Etiketaren artxiboa: Elkar

Gauez harrizko zubiaren azpian

-n -kargitaratuta
Erantzun

Perutz. Praga. Juduak.

Ez nekien zenbat behar nuen liburu hau eskuetan eduki dudan arte. Orain badakit zeinen ederra den eta trobalari mediebalek Okzitanian aipatzen zuten añorançaren antzeko zerbait bizi izan dut arrotz zaidan, ezagutuko ez dudan eta liburuetan soilik existitzen den Pragako auzo juduarekiko.

Hala baita Leo Perutz idazle judu txekian jaio eta Austrian hazitakoaren Gauez harrizko zubiaren azpian (Elkar, 2019, Txiliku eta Joxe Mari Berasategik euskarara itzulia) ipuin liburu nobelatua.

Nobela historikoa da? Bai. Ipuin liburua da? Baita ere. Nobela erromantikoen zakuan sar liteke? Hala egingo nuke nik. Ez dago kontraesanik esan dudan horretan, kontrakoa dirudien arren.

Izan ere begitantzen ahal zaigu hari solte gabeko narrazioak direla baina barren-barrenean hor ageri dira hiru pertsonaia nagusi eta haien arteko maitasun triangelu bat, non batzen diren Mordechai Meisl judu filantropo boteretsua, honen emazte Esther -ederretan ederrena- eta Rudolf II. enperadorea -zeina mandatari txiroa, alkimia zalea eta katoliko porrokatua zen-. Eta Perutzek jakingo du umorea sartzen hainbat unetan tristura handi baten arrakalatan -juduekiko pertsekuzio eta jazarpena-, are gehiago dakigunean obra Palestinako erbestean idatzia izan zela II. Mundu Gerran zehar -sionismoarekiko kritikoa izatea eskertu behar diot Perutzi egungo sarraski sionistaren testuinguruan- eta hirigintza modak tarteko suntsitua zen unibertso bat zuela ardatz, Pragako auzo judua deritzona.

Ipuinak soltean ederrak dira, bukaeran ordenarik gabeko nobela eder bat osatzen dute eta niri lagundu dit errealitatearen zama apur bat arintzen. Ez dakit zer gehiago esan. Ederra dela, irudimena pizten duela eta aspaldian irakurri ez dudan maitasun istorio konpletoenetariko bat biltzen duela dituen 300 pasa orrialdetan.

Zure landen zabalera

-n -kargitaratuta
Erantzun

Noir. Lasa. Erribera.

Benitoren kanta. HIruzpalau topiko. Eta hor amaitzen da erromatarrek eta euskaltzaleek Ager deritzoten eremuko hegoaldeari buruz dakidana.

Akaso horregatik heldu nion atera bezain laster Irun Hiriko Kutxa Literatur Lehiaketa Saria 2023. urte honetan irabazi duen Xabi Lasaren Ura ez baita gardena (Elkar, 2023) obrari. Beno, horregatik eta maiz badudalako radarra ezarria Euskal Herriko eta inguruneko nobela beltzetan. Asko ikasten dut irakurriz, konparatuz eta, kasu honetan bezala, gozatuz.

Sara Zaldaiz teknikari gaitu, prestu eta zorrotza da. Ardura postua du Nafarroako gobernu berrian –Uxue Barkosen aroari egiten dio erreferentzia obrak fikziozko izenekin, toponimoak eurak ere fikziozkoak direlarik- eta Lurribar herrira joan beharko da hango NAK -UPN izendatzeko beste modu bat- alderdiko alkateak deituta: uraren kontura sestran ari da nekazariekin eta Nafar Gobernua inplikatu nahi du soluzioan. Hor korapilatuko da kontua eta Sarak, gure Sara gisa izendatu dezakegunak, bere bizitza lasaia emozioz nola betetzen den ikusiko du.

Gogorarazpen lagunkoia: lasai, ez baitut spoilerrik egingo. Segi dezakezue irakurtzen.

Ea, gustatu zaizkidanak eta beste era batera egingo nituzkeenak zerrendatuko ditut.

Batetik, gustatu zait protagonista, Sara. Badu izakera gogorra, badu heroiaren traza eta, jakina, uste dut ondo egokituko litzatekeela Ainhoa Sanzekin -hamabost minutuz asko jota, baina tira-. Gustatu zait ere Erriberako informazioa ematea -hango trikimailu politikoak, nekazarien indarra etab- eta oso ondo deskribatzen du idazleak gobernuko barruko martxa, ziur asko berari hori ezagutzea tokatu zaiolako. Eta, batez ere, liburuak engantxatu nau: egon da tramak kirrinka egin didan uneren bat edo beste, baina hala eta guztiz ere ezin izan diot irakurtzeari utzi. Harrapatu nau eta oso positibotzat dut hori.

Erabilitako hizkerak dudak eragin dizkit hasieran. Jasoegia edo. Baina, kontrara, eragin didan galdera da ea nola hitz egingo luketen maila sozial horretako, enpresa garrantzitsuen ordezkariak edota goi mailako politikariak, euskaraz eta dudan erreferente falta horiek zer dioen gure hizkuntzaren egoera pattalaz. Halaber gainditu dut hori eta faltan bota dut gero Erriberako daturen bat gehiago edo beste: hango batek bakarri jakingo lituzkeen gauzak, adibidez. Horrek niri behintzat laguntzen dit hobeto murgiltzen idazleak planteatzen digun eskenatokian.

Kontu txiki gehiago ale nitzakeen akaso -bukaerari buruz esaterako-, baina uste dut eskertzekoa dela idazle berri bat plazaratzea eta espero izatekoa hasiera honek jarraipena edukitzea. Egin dezagun topa horren alde!

Oso latza izan da

-n -kargitaratuta
Erantzun

Arregi. 1981. Mendiguren.

Artean liburua irakurri gabe nuela joan nintzen duela aste pare bat Bergarara, Monzonen Olaso dorre mitikora, han baitzen aurkeztekoa Oso latza izan da (Xabier Mendiguren, Elkar, 2023) liburua. Erdi gaixorik eta sukar dezima batzuekin, pena dut ezin izan nuela zukutu bi kolosok, Mikel Sotok eta Xabier Mendigurenek, esaniko guztia. Eta, bestalde, agian nire egoera pattal horrek lagundu zidan fokoan jartzen ekitaldi horretako kontu garrantzitsuena: pasioa.

Izan ere bi pasio nahasten dira obran. Bata, agerikoena, Joxe Arregi etakideak jasan behar izan zuena Madrilgo poliziaren kalabozotan. Kristok Pilatosen epaia entzun eta Kalbario mendian gora jasan zuenaren pareko, Arregiren isiltasunari prezio larregikoa jarri zioten txakurrek. Beste pasioa, egilearena. Zurrunbiloa baita barruan Mendigurenek zeramana lana idazteko orduan -hitzaldian oso ondo azpimarratu zuen hori- eta irakurleok ere datuen eta bizipenen -Gernika, Lemoiz, Arregi, Tejero- zurrunbiloan sartzen gaitu. Idazlaren hizkuntzarekiko maisutasuna, bere hipotesiak eskaintzeko orduan duen elegantzia eta, zergatik ez, azken kapituluko dialogoa eredugarriak dira torturaren tragediari txukun heldu nahi dion ororentzat. Jakin izan du gainera Mendigurenek Unzurrunzaga eta Amestoi ere narrazioaren jokoan sartzen eta haien bizitzei esker testuingurua aberasteaz gain izan ginenaren erretratu ederragoa ateratzen da.

Nik uste nuen tripak nahastuko zitzaizkidala irakurtzean eta ez da hala izan. Horregatik, beldurrez bada norbait ea gaia latzegia egingo zaion animatzen dut liburuari ekitera. Horrek ez du kentzen pasa zena pasa zenik, min ikaragarri handi baten kronika ez denik, baina maitasunez eginikoaren, kasu honetan gai gogor bati buruzko liburuaren, kalteak -kalterik baleude, eta ez da hau kasua nire ustez- beti dira goxoago.

Zorteko gara euskaldunok, Jon Alonso, Pako Aristi eta Xabier Mendigurenek jakin baitute guri iraganeko trantze gogorrak gogotara ekartzen. HIru gizon, kasik adinkide. Bada zerbait hor. Bukatzeko, data bat: 1981. Geratu urte horrekin, Mendigurenek elkarrizketatan esan duen bezala hor finkatu baitzen ia hiru hamarkadaz izan garena. Nobelagilearen ekarpena historiagileen zakuari.

Zer egiten dut nik taberna honetan?

-n -kargitaratuta
Erantzun

Ladron Arana. Iruñea. Taberna.

Iruñean, 1947ko gerra oste luzean -oker ez banago urte hartan izan zen frankismoko lehen greba ahalegina Arrasaten, aski ausartak batu ziren langileak-, bi haur, irabazleen magaleko Iñigo eta galtzaileen saldoko Jokintxo, lagunak dira. Biek eskola partekatzen dute nahiz eta klase sozial oso diferentekoak izan -gaur egungo Iruñeatik bastante urrun dago hori- eta Jokintxo txirotasunaren txirotasunez zine batean bizi denez gero, lagun biek aukera dute nahi beste pelikula ikusteko. Hala dabiltza kezka larririk gabeko haur gisa -horrek ez du esan nahi tragediaren hatzaparretatik libre direnik, besteak beste haien familiatan gerrak utzitako zauriak ebidenteak baitira- egun batean naturaz gaindiko fenomeno bat pizten duen zapi bat ukitzen duen arte Iñigok. Horrek piztuko du trama guztia. Horrela, desagertutako neskatxak, laguntasuna, lehen amodioa, bullyinga, irakasle falangista beldurgarriak, artean Irati tranbia zaharra martxan zuen Iruñea… tartekatuko dira thriller misteriotsu eta -amaiera arte ez bizi- honetan.

Liburua da Alberto Ladron Aranaren Ilunpeko zelataria (Elkar, 2022) eta zerbait bitxia pasa zait irakurri ahala. Oroitu naiz badirela tabernak non kafea ez den bereziki ona, tabernaria ez oso jatorra, prezioak ez dira apalak, musika hautaketa hutsaren hurrengoa da, dekorazioak ez du sosegurik transmititzen… eta halere maiz joaten naiz kafea hartu edo lagunekin egotera. Ladron Aranaren liburua ere hasieran geldoa iruditu zait, gero hizkuntza hautu batzuek kirrinka egin didate, rollo paranormalak ez zaizkit inoiz oso erakargarriak egin, pertsonaiek badute euren zera, bukaera kosta egiten zait sinestea… eta halere lo orduak lapurtu dizkidan liburua izan da, zer gertatzen zen jakin nahi nuelako kosta ala kosta. Ez zait okurritzen misterio liburu bati buruz ezer ederragorik esan daitekeenik hain lerro gutxitan.

Solteroei

-n -kargitaratuta
Erantzun

Solteroak. Agirre. Ofizioa.

(Adi, spoilerrak).

Uste dut argumentuaren originaltasunak eman zidala arreta. Ea zer iruditzen zaizuen. Hau da kontrazaleko sinopsian ageri dena: Gaztetan, Deustuko Unibertsitateko ikaslea zela, ikerketa bat egiten ibili zen nobelako protagonista, baserritarrak joan ohi ziren diskoteketan ze ohitura zeuden eta horrek maiorazkoak mutilzahar geratzearekin zerikusirik ba ote zuen. Aldi berean, frankismoaren kontra egiteko, Erakundean ere sartu zen, harik eta, atxiloaldi batean jasotako pasadaren ondoren, borroka-gogoak joan eta Iparraldera ihes egin zuen arte.

Urteak pasata, jubilaziotik gertu dagoen Soziologiako irakasle dibortziatua dela, Alderdiaren gonbidapena jasoko du Lehendakarigai izateko, baina, politikariek falta ohi duten xarma moduko bat aitortzen dioten arren, bere iragana nola edo hala apaindu beharra ere gogorarazten diote.

Iragana ate joka du nobelaren protagonistak. Eta nork ez, adinean gora egin ahala. Zortedunei ereindakoaren uzta emateko eta beste gizagaixo askori eginikoen edo ez eginikoen zorrak kitatzeko.

–Zihuatanejo Ozeano Bare ertzean dago eta aipatzen dutenez ozeano hark ez du memoriarik -halako zerbait diotso Tim Robbinsek Morgan Freemani espetxeei buruz ez ezik laguntasunari buruz egin den pelikula ederrenetako batean.

Politikariei ez diegu halakorik aitortzen. Purutasun absurdo bat eskatzen diegu maiz eta oso onberak gara ordea haien politika edo erabakiekin. Harrigarria da mendebaldeko gizarteek duten bilakera zentzu horretan eta, bereziki, EAEko gizarte zaharkitu eta morfinatuak. Hedoi Etxartek galdetzen bazuen aurrekoan ea zergatik ginen horren onberak ustelkeriarekin Euskal Herri ipar-mendebaldeko biztanleok hor egon liteke erantzun bat: purutasunaren tranpan eroriak gara akaso borroka armatuaren inplikaziotik batzuek libratzeko egin duten ahalegin larregikoagatik eta ordea barkaberegi gara ekintzekiko.

Ondo darabil gai hori Joxean Agirrek Solteroen dantzalekuak (Elkar, 2022) nobelan. Hor du obrak nire ustez indargunea eta, batez ere, beste bi puntutan: solteroen dantzalekuei buruzko ikerketa kontatzen duen orrialdeetan, protagonistaren iniziazio moduko bat ere badena amodio eta sexu kontuetan, eta militante batek pilatzen dituen orbanetan (spoiler txiki bat: Kabra zirenen praktikak kritikatzen dira bukaeran? Zalantza geratu zait).

Uste dut oso hasiera indartsua duela, aholkularien figurarekin, Alderdiaren disekzio irrigarri horrekin eta iraganera begira idatzitako paragrafo gogoangarriekin. Badu ofizioa Agirrek, oso ondo maneiatzen du hizkuntza eta tempus narratiboa eta ni behintzat atsegin handiz eraman nau orrialdez orrialde. Gero, bigarren zatian, iruditu zait geratu egin dela nobela, zerbaitek ez duela funtzionatzen -emazte ohiaren figura oso sinesgaitza egin zaidalako akaso- eta amaieran bikote harreman heterosexualen gorabeherek hartzen duten pisua nabarmenegia egin zait. Originala da solteroen inguruko amaierako alegatu hori, egia da, eta maitasunaren erredentzioa beti gustuko dudan arren ez dakit, hotz utzi nau.

Gomendagarria da? Nik disfrutatu dut eta ametitu behar zaio gai zaharrei buelta arituta ere irakurlea harrapatzeko gai delako. Zuetakoren batek irakurri badu eta erantzunetan iritzia eman eskertuko nuke.

Bada Mikel Laboa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Artelana. Larratxe&Cano&Iturriaga. Laboa.

Aezkoan artelan berbak baditu adiera bi: auzolana eta artearen plasmazioa den zera hori. Kasu honetan, Joseba Larratxe, Harkaitz Cano eta Unai Iturriagak ondu duten komikiak adiera biak hartzen ditu bere baitan. Izan ere, ederra da, oso, Ni ez naiz Mikel Laboa (Elkar, 2022) komikia.

Egileek arriskua hartu dute, baina, bestalde, arrisku hori hartu gabe akaso ez luke zentzurik izango obrak. Izan ere ez zen edozein abeslari Antiguokoa eta norbaiti kronologiaren zama astuna egiten bazaio hori hari da. Arriskua aipatu dudan arren, ziur asko Izagirre eta Fanok Elgetarekin hartutakoa baino puska bat txikiagoa da. Izan ere, Laboa, bere konplexutasun osoan,askoz ezagunagoa da trikitixa berritu zuen umezurtza baino eta berari buruz idatzi nahi duen orok bide ertzeko lorediak araka ditzake irakurleak bidea dakiela jakiteak dakarren lasaitasunaz.

Hori baita hiru birtuoso hauek -digresioa onartzen badidazue ze konplikatua den batzuetan talentu handidun jendea batu eta taxuzko zerbait egitea, galdetu diruz kirol taldeak eraiki nahi dituzten presidente aberats megalomanoei- lortu dutena: Laboaren izakera, inguruabarrak, giroa… orri artean preso harrapatzea. Bereziki miragarria da kolorearen erabilerarekin lortzen dutena -soilik une puntualetan ageri da, irakurle- eta uste dut luzaroan geratuko zaizkidala Yupanquiren ametsa eta Donostiako Erviti denda uztartzen dituen pasartea, Lekeition gerratik ihesi bizi izandakoen kontakizuna, azkeneko orrietan kontatzen den grabazioaren edertasun tristea, zer ondo islatzen den abeslariak publikoan abesteari zion izua…

Zortedun sentitzen naiz komikiekin, aspaldian gauza oso onak ari bainaiz irakurtzen euskaraz: Adur Larrea, Zerocalcare, marabilla bat egiteko gai den hirutasun deabruzko hau… Segi dezala festak!

Uno dei più grandi

-n -kargitaratuta
Erantzun

Verdi. Opera. Italia

Nabucco, Il trovatore, Macbeth, La traviata, Aida, Otelloo, Falstaff, Rigoletto… Ugari dira Giuseppe Verdi XIX. mendeko operagile italiarraren obra ezagunak. La Roncole herrian 1813an jaiotako musikagilea, familia xume baten semea, aberastu eta desklasatu ostean lurjabe handi bihurtutakoa. Kontraesankorra, antiklerikala eta apur bat katolikoa, diruaren jagole xuhurra eta familia txiroen laguntzailea, nagusi zekena eta bere obren egiletza eskubideak musikari zaharren egoitza finantzatzeko utzi zuena, politikaria eta politikari kasu handirik egiten ez ziona, lotsatia bezain harroa, Italiako nazioari ez ezik estatuaren jaiotzari musika jarri ziona, maisua izanik ere beti ikasteko prest zena, tentea eta aldi berean entzuten zekiena…

Ezaugarri horiek eta gehiago jaso zituen Itziar Gilleneak Verdi (Elkar Biografiak, 2007) lan mardulean. Ez zen erraza izango, maisuaren bizitza pribatuaz askorik ez dakigulako, baina eskertzen diot egile gisa Gilleneari bere iritziak eta hipotesiak plazaratzea.

Gustura irakurri dut eta lagundu dit operari, Verdiri eta hainbeste maite dudan Italiari buruz apur bat gehiago ezagutzen. Gomendagarria.

Euskaliptus

-n -kargitaratuta
Erantzun

Euskalia. Alvarez Sarriegi. Umorea.

Umorea mailua izan liteke. Uste dut esaldia Mikel Alvarez Sarriegi irakurri diodala hor nonbait. Uste dut. Baliteke. Akaso ez, baina axola al dio horrek? Ze umorea mailua bezala darabil idazle goierritarrak bere Euskalia (Elkar, 2022, 2021 urteko Zubikarai sariaren irabazlea) obran.

ADI, HEMENDIK AURRERA SPOILERRAK BAITAUDE

Euskalia nobela deskojono handi bat da. Gure buruaz, gure psikodramez, gure ezinez eta, zergatik ere, gure indarguneez ere ari da barrezka Mikel Alvarez Sarriegi. Balizko Euskalia ahalguztiduneko tokiek dituzten izenak? Kattalin Miner kalea, Kiliki Frexko campusa, Hedoi Etxarte etorbidea… mundialak dira. Santa Klara uharteko errebelde dunkandutarrak? Genialak. Putos Euzkitzez deitzea Euskalia deritzon tortillaren beste alde horretako agintari hegemonikoei? Barre galantak egin ditut.

Adi, arinkeria horrek -eta ez dut zerbait negatibotzat arinkeria- ez die kalterik egiten nobelako pertsonaien osaera eta garapenari. Hasierako Eñauten kapituluan zer ondo deskribatzen den betigazte ganoregabe hori marabilla bat da edota nolako trebeziaz kontatzen duen idazleak Igonerengan -zer ona den neskato psikopata hori- ase ezina den odol egarri hura. Portzierto, puntazoen artean dago azken honen belarri mozketa konpultsiboa, Eñautek Telmori eskainitako epitafio antologikoa -“Sekula ezagutu dudan izokinik jatorrena zinen“- edota Eñautek egiten duen Dut taldearen balizko disko berriei buruzko galdera Erkuden denbora bidaiaria dela jakin berritan.

Egiturari dagokionez hainbat narratzaile erabili izanak freskatu egiten du irakurketa eta denbora-lerro narratiboan dauden saltoak hainbat izan arren ez dut behin ere sentitu galdu naizenik. Gainera, maiz pentsatu dut: nola ez dut tramaren bira hau aurreikusi, pistak hor zeuden eta? Mundiala!

Bada hori, bukatzeko, egileari zorionak ematea besterik ez zait geratzen eta oxala halako nahiz bestelako abentura gehiago eskaintzea! Zoritxarrez, gisa honetako testu gutxi idatzi ohi da gurean, beti hain serios eta traszendetal baikara, eta argitaratzera ausartzea bera tenpluko lapurrei ostikoa jotzea dela iruditzen zait (neroniri barne, jakina).

PS: Egileak onartzen badit lerro hauen ausardia, nire proposamena Euskaliptusi buruz idaztea da, koala-pirata euskaldunen planeta zozoa dena, non rona edan, altxorrak lurperatu edo aldameneko planeten ontziak erasotu ordez egun osoa eztabaidan ematen duten adarretako animalia suminduek haien hizkuntzako txikikeriei buruz, egur ekoizpen enpresek planeta, uhartea, haritz inbaditzailez bete nahi dieten bitartean.

Ohoinen ohorea

-n -kargitaratuta
1

Konbentzio gerra. Iraultzaren itzala. Adur.

Gure herriaren lurra orbanez betea da. Irakurri Pablo Antoñanaren obra eta Lizarraldeko karlista guduetan isuritako odolak zargalduko dizu begitartea. Barojaren lanak hartu esku artean eta Bidasoa aldeko kontuek aurpegia ilunduko dizute. Eresiak entzunda Mondragoe bazter hauetako pasadizioak eta Mexikoko narkoenak alderatuko dituzu. Rafael Chirbesek euskaldunon pultsio kainita deituko dio. Nire lagun batek, ziur asko begi zoliagoz, kolonizatutako herrialdeetan gertatzen diren dinamikak ikusten ditu.

Kasu honetan Lurbinttoko Ohoinak (Adur Larrea, Elkar, 2022, EKE sormen bekaren irabazlea) lanak Lapurdiko penuriak kontatzen ditu. Adur Larrea jada eskarmentuduna den komikigilea da eta besteak beste Antzara eguna (Txalaparta, 2019) komiki ederraren marrazkilaria.

Komikia ekintzaz betea da, bizia, eta halere ondo dokumentatua historian eta hizkuntzan. Kontatzen ditu nolako ifrentzua eduki zuen Frantziar Iraultzak Euskal Herrian eta nola ordaindu zuen prezio altu bat batetik erakunde propioak galduz eta bestetik muga lurralde gisa inoren gerratan inplikatuz. Komikian ondo kontatzen da landetaratuen tragedia -Euskal Herrian nire ustez aski ezaguna ez den gertakizun lazgarria-, desertoreen patua -gudaroste batetik ihes egin beste batean amaitzeko- eta irabazleen errepresio gordina. Ohoinena -lapurrena- ez zen izan superbibentzia estrategia besterik, lapurreta eta pobrezia eskutik helduta doazenaren seinale -jakina, hemen ez ditut aipatzen boterearen arpilatzeak, horiek beti irteten baitira airos-.

Gustatu zait nola marraztu duen akzioa, Adurrek berea duen estiloari eutsita gainera, eta bereziki flipatu naute herri, baserri eta beste hainbaten marrazki eder askoek. Gidoia, aipatu dudan arren merezi du errepikatzea, landua da eta istorioa, aldiz, tragedia bati dagokiona bezain bibrantea. Berrehun urte besterik ez dira pasa,apur bat gehiago, gertakari horietatik. Gezurra dirudi zenbat gauza gertatu diren ordutik. Baina hain da aktuala kontakizuna, hain da garrantzitsua jabetzea eguzki indartsuenak ere proportzio berean sortzen duela kontrako duen itzala, ezinbestekoa dela berau irakurtzea. Nire aldetik egileari eskerrak ematea dagokit, besterik ez.

Penalti-jaurtiketa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Handke. Jokin Zaitegi saria. Egonezina.

Gogoan dut nire eskubaloiko azken penalti jaurtiketa, Tolosako Usabal kiroldegian. Trufo atezainari, atezain bikaina bera, mondragoetarra baina Tolosako jokalari garai hartan, hankapetik sartu nion baloia. Taldekideek eta entrenatzaileak nire abilezia txalotu zuten. Egiari zor, baloiak irrist egin zidan hatzamarretatik. Ez nuen hara bota nahi, geldi zuen hanka albora, eskuinera, baizik.

Peter Handkeren Atezainaren larria penalti-jaurtiketan (Elkar 2020, Joxe Mari Berasategi Zurutuzak irabazitako Jokin Zaitegi Itzulpen Saria, originala 1970ekoa) irakurrita akordatu naiz horri buruz. Eta ez agerikoa den izenburuko erreferentziagatik bakarrik. Handke irakurrita, hau dut aurreneko bere lana, Mitteleuropa deritzon eremu horri buruzko idazleen iluntasunari ari natzaio bueltaka: Marai, Bodor, Kristoff… Denek konpartitzen dute egonezin bera, bero sapak mamotutako gorputzen nekea eta etorkizunarekiko ezaxola. Horregatik ziur asko Handke ez da joan atmosfera horren bila, hipotesi ausarta nirea, baizik eta hala atera zaio. Inpresio hori hartu dut, besterik ez. Badu zerbait Alpeak eta esteparen atari arteko lur eremu horrek liburuetan funtzionatzen duena baina bertan bizitzeko batere erakargarria suertatzen ez zaidana. Lurra zikina balego bezala, edo nekeak jota. Ez osasuntsu.

Liburuan Handkek Josef Blochen ibilerak kontatzen dizkigu. Gaizoa Bloch, Esterenzubin ahoskatu ohi duten meneran, baina koitaduago berarekin topo egiten dutenak. Ez baita gizona parte honekoa: ez norabide, ez gizatasun eta ez bere buruari egiten dizkion etengabeko galderentzat erantzun. Gauza ñimiñoenak jakin nahi ditu xehetasun osoz galdera handiei iskin egiteko. Gerra ere presente dago, oso presente, bere lur minatu eta soldaduen joan etorriarekin. Ez dio protagonistari laguntzen horrek, denen iragana ezabatzen baitu: gerra aurre eta gerra ostea bi mundu direnez gero sustraiek ez dute sendoerarik.

Merezi du irakurtzea atmosfera berezi hauek maitez gero. Baita giza alienazioari buruz jakin-mina edukiz gero. Ez dakit zer gehiago esan. Hau dela blog honen 200. sarrera, akaso hori esanda nahikoa da. Eskerrik asko irakurle zareten guztioi eta Goienari tartea uzteagatik.