Etiketaren artxiboa: Itzulpena

Maigret droga gisa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Maigret. Simenon. Historia baten eraikuntza.

Jon Alonsok nobela beltzaren eboluzio ideologikoaz jarduten duenean plazera da hari entzutea. Hasiera batean gizarteari eta bere botere estamentuei (aberatsak, poliziak, epaileak) eginiko kritika gisa jaio zena nola joan zen urteekin eboluzionatzen poliziak “on bihurtu” arte. Eboluzio horretan koka liteke ziur asko Maigret inspektorea, Parisko inspektore ezaguna, zeinak bere baliabide guztiak erabiltzen dituen kriminalak zigortzeko. Badu gainera Simenonek bere moral kutsua ere, hain justu, istorioko bi detektibe printzipalen artean pizten den lehiakortasuna ebazteko orduan justifikatzen duelako sistema beti izango dela garaile: ez kriminalek ez ikertzaile outsiderrek ez dute zer eginiki Frantziako polizia ahalguztidunaren aurrean.

Baina, ideologia kontuak gora behera, istorio gisa bikaina da Maigret i la jove morta (George Simenon, Emili Manzanoren itzulpena, Navona 2022, originala 1954koa). Izan ere, abiatzen da misterio absolutu batetik (hilik agertu den emakumea, zeinari buruz ez dagoen batere pistarik) eta Maigretek, laguntzaile dituen polizien laguntzaile eta emaztearekin elkarlanean, hildakoaren soslaia eraikitziaz gain bere azken urratsak zirriborratu ditu. Oso ondo dosifikatzen du informazioa idazleak, erritmoa in crescendo moduko batean bizituz. Gainera badu kriminologia modernoaren erreibindikazio bat ere, aipatzen baitu behin baino gehiagotan garrantzitsua dela biktima eta kriminalen psikologia ulertzea.

Nik gustura asko irakurri dut eta irrikaz hartu dut liburua gauero. Egia da sarean kritikatu duten liburua dela itzulpenak dituen akatsengatik -nik bateren bat harrapatu diot baina nire katalan maila ez da horren jasoa- baina, halaber, euskaraz eskertuko nuke egile honen itzulpen gehiago balego.

Umorearen dibanean

-n -kargitaratuta
Erantzun

Komikia. Gauld. Literatura.

Umore fina du Tom Gauld komikigile eskoziarrak. Oraingoan, bere En la cocina con Kafka bikaina eta gero, La venganza de los bibliotecarios (Penguin Random Houseko Salamandra Graphic, 2022, Carlos Mayorrek itzulia) obra dakart hizpide. Pandemia garaiko tira komikoen bilduma honetan, besteak beste The Guardian egunkariko edota New Yorker aldizkariko kazetari-marrazkilaria da Gauld, literaturaren bueltako aktoreak batu dira: idazleak, editoreak, irakurleak… Erreferentzia freskoz josia, sormen prozesua eta irakurtzearen plazera bikain jasotzen ditu, bueltan-bueltan dagoen postureo barregarriaz trufatzearekin batera.

Txiste bat dakarkizuet ausaz hartua. Imajinatu, zinema estudio erraldoi baten erdian, kromarako tela berde baten parean, bakarda osoan aktorea dago. Urrunetik, zuzendariak, megafonoz ondorengoa diotso: “El estudio no acaba de decidir si quiere una adaptación de Austen o de Tolkien, así que de momento tú pon cara de sorpresa y luego, ya si eso, añadimos o un pretendiente o un árbol encantado”.

Atsegina, tarteka zorrotza, barrea eragiten duena, literatura maite dugunontzako une ederrak opari ditzakeen komiki tira sorta. Marrazkiak eta koloreak ere asko-asko gustatu zaikit, bereziki nola tartekatzen dituen definizio gabeko pertsonen silueta beltzak eta aurpegia nahiz bestelako elementuak definituta dituztenak. Efektu polita sortzen du. Zeharo gomendagarria.

Atzera begira

-n -kargitaratuta
Erantzun

Memoriak. Alemania. Enzensberger.

Un puñado de anécdotas (Anagrama, 2021, Maria Garcia Pinosek itzulia) da Hans Magnus Enzensbergerren memoria liburuaren izenburua. Apur bat tranpatia dena, nire ustez eta dena esaten hasita, pentsa dezakelako irakurleren batek elkarren arteko haririk ez duten bizitza txatalak direla. Ezta gutxiago ere: edozein pertsonak bere bizitzaren hondarrean atzera begiratuta egiten duen memoria bereizketa kontuan harturik ere, nabari da kronologiaz gain badela beste hari bat, egilearen haurtzaro eta gaztaroa ez ezik bizi osoa markatu duena: Weimarko Errepublikaren amaiera, nazismoa eta Bigarren Mundu Gerra.

Hasteko, oso bitxia da Enzensbergerrek egiten duen ume mimatuen aldeko bindikazio ariketa. Halakotzat zuen idazleak bere burua, funtzionario ez apal baten -aski apal nazismoarekin guztiz ez inplikatu behar izateko eta aski garrantzitsu gerran ez mobilizatzeko, karguagatik eta zuen posta eta telefonia arduragatik- seme zaharrena izaki nahi beste jostailu eduki omen baitzuen eta baita bestelako kapritxo ugari ere. Irakurri eta epaitu zuek dionaren pertinentzia eta balio estetikoa, epaitu beharrik bada, ez baitut uste halakorik egitea niri dagokidanik eta.

Hortik aurrera tragedia baten itzala ageri zaigu, Nürenbergen bizi baitzen eta hura ez zen edozein hiri nazientzat, gerraren eztandaz lehertzen dena, eta horrekin batera koskortzen doan mutiko baten bizipenak.

Nik gustura irakurri dut, tarteka pasarte batzuk flojoagoak iruditu arren, eta badut sentsazioa espero ez nuen idazle bat agertu zaidala, ez behintzat haren Espainiako anarkismoari buruzko liburu ezaguna irakurre ostean irudikatutakoa.Bukatzeko, pasarte bat, luze xamarra bada ere, nire ustez zuekin partekatzea merezi duena (itzulpena nirea da):

Gerra amaitu zenetik, zinema komertziala eskaintzen zuten azken aretoek atea itxi zuten. Errendizioa eta gero, publikoak ez zuen lastategiak edo gimnasioak besterik eta egurra eraman behar zuten, pizgailuren batekin batera, hotzak hilko ez baziren.

Alemania okupatuan pelikula guztiz diferente bat ari ziren proiektatzen, ez zena inoiz ikusi UFA-Palast areto batean. Ezta ejertzitoko emakumezko talde auxiliarrek ere, zeintzuek informazioa pasa zuten sototik aliatuen hegazkin bonbaketari flotei buruz, ez zuten ezagutzen.

Egun batean, W.ko nerabe talde bat eraman zuten, soinean zeramatzaten gaizki tindaturiko txaketak, garagardo zaharmindu kiratsa zerion taberna areto batera. Euretariko inor ez zen joan propio hala erabakita, baina sarrera librea zen eta ez zitzaion inori egurrik exigitzen.

M. eseri zenean beste ikusleekin batera eta lehenengo irudiak agertu pantailan, bat-batean gela guztiz mututu zen. Filmeko zuri-beltzezko irudi granulatuetan, euria ari zuela igartzen zen, ageri ziren hondakindegi batera botatako zaborra bailiran pilatzen ziren gorpuak. Hildakoak lurrean zeuden biluzik, hezur eta azal ziren. Ondoren birizik atera zirenak erakusten zituen pelikulak zaintza dorreen, alanbre hesien, arma patio hutsen eta abandonaturiko barrakoien parean. Arraiadun piltzarrez jantziak zeuden, eta, norbaiten laguntzari esker, kamararantz hurbiltzen ziren bilin-bolonka. Kosta egiten zuen sinestea orainidik bizirik egon zitezkeenik, hain baitzeuden zargalduak, eta haien aurpegiak… Egun, jakina, jende guztiak ikusi ditu halako imajinak. Batzuetan emititzen ziren errutinazko zerbaiten gisara, gaueko sesioan. Badirudi inork ez duela oroitzen halako zer edo zer ikusi zuen lehen aldia.

M.k gezurra esango luke esango balu biktimekiko pena sentitu zuenik, okerragoa izan zen. Ikusteak goragalea sentiarazi zion. Sentsazio hori bere gorputz osoaren jabe egin zen, inboluntarioki eta batere hausnartu gabe. Egunetan ezin izan zuen ezer ere ez jan ahal izan sentitzen zuen nazkagatik eta sentsazio hori ezin izan zuen guztiz alboratu.

Sentsazio aurre-moral mota hori indartsuaga da hiltzaile gizarte batean jaio izanagatiko senti litekeen kulpa sentimendu lausoa baino. Nazka sentimendu antisoziala da, ezein definizio nazional edo ulergarritik at dagoena; bere baitan hartzen du estutzen dena sinpleki espezi beraren parte izateagatik.

Konmozio horren eraginak luzaro iraun zuen Une horretan, M. jada ezin zen joan medikuarenera aurrez haren iraganaz informatu gabe. Mesfidantza kronikoz hartzen zituen adin jakin bateko epaileak, poliziak eta irakasleak. Bere susmoak askotan justifikatuak ziren, espero zitekeen bezala, baina gero eta gehiago ikertu, gero eta liburu irakurri eta barurago sakondu dokumentaletan, iragana obsesio ari zitzaion bihurtzen. Denbora igarota jabetu zen, bere aldetik ezer egin gabe, bakarrik kointzidentzia zortedunetan oinarrituta, beti egon zela alde onean. Krimenaren unean ezin izan zuten inbolukratu zuen adinagatik.

San Fermingway

-n -kargitaratuta
Erantzun

Hemingway. Jimenez. Eraikuntza.

Azkenaldian maiz akordatzen naiz duela urte gutxi hil zen Arrasateko Antxon Mendizabal irakasle eta idazleaz. Haren ile orrazkera aldrebesak, estilo informalak, eta protagonizatu zituen hainbat anekdota amultsuk, maiz lausotu zuten besteren begietara bere zorroztasun intelektuala. Haren artikuluak, liburuak -Hiruk argitaratu zionetatik bat eman zidan eta urrearen balioa du niretzat- eta batzarretako iruzkinak oso kontuan hartzekoak ziren egin zituenean eta baita gaur egun ere.

Esango nuke antzeko zerbait gertatzen dela Edorta Jimenezekin eta ez dela nahikoa aintzatesten jartzen haren ikerketa lana. San Fermingway -Otras historias de Ernest Hemingway (Txalaparta 2005, originala euskaraz, Susak 2003an) obra irakurtzean zera pentsatzen dut: hau lan mardula eta ondo egina! Izan ere, datu ugariz, prosa eraginkorrez, narratzaile tonu doituz, bi mirari txiki egiten ditu. Bata, guk geuk ere sinetsi dugun frankismoaren makillaje operazioa desarmatzen: Falangista eta enparauen neurrira eginiko Hemingway otzan, lau eta akritikoa ispilu aurrean jarri eta biluzik erakusten digu dokumentazio lan oparoari esker. Bestea, Hemingwayk euskaldun hainbatekin eginiko laguntasun harremana kontatu, baita Hemingway gure herriari buruz zekienari buruzko zantzu bibliografikoak eman ere, eta gerrak zartaturiko gizon-emakume ugariren biografia ezezagunak -bai irakurle honentzat gutxienez- argitara ematea.

Ernest Hemingwayen argi-ilunak agerian utziz, haren kontura diktadura justifikatu nahi zituztenak salatuz, operazio hura topikoz topiko irentsi zutenak lotsaraziz eta etorkizuneko balizko ikerketatarako galdera iradokitzaileak utziz, kontuan hartzeko moduko lana da, izenburuan aipatzen den idazlea maitatu nahiz gorrotatu.

Lekukoa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Zerocalcare. Shengal. Komikia.

Labetik atera berri-berria dator -txalogarria da Farmazia Beltzaren lana, nola euskaratu duten 2022an bertan argitaratutako komiki originala trebeziaz eta bizkortasunez- Michele Rechen, Zerocalcare gisa ezagunagoa, No sleep till Shengal (Farmazia Beltza 2022, Koldo Izagirrek itzulia) komiki lana.

Bigarren kronika-komikia du egileak Ekialde Hurbila deritzon nahasmahas horretan, 2020ko Kobane Calling gogoangarria eta gero, eta oraingoan ere ISISaren kontra demokrazia, askatasuna, bizia eta bakea armak hartuta borrokatzen duten horiek ditu hizpide. Ezidiarrak bizi dira batez ere Shengalen, Irak iparraldean, arabiar, turkmeniar, siriar eta kristauekin batera, eta PKKko buru den Abdullah Ocalanek teorizatutako konfederakuntza demokratikoaren sistema ezarri dute. Edo ezarri nahian ari dira, bederen. Irakek ez du nahi horrelako eredu autonomorik haren herrialde barruan, ezta Turkiako presidente den Erdoganek edota Irak barruko Kurdistango presidente Barzanik ere. Elkar hartuta hauspotzen dute ISIS eta bonbardatu autonomia ahalegin oro.

Saltsa-maltsa horretara joango da Zero brigadista gisa, testigantzak jaso eta testigantza eman asmoz, bere kontzientziako Karteski filosofiak planteatzen dizkion dilema moral eta anbibalentzia ebidentziei aurre eginaz. Onak dira dialogo horiek eta hala, orrialde batean, Zerok akusatzen du Karteski garuna kakaztu nahi izateaz eta honek erantzuten dio pentsarazi besterik ez nahi diola egin, eta hein batean denok dugunez Karteski bat barruan (edo ia denok, akaso orokorkeria hau sobera dago), ondo azaltzen du munduan kausa justu batzuk babesteko batzuetan ageri dugun uzkurtasunaren jatorria.

Komiki moduan akaso ez nau ase, nahiz eta baduen pertsonaia bat mundiala, Irakeko zerbitzu sekretuetako ofiziala, eta checkpoint ugarien eta Aita Santuaren erreferentziak genialak dira, baina ukaezina da Zerocalcareren konpromiso artistiko eta politikoa Shengaleko sarraskiak salatu eta bere altaboza baliatuta borroka bat munduari ezagutzera ematekoa. Aspektu horretan Joe Saccoren lanik onenen jaraunsle da nire begietara Rech marrazkilari italiarra.

Bukatzeko, ezin aipa gabe utzi Koldo Izagirreren hizkuntza lana. Gustuko dut oso eta izaera oso berezia ematea lortu du Zerocalcareren obrari. Niretzat Izagirreren itzulpenak eta Zeroren marrazkiak bat dira eta ezin litezke banandu. Gozamen hutsa.

Sherlock Hound

-n -kargitaratuta
Erantzun

Sherlock Holmes. Conan Doyle. Aitor Blanco.

Umetan nire marrazki bizidun gustukoenetakoak ziren Miyazaki eta Mikuriyaren Sherlock Holmes (Sherlock Hound bertsio ingelesean). Bertan, animalia formako pertsonaiek -gehienak zakurrak ziren eta Holmes, berriz, azeria- misterioa, abenturak eta hainbat pasadizo bizi zituzten erritmo bizian. Moriarti zakur doilor eta era berean entrainablea, haren morroi mengelak, Watson -zeinak Hudson andereño xarmanta maite duen-, Lestrade komisarioa… Holmes argiz betea zen, azkarra, seduktorea, garbia eta haren kontrastea zen Londres kez betea, makina miragarriz josia eta grisa.

Urteetara etorriko zen Benedict Cumberbatchen serie aparta, hor bai ageri da liburuetako Holmesen izaera erratikoa eta eszentrikoa, eta baita beste hamaika moldaketa ere: House doktorea eta antzerakoak. Pelikuletan, aldiz, Bill Condonen Mr Holmes da nire gustukoena. Nork ez du maite Ian McKellen? Kontrara, nahiago dut Guy Ritchie eta Robert Downew Juniorren filmeei buruz hitzik ez egin.

Sarrera hau egin dut uste dudalako Sherlock Holmes dela literaturak eman duen pertsonaia emankor eta ederrenetakoa. Inspirazio iturri izan dena hainbeste eta hainbeste sortzailerentzat eta oraindik ere iturri emankorra dena sorkuntzan. Horren adibide da oraindik ere badela aski interes Conan Doyleren obrak itzultzeko eta hala Igela argitaletxeak iaz argitaratu zuen Sherlock Holmesen memoriak (Aitor Blancok itzulia, Igela 2021, Vitoria-Gasteiz itzulpen saria 2021).

Liburuan kontatzen dira Sherlock Holmesen hainbat kasu, denak Watsonen ahotsean, eta detektibearen zale garenenontzat gozoki goxoa da. Bere kasu ikonikoetako batzuk ageri dira eta hemen apunte labur batzuk irakurritakoari buruz:

-Harrigarria da ze gutxi aipatzen den Hudson andrea.

-Gauza bera esan liteke Moriarti profesorearen kasuan.

-Mycroft Holmesekin oso onbera da narrazioa, ondoren egin diren beste bertsio batzuekin alderatuta.

Oro har itzulpena fina, txukuna eta landua da. Akaso, bainaren bat jartzekotan, eta hemen arrazoia eman behar diot Irati Jimenezi hitanoaren erabilerak egungo narratiban sor ditzakeen problemengatik, Gloria Scott ipuinean kirrinka egin dit hitanoa nola baliatzen duen itzultzaileak. Izan ere, kasuko protagonista den gizonak hika egiten dio semeari eta aldiz zuka bere gaztaroko kideari. Arraroa egiten zait hori, esperientziak baitiost kontrara izan beharko lukeela, baina batek daki, nire zera ere izan liteke.

Alabaina, ez dadila baina hau sagarrondo bihurtu. Gogoa pizteko, gozatzeko eta nire kasuan berriz ere umetzeko aitzakia ederra izan da irakurketa. Eskerrik asko.

Heroi baten bila

-n -kargitaratuta
Erantzun

Hugo Pratt. Corto Maltese. Artea.

Corto Maltese Arrasateko Bibliotekari esker ezagutu nuen. Beste behin blog honetan eskertu behar diet haien begi zolia literatura onari aldare bat eraikitzeko orduan. Liburu gehienak irentsi nituen, nola ahaztu La balada del mar salado hura, Rasputin bezalako pertsonaia gogoangarriez betea eta Stevensonen unibertsoari elemento bisualak gehitzen dizkiona. Gogan dut marrazkien irekitasuna, orrialdetako bineten banaketa zurruna, beti lerro zuzena ezkerretik eskuinera eta horizontalki.

Thierry Thomasen La aventura soñada -Un retrato de Hugo Pratt (Siruela 2022, Regina López Muñozek itzulia, Goncourt Biografia saria 2020) liburuari esker dakit Londresen egon zela Pratt akuarela teknika lantzen akademian. Hori, eta komikilari eta gidoilariaren beste hainbat bitxikeria eta sakonkeria ezagutu ditut.

Izan ere, begiak itxi eta irudika dezaket Genovatik abiatu den tren batean sartuta Hugo Pratt, bere bizitza apaletik ateratzeko garrantzitsua den lan elkarrizketara bidean. 1970 urtea da Berrogei urte bueltan du, esperientzia komikilari gisa, baita bere talentua ez da “lehertu”, bertsozaleek esango luketen maneran. Heroia falta omen zitzaion horretarako Thomasen arabera, artean Corto eta Hugok ez zuten elkar ezagutzen.

Liburuan kontatzen zaigu Veneziak izan zuen garrantzia Hugoren bizitzan, baita bere aitona faxistaren itzala ere, Afrikan soldadu hil zitzaion aita, Argentinara eginiko bidaia eta abar. Hugo Pratt ageri da Stevensonen altxorren bila, Hugo Pratt komikilari totala, Wagnerren antzera musika/marrazkia eta letrak banaezinak direla uste duena.

Interesgarria da liburua eta iradokitzailea, uste dut hori dela adjektiboa. Ez espero kontakizun linealik, ezta kronologia esturik. Amaierako orrietan salbu non baden urteekin lotura bat, idazleak bere oroitzapenak, irudimen ariketak eta Pratten bizipenak nahasten ditu. Komikigintzari eta sormenari buruz gehiago jakin nahi duenarentzat interesgarria.

Heroi bat behar da batzuetan, bai horixe. Zortedunak dira hura aurkitzeko gai direnak.

Aztarna faltsuak

-n -kargitaratuta
Erantzun

Western. Geruzak. Komikia.

Frank aktorea da eta turistentzako ikuskizun batean 15 urtez Jake Johnson marshalaren papera antzeztu du. Baditu justiziaren eta zorroztasun historikoaren zaintzaren nozioa zeharo barneratuta. Halaber ez dio askorik balioko horrek, goizetik gauera krudelki langabezian uzten dute eta: zaharregia da, indarkeria transmititzen omen du (yankeeak halakoak dira, tiroteo bat antzezten duen aktoreari indarkeria jariatzea egozteko bezain zinikoak) eta gainera psikiatra batek diagnostikatu du ez dituela ondo bereizten fikzioa eta errealitatea.

Lankideek errukituta lana galdu duen gizonari ibilbide turistiko bat oparituko diote basamortuan John Houston eta beste hainbatek famatu eginiko bazterrak ezagutzeko. Komikia da Bruno Duhamelen Aztarna faltsuak (Harriet Ediciones 2022, Miel A. Elustondok euskaratua) eta esan beharra dago sorpresa atsegina izan dela niretzat. Izan ere, a priori sinplea den istorio batetik abiatuta lortzen du egileak egungo mendebaldeko gizarteen (ala gizartearen?) erradiografia egitea westerna bezalako genero klasiko bati arnasa ematearekin batera. Frank protagonista marine ohi batengana hurbilduko da, hura ere bidaide duena ibilbide turistikoan eta indarkeria antzerkian baino hurrago ezagutu duena, eta partekatuko du bidaia cliché izan gabe gizarte poliedrikoa marrazten duten norbanakoekin. Abentura eta kalentura artean indiarrak, Las Vegas eta mendebalde urruneko beste hainbeste bazter ezagun azalduko zaizkigu, legez kanpoko migrazioa eta antzeko beste hainbat gai garaikiderekin uztartuta.

Ez du nire ustez egileak lan honekin helburu handirik (helburu handiak gainbaloratuta daude literaturan) baina era berean balio digu entretenitzeko, hausnartzeko eta mundu horretan barneratzeko. Joder, horregatik beragatik oso liburu ona da! Marrazkiak gustatu zaizkit, pertsonaiak ondo marraztuak daude (Franken noraeza agerikoa bikaina da eta gida turistikoa aparta) eta zer gahiago esan, tarte ona pasa dudala irakurtzen.

Bukatzeko itzulpena ere gustatu zait, Elustondorena, eta eskertzekoa da halako komikiak euskaraz irakurri ahal izatea. Euskarazko liburu edizioa heroikoa den bitartean halakoak esan beharra dagoela deritzot.

Liburu lapurra

-n -kargitaratuta
Erantzun

Paris. Daniel Brodin. Lizarra.

(Adi, post honek spoiler arrastoak ditu).

Aurreiritziak hurkoarentzat txarrak badira ere batez ere norberari egiten diete kalte. Aurreiritziek bizitza sinpletu (ez beti erraztu) nahia omen dute xede eta horrek kostua dakarkio bati ezinbestean. Esate baterako, liburu eder bat irakurri gabe geratzeko arriskua. Zortez, baten irakurle gosea handiagoa da aurreiritziak baino eta horregatik sartu nintzen Lizarrako Dragon komiki dendara. Friki klasikoentzat (hau bai kontzeptu lausoa, ezta?) tenplua espero nuen eta bai, hori ere bada, baina hori baino gehiago badela ere aurkitu nuen: komiki eskaintza oso zabala duen denda eta ezagutza izugarria duen komiki saltzaile euskalduna (hori lotsa lehen hitza gaztelaniaz egin nionean eta hark euskaraz erantzun). Eskatu nion gomendatzeko komiki bat literaturari buruz eta hark hiru atera zizkidan, hirurak ezagutzeke nituenak. Ausaz bat aukeratu eta hori gozatua hartu dudana Alessandro Tota gidoilariaren eta Pierre Van Hove marrazkilariaren El ladrón de libros (Elmonolibre,2021, originala 2015ekoa frantsesez eta itzulpena Isabel Pérez Van Kappelena) irakurtzean.

Bertan kontatzen zaigu 1953. urteko Parisen Daniel Brodin ikasleak bizi duen eraldaketa literatura munduan leku bat egin nahi izateko ahaleginean. Mutila herri txiki batetik Parisera bizitzera joan da, osaba-izeba komunisten etxera, zuzenbide fakultatean ikasi nahi duelako. Alabaina, larritasunak eragindako plagio ekintza batek eragin dion famak eroango du mutila ikasketak utzi, lana mespretxatu, literatura stablishmentaren aurka dauden taldeak ezagutu eta hauen lagun egitera. Langile soilak eta burgesak, biak, mespretxatzen ditu eta berak idazle bohemio izan nahi du denaren gainetik.

Mutila aurkezten zaigu poeta eta liburu lapur gisa. Ondoren loria ukituko du engainu bidez, gerra osteko Pariseko literatura mundutxoan murgilduko da eta lagunak egingo ditu, tragediaren eta gaztetasunak dakarren grin euforikoaren artean balantzak dabiltzanak. Emakume bat ezagutuko du, ikasketak utzi, literatura stablishmentari barre egin eta baita legeari iseka ere. Tartean galdera bat etengabe protagonistak buruan bueltaka duena:

-Zergatik batzuek lortu dute arrakasta literaturan eta nik ez?

Horra honetan gabiltzanoi maiz burura datorkigun galdera. Homer Simpsonek ere egin zuen hausnarketa bera, nahi gabe arte garaikidea sortu zuen kapitulu gogoangarri batean. Kalitatea, fama, merezimendua eta justizia. Akuilu batzuetan, urkamendiko soka gehienetan, den gogoeta-bidea.

-Zergatik nik ez?

Zaila da erantzun bakar bat aurkitzea. Komikiko pertsonaia nagusiak arrakasta nahi du denaren gainetik, ondo idaztea baino gehiago akaso. Nor izan. Nire ustez, literaturarekiko maitasuna da bidea, frustrazioa eta inbidia aldiz galbidea. Halaber erraza da hau esaten, ez beti egiten.

Liburua gomendagarria da zeharo, irentsi egiten da,eta eskapatu zaidan arren erreferentziaren bat (ez dut Frantziako abangoardien historia guztiz menperatzen) gidoia izugarri ona iruditu zait. Akaso marrazkien estiloa ez da nire gustukoa, punta zorrotz gabe borobiltasun hori, baina zuri-beltzezko emaitza ona ez ezik oso ona da.

Azken puntu bat. Barregarria da nola poetagaia, Daniel Brodin gazte malapartatua, jabetzen denean talentugabea dela horretarako nobela bat idazteko helburuaz hasten den. Barre asko egin dut horrekin, oso zirto aproposa da.

Literaturarena klub itxia da, liburuena ez. Horra nik urteekin ikasi dudana.

26 urte

-n -kargitaratuta
Erantzun

Hemingway. Ipuinak. Amerika.

26 urte zituen Ernest Hemingwayek In Our Time (nik irakurri dut Debolsilloren 2020ko itzulpena gaztelaniara, Rolando Costak itzulia eta Ricardo Pigliaren hitzaurrea duena). Ez sinestekoa da halako gazte batek horrela idatz zezakeenik. Haluzinantea. Ipuinei darien heldutasuna, udazken usaina, estiloaren depurazioa, liburuaren egitura… idazle beterano baten obra dirudi. Ados nago horretan kontrazalak dioenarekin sinopsian.

Liburuko ipuinen haria, intermezzo diren kapituluak gerrari buruzkoak dira eta iradokitzen dute protagonistak oroitu (nahi ez) duena, Nick Adamsen bizitzako pasarte solteak dira. A priori ez diruditenak lotuak, baina badutenak kronologia bat eta zentzua egilearen filiak eta fobiak ezagututa. Kontrazalak dio Nick Adamsen bakardadea oinazetsua dela. Ez nator bat. Nire ustez mutila bakarzaleago da bakarti baino. Arrantza, naturarekin hartu-emana, handik hona alderrai jardutea bere hautua direla patuaren opari pozoindua baino gehiago. Hemen ezingo zukeen hori egin, hain baita etxekotua eta populatua gure mendia, baina Amerikaren handitasunak bide ematen die batzuei hala bizitzeko. Jatorrizko herrietako kide, beltz edo txikano ez badira, jakina. Horiek izorratuta daude.

Liburura iritsita, nik irentsi egin dut liburua apenas bi egunetan. Esaldi labur horiek, tonu kaustiko hori. Idazteko zahar baten mozorroz janzten den gaztearen luma. Marabilla bat.