Homo Faber

-n -kargitaratuta
Erantzun

Frisch. Arrieta. Hemen datza.

(kontuz, spoilerrak)

Hemen datza zerraldo XX. mendeak. Zirriborro batean darabildan esaldia da, hutsik eta abandonatuta den fabrika baten aurrean nire pertsonaia bati okurritzen zaiona. Baina, Max Frischen Homo faber (Originala 1957, itzulpena Elkarrek argitaratua 2001ean eta Joxe Austin Arrietak itzulia) irakurrita antzeko zerbait okurritzen zait niri.

Barne monologo indartsuz, orrialde beteko paragrafoz eta flaschback ugariz idatzitako liburua da hau. Oso Mitteleuropa, soilik handik atera daitezke eta halakoak. Batzuk diote obra sinplea dela formalki, ez zait hala iruditu niri, eta Unescoko teknikaria den gizon baten bidaia da kontatzen dena kontinente baten mende baten bidaia kontatzeko.

Hasierako orrialdeak bikainak iruditu zaizkit, irudi oso potentea iruditu zait Walter Faber aireportuko komunean ezkutatuta hegazkinean ondoan tokatu zaion alemaniarrarengandik ihesi. Zer esanik ez aire istripua eta gero Mexikoko basamortuan egon denekoa laguntza zain, Palenqueko bero sapa edota Greziako dekadentzia dotorea.

Walter ingeniaria da, teknikari eta arrazionaltasunari garrantzia gorena ematen dion gizona. Misoginoa, emetzat ditu sentimenduak, hotza eta (apur bat oso) krudela da bere giza harremanetan. Urdaileko mina da akaso bere pentsamendu arrazionala erasaten duen sintoma, hori eta gerrak zartatutako belaunaldi baten zauria. Liburuko pertsonaia europar denek dute gerraren mina eta amerikarrek ez, horra akaso zergatik gorroto dituen protagonistak amerikarrak haien arduragabekeria naif eta guzti.

Urdaileko minari gehitu behar zaio debekatutako maitasunaren kulpa. Zoriak, eta ez estatistikak, patuak eta ez kalkuluak egingo dute gainerakoa.cEta ez dakit kasualitatea den edo ez, ziur asko ez, baina arrazoiaren sehaska den Grezian egiten du azkenean topo tragediak eraginda Faberrek bere espiritualtasunarekin. Oihan maian hasita, ozeano amaigabea, Frantzia, Italia eta Grezia. Horra XX. mendeak bakarrik eman zezakeen Ulisesek egin beharreko bidaia, New York zen kontsumo azalekoaren eta neoizko gauaren etxetik arrazoiaren tenplura arrazoiaren tiraniari uko egiteko. Adi, irudikatuko bagenu Faber garaikidearen bidaia hau bizi gaituen ondorengo mende honetan akaso bidaia alderantzizkoa izango litzatekeelako eta fama txarragatik baztertuta dugun arrazoia bihurtu salbaziorako besarkatu beharrekoa. Bidean goaz.

Bukatzeko, zer esan bizitzak Faber errariari parean jarri dion Sabethi buruz. Zer esan motots alai eta axolagabekeria gaztez beteta gerra ezagutu ez zuen belaunaldi horri buruz, zeina ezjakina den eta dena duen irabazteko, zeinak gurasoak arriskutsuki maite dituen galderarik egin nahi gabe (ulertu guraso aurreko belaunaldi gisa) eta hauek ezagutu gabe. Jarrera horrek ezinbestean suge-gorriekin dantzan jarriko ditu. Liburua irakurri baduzue akaso ulertuko duzue azken paragrafo hau. Hala espero dut.

Aix Joxe Austin Arrietan beste taberna bateko bezero balitz. Zenbat txalo jasoko lituzkeen bere lanak egundo jaso ez dituenak. Doakiola nire esker ona behintzat Frisch euskarara ekartzeagatik.

Kale estuetan barrena

-n -kargitaratuta
Erantzun

Pla. Torrelles. Jaioterria.

Josep Plaren Kale estua (1951n argitaratua El carrer estret izenarekin, 2017an Jexux Mari Zalakainek itzuli eta Igelak euskarari emana) ez da beti izena bezain estu. Batzuetan etorbide da, plaza da, parean menderik ez duen begirada beste. Baina badaki ere estu-estu jartzen, kale izenari berari uko egin eta estrata edo zidor bihurtzeraino.

Izan ere, norbere jaioterriarekin egileak duen harremanaren metafora iruditzen zait liburua. Horretarako komeni da Plaren bizitzari buruzko pare bat zertzelada ezagutzea. Batez ere kazetari eta kronikagile, Errepublika urteetan Madrilen egon zen Cambó Lliga Regionalistako politikari eskuindarrak iradokita. Aurretik, kazetari gisa Europan zehar egona zen, baita Andreu Ninen etxean Sobietar Batasunean sei astez. Gerra hasieran Madrilek ikusitakoarekin izututa Biarritzera joan zen espioi frankista zen bere bikote norvegiarrarekin eta Marseila eta Erroman igaro zuen erbestealdia.1939an Bartzelonan sartu zen tropa frankistekin batera kazetari gisa eta ostean La Vanguardia egunkariko zuzendariorde izan zen Manuel Aznarren aginduetara. Baina frankistak ere gustatu ez eta hauetaz nazkaturik bere herrian, Pallafrugellen auto-erbesteratu zen. Zentsurak utzi ahala katalanez hasi zen idazten eta idazle funtsezkotzat hartzen da hizkuntza horren modernizaziorako.

Kale estua liburuan Torrelles izeneko albaitari batek lehen pertsonan kontatzen du bertan ikusitakoa, bere bizitokia ezartzen duen kale estuko ekosistematik abiatuta. Kapituluak motzak dira eta pertsonaia nagusien artean dago Pura izeneko atsoa, aurreko albaitariaren alarguna eta Francisqueta, albaitariaren neskamea. Orriotan,1951n idatzia da, garaiko landa eremuko gizartearen analisi zorrotza egiten da. Tarteka krudel, inoiz gupidagabe, beste batzuetan goxo. Interesgarriak dira bere irakurketak, adibidez herriko klase sozialak deskribatzen dituenean, nahiz eta ez egon ados berarekin. Ez nago ohitua mota honetako autoreak irakurtzera eta eskertu dut aire freskoa, paradoxikoki den airerik astun eta kirastunenetakoa izan arren.

Pasarte bat ere errekuperatu dut, ziur asko aurrerago beste nonbait erabiliko dudana: Hiri handietan, giza dentsitate berberak erdiesten du jendeak bere baitan daraman misterioa bere baitan geratzea. Herrietan, denak dira ezagunak; gainerakoez jendeak dituen albisteak, errealak ala fantastikoak, ugariak dira, kontaezinak, eta hala, beste batzuen asmoak aztertzeko zorroztasuna, gaitasuna duen jendeak dedukzio bitxi askoak egin ditzake une oro. Horrek herri bateko bizitzan zelatatua sentitzea dakar, une pentsazinetan, lekurik ezuztekoenetan beti begira dauzkazun begiak sumatzea -jakingura lizun, ironiko, hotzekoak-. Horrela eratortzen da giro itogarria -jende askorentzat eutsi ezinezkoa- izatea ez ezik, herri handietako anonimotasun hondagobean itzurtzea eragiten duena.

Horregatik da hain harrigarria bezerorik gabeko tabernako emakume horren bizitza. Ez dut sekula kalera begira ikusi.

Niri lagundu dit irakurkerta aberasten eta tarteka gozarazi dit eta tarteka aspertu nau. Baina Torrellesera bazoazte pasa sin falta kale estutik.

Zeruko Belardiak

-n -kargitaratuta
Erantzun

Kalifornia. Steinbeck. Garikano.

(H)ilbeltza bekaren harira landa eremuan kokatutako liburuak irakurtzen ari naiz batik bat, nobela beltzekin batera. Ardura handia dut ea Aezkoa nola islatu asmatuko ote dudan. Orain arte ez dut irakurritakoen artan ase nauen ikuspunturik, denek baitute euren egia zatia eta aldi berean urruntasuna. Akaso platoniko nabil, ez dakit.

Sara Mesaren Un Amor nobelako protagonista hobe legoke Parisera joan balitz? Nire zalantzak ditut, nahiz eta ukaezian den zaurgarritasuna biluziagoa dena hiriaren aldiri eta landa eremuan. Dom Capistronen Bekatorosak lanak gako interesgarriak eskaintzen ditu. Jon Arretxe eta Ibon Martinen Pirinioak ez du nik ezagutzen dudanarekin batere zerikusirik. Txomin Agirreren Garoak deskribatzen duena, bere pasarte eder eta guzti, bere moral (gain)dosi eta guzti, Australia baino urrunago dago 2022ko giroaz.

Steinbeckek Kaliforniako nekazal komunitate txiki baten, Zeruko Belardien bizitza kontatzen du zertzelada gutxi batzuetan. Kaliforniako bailara txiki da eta Europako landa eremuarekin duen diferentzia azaltzeko egileak azpimarratzen duen datu bat: Amerikako Estatu Batuen mendebaldean familia bereko bi belaunaldi jarraian bizi badira etxe batean etxe hori zahartzat jo liteke. Ez da txikikeria hori. Egileak orrialdeak pertsonaia maitagarriz, zekenez edota ameslariz beteta ariketa ederra egiten du: kapitulu indibidualak, ipuin gisa funtziona dezaketenak, izan arren bistakoa da dena josita mantentzen duen hari komunitarioa. Prosa soila du, baina ederra. Deskribapenak aberatsak iruditu zaizkit hordigarri izan gabe. Zeruko Belardien paisaia bezain gozoa, beroa eta atsegina da irakurketa. Atsegina ipuin-kapitulu asko mingots izan arren, hori ere badu bertute.

Ahaztu dut ia, Zeruko Belardiak lana (Elkar, 2021, Asun Garikanok itzulia) Urrezko Bibliotekaren parte da. Ale ederrak ari da pilatzen hor argitaletxea, bejondeiela. Itzulpenaz bainarik ez, gustatu zait eta ez da beste kasu batzuetan ageri den jakintza erakutsi beharrik.

Bukatzeko, Steinbecken liburu honetako azken lau orrialdeek eman didate lehen paragrafoko obrek eman ez dizkidaten gakoa. Landa eremua egun hiritarron proiekzioa besterik ez da, aurreiritziz josia gehienetan. Turista autobus bateko bidaiaren pentsamendu sorta. Nekazaritzari, suteei, abeltzaintzari edota beste hamaika konturi buruz hedabide edo sare sozialetan hitz egiterakoan nabarmen geratzen da hori. Horregatik Hasier Larretxearen olerkiak irakurri nahi ditut orain Arraiotzekoa bertakoa delako poeta, eta bere Radio Euskadiko elkarrizketak konbentzitu ninduelako. Baina Josep Plaren kale estuetan barrena galdua nago. Iritsiko da.

Gaua eta bakardadea

-n -kargitaratuta
Erantzun

Heriotza. Bizitza. Haruf.

Antza Kent Harufek bazekien aurki hilko zela nobela hau idazten ari zen bitartean. Zer egindezake batek halako albiste bat jasotzean? Nire ustez aukera denak dira zilegi, denak ulertzen baititut. Tristuraz uzkur denarena eta azken segundo arte bizitza esku artean heldu nahi duenarena. Ingurukoez agurtzen denarena eta isil-isilik joatea erabaki duenarena. Harufek, blog honetan iruzkinduak ditut bere Holteko trilogiako hiru lanak, nobela labur soil eta eder-eder hau utzi zigun.

Holt Coloradoko fikziozko herria da, antza Yuma hiria duena inspirazio iturri, eta nekazaritza da bertako jarduera nagusia. Bertan kokatzen ditu 2014an hil zen Harufek bere lanak. Kasu honetan, hirurogeita hamar urteko gizon-emakume biren arteko maitasun istorioa da narrazioaren muina. Eta hari fin baina sendo horren bueltan txirikordatu ditu bakardadea, dolua, iraganeko akatsen zama, guraso eta seme-alaben arteko harremana, landa giroko herrien hustutzea, esamesen opresioa etab. Dena apenas paragraforik sobera ez duen 130 orrialdetan, non egileak bere burua baimentzen duen ere bere beste nobelekiko autoerreferentziala den aipamena egiteko. Random Housek 2017an ateratako Nosotros en la noche (Cruz Rodriguez Juiz-ek itzulia) nobelari buruz nabil, egilea hil ostean argitaratua.

Nik egun bakarrean irakurri dut baina ziur nago bertako pertsonaien arteko harremanak egun askotarako pentsamenduei bazka emango diela. Hain da samurra Louis eta Addieren artekoa, hain da soila, polita eta eraginkorra egilearen estiloa.

Nobelaren hasiera bera ez ote den aspaldian irakurri dudan ederrenetakoa. Ea zuei zer iruditzen zaizuen:

Y entonces llegó el día en que Addie Moore pasó a visitar a Louis Waters. Fue un atardecer de mayo justo antes de que oscureciera.
Vivían a una manzana de distancia en la calle Cedar, en la parte más antigua de la ciudad, con olmos y almezos y un arce que crecían a lo largo del bordillo y jardines verdes que se extendían desde la acera hasta las casas de dos plantas. Durante el día había hecho calor, pero al anochecer había refrescado. Addie recorrió la acera bajo los árboles y giró ante la casa de Louis.
Cuando él salió a la puerta, Addie le preguntó: ¿Puedo entrar a hablar de una cosa contigo?
Se sentaron en el salón. ¿Te traigo algo de beber? ¿Un té?
No, gracias. Puede que no me quede el tiempo suficiente para beberlo. Addie miró a su alrededor. Bonita casa.
Diane siempre tenía la casa bonita. Yo lo he intentado.
Sigue bonita. Hacía años que no entraba.

Irati Jimenezek bere Begiak irekiko zaizkizue saiakera liburu zoragarrian dio, gauza onak bezala apurka-apurka ari naiz hura irakurtzen, amerikarrek badutela talentua narraziorako. Haruf irakurrita ez dut horren zalantzarik.

Italia turistak lotan daudenean

-n -kargitaratuta
Erantzun

Carlotto. Italia brown. (H)ilbeltza.

(Kontuz, post honek spoiler arrastoak eduki ditzake)

Aspaldian ez dut Giorgio Pellegrini bezalako pertsonaia doilor, gaizto eta amoralik aurkitu liburu batean. Zer pentsa eman dit. Bere aita, aita-orde, lege tutore edo mentorea Massimo Carlotto idazlea da, irakurri bere biografia, eta obra berriz Agur, maitea, ikusi arte (Txalaparta 2021, Koldo Bigurik itzulia, originala 2001ekoa). Nobela honen itzulpena argitaratu zen (H)ilbeltza IV. bekari esker.

Pellegrini protagonista absolutua damutu-nazkatu-aspertu den ezkerreko militante irautzailea da, Hego Amerikako gerrilla batean ganorabekerian dagoena. Hortik hasita odolez blai bidaia ekingo dio bere iraganak eragindako orban judiziala garbitzeko eta parean duen orok dastatuko ditu bere metodoak.

Nobelaren alde pertsonaiaren barne monologoa eta erritmo bizia bikain eramanak daudela. Road Movie frenorik gabea da, emakumeenganako indarkeriaz, erdipurdiko mafia eta tipo ustelez eta polizia salduez josia.

Nobelaren kontra nire ustez erritmo on hau nire ustez pertsonaiak irensten duela. Horrenbeste ze egiten dituenak serial killer baten jardunetik gertuago dauden desesperazioak jotako gizon batengandik baino.

Halere, eman aukera bat liburuari. Ez baita halako askorik euskaraz. Hor sartzen da (H)ilbeltza elkarteak egiten duen lan nekaezina, zer esango dizuet bada nik, eta erakusten digu zeinen ahula eta indartsua den aldi berean gure literatura, herri ekimenei horrenbeste zor diena. Ez diet kendu nahi ezta meriturik ez Txalapartakoei ez itzultzaileari, liburu arin, erakargarri eta bizia lortu baitute.

Ea lagin honek balio duen liburuaren tonua dastatzeko:

Ez da inoiz presa larregirik eduki behar krimenaren geralekutik al de egiteko. Arriskua dago txikikeriaren bat ahaztu eta ikerlana arrasto egokian jartzeko. Aneddak eta biok zapatak eta galtzak aldatu genituen, zendutakoen armairuan zeuden gauzekin.Gure arropa zabor poltsa batean sartu genuen, gerrikoarekin, pijamarekin eta mahai-hankarekin batera, geroago hiriko beste leku batean uzteko.

Bukatzeko, azken orrietan Ipar Ligari eta iparreko fantasiei egindako kritikak dira behinenak. Esan beharra dago horretan egileak usaimen ona eduki zuela. Italia ilun-iluna marrazten du, eta oraindik are gehiago ilunduko dena, turistak lotara doazenean geratzen den atrezzo bihurtuta.

Zalantza

-n -kargitaratuta
Erantzun

Maigret. Simenon. Paris.

Anagrama eta Acantilado argitaletxeak batu dira Simenonen hainbat lan argitaratzeko, tartean bi egun eskasean irakurri dudan Maigret duda (Anagrama&Acantilado, 2021, Caridad Martinezek itzulia) nobela beltz laburra.

Gutun anonimo batek abiatuko du trama, jakinarazten diote Maigret polizia judizialeko buru famatuari Parendondarren etxean krimen bat jazoko dela. Hor sartuko du muturra Maigretek Parisko, goi burgesiaren alfonbrapean, eta ohikoa den moduan zikinkeria ugari aterako da argitara. Polita da detektibearen noraeza partekatzea familia bitxi bat eta haien egunerokotasuna ulertu nahian, izenburua justifikatzen duena. Gutun anonimoa gauzatuko da edo adarra jotzen ari zaio bateren bat?

Onena, nola deskribatzen duen hiria Simenonek. Aztertzekoa jatorduen inguruko pasarteak, ze mimoz deskribatzen diren jatetxe eta tabernak -bada hor azpi-ikerkerta bat, partzialki egin dena autore jakinak, adibidez Vázquez Montalban hartuz, baina noir literaturak eta gastronomiak asko zor diote elkarri, esan bestela Camilleri, Simenon edota Jon Alonsori.

Txarrena, apur bat zakar amaitzen dela nire gusturako. Geratzen zitzaizkidanean hiruzpalau orri nire buruari niotson: ezin da horrela amaitu. Baina bai, horrela amaitzen zen. Galernak zapuztu duen udako arratsaldea bezala. Edota LABI batzordearen bilera bat bezala.

Nikole

-n -kargitaratuta
Erantzun

Bijotzekua. EAJ. Jimenez.

Nikole bijotzekua (Elkar, 2021) da Edorta Jimenez idazle handiaren lanik berriena. Bertan, torturatua izan zeneko oroitzapen krudel batek akuilatua eta hasieran blogean idatzi arren, denok ezagutu genuen 2020ko konfinamendu luze gorrian hartan hasi zen idazten nik blog hau abiatu nuen modu antzekoan, liburu forma hartu dute Nikole Atxikallenderi buruzko bere narrazioek.

Saiakera? Bai, oso pertsonala. Nikole Atxikallenderi buruzkoa? Ez bakarrik. Bada baita konfinamenduan bizi izan genituen bizipenenen kontaera apala. Eta nor zen Nikole? Sukarrietako Abina baserriko neska, sabinesie, bitan alarguna. Aipatu dut akuilua tortura saio bat izan zuela Jimenezek, liburu bukaeran aipatzen du kontua, baina ageriko txinparta izan zen 1918ko gripe izurria. Izurritik izurrira piztu zitzaion Nikolerekin egin zen injustizia erreparatzeko nahia. Halakoa baita Edorta, Jaun Zurianoren kastakoa, merezi duten gudatan parte hartzeko lantza eskuetan duen zalduna.

Nikole Atxikallende ez genuke ezagutuko Sabino Aranaren emazte ez balitz. Bikain kontatzen du Edortak bien arteko harremana nola mamitu zen, pena bakarrik Sabinoren kartek iraun izana, eta ezkontza ostean ere Aranaren militantziak eta osasun petralak ekarritako buruhausteak. Nik onartu beharra dut ez dudala ezagutzen JEL munduaren kosmogonia, arrazoi familiarrak eta geografikoak tarteko beste ingurune bat ezagutzea tokatu zait niri, eta balio izan dit mende amaierako Bizkaia hura apur bat hobeto ezagutzeko. Baita Urdaibai paraje horri buruz ere ikasteko, marinel kontuetatik hasita marea eta ehiza kontuetaraino. Horretan lagundu dit Jimenezen honestitate intelektualak, umore zirikatzaileak eta liburuaren beraren egiturak, kapitulu motz eta amenoekin.

Hil ostean gauza itsusiak esan zituzten Nikoleri buruz hainbatek. Historiatik ezabatu nahi izan zuten, Arana Goiriren anaiak berak aurrena, Aranaren bizitzatik ezabatu nahi izan zen gisara. Baina haragia egoskorra da. Eta Edorta da bazter hauetako harakinik maitagarriena.

36 metro eta bihurgune asko

-n -kargitaratuta
Erantzun

Hondamena. Ambao. Barrett.

Testu honek arrain eta spoiler zantzuak eduki ditzake.

Aipatu izan dut nire irakurketen ordena edota desordena Arrasateko Bibliotekako nobedadeen apalak duen garrantzia. Estrategikoki kokatua atearen alde banatan, nire eta beste askoren begirada eta irriken itu da. Hala iritsi naiz ezustean Santiago Ambaoren Trenta y seis metros (Barrett, 2019, Sara Mesak editore lanak eginda) liburura eta horrek ekarri du blog honetan Panza de Burro eta gero aipatu argitaletxearen ekimen bitxi eta eder horri buruz bigarren sarrera idatzi izana.

Kafeak zer dio pertsona bati buruz? Azukreak edo azukre ezak gure izakeraz zer dio?Zuritik beltzera dagoen tarte kromatikoan non kokakatzen da bakoitza? Nobelako protagonistak Eduardok kafearen tenperaturarekin hasiko du bere hondamendia. Finean hori ez litzake arazo ez balitz izango bere bikotearekin duen harreman eskasaren sintoma: ez da ausartzen bikoteari esaten nahiago duela kafea bero hotza baino, hark prestatzen dio gosaria, eta egunero katilukada bete botako du fregaderatik behera. Hortik abiatuta bi semeekin duen harreman falta, komunikazio eza eta bere aitatasun eredu duda-mudazkoa.

Liburutik gauza batzuk ez zaizkit gustatu. Espainiako istiluen zera guzti hori, bakteria dirujale misteriotsu eta guzti, nekez uztar liteke nire ustez trama nagusiarekin. Gauza bera esan dezaket izenburua sortzen duen protagonistaren pentsamendu suizidari buruz. Hobe luke akaso Ambaok hari nagusiari soilik helduta obra landu: sintoma txikiak ezin irakurtzearen arriskua eta gizon baten erorrera ustelkeriara. Hasierako hogei orrialdeak, gutxi gorabehera miragarriak dira: prosa landua, gauza materialek sinbolizatzen dutenaren azterketa aparta, pertsonaia nagusi ezaugarri gutxi batzuekin borobila eta ministerio gris baten lan giroaren deskribapen aparta. Hortik aurrera nire ustez kontuak indarra galtzen du eta bukaera aldera tentsioa mantentzen bada ere esango nuke ordurako liburua “eroria” dela.

Eta halaber merezi du, irakurketa erraz eta atseginekoa baita, durduzagarria batzuetan eta besteetan iluna izanagatik ere, eta esango nuke ustelkerian erori diren batzuen ispilu ere izan litekeela. Finean, amildegira garamatzaten pausoak maiz txikiak eta hutsalak direlako banan-banan aztertuz gero.

Oleg

-n -kargitaratuta
Erantzun

Barrura begira. Frederik Peeters. Komikia.

Zaila zuen Frederik Peetersek Pilula urdinak komiki ahaztezin horri jarraipena ematea. Obra horren borobil batek irentsi lezake egilea eta horretaz jakitun, egoerari buelta eman eta jarraipen autokontzientea egitea ez zait soluzioetan txarrena egiten. Autokontzientearean diot obran, hirugarren pertsonan idatzia egon arren berari buruz ari da komikigilea, hainbatetan galdetzen diotelako Oleg komikigileari ea noiz aterako duen bere obra arrakastatsuaren bigarren zatia.

Ez da erraza Oleg (Astiberri 2021, Lucía Bermudezen itzulpena) zeri buruz doan azaltzea. Kontrazalak esaten dituen gauzak ez baititut atzeman orrialdeotan: ultarmodernotasun teknologikoaren eragina eta pentsamendu atzerakoia, azalkeriari gurtza, autentikotasunaren bilaketa, gauza materialen gehiegikeria eta konfusioa. Azken hau akaso bai, niri interesgarri egin zaidana sortzaile gisa duen konfusioa delako. Bere segurtasun eza karrera arrakastatsua eduki arren, bere nahasmena ez duenean istorio baten bidea argi ikusten. Hor, emaztearekin dituen elkarrizketatan sormenari buruz, daude niretzat genialtasun txinpartarik argitsuenak.

Liburua utzi didan lagunari nire eskerrik beroenak. Ez da akaso obra borobila, badu nire ustez gai batzuk hobeto harilkatzeko beharra, baina hasierako orrialdeak benetan onak dira. Niretzat kontsolagarri eta lagungarri izan dira eta horretarako daude lagunak eta liburuak, hala behar direnean.

Astoa ikusi nuen

-n -kargitaratuta
Erantzun

Abreu. Tenerife. Freskura.

Ura eskutik eskura. Hori zen Imanolek abesten zuen freskura. Eta halakoa da iazko urte pandemikoan (edo zoritxarrez urte pandemikoen aurrenekoan) arrakasta lortu zuen liburu hau: freskoa hizkuntzan, bizia eta ahozkoa.

Andre Abreu idazle kanariarraren Panza de burro (Barrett, 2020) ahoz aho hedatu den nobela zoragarri horietakoa da. Bertan, 11 urteko bi neskatilaren uda zati bat kontatuko da, sumendiaren begirada boteretsuaren eta laino gogaikarriaren mendean bizi eta irla batean egonagatik ere hondartzara joatearekin amesten duten bi haur. Badu nondik heldu ugari nobelak: lehena, ebidenteena, hizkuntza fresko eta biziaren aldeko Abreuren hautua. Esamolde kanariar asko, anglizismoak, esaera kolokialak eta halako beste hamaika bitarteko darabiltza idazleak. Emaitza hasierako orrialdeetan liluragarria da irakurlearentzat, hala sentitu dut behintzat nik, eta badu harridura atseginetik asko. Kapituluen laburtasunak ere bizitasun handia ematen dio irakurketa erritmoari.

Gaiak ugariak dira, baina hauetatik nik nagusi gisa maitasuna azpimarratuko nuke. Protagonista eta Isoraren arteko harremanak badu laguntasunaren muga gainditzetik. Bi haur hauek une oso partikular batean bizi diren bi neska dira, haurtzaroa uzteko trantzean direnak, eta honen bueltan dantzan abandonua, txirotasuna, turismoa, sexu indarkeria eta beste ugari dira dabiltzen kontuak. Haur begiradak (une batzuetan duda egin dut narratzailea noiz ari den kontatzen gertatutakoa, ez ote den heldua bere hizkeragatik) eta pertsonai askoren graziak, Juanita Banana mundiala da, laguntzen du tonua gehiegi ez iluntzen.

Liburuaren erdia pasata pentsatu dut geldotu dela kontakizuna. Hiruzpalau kapitulu kenduta akaso hobeto funtzionatuko luke, baina ez nago ziur, izan ere azken txanpan abiadura bizia hartzen du kontakizunak amaierararte. Ez etsi, merezi baitu azken kapituluak. Liburu interesgarria, lagun artean irakurri eta komentatzeko modukoa eta eskertzekoa. Ez da gutxi, ezta?

Bukatzeko, hemen ausaz hautatutako pasartea, hizkeraren traza bat hartzen (akaso) lagun dezakeena:

En la venta, Chela estaba gritando que daba temor de Dios. Ya estuvieron esas putas otra vez cagando por fuera de la venta, decía, ya estuvieron otra vez esas cachoputas. Chela decía que a las brujas del monte cuando les daba cagaletiaban todo que parecían abobitos de tanto churre. Ella hablaba de las brujas del monte como si las conociera toda la vida. A veces las viejas del barrio contaban que cuando eran chicas e iban a buscar penillo al monte se las encontraban en los bailaderos, desnudas y con pelos largos, estregándose con los pinos. Nada más verme Isora me dijo shit, tengo que recoger la mierda bruja con una pala, ayúdame que o siempre te ayudo y después jugamos a las barbis.