Etiketaren artxiboa: Elkar

Homo Faber

-n -kargitaratuta
Erantzun

Frisch. Arrieta. Hemen datza.

(kontuz, spoilerrak)

Hemen datza zerraldo XX. mendeak. Zirriborro batean darabildan esaldia da, hutsik eta abandonatuta den fabrika baten aurrean nire pertsonaia bati okurritzen zaiona. Baina, Max Frischen Homo faber (Originala 1957, itzulpena Elkarrek argitaratua 2001ean eta Joxe Austin Arrietak itzulia) irakurrita antzeko zerbait okurritzen zait niri.

Barne monologo indartsuz, orrialde beteko paragrafoz eta flaschback ugariz idatzitako liburua da hau. Oso Mitteleuropa, soilik handik atera daitezke eta halakoak. Batzuk diote obra sinplea dela formalki, ez zait hala iruditu niri, eta Unescoko teknikaria den gizon baten bidaia da kontatzen dena kontinente baten mende baten bidaia kontatzeko.

Hasierako orrialdeak bikainak iruditu zaizkit, irudi oso potentea iruditu zait Walter Faber aireportuko komunean ezkutatuta hegazkinean ondoan tokatu zaion alemaniarrarengandik ihesi. Zer esanik ez aire istripua eta gero Mexikoko basamortuan egon denekoa laguntza zain, Palenqueko bero sapa edota Greziako dekadentzia dotorea.

Walter ingeniaria da, teknikari eta arrazionaltasunari garrantzia gorena ematen dion gizona. Misoginoa, emetzat ditu sentimenduak, hotza eta (apur bat oso) krudela da bere giza harremanetan. Urdaileko mina da akaso bere pentsamendu arrazionala erasaten duen sintoma, hori eta gerrak zartatutako belaunaldi baten zauria. Liburuko pertsonaia europar denek dute gerraren mina eta amerikarrek ez, horra akaso zergatik gorroto dituen protagonistak amerikarrak haien arduragabekeria naif eta guzti.

Urdaileko minari gehitu behar zaio debekatutako maitasunaren kulpa. Zoriak, eta ez estatistikak, patuak eta ez kalkuluak egingo dute gainerakoa.cEta ez dakit kasualitatea den edo ez, ziur asko ez, baina arrazoiaren sehaska den Grezian egiten du azkenean topo tragediak eraginda Faberrek bere espiritualtasunarekin. Oihan maian hasita, ozeano amaigabea, Frantzia, Italia eta Grezia. Horra XX. mendeak bakarrik eman zezakeen Ulisesek egin beharreko bidaia, New York zen kontsumo azalekoaren eta neoizko gauaren etxetik arrazoiaren tenplura arrazoiaren tiraniari uko egiteko. Adi, irudikatuko bagenu Faber garaikidearen bidaia hau bizi gaituen ondorengo mende honetan akaso bidaia alderantzizkoa izango litzatekeelako eta fama txarragatik baztertuta dugun arrazoia bihurtu salbaziorako besarkatu beharrekoa. Bidean goaz.

Bukatzeko, zer esan bizitzak Faber errariari parean jarri dion Sabethi buruz. Zer esan motots alai eta axolagabekeria gaztez beteta gerra ezagutu ez zuen belaunaldi horri buruz, zeina ezjakina den eta dena duen irabazteko, zeinak gurasoak arriskutsuki maite dituen galderarik egin nahi gabe (ulertu guraso aurreko belaunaldi gisa) eta hauek ezagutu gabe. Jarrera horrek ezinbestean suge-gorriekin dantzan jarriko ditu. Liburua irakurri baduzue akaso ulertuko duzue azken paragrafo hau. Hala espero dut.

Aix Joxe Austin Arrietan beste taberna bateko bezero balitz. Zenbat txalo jasoko lituzkeen bere lanak egundo jaso ez dituenak. Doakiola nire esker ona behintzat Frisch euskarara ekartzeagatik.

Zeruko Belardiak

-n -kargitaratuta
Erantzun

Kalifornia. Steinbeck. Garikano.

(H)ilbeltza bekaren harira landa eremuan kokatutako liburuak irakurtzen ari naiz batik bat, nobela beltzekin batera. Ardura handia dut ea Aezkoa nola islatu asmatuko ote dudan. Orain arte ez dut irakurritakoen artan ase nauen ikuspunturik, denek baitute euren egia zatia eta aldi berean urruntasuna. Akaso platoniko nabil, ez dakit.

Sara Mesaren Un Amor nobelako protagonista hobe legoke Parisera joan balitz? Nire zalantzak ditut, nahiz eta ukaezian den zaurgarritasuna biluziagoa dena hiriaren aldiri eta landa eremuan. Dom Capistronen Bekatorosak lanak gako interesgarriak eskaintzen ditu. Jon Arretxe eta Ibon Martinen Pirinioak ez du nik ezagutzen dudanarekin batere zerikusirik. Txomin Agirreren Garoak deskribatzen duena, bere pasarte eder eta guzti, bere moral (gain)dosi eta guzti, Australia baino urrunago dago 2022ko giroaz.

Steinbeckek Kaliforniako nekazal komunitate txiki baten, Zeruko Belardien bizitza kontatzen du zertzelada gutxi batzuetan. Kaliforniako bailara txiki da eta Europako landa eremuarekin duen diferentzia azaltzeko egileak azpimarratzen duen datu bat: Amerikako Estatu Batuen mendebaldean familia bereko bi belaunaldi jarraian bizi badira etxe batean etxe hori zahartzat jo liteke. Ez da txikikeria hori. Egileak orrialdeak pertsonaia maitagarriz, zekenez edota ameslariz beteta ariketa ederra egiten du: kapitulu indibidualak, ipuin gisa funtziona dezaketenak, izan arren bistakoa da dena josita mantentzen duen hari komunitarioa. Prosa soila du, baina ederra. Deskribapenak aberatsak iruditu zaizkit hordigarri izan gabe. Zeruko Belardien paisaia bezain gozoa, beroa eta atsegina da irakurketa. Atsegina ipuin-kapitulu asko mingots izan arren, hori ere badu bertute.

Ahaztu dut ia, Zeruko Belardiak lana (Elkar, 2021, Asun Garikanok itzulia) Urrezko Bibliotekaren parte da. Ale ederrak ari da pilatzen hor argitaletxea, bejondeiela. Itzulpenaz bainarik ez, gustatu zait eta ez da beste kasu batzuetan ageri den jakintza erakutsi beharrik.

Bukatzeko, Steinbecken liburu honetako azken lau orrialdeek eman didate lehen paragrafoko obrek eman ez dizkidaten gakoa. Landa eremua egun hiritarron proiekzioa besterik ez da, aurreiritziz josia gehienetan. Turista autobus bateko bidaiaren pentsamendu sorta. Nekazaritzari, suteei, abeltzaintzari edota beste hamaika konturi buruz hedabide edo sare sozialetan hitz egiterakoan nabarmen geratzen da hori. Horregatik Hasier Larretxearen olerkiak irakurri nahi ditut orain Arraiotzekoa bertakoa delako poeta, eta bere Radio Euskadiko elkarrizketak konbentzitu ninduelako. Baina Josep Plaren kale estuetan barrena galdua nago. Iritsiko da.

Nikole

-n -kargitaratuta
Erantzun

Bijotzekua. EAJ. Jimenez.

Nikole bijotzekua (Elkar, 2021) da Edorta Jimenez idazle handiaren lanik berriena. Bertan, torturatua izan zeneko oroitzapen krudel batek akuilatua eta hasieran blogean idatzi arren, denok ezagutu genuen 2020ko konfinamendu luze gorrian hartan hasi zen idazten nik blog hau abiatu nuen modu antzekoan, liburu forma hartu dute Nikole Atxikallenderi buruzko bere narrazioek.

Saiakera? Bai, oso pertsonala. Nikole Atxikallenderi buruzkoa? Ez bakarrik. Bada baita konfinamenduan bizi izan genituen bizipenenen kontaera apala. Eta nor zen Nikole? Sukarrietako Abina baserriko neska, sabinesie, bitan alarguna. Aipatu dut akuilua tortura saio bat izan zuela Jimenezek, liburu bukaeran aipatzen du kontua, baina ageriko txinparta izan zen 1918ko gripe izurria. Izurritik izurrira piztu zitzaion Nikolerekin egin zen injustizia erreparatzeko nahia. Halakoa baita Edorta, Jaun Zurianoren kastakoa, merezi duten gudatan parte hartzeko lantza eskuetan duen zalduna.

Nikole Atxikallende ez genuke ezagutuko Sabino Aranaren emazte ez balitz. Bikain kontatzen du Edortak bien arteko harremana nola mamitu zen, pena bakarrik Sabinoren kartek iraun izana, eta ezkontza ostean ere Aranaren militantziak eta osasun petralak ekarritako buruhausteak. Nik onartu beharra dut ez dudala ezagutzen JEL munduaren kosmogonia, arrazoi familiarrak eta geografikoak tarteko beste ingurune bat ezagutzea tokatu zait niri, eta balio izan dit mende amaierako Bizkaia hura apur bat hobeto ezagutzeko. Baita Urdaibai paraje horri buruz ere ikasteko, marinel kontuetatik hasita marea eta ehiza kontuetaraino. Horretan lagundu dit Jimenezen honestitate intelektualak, umore zirikatzaileak eta liburuaren beraren egiturak, kapitulu motz eta amenoekin.

Hil ostean gauza itsusiak esan zituzten Nikoleri buruz hainbatek. Historiatik ezabatu nahi izan zuten, Arana Goiriren anaiak berak aurrena, Aranaren bizitzatik ezabatu nahi izan zen gisara. Baina haragia egoskorra da. Eta Edorta da bazter hauetako harakinik maitagarriena.

Bilbao-New York-Bilbao

-n -kargitaratuta
Erantzun

Autofikzioa. Ondarroa. Boga-boga.

Bat, ez zait okurritzen ezer askorik Kirmen Uriberen Bilbao-New York-Bilbao (Elkar, 2008) nobelari buruz honezkero kritiken hemerotekan esan ez denik. Ados nago ñabardurak ñabardura kritikari askok dioenarekin eta zerbait gehitzekotan orriotako fikzio apurrak kalte egiten dio marinelei eta Ondarroari buruzko pasarte interesgarrien konpilazioari.

Bi, Artetaren mural baten lamina dakar liburuak orrialde artean ezkutatua. Badu zerbait obrak, Bastidatarren etxean egoteko eginak eta egun Bilboko museoan denak, aktuala eta tristea dena. Amildegia iradokitzen dit niri eta gustatu zait Uriberen ikuspuntua beste bat izatea. Begirada beste koadro dago lamina horretan. Artea batik bat interpretazioa baita eta hor bakoitzak du berea, maiz zerbait gustukoa edo ez gustuko dugula aitortzeak lotsa ematen badu ere. Hori du ona arteak, kritikak kritika, entzule-ikusle-irakurle bakoitzak eraikitzen duela harreman propioa artearekin eta kasu honetan esan dezala hemerotekak (nire bloga barne, jakina) nahi duena liburuak irakurlearen asebetetzea badakar. Horregatik irakurtzea merezi du liburu honek eta ondoren bakoitzak epai beza. Horra neronek kritiken hemeroteka soilik blog honetan idazteko kontsultatzearen arrazoi nagusia.

Zeruan eta infernuan

-n -kargitaratuta
Erantzun

Gerra. Funanbulistak. Irisarri.

Iñaki Irisarri idazlearen …eta infernuko demonioa adiskide (Elkar, 2021) moduko lanak ez dira ugari euskal literaturan. Batetik ekintza hutsari ematen diolako lehentasuna, bestelako dibagaziotan galdu gabe, eta oso positibotzat dut hori. Bestetik oso ondo uztartzen duelako girotze historikoa, Napoleonek Euskal Herri osoa bere gain hartu zuenekoa, eta tramak berarekin dakarren intriga. Gehitu horri hizkuntzaren erabilera txukuna eta ekinaldi bakarrean irakurtzeko moduko liburua geratzen zaizu. Aipatu dudan hizkuntzaren erabile onaren froga gisa honako paragrafo hau (80. or):

Txarrok ez du nahi Babil bentan bakarrik gelditzerik. Oraindik ez da guztiz fidatzen Martinarekin, hark Babilekin erakutsitako ardura gorabehera eta gerrillaren hornitzailea izanagatik. Ikazkinarekin beltz eta errotazainarekin zuri aritzen den pertsona klase horietakoa iruditzen zaio, bi jaberen eskuak milikatzen dituen zakur ustez otzana. Nola demontre mantendu daiteke halako benta oparoa gerra-giro batean?

Gerra giroak baldintzatzen ditu nobelako hiru protagonistak. Babil, mutil mutu eta sentibera, tragedia batek bultzatua alistatzen da Espoz y Minaren gerrillan. Txarro gizon biolento eta zakarra da. Hau presondegitik fitxatutako gerrillaria da eta demostratzen du nola gerrak dakarren lausotze moral nahiz legalean halako pertsonaiek balioa irabazten duten (eta mugitzen dakite gainera giro horretan). Azkena, Lauren, komenientziaz alistatzen da ez dezaten koldartzat jo eta dituen ideal ilustratuek talka egiten dute Napoleonen tropen praktika bortitzarekin.

Bukatzeko niri bereziki gustatu zaizkit agertzen diren benten girotzeak, horren urrun eta aldi berean horren gertu dugun mundu horren narrazioa. Espero dut irakurle gisa abentura gehiagoz gozatzeko modua edukitzea, hari honi tiraka edo mataza berriak hasita. Bejondeiola idazleari.

Jan goikoa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Arregi&Jimenez. Eztabaida. Elkar

2007tik hona zenbat euri egin du? Gero eta gutxiago, esango du batek, klima aldaketa tarteko. Ni AEKn ari nintzen lanean urte urrun hartan, artean Donostian bizita. Loiolako elkarrizketen hondarrak ari ginen ezagutzen. ETA indarrean zegoen eta oraindik Guardia Zibilak ez zituen nire ezagun batzuk torturatu. Twitterrek urte bete eskas zuen. Mikel Laboa bizirik zegoen. Ez genekien zer ziren subprime hipotekak. Bipartidismoak Espainian betiereko zirudien. ANV hozkailutik atera berria zen. Jason Bournek akzio pelikulei arnas apur bat eman zien John Wick-Godoten esperoan.

Xabier Mendiguren Elizegik elkartu zituen Joxe Arregi teologo ezaguna eta Edorta Jimenez idazle ateoa Jainkoa eta erlijioari buruz eztabaidatzeko Jainkorik bai ala ez? (Elkar, 2007). Galdera gutxi batzuen bueltan batak eta besteak erljioei, kristautasunari, etikari, elkarrekiko errespetuari, erruari edota inposaketei buruz jarduten dute liburu interesgarri batean. Ez akaso ondorio argiak ateratzen dituztelako, ez zuten gainera hori xede hitzaurrean bertan esaten zenagatik, elkarrizketa bat josteko gai izan zirelako baizik. Izan ere, ez dut alferrik aipatu twitter, gaur egun oso nekeza den ariketa egiten dute bi gizonek (Edortak feminismoari buruz egiten dituen apunteetan ezik oso gizon baita liburua elkarrizketak Uxue Alberdik transkribatu arren, hor ere nabari da akaso urtea, feminismoak zenbat eraldatu gaituen jabetzeko beta ezarriz): batak bestea entzun, ezadostasunak nahiz adostasunak berariaz aipatuz.

Beste kuestio bat, egun posible litzateke horrelako liburu bat elizak haurrei eginiko sexu abusuak aipatu gabe? Nik ezetz uste dut eta hori berresteko Alberto Barandiaranen lana datorkit burura, esate baterako, egun horrelako zerbait isilaraztea ezinezko egingo zukeena. Eta ez nuke hau ulertzerik liburuan parte hartu duten pertsonekiko kritika gisa, kazetaritza lanaren gorazarre gisa baizik.

Natorren berriz liburura. Bigarren paragrafoan aipaturiko josketa ariketa horretan hainbat hari mutur hobatzen dituztenez gero, interesgarria iruditu zait bat hona ekartzea orri artean aurki daitekeenaren lagin gisa. Etikari buruz ari dira Arregi eta Jimenez kapitulu honetan: “Edorta: Nik beste kontu bat gehitu nahi dut etikari buruzko eztabaida ixteko. Inteligentziaren bilakaera hizkuntzaren bilakaeraren eskutik dator, eta inteligentziaren bilakaerari esker dator hizkuntzarena… Etikari, etika berriari eskatu behar zaiona hizkuntza zuzena da, eta horrel aldeko konpromisoa oraintxe hartu behar da. Gizarte honetan, hizkuntzaren erabilera okerra da bidegabekeriarentzako lehenengo atea: hor ikusten dugu iruzurra publizitatean, iruzurra mezu politikoetan, hizkeraren erabilera interesatua, eufemismoak, hau eta bestea…”.

2007 urtean halakoak egin zitzakeen euskal liburugintzak. Krisiak eta argitaletxeen egoera prekarioak halakoak kendu dizkigu, nik uste. Horregatik iruditu zait erlikia tankerako artefaktua. Eta ondo legoke halako gaiei ekitea, txio eta hari artean inbertitzen dugun denboraren kostua kalkulatuta hainbat merkeago baita pentsamendua hala jasotzea. Noski, beti ere, a priori urrun egonda ere Jimenez&Arregi bezain mintzakide eskuzabalak lortuz gero.

Maskor ederrak

-n -kargitaratuta
Erantzun

Ladron Arana. Asain. Detektibeak.

Amerikako akzio eta thriller film zaharren zaleok dugun arazoetako bat da asko eta txarto ikusi dugula. Zinemaldian interesik eduki gabe, bazkalostean sofak igaroz badakigu artadian ornitorrinko bat ageri bazaigu ezkerretik eta Virginia Woolfen doblea eskuinetik ezin dela kasualitatea izan. Horregatik kasu honetan Ladron Aranaren Film zaharren kluba (Elkar, 2018) nobelako planteamendua irakurrita dezepzioa hartu nuen.

Hala eta guztiz ere liburua ez dago gaizki, une askotan lortzen du intriga eta akzioari esker irakurlea lotzea baina, tamalez, ez dut irrakurri hion aurreneko liburua esku artean edukitzean izan nuen lilurarik. Kontatzen dituen pasarte estereotipatuek batzuetan eta hutsalek besteetan, Artzin kokatua egon arren pasarte esanguratsu bat berdin egon zitekeen Alpeetan adibide bat jartzeagatik, ez naute ase. Are gehiago, Jainkoen Zigorran interesgarri zitzaizkidan elementuak, hala nola forentseak edota judizialak desagertu dira azalkeriatan diluituta: homofobia apur bat, intzesto printza batzuk, bikote harreman eskukada bat etab, baina dosi homeopatikoetan. Sinismena galdu dugunontzat, antzu.

Alde du arin irakurri dudala eta thriller generoaren zaleentzat oso gozagarria dela. Kontra akzio biluzia ere barrenik gabe aspergarria dela, beltza izan arren duela hamarkada batzuetako Arrasateko errege kabalgaten tonua duela narrazioak eta, tristeena, Asiaini buruz gehiago jakiteko gogoa itzali zaidala.

Asiain

-n -kargitaratuta
Erantzun

Ladron Arana. Foruzaingoa. X-Izpiak.

Alberto Ladron Arana euskal idazle oparoenetakoa dugu eta Leire Asiain gure detektibe behinenetakoa. Merezi baino arreta gutxiago jaso duen egilea, nahiz eta Arotzaren Eskuak liburuak 20 ediziotik gora eduki, eta intelligentsiak menostua. Irakurri dudan liburua Jainkoen zigorra da (Elkar, 2017) eta Leire Asiain protagonista duen hirugarrena. Bertan, Baztango Mendaur tontorrean gertatutako hilketa bitxi eta espektakular bat abiapuntu hartuta Nafarroako geografia eta hainbat gizarte gai lantzen ditu. Blog honetan behin eta berriz azaleratzen den gisara, gizartea x-izpiz behatzea baita nobela beltzaren dohainetako, edo eginbeharretako, bat. Ia hirurehun orrialde pasatan jorratzen dira anorexia, euskal gatazka politikoa, emakumeen trata, haurrek jasandako sexu erasoak, atxilotuei poliziak emandako tratu txarrak, zaintza, muga, lankide arteko mobbinga, epaile mesianikoak, eraso informatikoak… (ADI, SPOILERRA dator) Eta bingo, pandemia eragindako bat ere iragartzen du, konspirazio makur denentzat gozagarri. Harrigarria da egun dakigunarekin irakurtzea duela lau urteko lerroak.

Zerbait nabarmentzekotan erritmo bizia da ezaugarria. Egileak berak dio Itziar Ugartek Berrian eginiko elkarrizketa honetan: misterioa eta erritmoa dira beretzat gakoak nobela beltz on baterako. Nik onartu behar dut oso zaila zaidala bi lerrotako deskribapena ontzea, beti baitut tentazioa hitz anabasan nahasteko. Bere alde ni behintzat zati on batean harrapatu nauela, ikaragarri gustatu zait Asiainen pertsonaia eta oso ondo azaltzen du barrutik daukan sufrikarioa, baina esango nuke azken 50 orrialdeetan nekeak istorioaren garapenari eragiten diola kalterako. Egileak berak dio 300 orrialdeak urte betean idatzi zituela eta hori ezin liteke egin estiloa, pertsonaiak eta espazioa oso ondo ezagutu gabe. Doakiola nire miresmena horregatik.

Asiain listua irensten saiatu zen, baina ohartu zen ahoa erabat lehor zeukala. Balen kontrakoak mugimenduak eragozten zizkion. Bost minutu ere ez ziren Basoko dorrera iritsi zirela. Markarik gabe autoak erabili zituzten, eta lurpeko parkinetik sartu ziren, bahitzaileen arreta ez erakartzeko. Eskaileratan gora joan bitartean, Olanok mugikorrak itzaltzeko agindu zien. Orain agenteak seigarren pisuko eskailera buruan lerrokaturik zeuden, armak prest: ataria, igogailuak eta inguruko solaiurak segurtatzen ari ziren seinalearen zain.

Irakurriz gozatzeko liburua eta, horregatik, guztiz gomendagarria.

Mendimina

-n -kargitaratuta
Erantzun

Gartzes. Kofradia. Erailketa.

Kuriosoa da alferkeria, beti gose den munstro hori. Gero eta gutxiago eginda are gutxiago egitea eskatzen duen bulkada. Nire kasuan alferkeria kirola da, azken hilabeteotan nahi baino gutxiago egin dudana, eta forma fisiko faltak galbana limurtzen du. Inertzia apurtzeko ezinbestekoa da borondate3 handia eta orduan dator ifrentzua, are gehiago eginez beti gose den emaitza bilatzea.

Testuinguru honetan tokatu zitzaidan irakurtzea Erri de Lucaren azken liburua, blog honetan iruzkindua, eta oraingoan Idoia Gartzesen Mendiko gaitza (Elkar 2020), Zubikarai sariaren irabazlea idazle honen ondoren eta biziki interesgarria dena. Bi liburuak dira erromantikoak mendizaletasunaren ulermenean, mendizale bakartien glosa, baina batak militantzia klasikoari egiten badio erreferentzia besteak ihesa eta obsesioari egiten dio. Gartzesek, horrez gain, federatutako mendizaleen eta mendi taldeen unibertsoa deskribatzen du, ezagutzatik abiatuta.

Liburua hasten da Arlet Anaut protagonistaren keinu erromantiko batekin, mendi postontzi batetako txartela jasotzea, eta horrek eroango du galbidera. Batetik bere asperger izaera bakartiarekin bat ez datorren bizimoduari egin beharko diolako aurre, telefono dei eta pertsona juntadizo andanarekin, eta bestetik han ezagutuko duelako Maitena, femme fatale klasikoa. Azken honekin ditu, eta bat nator Katixa Agirrek esanikoarekin, euskaraz idatzitako sexu pasarte onenetakoak, natural eta ondo idatziak. Bidean agertu zaizkio irakurleari argitu beharreko heriotza, ertzain tuntunak, Aralar mendilerroko paisaia eta euskal mundutxo batzuen zipriztinak. Aitortu behar dudan arren batzuetan Arleten gogoeten artean galdua aritu naizela, uste dut erritmoari kalte egiten diotela, beste pasarte askorekin gozatu dut. Hizkuntza dominatzen du, oso prosa aberatsa uzten du agerian, eta lortu du beste liburu batzuek ez bezala ni amaiera arte eramatea.

Merezi du oihartzun handiagoa obrak eta poztuko nintzateke idazleak argitaratzen jarraituko balu, gure letren munduari dakarkion freskotasunagatik. Edo, alfer nagoen honi, orrialde artean bederen mendian nagoela sinestearazteagatik.

Basotik atera eta menderaezin diruditen Osinbeltzeko haitzak agertu zitzaizkidan bistara. Harri-metatxoei jarraika hormari pega-pega doan xenda hartu nuen. Belarra luze zen, baina lehor. Tximinian gora eskuak erabili behar izan nituen. Sei metroko desnibela gainditu eta lapiazean nengoen. Kareharri zorrotzen arteko ildaskei eta arrailei begiratu nien. Zulo asko zegoen han gauza onerako. Oina sartuta, orkatila okertzea gerta zekizukeen gauza onena zen; osinen batean erorita, aldiz, elur-jausiaren ondoren non zauden ohartarazteko larrialdiko ARVA dispositiboa eramatea hobe!

Ispilu aurrean

-n -kargitaratuta
Erantzun

Ayllon. Zoriontasuna. Ipuinak.

Ez dakit galdera terribleagorik badagoen. Batek bere burua jar dezakeen ataka estuagoren batean. Zoriontsua naiz? Zer da zoriontasuna? Gure bizitzen zentrotzat jotzen dugu batzuetan; baina, gehienetan, lur harroak salatzen duen zuloan gordetzen dugu zoriontasuna bilatzea.

Izan ere, zoriontasunak gauza arraroak egitera garamatza. Dena utzi, lana, familia, estatua -Anestesiaren agur kantan bezala-, eta zure maitalearen bila hegazkin bat hartzera zaramatza. Kimioterapia saioei uko egitera. Maitasuna esklabotzarekin konfunditzera. Tren bidaia batean gizontasunaren ezerosotasuna sumatzea. Eta halako beste hamaika bidegurutzera iritsi dira bederen Mikel Ayllonen Zoriontsuak izatea aukeratu genuen (Elkar, 2020, Donostia Hiriko Kutxa Literaura Saria) liburuko ipuinen protegonistak.

Prosa soila, eraginkorra eta trebea du idazle arabarrak. Ipuin bildumaren atmosfera ere oso ondo deskribatzen du, Anjaren bulegoa lehen ipuinean aparta da, akaso liburuko ipuin onenetakoa, azken ipuineko Ainhoa harakinaren jarduna untxia zatitzen, ze potentea den irudia, Rosaliaren ibilbide kaskarra… Gozatu dut irakurketarekin, atsegina izan da ahalegina edukia garratza izan arren une batzuetan, eta osotasunak ematen digu zoriontasunari buruzko intuizio sorta sendoa. Zoriontasunak batzuetan korronteari aurre egitea dakar berarekin, zoriontasuna erosotasunarekin nahas dezakegu, zoriontasunaren bilaketak ez du ulermenaren uztarik jasotzen. Zoriontsu izatea aukeratza maiz zoroa izatea baita, ipuin batean bikain aldarrikatzen den normal izatearen etsaia.

Hanna hiru minutu eta berrogeita bost segundo egon da komunean. Zortzigarren aldiz, bulegora etorri denetik. Atzo berandura arte edate egongo zen, etxean, bakarrik, biluzik. Edo argaltzeko biderik bihurriena hautatu du. Anjak galdetu nahiko lioke, asmatu zer arazo duen, lagundu, eta haren ondoan esertzen hasi da jantokian. Baina isilik jateko ohitura dute. HIrurak eta hogeita lau, ordenagailuaren pantailako erlojuan. Svenek ia hogeita bost minutu daramatza leihotik begira. Nagusiak badaki, baina utzi egiten dio. Lan gutxi egiten du. Egun batzuetan, batere ez. Emaztea suizidatu zitzaionetik, leihoen beste aldean bilatzen ditu erantzunak. Edo gorputz batek lurreraino iristeko zenbat denbora behar duen kalkulatzen du. Esate baterako, hirurogeita bat kiloko gorputz batek, emaztearenak, haizerik gabeko egun batean, zerua laino. Bi minutu eta hamalau ehunen, bosgarren pisutik. Gutxi gorabehera. Bizilagunen oihuak, anbulantziaren sirena. Anjari iruditzen zaio anbulantziak oraindik bizirik daudenentzat gorde beharko liratekeela.

Honela hasten da Ayllonen liburua. Espero dut ni bezain zoriontsu izatea berarekin.