonaia maitagarriz, zekenez edota ameslariz beteta ariketa ederra egiten du: kapitulu indibidualak, ipuin gisa funtziona dezaketenak, izan arren bistakoa da dena josita mantentzen duen hari komunitarioa. Prosa soila du, baina ederra. Deskribapenak aberatsak iruditu zaizkit hordigarri izan gabe. Zeruko Belardien paisaia bezain gozoa, beroa eta atsegina da irakurketa. Atsegina ipuin-kapitulu asko mingots izan arren, hori ere badu bertute.

Ahaztu dut ia, Zeruko Belardiak lana (Elkar, 2021, Asun Garikanok itzulia) Urrezko Bibliotekaren parte da. Ale ederrak ari da pilatzen hor argitaletxea, bejondeiela. Itzulpenaz bainarik ez, gustatu zait eta ez da beste kasu batzuetan ageri den jakintza erakutsi beharrik.

Bukatzeko, Steinbecken liburu honetako azken lau orrialdeek eman didate lehen paragrafoko obrek eman ez dizkidaten gakoa. Landa eremua egun hiritarron proiekzioa besterik ez da, aurreiritziz josia gehienetan. Turista autobus bateko bidaiaren pentsamendu sorta. Nekazaritzari, suteei, abeltzaintzari edota beste hamaika konturi buruz hedabide edo sare sozialetan hitz egiterakoan nabarmen geratzen da hori. Horregatik Hasier Larretxearen olerkiak irakurri nahi ditut orain Arraiotzekoa bertakoa delako poeta, eta bere Radio Euskadiko elkarrizketak konbentzitu ninduelako. Baina Josep Plaren kale estuetan barrena galdua nago. Iritsiko da.

Nikole

-n -kargitaratuta
Erantzun

Bijotzekua. EAJ. Jimenez.

Nikole bijotzekua (Elkar, 2021) da Edorta Jimenez idazle handiaren lanik berriena. Bertan, torturatua izan zeneko oroitzapen krudel batek akuilatua eta hasieran blogean idatzi arren, denok ezagutu genuen 2020ko konfinamendu luze gorrian hartan hasi zen idazten nik blog hau abiatu nuen modu antzekoan, liburu forma hartu dute Nikole Atxikallenderi buruzko bere narrazioek.

Saiakera? Bai, oso pertsonala. Nikole Atxikallenderi buruzkoa? Ez bakarrik. Bada baita konfinamenduan bizi izan genituen bizipenenen kontaera apala. Eta nor zen Nikole? Sukarrietako Abina baserriko neska, sabinesie, bitan alarguna. Aipatu dut akuilua tortura saio bat izan zuela Jimenezek, liburu bukaeran aipatzen du kontua, baina ageriko txinparta izan zen 1918ko gripe izurria. Izurritik izurrira piztu zitzaion Nikolerekin egin zen injustizia erreparatzeko nahia. Halakoa baita Edorta, Jaun Zurianoren kastakoa, merezi duten gudatan parte hartzeko lantza eskuetan duen zalduna.

Nikole Atxikallende ez genuke ezagutuko Sabino Aranaren emazte ez balitz. Bikain kontatzen du Edortak bien arteko harremana nola mamitu zen, pena bakarrik Sabinoren kartek iraun izana, eta ezkontza ostean ere Aranaren militantziak eta osasun petralak ekarritako buruhausteak. Nik onartu beharra dut ez dudala ezagutzen JEL munduaren kosmogonia, arrazoi familiarrak eta geografikoak tarteko beste ingurune bat ezagutzea tokatu zait niri, eta balio izan dit mende amaierako Bizkaia hura apur bat hobeto ezagutzeko. Baita Urdaibai paraje horri buruz ere ikasteko, marinel kontuetatik hasita marea eta ehiza kontuetaraino. Horretan lagundu dit Jimenezen honestitate intelektualak, umore zirikatzaileak eta liburuaren beraren egiturak, kapitulu motz eta amenoekin.

Hil ostean gauza itsusiak esan zituzten Nikoleri buruz hainbatek. Historiatik ezabatu nahi izan zuten, Arana Goiriren anaiak berak aurrena, Aranaren bizitzatik ezabatu nahi izan zen gisara. Baina haragia egoskorra da. Eta Edorta da bazter hauetako harakinik maitagarriena.