Etiketaren artxiboa: saiakera

Balearen barruan

-n -kargitaratuta
Erantzun

Politika. Literatura. McEwan.

Liburutxo ederrak dira Nous Quaderns Anagrama sailekoak. Eta zortedunak gara irakurleok horregatik. Hala, konfiantzazko liburudenda batean apal egokian egonez gero -eta hala ez baleude liburudenda ez da konfiantzazkoa- erraz poltsaratzen dira.

Hala, 2021eko Ian McEwan idazle britainiar handiaren saiakera labur bat da aipatu saileko 49., 2022an katalenez argitaratutako L’espai de la imaginació obra, Ariadna Pousen itzulpenarekin.

Gaia konpromiso politikoa eta literatura eta ea lehenengoak dakarkion herren estetikoa bigarrenari. McEwanek maisutasunez harilkatzen ditu bi pasadizo historike: lehenean, Henry Millerrek jaka bat oparitzen dion Espainiako gerrara doan George Orwell idazle eta soldaduari; bigarrenean, George Orwell Albert Camusen zain dago Parisko kafetegi batean; bigarrena ez da agertuko eri dagonez gero.

Tartean Belen Gopegik Tiroa kontzertuaren erdian saiakera baita ere ederrean landutako gaia, baina tartekatuz Camus, McEwan beraren eta Orwellen lana. Hain justu, azken honen “Balearen barruan” saiakera da lanaren oinarria.

Niri marabilla bat iruditu zait amaiezina den gai batean argi printz ugari proiektatzen dituena. Zeharo gomendagarria.

Paris

-n -kargitaratuta
Erantzun

Scaraffia / Catel&Bocquet / Meza

Guretzat Estatu zapaltzaile dena izan liteke askatasunerako ate beste norbaitentzat, demagun, Josephine Bakerrentzat. Izan ere Paris, zeinak errege nafar baten meza entzunaldi baten balioa duen, Paris da.

Aurreneko aldiz blog honetan liburu ibilbide bat egingo dut. Hala, hilabetez mesanotxean bidaide eduki dudan Giuseppe Scaraffiaren La otra mitad de París (Periférica, 2023, Francisco Campillo Garciak itzulia) obrak eraman nau Josephine Baker komikira (Salamandra graphic, 2022, Catelen ilustrazio eta Bocqueten gidoia, Regina Lopez Muñozek itzulia).

Aurreneko liburua denbora jakin bateko -XX. mendeko gerra arteko Paris- idazleen pasarteak Pariseko mapan kokatzen dituen atlas monumentala da. Rilke, Genet, Gidé, Nin, Picabia, Proust, Simenon, de Beauvoir, Pound, Hemingway, Celine, Joyce… eta beste hamaika idazle toki eta aro berean batu zituen Paris miragarri hura bere errusiar zuri porrot eginiko, idazle neurotiko, putetxe ilun, moda diseinatzaile eskuzabal, dantzari felino, dandy lekuz kanpoko eta jite askotariko pertsonaia ahaztezinen habia. Benetan atsegina da irakurketa nahiz eta maiz, ziur asko baten ezjakintasunagatik, datu berri asko diren trumilka irentsitakoak eta hauek denak buruko armairu batean kokatzen nahikoa lan eduki.

Ba liburu horretan maiz aipatzen den pertsonaia bati buruzko komikia jarri zidan zoriak -asko esatea da zoria esan beharko nukeen tokian Arrasateko Bibliotekako langileen esku fina izan dela erantzulea, hile honetako interesgunean komiki biografikoak jarrita dituztelako- muturren parean. Hala, Josephine Bakerri buruzko komiki monumentala benetan gomendagarria da XX. mendeari buruz zerbait gehiago jakin nahi duen ororentzat. Familia beltz pobre batean jaiotako neskatilaren patu gogorra, arrazakeriaren gorria XX. mende hasierako Amerikako Estatu Batuetako hego ekialdean, nola dantzarako talentu izugarri batek eta pertsonalitate indartsu batek neska bat goratu zuen espektakuluaren olinpoa. Eta, bere jaioterrian kafetegi batean sartu ezin zen Josephine Parisen erregina bihurtu zen, mundu osoko pertsonalitate eta handiki askoren lagun, baina uko egin gabe bere izateko modu parekorik gabeari. Anekdota ugari daude zorroztasun historiko handiz kontatuak, horren froga dira azkeneko orrietako pertsonaia esanguratsuen biografiak, eta nik asko gozatu dut irakurraldiarekin.

Bada hori, Paris, euskaldunok herri gisa zanpatu nahi gaituen herri baten metropolia ez ezik badena zerbait hamaika idazle eta kulturgilerentzat. Biziki aholkatzen dizuet lan hauetara hurbiltzea.

Su festak

-n -kargitaratuta
2

Musika jaialdiak. Saiakera. Urzelai Urbieta.

Aurten atera da Jon Urzelai Urbietaren Su festak (Susa, 2023) saiakera eta esan liteke honezkero eduki duela sona eta irakurleen estimua. Urrian agindua denez Arrasatera etorriko dela liburua aurkeztera Kooltur Ostegunak ekimenaren eskutik baliteke hemen idatzi eta adierazitako batzuk ñabartu behar izatea gero nik, idazlea zuzenean entzuteko zortea badut bederen.

Halaber, eta sareetan agindu nuenez gero loreak banatu eta bainak platereratuko nituela, hona hemen liburuari buruzko hainbat burutazio.

TXALOAK

Liburua beharrezkoa da, pentsarazten dizulako besteak beste ea zergatik ez dugun eduki lehenago horrelakorik. Egia da azken hogei urteotan egin duela eztanda fenomenoak munduko hainbat tokitan neoliberalismoak harrotutako olatuan, Euskal Herriko adibideak hor ageri dira irakurri nahi duenarentzat, baina komunitate gisa lehenago ez erantzun izana gure tamainaren txikiaz gain beste zerbaiti ere zor diogu akaso: kultur moldeen inguruan beharrezkoak diren hausnarketa faltak.

Liburua oso ondo dokumentatua, landua eta solidoa da. Zentzu horretan idazlearen lana eta meritua goraipatzea da egitea dagokidana. Txalogarria eta zoriontzekoa da.

BAINAK

Maketazioarekin izan ditut gorabeherak, beste irakurle batzuekin hitz egin ostean nolabait berretsi ditudanak. Irakurtzeko ez da liburu erosoa. Marjina estuek txosten itxura handiago ematen diote lanari liburuarena baino -akaso nahita biltatutako forma da, edota erosleari prezioak merketzeko eginiko estrategia- eta oro har Susarengan ohikoa ez den moduan, zaintzen baitituzte eta asko liburuen itxurak, uste dut merezi zuela beste arreta bat obrak.

Bigarren gorabehera da egituran galduta egon naizela maiz. Bada hari kronologiko bat planteamendu zirkular batean – koba/basoa/herria/hiria/koba – eta ni behintzat ez nau konbentzitu. Kosta zait konektatzea eta une batean baino gehiagotan burua orri artetik atera behar izan dut pentsatzeko ea non ote nagoen. Bistan da izan litekeela baten abuztuko neurona xehetu eta nagituen errua, baina ez zaidanez hori pasa hilabetean irakurri ditudan beste hiruzpalau liburuekin hor doa duda.

HARI-MUTURRAK

Bainen hariak gorrotagarriak dira platerean. Baina batzuetan hor daude eta hari-mutur horietatik tira egitea da plazerik handienetakoa, haria motza dela uste eta bat-batean egon zintezkeelako bidaia zirraragarri batean.

  1. Hari-muturra: Hiri Buruzagia. Hedoi Etxartek badu marketin kanpaina arrakastatsua ekialde loriatsuarekin lotua eta Su festak lanaren egileak ere han jartzen du itxaropena. Ez dut dudarik ederrak ez direnik han egin dituzten kultur ekimenetako batzuk (Nola? jaialdiak, Iruinkokoa etab) baina oro har badut Iruñea espejismoa denaren zalantza, Euskal Herriko panorama etsigarriaren aurrean. Gure inguruko gaztetxeetatik apenas geratzen diren bakar batzuk musika egitarau sendoarekin, duela mende laurden ohikoa zenean Gipuzkoa mendebaldean halako hainbat egotea. Esan nahi dudana da Iruñea hiriburu dela eta akaso haren indarra ere izango da Euskal Herrian hiriburuek egiten duten fagozitazio indarraren ondorio, Nafarroa osoko panoramaren argazkia hartuta akaso egoera bestelakoa litzatekeelako. Herri txiki batean bizi den pertsona gisa kezkaz bizi dut maiz udalen esku soilik geratu izana kultur egitaraua eta tabernei jarritako traba, gaztetxeen apaltze eta antolatzaileen gainbeheragatik. Iruñera itzulita uste dut interesgarria dela gertatzen ari dena, baina denboran duen iraupenak erakutsiko digu ea zer den benetan geratzea lortzen dena.
  2. Liburua irakurtzen ari nintzelarik Umberto Ecoren liburutegiari buruzko dokumentala ikusteko aukera eduki nuen. Uste dut Ecok aipatzen duela han gure garaiko gaitz bat, hein batean lotua dena ere jaialdien arrakastarekin: dena aldi berean edukitzeko nahia, bizi dugun metatze obsesio hori. Internetek ekarri du orain arte ezinezkoa zena -sareen eragina ere ez da apala izan nik uste ohitura aldaketatan- eta, adibidez, klik batean Iron Maidenen diskografia dena jaitsi liteke eta horrek enpatxoa sortzeaz gain gosea ere pizten du. Badakit paradoxa dela, baina esango nuke gero eta musika gehiago gorde berau entzuteko gogoa apalagoa dela, horrek ez duelarik ekiditen are gehiago nahi izatea. Jaialdietan ere maiz nahi izaten da enpatxo hori, Wacken jaialdiko kartelak jebi bati sortzen dionaren parekoa, nahiz eta jakin maiz talde horietako asko ikustea ezinezkoa dela ordutegietan bat egiten dutelako -horrek dakarren antsietatearekin- han egon beharra dago.
  3. Manu Chaori buruz Peter Culshawek idatzitako liburua izan da abuztuko beste irakurgai bat eta han Chaok musikaren negozioari eskaintzen dizkio berba asko, nolako oreka zaila bizi izan duen pentsamendu altermundistako ikonoetako bat izan eta jada Mano Negraren garaitik Virgin disketxe multinazionalarekin sinatu izanak. Chaok dio maiz jo izan diotela adarra eta ordutik tarte handia eskaintzen diola musikari gisa jakiteari non jo behar duen eta zertarako. Ez dakit zer eska dakiokeen musikari bati norberari eska ezin dakiokeenik -maiz guk geuretzat nahi ez dugun hiperkoherentzia bat exigitzen baitiegu artistei- baina ezin dut ukatu begiak plateren pare ireki izan ditudala BBK Live eta antzeko jaialdi batzuetako karteletako musika talde batzuk ikusita. Euskaldunak, euretariko asko, eta Chaok ez bezala bi galderekin jaialdia nork eta zertarako antolatu duen jakiteko modua zutenak.
  4. Kontrara, oso ados nago egileak Berri Txarraken ibilbidea jartzen duenean azken urteotako aldaketen paradigma gisa. Ados nago eta gainera eskertzen diot kariñoz aritzea taldearekin, uste baitut hala jokatu behar dela haiekin.

ONDORIO GISA

Baina eta hari-muturrekin luzatu naiz, hein batean txiolandian edukitako iritzi truke batean egileari ulertu niolako nahi zituela hauek jakin. Jabe naiz ez dela gai bat askorik kontrolatzen dudana -egia da 1997 urrun hartan hartan joan nintzela lehen aldiz EHZra laguntzaile gisa, baina gauza bat da ricarda nola zerbitzatu ikastea eta beste bat non nengoen ulertzea- eta nire argudioak lastozko etxeak direla Jon Urzelai Urbietaren putz egite indartsuaren parean. Baina uste dut egilearen ahaleginak merezi zuela blogean lekua. Espero dut irakurle gisa egile beraren beste hainbat obra etorriko direla.

Loco

-n -kargitaratuta
Erantzun

Paco Loco. Musika. Artea.

Paco Loco musikari, soinu teknikari eta ekoizle asturiarra da, egun Cadizen bizi eta bertan duen arren musika estudioa. Bere Loco gaitzizena izenburu duen liburua -eta bere aurpegia azal- 2016an argitaratu zen (Hurtado & Ortega ediciones, nik 4. edizioko alea irakurri dut, 2017koa) eta bitxikeria erabatekoa da.

Lagun talde melomanoa eta rock taldea zuena eduki izanak eraman ninduen gaztetxo kozkorra nintzelarik Arrasateko Shot! estudiora eta bertako nagusi Iñaki Bengoa ezagutzera. Lagunengatik entzunak nituen Kaki Arkarazo, Jonan Ordorika, Haritz Arreguy edota Mikel Kazalisen izenak. Geroago etorriko ziren Ross Robinson eta halakoak, baina jada zaletu soil gisa gisa, mitomaniarik eta laguntasunaren karga emozinalik gabe.

Urteekin esan beharra dut apur bat aldendu naizela musikatik, baina mantentzen dut doinu harrapaketarekiko lilura goiztiar haren zatirik handiena. Pistak banaka grabatze hori, nahasketaren magia, masterra, faderrak, mikroak, kableak eta bestelako hiztegi musikaleko berbak.

Horregatik, lilura hark xaxatuta, hartu nuen akaso Arrasateko Bibliotekan Paco Locoren liburua, ala, ziur asko, bibliotekari finek badakitelako nola jarri amuak ni bezalako letrajale orointeresdunei. Paco Locok duen umore bitxi horrekin -hasieran flipatu nuen eta bukaerarako maitagarria egin zait- xehe eta zintzo kontatzen ditu bere hastapenak, bere teknika eta iritziak, musika taldeei buruzkoak, produktore izatea zer den… Besteek hari buruz esanikoak ere ageri dira eta oro har entretenigarria da liburua baita mundu horretatik apur bat aparte gaudenontzat ere, sormen lan ororen disekzioak eragiten duen interesetik -horregatik da flipantea azken kapitulua, non estudioko katxibatxe guztiak deskribatzen dituen-. Niri bereziki egin zaizkit baliagarriak teknologiari buruz esanikoak, lehengai onaren garrantziari buruzkoak, musikarien demanden ingurukoak… eta hari osoan zehar tipo bitxi bat, koherentea dirudiena bere ideiekin eta inguruko hainbaten miresmena lortu duena bere autentikotasunetik.

Irakurketa freskoa eta bizigarria udarako, trabatu eta albo batera utzi ditudan beste liburu adreilu batzuen zapore txarra kendu didana.

Laranja eta limoiak

-n -kargitaratuta
Erantzun

Zitrikoak. Italia. Attlee.

Gogoan dut nola haurrak ginela Arrasaten abenduaren 6an, San Nikolas egunez, ohikoa zen etxerik etxe abestu ondorengo bolo-boloan sugus, almendra eta bestelako goxoki artean laranjak ematea. Bistan da 3 edo 4. solairutik jaurtitako fruta piezok ez zutela amaiera onik izaten eta asfaltoaren aurka lehertuta oroitzen ditut, zukua barreiatzen perimetro triste batean zehar. Urteetara entzungo nuen lehen, gerraostean, haur askoren Erregetako opari bakarra zela laranja, fruitu preziatu eta garestia.

Kontatu dudan pasadizoaren garaikide ziren gosarietan ohikoak ziren laranja zukuak. Eta goxoak izan arren ez zuten gutizia kategoria, are gutxiago altxorrarena, eta C bitamina emateagatik erosi ohi ziren batik bat. Sugusa eta laranjaren artean lehena aukeratuko genuke hamarretik bederatzik.

Ordutik ikasi dugu vermouthari on egiten diola laranja azalak eta ginkasari limoiak. Ikusi ditugu nola pasa diren modaz jantoki handidun jatetxe merkeen izozgailu barreneko limoi eta laranja bete izozkiak. Limak, klementinak eta beste hainbat fruitu batu zaizkio familiari. Baina niretzat oraindik ezezaguna da zitrikoen mundua, ziur asko Euskal Herrian ez dugulako halakoak landatzeko tradiziorik. Gure klima edo kulturak ez du bide hori jorratzen lagundu.

Bada ezjakintasun horri tirita txiki bat jartzen dio Helena Attleeren El país donde florece el limonero–La historia de Italia y sus cítricos (Maria Belmontek itzulia, Acantilado, 2017) obrak. Italia ardatz hartuta nahasten ditu bizipen pertsonalak eta testigantzak, sukaldaritza errezetak, historia zertzeladak eta aholku praktikoak. Italiarekiko maitasuna dario alde guztiotatik -askok partekatzen duguna, bide batez- eta entretenigarri egiten du zitrikoen ehizarako proposatzen digun ibilbide geografikoa.

Lehen esan dut ez dugula klimarik zitrikotarako baina gure auzoan, Aretxabaletako Areantzan, bazegoen limoiondo txiki mehar bat hutsik den Txikinekue baserriaren horma kontra. Beroak ito zuen iazko uda lehorrean eta aurtengo neguan faltan eduki ditugu orri berde ilunen arteko urrezko aleak dilindan. Fruitu orori esaten omen zitzaion sagar antzina, hori da Attleeri ikasi diodana, eta fruta arbolarik gabe lorategia ezin liteke izan Hesperideena.

Limoiondo batek ematen duen pozaren bestekoa da liburu honek ematen duen plazera.

Erat

-n -kargitaratuta
1

SEAT. KATALUNIA. LANGILE BORROKA.

Maiz bat itsutu liteke bizi duenarekin. Eta, egia esan, hainbatetan ez da ezta harritzekoa ere. Euskal Herriko azken 50 urteetako historia hain joan da harrapaladan une batzuetan zaila zela ere burua altxa eta kanpora begiratzea. Ez diot justifikatzeko, ez baitut uste ezer justifikatzekorik dagoenik, azalpen gisa baizik. Gehitu horri besteen maiz familia politikoak zer erkinak garen auzoaren errealitatearekin eta horra anarkismoari buruzko ezezagutza, nire kasuan behintzat aipagarria dena.

Sarean han eta hemen erreferentziak irakurri ostean iritsi zait esku artera Erat, l’exèrcit de SEAT liburua, Pau Juvillà Ballesterrena (Tigre de paper, 2023). Liburuak kontatzen du langile batzuen borroka, zehatzago esanda Martorelleko Seat lantegiko langileena, eta haien pozak, garaipenak eta porrotak Juvillàk lortzen du liburu entretenigarria eta gustagarria egitea, zorroztasunari uko egin gabe.

Hala, narrazioa 1950ean hasten da, SEAT enpresa osatu zen urtean, zeina abian jarri zen Francoren gobernuaren, hainbat bankuren eta Fiat enpresaren bultzadaz. Ordutik lantegia ikaragarri hazi zen eta ez hori bakarrik, ingurua ere garatu zuen, migrazio mugimendua areagotuz eta Baix Llobregat eskualdea bihurtuz Espainiar Estatuko borrokalarienetakoa. Langile autonomia, grebak, lantoki barruan gertaturiko polizia karga ikaragarriak, infiltratuak eta trantsizioak suposatu zuena nahasten dira Erat taldearen bizi laburra ardatz hartuta.

Irakurketa oso gomendagarria, gaur egun nekez sinesteko moduko egoera bat kontatzen duena, gure gurasoek bertatik bertara ezagututakoa izan arren, eta, gainera, Euskal Herriarekin lotura nabarmenak dituena. Urrunago joan gabe, Naparra kasuarekin. Edota balio du azaltzeko nola ez den horren arraroa eta Katlunian ere nola eboluzionatzen duten hainbat langilek autonomiaren postulatuetatik ezkerreko independentismora.

Aristotele

-n -kargitaratuta
Erantzun

Grezia, filosofia, Hall

Ez nuen ezagutzen Aristotelen obra. Eskolan Platon eman genuen eta nire irakurketatan ez dira egile klasikoak gailentzen. Halaber, esan beharra dut, sorpresa atsegina izan dela eta Platon baino zati bat atseginagoa egin zaidala bere irakurketa. Edith Hall Erresuma Batuko historiagile eta dibulgatzaileak idatzitako obra da El camí d’Aristòtil (Anagrama, 2022, Anna Llisterrik itzulia) eta lortzen du filosofo greziarraren testuingurua eta pentsamendua azaltzeaz gain erreferntzia hurbilekin egungo testuingurura ekartzea. Hala, liburua kapitulu kontzeptualetan banatuta, haren obran sigi-saga dabil.

Kapituluak dira esaterako zoriontasuna, ahala, erabakiak, komunikazioa, norbere buruaren ezaguza… eta autolaguntzaren tonuan erori gabe uste dut elementu praktikoak dituela. Kosta zait irakurtzea katalanez, eguneko ordu txarrenak eskaini dizkiot irakurketari, baina oro har gomendagarria dela esango nuke. Euskaraz edukitzeko modukoa bai, behintzat.

San Fermingway

-n -kargitaratuta
Erantzun

Hemingway. Jimenez. Eraikuntza.

Azkenaldian maiz akordatzen naiz duela urte gutxi hil zen Arrasateko Antxon Mendizabal irakasle eta idazleaz. Haren ile orrazkera aldrebesak, estilo informalak, eta protagonizatu zituen hainbat anekdota amultsuk, maiz lausotu zuten besteren begietara bere zorroztasun intelektuala. Haren artikuluak, liburuak -Hiruk argitaratu zionetatik bat eman zidan eta urrearen balioa du niretzat- eta batzarretako iruzkinak oso kontuan hartzekoak ziren egin zituenean eta baita gaur egun ere.

Esango nuke antzeko zerbait gertatzen dela Edorta Jimenezekin eta ez dela nahikoa aintzatesten jartzen haren ikerketa lana. San Fermingway -Otras historias de Ernest Hemingway (Txalaparta 2005, originala euskaraz, Susak 2003an) obra irakurtzean zera pentsatzen dut: hau lan mardula eta ondo egina! Izan ere, datu ugariz, prosa eraginkorrez, narratzaile tonu doituz, bi mirari txiki egiten ditu. Bata, guk geuk ere sinetsi dugun frankismoaren makillaje operazioa desarmatzen: Falangista eta enparauen neurrira eginiko Hemingway otzan, lau eta akritikoa ispilu aurrean jarri eta biluzik erakusten digu dokumentazio lan oparoari esker. Bestea, Hemingwayk euskaldun hainbatekin eginiko laguntasun harremana kontatu, baita Hemingway gure herriari buruz zekienari buruzko zantzu bibliografikoak eman ere, eta gerrak zartaturiko gizon-emakume ugariren biografia ezezagunak -bai irakurle honentzat gutxienez- argitara ematea.

Ernest Hemingwayen argi-ilunak agerian utziz, haren kontura diktadura justifikatu nahi zituztenak salatuz, operazio hura topikoz topiko irentsi zutenak lotsaraziz eta etorkizuneko balizko ikerketatarako galdera iradokitzaileak utziz, kontuan hartzeko moduko lana da, izenburuan aipatzen den idazlea maitatu nahiz gorrotatu.

Txoferraren semeak

-n -kargitaratuta
Erantzun

Alfons Quintà. Jordi Pujol. Kazetaritza.

Ez ditut Kataluniako gorabehera politikoak guztiz kontrolatzen. Ez behintzat nahi beste. Horregatik ezin diet tamainarik hartu Josep Pla edo Jordi Pujol bezalako pertsonaiei. Zer diametro ote zuen aurrenekoak sortua zuen Kamelot horren mahai borobilak (Kamelot esaten dio egileak Plaren bueltako intelektual bilguneari, tartean Joan Fuster bera ere baitan hartzen zuena). Edo zer alturatakoa izan zen torturatua izan, banku baten bidez abertzaletasuna sustatu (sic, norbere poltsikoa eta hurbilekoean majo gizendu eta gero) eta president izanda ustelkerian hondoratu zen Icaroren hegaldia.

Eta halere ezagutza falta horrek ez dio Jordi Amaten El hijo del chófer (Tusquets, 2020) lanaren irakurketari gozamen izpirik kendu. Izan ere, egileak istorio harrigarri bat kontatzeaz gain lortzen du hitzostean aipatzen duen hori era bikainean transmititzea: kasua ezagutu ahala sortu zitzaion harridura. <<Baina nola izan zen hori posible?>> galdetzen baitzion bere kolkoari datu bat bestearekin lotu ostean. Izan ere, jakin ahala flipatzen duen gizonaren tonuan asmatu izana da da egilearen bertute nagusia, ez baita manikeismoan erortzen, eta horri gehitu behar zaio dokumentazio lan sakona. Gainera, akademiatik aldentzen den idazkerak on asko egiten digu guri, irakurleoi.

Eta zer kontatzen duen liburuak? Bada Alfons Quintàren bizitza, hasten dena bere aita laguntzen zuenean Josep Pla idazlearen etxera. Aita kabroia, hemen digresio txiki bat egingo dut, bere emazte eta semea benetan txarto tratatu zituena. Laguntzen zuen Josep Quintà aita hura literatura gizon ezagunaren mandatugile zelako, baita bukaerarako Plaren lagun ere, eta horri esker ezagutu zuen 1950 urtetik aurrera Kataluniako banka, hedabide eta jaiotzear zeuden alderdi politikoetan norbait ziren edo izango ziren horiek. Pajaro ederra Quintà semea. Hamasei urterekin Josep Plà txantajeatzeko bezain eskrupulurik gabea, psikopatia zantzuak zituen maitale toxikoa (bere bikote ohia akabatu ostean egin zuen bere buruaz beste), kazetari zorrotz nekaezina eta hamaika iturriduna, TV3eko lehen zuzendaria eta abar. Bere biziaren jarraipenak laguntzen du azaltzen nola egiten den gora inguruotan, kontaktu bidez, eta nola Banca Catalana auziaren bueltan izan zituen Quintàk bere argiak baina baita bere iluntasuneko hastapenak.

Bukatzeko kazetaritza ariketa ederra ere bada Amatek planteatzen duena eta medioei buruzko hausnarketa zorrotza. Erromantizismotik urrun, txorradarik gabe, medio eta ekonomia interesen arteko lotura estua kontatzen du. Dena den, detaile bat Quintàren alde: guztiz bat egiten dut TV3rako zuen helburuekin eta jefe negargarri eta despota bazen ere aurre egiten jakin zuen PSOEk katalanezko telebistari egotzi nahi izan zion folklore eta irrelebantzia kutsuari. Horregatik daude haiek dauden moduan eta gu, tamalez, gauden moduan.

Betiereko hazia

-n -kargitaratuta
Erantzun

Zinema. Literatura. Balló eta Pérez.

Originaltasunaren eztabaida esango nuke ebatzia dela kulturaren munduan eta sortzaile garenok adabaki zaharrak modu berrian josten asmatzea da dugun tarte estu bezain emankorra. Balló eta Perezek zinemaren historia errepasatzen dute iruzkitzen ari naizen obra honetan eta fikzioa unibertsala dela frogatu: Homerok westernak idatzi zituela, Paul Verhoeven eta Kafka lotuak daudela edota Mari Errauskin Broadwayen dantzan eta abesten topa litekeela.

Finean zinema katalogoa da La llavor inmortal (Anagrama,2015, baina lehen bertsioa Empúries argitaletxeak argitaratu zuen 1995ean). Zinema onaren katalogoa. Baina bere dohaina da sailkatzea filmeak argumentu unibersalen arabera: kapituluka obra aitzindari bat hartzen da eta gero pasarteka filmen aipuak tartekatzen dira. Honela Jason eta Argonautekin hasten da altxorraren bilaketari buruzko filmak aipatzen, Odisearekin etxera bueltarako filmak iruzkintzen dira, Eneidak aberri berrien sorrera kontatzen du, mesiasaren historia atzerritar ongilearena…

Polita da ikustea norbere memorian iltzatutako filmak fikzio tematika unibertsalaren harian lotuta. Batez ere hauen berrirakurketa bat egiteko aitzakia ematen duelako.

A, bukatu aurretik libreta bat alboan edukitzea aholkatzen dizuet, etorkizunean ikusteko film dotore askoak aurkituko dituzu agian.