Kategoriaren artxiboa: Sailkatu gabea

Zakurra

-n -kargitaratuta
Erantzun

Ozeanoa. Oihana, Quintana.

Konfiantzazko lekuan trabarik ez. Hala bizi dut Arrasateko Liburutegia, leku eder eta gozo gisa. Apalak ondo beteak, gomendioak zehatzak eta arreta profesionala. Gaurkoan irakurle baten gomendioa jarraituz hartu dut liburua, itsuan, eta ez nau batere dezepzionatu. La perra da liburua (Pilar Quintana, Penguin Random House 2019) eta badu sinplea dirudienaren sakontasuna.

Basora joatea bezalakoa da liburuaren orrietan murgiltzea. Badira baso batzuk, txikiak lehen begi kolpean. Pagadi txiki bat, hariztia, edota pinudia. Berdin dio. Kanpotik asekiblea izan liteke han sartzea, abentura kategoriarik inondik inora merezi ez duen paseoa. Baina behin basoan zaudela, itzalpean, kanpoko arauek ez dute balio. Pauso bakoitza ondo neurtu beharreko ariketa da lurrean diren enbor eta adarrengatik. Denboraren orratzak moteltzen dira. Zaratak ozenago dira eta tonuak ilunago. Basoan metro koadro bakoitzak du zer arakatu. Hori ez da parkean pasatzen. Basoak ohitua ez denaren zentzumenak nahas ditzake.

Quintanaren nobela (ipuin luzea?) oso sinplea da. Damaris eta Rogelio bi beltz txiro dira, lantxo ugari eginda minez bizi direnak. Rogelio zakarra da Damaris goxoa. Baina herria ez da edozein herri. Ozeanoa eta oihana batzen ditu. Bata gorpu gose eta bestea labirinto. Zakurrak ez dira soilik zakur. Zakurrak amatasun zauriak dira, erruduntasuna, gurasoen absentzia, txirotasuna, askatasuna, goxotasuna. Dena izan liteke zakurra eta aldi berean ez dio uzten ugaztun etxekoi hori izateari.

Idazlearen talentua, eta talentua behar da egin duena egiteko, nabarmena da. Honela hasten den nobela batek ezin du gaizki bukatu:

-Esta mañana la encontré ahí, patas arriba -dijo doña Elodia señalando un lugar en la playa donde se juntaba la basura que el mar traía o desenterraba: troncos, bolsas plásticas, botellas.

-¿Envenenada?

-Yo creo.

Nik ia hiru orduan irakurri dut, zeharo harrapatuta. Merezi du.

Balak eta ametsak

-n -kargitaratuta
Erantzun

Kenya. Ngugi wa Thiong’o. Kolonialismoa.

Gerran haur izan direnentzat nahasgarria behar du atzera begiradak. Xalotasunak eta munduaren ulerkera mugatuak (edo aberatsak, ikuspuntu kontua baita) pizak enkajatzeko orduan sorpresak ekar ditzake. Nola ulertu gerra berean herrialde beraren alde borrokatu zuten soldadu batzuei lurrak ematea eta horretarako beste soldadu batzuen familiak lurgabetzea. Noren buruan sartzen da familia berean gobernuaren aldeko langileak egotea eta Mau-mau gerrillariak?

Guretzat konplikatua izan liteke Afrikaren handitasuna eta aberastasunaren tamaina hartzea. Ngugi wa Thiong’ok, bere haurtzaroari eginiko atzera begirada honetan, portzio txiki baten errealitatea azaltzen digu. Bera gikuyu etniako kide da, Kenyako % 22 dira eta 10 milioi lagun, eta aita bat, lau emazte eta hogeita lau senideko familia batean jaio zen. Bere herrian beste talde batzuetako kideak daude, tartean langile hinduak, eta baita botearearen jabe diren gizon zuriak. Orrialdez orrialde bere haurtzaroko Limuru herriskako errealitatea kontatzen digu, antolaketa soziala, eskola, herriko gune garrantzitsuenak eta bere senide ugarien aitzakiapean estatu kolonial baten funtzionamendua azaltzen digu: soldadu Europan edo Asian, norbere lurretik egotzitako jornalari, eskola propioa edukitzea debekatutako haur…

Urte batzuk geroago, Negarrik ez, haurra nire eleberrian, gertaera eta zurrumurruen, ziurtasun eta zalantzaren, etsipena eta itxaropenaren arteko aura lauso bat emango nion Njoroge pertsonaia gazteari; hala ere, ez nago ziur lortu nuen ohikoaren eta dramatikoaren arteko sare korapilatsu hura garbi azaltzen, gerran zegoen lurralde batean, garai eta egoera guztiz ez-ohikoetan bizitzearen normaltasun surrealista hori azaltzea, alegia.

Onartu behar dut orrialde askotan konplikatua egin zaidala irakurketarekin jarraitzea ematen duen informazio ugariagatik. Halere, transmititzen duen heziketarekiko maitasunak, ahozkotasunaren indarrari egiten dion omenaldiak eta amaren indarrak gozarazi naute. Bukaeran, intrigaz bizi izan dut ere Wallace Ona anaiaren patua.

Guerra garaiko ametsak liburua Literatura Unibertsala sailean argitaratu zuen 2019an Erein-Igela-Eizie tridenteak eta Olatz Prat Aizpuruk itzuli. Ostertza zabaltzen laguntzen duen liburu horietakoa da hau.

Zeruan eta infernuan

-n -kargitaratuta
Erantzun

Gerra. Funanbulistak. Irisarri.

Iñaki Irisarri idazlearen …eta infernuko demonioa adiskide (Elkar, 2021) moduko lanak ez dira ugari euskal literaturan. Batetik ekintza hutsari ematen diolako lehentasuna, bestelako dibagaziotan galdu gabe, eta oso positibotzat dut hori. Bestetik oso ondo uztartzen duelako girotze historikoa, Napoleonek Euskal Herri osoa bere gain hartu zuenekoa, eta tramak berarekin dakarren intriga. Gehitu horri hizkuntzaren erabilera txukuna eta ekinaldi bakarrean irakurtzeko moduko liburua geratzen zaizu. Aipatu dudan hizkuntzaren erabile onaren froga gisa honako paragrafo hau (80. or):

Txarrok ez du nahi Babil bentan bakarrik gelditzerik. Oraindik ez da guztiz fidatzen Martinarekin, hark Babilekin erakutsitako ardura gorabehera eta gerrillaren hornitzailea izanagatik. Ikazkinarekin beltz eta errotazainarekin zuri aritzen den pertsona klase horietakoa iruditzen zaio, bi jaberen eskuak milikatzen dituen zakur ustez otzana. Nola demontre mantendu daiteke halako benta oparoa gerra-giro batean?

Gerra giroak baldintzatzen ditu nobelako hiru protagonistak. Babil, mutil mutu eta sentibera, tragedia batek bultzatua alistatzen da Espoz y Minaren gerrillan. Txarro gizon biolento eta zakarra da. Hau presondegitik fitxatutako gerrillaria da eta demostratzen du nola gerrak dakarren lausotze moral nahiz legalean halako pertsonaiek balioa irabazten duten (eta mugitzen dakite gainera giro horretan). Azkena, Lauren, komenientziaz alistatzen da ez dezaten koldartzat jo eta dituen ideal ilustratuek talka egiten dute Napoleonen tropen praktika bortitzarekin.

Bukatzeko niri bereziki gustatu zaizkit agertzen diren benten girotzeak, horren urrun eta aldi berean horren gertu dugun mundu horren narrazioa. Espero dut irakurle gisa abentura gehiagoz gozatzeko modua edukitzea, hari honi tiraka edo mataza berriak hasita. Bejondeiola idazleari.

Itxaropen kolorea

-n -kargitaratuta
Erantzun

Antifrankistak. Nafarroa. Alonso

Jon Alonsoren Hodei berdeak (Susa, 2003) nobela (?) hau Naparra: kasu irekia irakurri ostean hartu izanak hobeto laguntzen dit ulertzen Alonsoren gaitasun handien katalogoa. Blog honetan bertan lore ugari eskaini izan dizkiot egileari eta ez dut uste beraz hortan gehiegi sakondu beharra dagoenik, baina obra honetan bere narratzaile eta ikertzaile bertuteak erakusten ditu.

Has gaitezen liburuaren egituratik, izan ere, ez da ohikoa euskal literaturan halakorik. Joseba Jaka bekaren magalean idatzi zituen lerrook Alonsok eta bi ahotsetan kontaturiko istorio honetan narratzaile bat beka baten aitzakian nobela ari da idazten eta bestea, bere lehengusua dena, ikerketa historikoa. Bi ahotsak txirikordatzen dira eta honela muga lausoa ezartzen du Alonsok fikzioa eta historiaren artean, pertsonaia errealak eta asmaturikoak nahastuz besteak beste.

Narratzaile fina da idazle iruindarra. Har dezagun 279. orrialdeko paragrafo hau adibide gisa: Ia inor ez dabil kalean. Goiz da, eta euriaren promesa ez da ibiltariak animatzeko akuilurik onena. Hodei berunkarek kontzientzia txar batek adina pisatzen dute. Sabelean dauzkan tximeletek barrenak gardosten dizkion su dantza itxurako bat hasi dute, orain, hitz egingo balu, hodeiek iragartzen duten trumoiaren orroa bezala izango zen, ez halabeharrez ozena, baina bai askatzailea; zainak atezutik askatuko zituzten berbak izango ziren, itomena arinduko zioten ukendua. Hau formari buruzko adibidea da baina edukian ere ez da besamotza Alonso, urrutira joan gabe, aparta egin baitzait Irurtzungo Bi Aizpe arrokatan ezarritako ikurrina ezarpen klandestinoaren kontakizuna. Inguruabar tekniko konplexuak bikain eta sinesgarri narratzen ditu. Edota, beste itsaso baten ertzean, Uruguaien Hego Konoko diktadura odoltsuen bezperatan lanean ari diren CIAko agenteen ibilerak.

Historialari gisa ere badu bere mamia egileak. EAJren borroka antifrankistaren narrazioa egiten du gerraondotik hasita, mosaikoa osatuz Iruñeko irabazle nahiz galtzaileen bizitzen zipriztinekin. Ondoren Beroiz familia ardatz hartuta 1962ko Municheko “kontubernioa”, alderdiko erbesteratu zahar-ekintzaile gazteen arteko konponezinak, bonbak jartzea, hautu gisa zilegi jo zuen EGI hura, Eusko Bazterraren praxia, Artajo eta Asurmendiren heriotza, OPUSen sorrera, Urmeneta eta euskaltzaletasuna, CIA edo CESIDen infiltrazio susmoak erresistentzia antifrankistan… Hainbat hipotesi uzten ditu lerro artean Alonsok, ulertu nahi duenak uler dezan.

Zeharo gomendagarria gure herriaren iragan hurbila Iruñetik ulertzeko, egileak gure historiari buruz uzten dizkigun hausnarketa interesgarriez pentsatzeko (Euskal Herria tablero handiago baten pieza besterik ez da) eta irakurriz gozatzeko.

Cesarraren emaztea

-n -kargitaratuta
Erantzun

Gainbehera. Errua. Highsmith.

(Spoilerrak ditu, adi!)

Benetan aparta da Patricia Highsmithen Lardaska (Txalaparta 2020, Josu Barambonesek itzulia, originala The Blunderer 1954koa) nobela. Bertan, Walter eta Clara Stackhouse senar-emazteen bizi atsegin eta akomodatua kontatzen baina batez ere Walter Stackhousen bizi-hondamena. Izan ere, hainbat liskar eta sestra dituen bikoteko emazte Clara hilik aurkituko dute eta ordutik Walterrek errudun itxura emango du berak errudun ez dela gogor defendatu arren. Badakizue zer zioten cesarraren emazteari buruz.

Hiru dira niretzat nobela honek dituen gako interesgarriak:

1.-Errua: Walterrek ez du Clara hil, edo bai? Hil du? Ziurra den gauza bakarra da dagoen muturreko egoeran, neurosiak jotako emaztearekin duen harreman pozointsuan, fantaseatu duela eta dezente emaztea hiltzearekin. Erru horrek jango du ordutik aurrera. Izan ere hil edo ez berdin da berarentzat, bere mugimendu dorpeek eta kontaturiko gezur tentelek inguruko lagun, lankide eta maitaleek bizkarra ematea ekarriko baitiote eta erruak hor jarraituko du.

2.-Gainbehera: Matrimonio baten gainbehera eta pertsona baten gainbehera behintzat kontatzen dira hemen. Garaiko dibortzio lege zurrunek eta euren bizitza sozialak eragindako presioak behartuta, protagonisten izaera gehitu horri, tirriki-tarraka funtzionatzen duen ezkontza dago. Highsmithek ezkontza lotura horren azken urratsak erakusten dizkigu eta ondoren, hein batean Corby detektibearen lanak eta Walterren jarrera ustelak eraginda, azken honen porrot pertsonal, sentimental eta laborala bizi dugu.

3.-Obsesioak: protagonista bakoitzak bere obsesioa du. Clarak, gaixotasunak eraginda hein handi batean, ez du senarrarekiko edo bere amarekiko batere enpatiarik erakusten, horrenbeste ze zakurra eta lana maite ditu denaren gainetik. Berekoi hutsa da. Walter, aldiz, emaztea nola desarregarazi ari da pentsatzen eta hori du obsesio, kontziente ez izan zarren nobelaren zati gehienetan. Kimmel, etorkin liburu saltzaile xumeak, bere kapital kultural baxuarekin eta harreman jasoak zaintzearekin dago obsesionatuta. Bukatzeko, Corby, detektibea, beltz ari da lanean bi kasu tiro bakarrarekin argitzeko. Bere ehiza-zakur temak behartuko du hein handi batean tramaren garapen eta amaiera.

Ederra da Highsmithen lana. Liburu sinopsietan jartzen du obra honek erakusten duela jende arrunta nola izan daitekeen edozer egiteko gai. Nire ustez, gehiago da errua eta obsesioei buruzko lan psikologiko aparta. Oso ondo eraikitako pertsonaiak dira eta hasiera-hasieratik harrapatzen zaitu tramak. Literatura beltza gustuko duenarentzat oso gomendagarria.

Ispilu bete liburu

-n -kargitaratuta
Erantzun

Bertolo. Espainia. Kritika.

Ariketa aparta da Constantino Bértolok bere ¿Quiénes somo? 55 libros de la literatura española del siglo XX (Periférica, 2021) liburuan egiten duena. Bi orri eta erdiko iruzkin bidez azaldu nahi du idazle, editore eta kritikariak zer izan den XX. mendea Espainian eta oso interesgarria da zer sartu eta zer omititzen duen aukeraketan.

Hasteko, metropoliko literaturaren ezagutza erdipurdikoa duen blogari honek sartuko lituzkeen liburu batzuk ez dira ageri. Hori ona da norbere ezagutzari neurria hartzeko. Argi uzten du zergatik Bértolok elkarrizketa honetan, berak ez du galderak planteatuko dituen liburuak nahi, berak, hein batean erantzunak bilatu ditu. Honela liburu bidez jasotzen du iragan mende hasierako tentsio katoliko-laikoa, iraultza ametsak, gerra, horren presente dagoen gerra, frankismoko iluna eta nobela soziala, posmodernia eta Europa erreferentzia bihurtzearen eragina… Jaso dituen liburuen artean denetik da nobelaren nagusitasunarekin, gizonak nabarmen gehiago emakume baino, eta berak adierazi duenez kritikak ontzat jotzen ez dituen liburuak ere hartu ditu bere ustez gakoak direlako hainbat pentsaera edo jarrera kolektibo ulertzeko. Omisioen artean ez da ETA ageri inon, ezta Galizia, Katalunia edo Euskal Herriko idazlerik ere. Eskertzekoa da, gauza batzuk hobeto ulertzen laguntzen baitu.

Bestalde, gustuko dut Bértoloren posizionamendua. Posizionamendu diot ez delako ezkutatzen, eta hori doble eskertzekoa da. Elitismo estetikoan ezbaian jartzen du eta nobela sozialaren oso aldarrikatze elegantea egiten du orrietan zehar. Esate baterako, Carmen de Burgos idazlearen La malcasada nobelari egiten dion komentarioko paragrafo hau: Esta novela es un buen ejemplo de lo que, con tono de menosprecio y superioridad formal, la crítica hegemónica llamaría <<novela pedagógica>>. Cuanta muy bien, acaso con demasiada claridad para el gusto dominante, por qué ese posible cuento de hadas no encuentra su final feliz: el amor romántico es peligroso, la ausencia de educación sexual hace daño, el patriarcado funciona a modo de privilegio e impunidad, el divorcio es una conquista -reconquista, en nuestro caso- bastante reciente y el maltrato conyugal parece ser una tradición que se resiste a desaparecer.

Por otra parte, más formal si se quiere, una novela que es capaz de cuestionar y hacer estallar por los aires la predecible y rígida estructura de los cuentos de hadas no parece que sea una lectura que debamos menospreciar.

Bukatzeko, eta hori da garrantzitsuena, obra hauetako batzuk irakurtzeko gogoa pizten du. Eta amestekoa, ea euskaldunok horrelako zerbait edukitzea lortuko dugun inoiz, antologia mozorroa duen saiakera argi eta aldi berean herrikoia.

Pedal kolpeka

-n -kargitaratuta
1

Txirrindularitza. Italia. Izagirre.

Haurtzarotik dago presente txirrindularitza nire bizitzan. Batetik, edukitako bizikleta bakoitza gogoratzen dut, motoreta urdinetik hasita Connor borgoinaraino. Bestetik, nire biografiako alde eguzkitsuaren puntu garrantzitsuak dira patrikan urtutako goxoki batek zapuztu arren Arrasaten lortutako Gianni Bugnoren sinadura, ezkontza batean Reynolds taldeko etorkizun oparodun txirrindulari batekin topo egitea (Miguel Indurain), Leintz-Gatzagako kronoigoera batean Pantani hegan ikusi izana, egun sargorietako telebista eserialdiak tourra ikusten, orga jasotzaile bat kontratatu eta komertzial gisa Julian Gorospe ikustea, Julen Gabiriaren Han goitik itsasoa ikusten da liburu aparta…

Tiffosia izan gabe txirrindularitzaz maitemintzen laguntzen duen liburua da Ander Izagirreren Cómo ganar el giro bebiendo sangre de buey (Libros del KO, 2021). Izagirre kazetari ona izateaz gain idazle aparta da, horren froga dira aurretik irakurria nion Potosí edo prentsarako idazten dituen iritzi artikulu edo erreportajeak. Kasu honetan Giroaren historia idazten du bere begietatik eta eskertzen da hori. Filtro definitua du, Alfonsina Stormiren kapitulua da lekuko, eta horrek mesede egiten dio narrazioari. Bere bihotzetik idazten du, kriterioa erakusten du eta horrek beti du balioa. Horrela hasierako etapen epika komikoak liluratuko gaitu, Bartali-Coppi lehiak harrapatu, Torrianirekiko debozioak harritu, Pantaniren bizitzak hunkitu, dopinak larritu…

Udarako liburu guztiz gomendagarria da. Datutan ito ordez narrazio, anekdota eta pasarteetan harrapatzen zaituena. Eta ez nabil honekin esaten dokumentazio lanez apala denik, justu kontrakoa, idazlearen bertutea da oinarri sendoa edukita irakurtzeko horren ederra izatea. Bukatzeko, Italia zale naizen honentzat bikain jasotzen du herrialde horren izaera. Italia, herrialde gaztea, alkandora beltz, komunista eta apaiz artean lehiatua XX. mendean. Italia, lasterketa ausart, ero, eder eta bolkanikoak planteatzeko gai den herrialdea. Italia, tranpati eta pikaroa. Italia, mendiko bortuetan bultzakada beste zaletu dituena…

Ez galdu aukera, txirrindularitza zale izanik dudarik gabe. Eta zale ez izanda ere nork daki, akaso leihoa irekiko dizu mundu berri batera.

Hezurrak eta frackinga

-n -kargitaratuta
Erantzun

Pennsylvania. Bouman. Landa noirra.

Amerika handia da hedaduran. Boutadea dirudi hau hala esateak baina batek mapa trukatuak ezagutu ditu bizi erdian eta hara joanda soilik harritzen zara distantzien luzeraz. Txilen eginak ditut bi egun autobus bidaia batean; zoragarriak ziren autobusak, espazio handikoak eta kafea eskaintzen zizuten, eta mapako zati ez oso handi bat zeharkatu. Estatu Batuek ere ozeano batetik bestera ebatsi zizkieten lurrak jatorrizko herriei eta horrela soilik uler liteke lur eremu askok transmititzen duten hustasun, basa sentsazio eta izen falta.

Ea hau azaltzen dudan. Tom Bouman idazlearen Huesos en el valle (Siruela, 2021, Esther Cruzek itzulia) liburuak azaltzen duen bizimodua ezinezkoa da hemen. Jendez husten ari den mendialdean bertan nekez bizi liteke da orrialdez orrialde transmititzen den atmosfera basa hori. Gurean harri bakoitzak bere izena du, hauen izenak ahazten ari bagara ere, eta eremu askotan poliziarik ez badago ere inor ez dago Henry Farrellen tesituran: Udalaren ofizial moduko bat da liburuko protagonista, konderriko Sheriffaren menekoa, eta berarentzat handiegia den eremua kontrolatu beharra du laguntzaile bakarrarekin. Mendialdea zibilizatu gabea da Boumanen nobelan, metanfetamina laborategi klandestino, etxegabeko jende zakar eta baimen gabeko ehiztariz josia, eta berak ere errespetua dio horra joateari. Zoritxarrez, gajoari, liburuko misterioak argitu nahi baditu mendia dezente zapaldu beharra suertatuko zaio. Gure mendialdea txikia da hedaduran Pennsylvaniarekin alderatuta, interes ekonomikoak eta aisialdia nahasten dira modu oso nabarmenean, eta populazio kontzentrazio altua dela eta, ohikoa da asteburu eta oporraldietan mendiko azken txokoan ere norbait topatzea. Marihuana landare bi ezkutatzeko ere lanak izango lituzke batek hemen.

Horrez gain liburuaren bertuteetako bat da oso ondo azaltzen duela Estatu Batuetan estatuaren interbentzio minimoari eta norbanakoaren askatasunari (minoria batekoa edo emakumea ez bazara noski) ematen dioten garrantzia eta horrek ahalbidetzen duen bizimodu mosaikoa. Horrez gain Farrellek, soldadu ohiak, norbere mamuekin ere borrokatu beharko du bailaran agertu diren hezur misteriotsu batzuen auzia argitu nahi badu.

Gauza honekin jarraituta misterioa maite duzuenok zorteko zarete: itzulinguru gabe, oso zuzen, doa harira narrazioa. Niri asko gustatzen zait Kurosawak 7 Samuraiak filmean ezarri zuen kanona, protagonisten definizioari, taldearen osaketari eta aurrekariei garrantzia ematearena, baina hemen nobela irakurri ahala flashback bidez joango gara ezagutzen Farrell.

Bukatzeko, zer esanik ez, gomendagarria da nobela genero beltza maite duzuenontzat, frackingak ekarri duen horri eginiko kritika ere bada Huesos en el valle hau. Frackinga pozoiarekin alderatzen duelako, pozoia pertsonen osasuna kaltetzen duelako eta pozoia diru mordoarekin landa eremuko natura nahiz giza ekosistema zartatzen duelako. Gezurra badirudi ere, 2021 urteko Euskal Herrian, bada oraindik erregaiak lortzeko modu hau defendatzen duenik. Hamaika ikusteko jaioak gara.

Hemendik

-n -kargitaratuta
Erantzun

Euskal Herria. Diseinua. Garena.

Marabilla bat da liburu hau. Gutizia hutsa, diseinua eta abertzaletasunik nobleena maite duten etxe ororen apalategietan egon beharrekoa. Obraren izena Hemendik- Euskal Herriko 50 objektu ikonikoren istorioak (Hemendik Elkartea, 2020) da eta bertan Euskal Herrian ezagun (edo ez hain ezagun, horra liburuaren xarma) diren hainbat objekturen sorrera eta egungo egoera aipatzen dira. Diseinu hauen jatorria herrikoia izan liteke, Lapurdiko oihalena, harrijasotzaile harriena edo Bilboko txikitero edalontziena kasu, edo industria zehatz baten lorpena, Boj etxeko sakakortxosa edo Dos Cafeteras goxokia bezala besteak beste.

Testuak euskaraz eta gaztelaniaz daude eta estetika nahiz diseinua zaindua da oso Baionako Hemendik elkarteak bultzaturiko lan honetan. Askotariko jokoa ematen du liburuak gainera irakurraldi konbentzionalaz gain; pentsatuz, adibidez, bakoitzak etxean zenbat halako objektu dituen (niri batzuk atera zitzaizkidan tontamentean) edota zeintzuk zaizkion zeharo ezezagunak. Debagoienako bi gailu-gauza ageri dira, Fagorren eltzea eta Bergarako oihalen urdina. Faltan bota dut sarrailagintzari aipuren bat, kontuan edukita XX. mendean horrek Arrasaten eduki duen garrantzia, baina oro har huskeria bat da hori liburuak eman didanarekin alderatuta.

Tematika honi lotuta, nik lotura ikusten diot behinik behin, Ana Urkizak liburu interesgarria atera du, Garen hori (Elkar, 2021), eta bertan guztira 16 elkarrizketa egin dizkie 8 euskal sortzaile eta beste horrenbeste adituri. Ez da erraza euskalduntasuna zer den definitzea, baina niri Hemendik liburuak pista batzuk eman dizkit. Jende trebea euskalduna, langilea, eta gauza batzuetan bikaintasuna lortu duena. Egun erakunde askoren ahotan hain kastrantea den goi mailako sukaldaritzaren markotik ateratzeko, sukaldarien lana gutxietsi gabe, leiho paregabea da Hemendik. Eta beste batzuoi, idazleoi urrutirago joan gabe, papar harroak jaisteko artefaktu aparta.

Ez esan ezer

-n -kargitaratuta
Erantzun

Ipar Irlanda. Radden Keefe. Troubles.

Liburuak itxura ona zuen. Baina irakurri ahala susmo txar batek harrapatu nau. Narrazioa ona da, gaia interesekoa dut (Troubles deritzon XX. mendeko sasoi batean, bereziki 70ko hamarkadan, Belfasteko McConville alargunaren desagerketaren kasuan ardazten da istorioa), baina zerbaitek ez du funtzionatzen.

Detaile asko balantzaren alde batean eta batere ez bestean. Bat Euskal Herriko antzeko obrekin eskarmentatua dagoenez paranoiaren aukera lehenetsi nuen: mamuak ari zara ikusten, Eneko. Baina Gerry Adams orriro aipatzen du Patrick Radden Keefek obra honetan, No diguis res (Edicions del Peris·copi 2020, Ricard Gilek itzulia) eta UUF eta UVF siglak ez dira inon ageri. Akaso ez zeuden kasu zehatz horretan inplikatuta, baina zerbait ez doa ondo liburuan.

Orduan, liburuaren lehen herena irakurrita, gugleatu eta Ed Moloneyren artikulu honekin egiten dut topo. Ed Moloney urteko kazetari izendatu zuten Irlandan 1999an, ez da edonor. Artikulua gogorra da oso. Radden Keefe pentagonoko langile ohia da, datu hori ezkutatzea leporatzen dio Moloneyk, eta ez dizkio irakurleari aipatu ere egiten kasua ebazteko funtsezkoak diren pistak, jakina, berari komeni ez zaiolako. Irakurtzeari utzi dit orduan, izenburuaren aurka esan beharra dagoelako zerbait zintzoa ez denean iruzurra dela.