Ostiral gaua

Ali. Foreman. Mailer.

Irati Jimenezen gomendioz apuntatu nuen liburuaren izena. Hasera batean, Iratiren gomendioez beti fio naiz, erosi eta etxera iristean ez zitzaidan ezagutu gabe sartzeko moduko taberna iruditu: portada itsusia, argitaletxe eta egile ezezagunak (mea culpa) eta gaia berriz… ezohikoa. Gaia: historiako boxeo borrokaldi entzutetsuena ez bada entzutetsuenetakoa, Zairen Foreman txapeldunak eta zigor ostean itzuli berria zen Alik egin zutena. Eskerrak Iratiri kasu egin eta liburua irakurri dudan, aspaldian esku artean eduki dudan onena baita.

Boxeoa niretzat ostiral gauetako soinu banda da. ETB1ean loaren territorioan Pedro Mari Goikoetxea eta Manu Maritxalar auskalo noizko borrokaldiak komentatzen. Hiztegi ezezaguna: uppercut, ezker crocheta, bat-bikoa. Jantziak aldiz ezagunak, herriko kaskamotzek zeramatzaten arropa garestiak baitziren, behingoagatik zegokien testuinguruan. Baina boxeoak beti eragin dit indarkeria biluziaren zalantza. Batetik borrokalari gehienak ghettokoak edo txiroak izateak eragiten duen susmoa, aberatsen dibertimendua dela pobreak kolpeka ikustea. Bestetik, Cortazar bezalako tatxarik gabeko intelektualei sorrarazten zien zirrara. Badu zerbait kirol horrek egiari zor aukera bat ematea justifikatzen duena; XX. mendea ezin da guztiz ulertu mendebaldean horren protagonismorik gabe, ez Amerika urrunean ez Euskal Herri ruralean.

Norman Mailer (espero dut berari buruz gehiago irakurtzea) Bilbo Bolsonen antza duen idazlea da kontraportadako argazkian bederen. Bere estiloa estatubatuarrek duten abileziaren erakusgarri da halako kontuetarako: kronista bizi, zorrotz eta distiratsuak baitira yankeeak oro har. Ez dut imajinatzen espainiar bati egokituko balitzaio kronika hori egitea, edota euskaldun bati. Beste zerbait zatekeen ziur asko. Beste zerbait aspergarriagoa.

El combate da liburua (originala 1975eko The Fight izenaz argitaratua, itzulpena 2020koa da -4. edizioa- Maria Antonia Meninik egina Contra argitaletxearentzat) eta bertan kontatzen du idazleak Zairen, Mobutu diktadoreak hauspotuta egin zen borrokaldi ezaguna Foreman eta Aliren artean. Tartean, egileak trebe txirikordatzen dituen iruzkinak daude arrazakeriari, beltzen askapen mugimenduari, Afrikari, giza kondizioari, kirolaren psikologiari eta kronikalari lanari buruz. Egilea Aliren miresle konfesoa da, nork ez du maite gizontzar dantzari hori, eta miresmena adierazten du lotsagabe baina duinki, modurik onenean, Foreman errespetatuz eta Aliri behetik gora begiratuz bistan dituen mukiei buruzko komentari itsusirik egin gabe. Edozeini begiratzen badiozu behetik gora mukiak ikusten zaizkio, sinetsidazue, bi metro ditut eta badakit zeri buruz ari naizen eta hori aipatzeak ez dakar ekarpen handirik. Ez zaitu bertutetsuago egiten agerikoa dena aipatze horrek, nire iritziz behintzat.

Bainaren bat jartzekotan liburuari narratzailaren hautua da. Bere buruari buruz hirugarren pertsonan hitz egiten baitu Mailerrek, ez dut gustuko hori eta are gutxiago jotzen dut beharrezko, baina hori gaindituta liburuaren erritmoa, tempoaren kontrola, bikaina da. Gainera badu ziztada anglosaxoien bizitasuna testuak, egilearen zintzotasuna (bere iragan marxista aitortzea Estatu Batuetan ez da gutxi) eta Ali bezalako mito magnetiko bat.

Ali buma ye.

Pedal kolpeka

Txirrindularitza. Italia. Izagirre.

Haurtzarotik dago presente txirrindularitza nire bizitzan. Batetik, edukitako bizikleta bakoitza gogoratzen dut, motoreta urdinetik hasita Connor borgoinaraino. Bestetik, nire biografiako alde eguzkitsuaren puntu garrantzitsuak dira patrikan urtutako goxoki batek zapuztu arren Arrasaten lortutako Gianni Bugnoren sinadura, ezkontza batean Reynolds taldeko etorkizun oparodun txirrindulari batekin topo egitea (Miguel Indurain), Leintz-Gatzagako kronoigoera batean Pantani hegan ikusi izana, egun sargorietako telebista eserialdiak tourra ikusten, orga jasotzaile bat kontratatu eta komertzial gisa Julian Gorospe ikustea, Julen Gabiriaren Han goitik itsasoa ikusten da liburu aparta…

Tiffosia izan gabe txirrindularitzaz maitemintzen laguntzen duen liburua da Ander Izagirreren Cómo ganar el giro bebiendo sangre de buey (Libros del KO, 2021). Izagirre kazetari ona izateaz gain idazle aparta da, horren froga dira aurretik irakurria nion Potosí edo prentsarako idazten dituen iritzi artikulu edo erreportajeak. Kasu honetan Giroaren historia idazten du bere begietatik eta eskertzen da hori. Filtro definitua du, Alfonsina Stormiren kapitulua da lekuko, eta horrek mesede egiten dio narrazioari. Bere bihotzetik idazten du, kriterioa erakusten du eta horrek beti du balioa. Horrela hasierako etapen epika komikoak liluratuko gaitu, Bartali-Coppi lehiak harrapatu, Torrianirekiko debozioak harritu, Pantaniren bizitzak hunkitu, dopinak larritu…

Udarako liburu guztiz gomendagarria da. Datutan ito ordez narrazio, anekdota eta pasarteetan harrapatzen zaituena. Eta ez nabil honekin esaten dokumentazio lanez apala denik, justu kontrakoa, idazlearen bertutea da oinarri sendoa edukita irakurtzeko horren ederra izatea. Bukatzeko, Italia zale naizen honentzat bikain jasotzen du herrialde horren izaera. Italia, herrialde gaztea, alkandora beltz, komunista eta apaiz artean lehiatua XX. mendean. Italia, lasterketa ausart, ero, eder eta bolkanikoak planteatzeko gai den herrialdea. Italia, tranpati eta pikaroa. Italia, mendiko bortuetan bultzakada beste zaletu dituena…

Ez galdu aukera, txirrindularitza zale izanik dudarik gabe. Eta zale ez izanda ere nork daki, akaso leihoa irekiko dizu mundu berri batera.