Ez dut Angeles Casoren libururik irakurri, bai ordea artikuluren bat edo beste. Baina lehengo egunean berari egindako elkarrizketaren izenburuak harrapatu ninduen: “Ser cuidadora ha sido mucho más valioso para la humanidad que ser guerrero”. Goitik behera merezi du irakurtzeak, hemen hortik arrantzatutako perla batzuk ekarriko dudan arren: “Cuidar de tu hija o de tu padre que se está muriendo es algo increíblemente bello y bueno, y te enriquece muchísimo como ser humano. Perderse eso porque eres hombre y no te toca, me parece que es muy triste para ellos“. (…) “Lo que quiero es que los hombres nos acompañen en ese proceso”. (…) “El arte hace que la vida sea muchísimo más rica y más bella. Yo creo que quien disfruta conscientemente del arte se lo pasa mucho mejor en la vida”.
Manex Beristainek ez zuen elkarrizketa irakurriko, baina lehengo egunean Salbatore Mitxelena ikastolan eskaini zigun emanaldiak hari horietatik bat egin zuen. Gizona eta zaintzailea izateaz, eta arteaz. Zehazki, haren bikotekidearen zainketa eta semearena modu artistikoan plazaratzea. Minbiziari nola begiratu, nola heriotzari. Dolua nola landu zure buruarekin, eta zure seme txikiarekin. Aita eta gizon moduan.
Ederra baino ederragoa izan zen, gogo handia eta jakinmina neuzkan “Azken galdera amari” ipuinaren aurkezpena ikus-entzuteko. Eta harribitxia da benetan. Egun ezin aproposagoa izan zen aurreko astelehena, gainera. Neguko arratsalde fresko eta euritsua, barnealde goxo batean egoteko ezin hobea. Manexek piztutako sutondoan, gitarra, ahotsa, txotxongilo eta irudiekin lagundutakoa.
Aukera baldin badaukazue, ez galdu. Facebooken eta Instagramen zabaltzen ari da emanaldien egutegia, eta, ondo ulertu banion, askoz gehiago ez ditu egingo.
Haurtzaroko Gabonak gogoratzen dudan aberri kuttunetakoa dira niretzat. Sutondoa eta etxekoak, ez daudenak eta badaudenak. Aberri galdua baina ez ahaztua. Kandela itzaliak eta piztuak. Aulki beteak. Etxe berriak, ihes egiteari utzi, finkatu Zarautzen. Diskoak. Goroldioak. Gariak. Liburuak. Gorostiak. Gutunak.
Ainielle guztiak. Berpiztutako Otsagabiak, otsorik gabekoak. Desagertutako elurra Abodin eta Orhipean. Berreraikitako bordak. Berreskuratutako hizkuntzak. Ezkutatzen diren oreinak, hala ere ikus ditzakegunak, baita behe-lainoan ere. Nostalgiak gidatutako itzuliak, marka zurigorriek lagunduta, eskerrak!
Ulertu dezaket zure mina. Sumina atzean utzi duzu, eta ez zen erraza. In-darkeria, in-diferentzia eta in-justizia berdin hasten dira. Eseri hementxe, adi nauzu. Grinch-ena ez dizut erosiko, loteria ezta ere, baina ondo egingo dit entzuteak, entzun nahiko ez nukeena ere. Ongi eginen dizu zuri ere erran behar duzuna erratea.
Betleem, Nazaret, Jerusalem, Galilea, Samaria, Judea, Filistia. Herodes berriek hildako haur guztiak. Sehaska hutsak. Galdutako aberriak, baina ez ahantziak. Oraintxe da momenturik aproposena Mesias etortzeko. Oraintxe. Zain dago ama, zain aita, zain andre eta lagunak.
Hator hator Haendel, hator hator etxera. Itxaropena isiotuta dago supazterrean, begi-begira egonda ere ulertzen ez duguna. Itxungita gupida. Otsoak hemen zeuden, iparraldeko mendietan baino hegoaldeko basamortuetan.
Baina kontatu iezadazu berriro nola ezagutu zineten, nolakoak izan ziren zeuen umezaroak. Zelan zen iparraldean eta zelan hegoaldean. Zoriontsuak izan zineten orduan? Eta orain, zaudeten lekuan zaudetela? Zer ikusten duzue handik? Egia da energia ez dela sortzen ezta suntsitzen ere, eraldatzen dela?
Eraldatu gaitezen. Barre egin dezagun. Kanta egin dezagun. Dantza egizu, gura baduzu. Besarkatu gaitezen. Eskua eman eta goazen mendira. Goitik ikusten dira itsasoa eta lakuak. Goitik hegan doaz arranoak. Behetik errekak, azkonarrak eta ur-jauziak.
Ikusten su-mendia piztuta, sutan? Atzo gauean lehertu zen, lo zeundenean, ez zinen esnatu. Soinuak ikaragarriak ziren, eta zu lo. Haurtxo txikien moduan. Ba, gezurra badirudi ere, laba guztia kanporatuko duenean, hor, barru-barruan, bakea topatuko dugu. Eta musika. Topa!
Abesti bat entzun eta denboran bidaiatxo bat egin. Zerbait pizten dizu barruan, norekin zeunden, non, noiz. Doinu batzuk entzutea nahikoa izaten da. Hauxe gertatzen zaio are gaixorik dagoenari ere, burmuina lainotuta eta matxuratuta duenari. Dementziadun gaixoekin hainbatetan antzematen da.
Aitari ere gertatu zitzaion, minbizia buruan zeukan, oso galduta geneukan ordurako. Norbaiti bururatu zitzaion bere oso gustuko disko bat jartzea, “Los chicos del coro” pelikularen soinu-banda. Eta orduan bai, erreakzio bat izan zuen, erantzuna malkoak izan ziren. Momentutzar horietakoa izan zen, zirraragarria.
Beste une ahaztezin bat bizi nuen Amaia Apaolaza, musikarekin oso lotuta, musika ekoizle batekin izan behar zen moduan. Haren bizitzaren amaieran ezagutu nuen Amaia, eta txunditu ninduten bere bakeak eta duintasunak. Haren etxean sartzea zen tenplu batean sartzea, musikak betetzen zuena, hor zegoen arima bat hain momentu sakratuetan. Zirraragarria.
Eta zeuk, zein musika aukeratuko zenuke zeure bizitzaren amaierarako? Akaso ez diozu inoiz planteatu zure buruari. Extremadura aldean, Badajozen, Death Café batean galdera horixe bota zuten, bai eta dokumental batean jaso ere. Beste hainbat osagai ere baditu dokumental labur honek: Lehenik eta behin bi emakumeen istorioa, euren bizitzetan minbizia agertu zelarik, horrek ekartzen duen guztiarekin. Bi ibilbide desberdinekin, Laura Martín eta Raquel Godoy. Zainketa aringarriak zer diren azaltzen dute, komunitate errukitsuak zer diren, Rafa Motaren hitzetan. Minbiziaren Aurkako Elkarteak zein lan egiten duen. Musikak zer eragin positibo izan dezakeen gaixo onkologikoengan.
Aste honetan dokumentala Getxon ikus-entzun ahal izan dugu, Orio eta Zarauztik joan ginen Amaia Gozategi, Miriam Mendoza eta hirurok. Rafa bera egon zen solasaldian, “Badajoz Contigo” komunitate gupidatsuaren sustatzailea bera eta SECPAL-eko presidentea izandakoa, besteak beste. Gizon ona zinez, ezagutzeko zortea baldin baduzu.
Naomi Hasson izan zen antolatzailea (“Getxo Zurekin”), eta berarekin batera MaiderGrajales eta Alberto Meléndez (“Babespean”). Gainera, Albertok parte hartu zuen bere taldearekin batera (“Enclave”, Nafarroatik hurbildutakoak) sarrera eta agur musikalean. Zoragarria izan zen. Aretoan, Julio Gómez (“Santurtzi ciudad cuidadora”) eta Daniela Garavelli ere (“Sopela zurekin”) egon ziren. Hor batu ginen Euskadiko Komunitate Errukitsuen Sarearen ordezkaritza txiki bat, edo ez hain txikia.
Datorren urtean dokumentala Zarautzera ekartzea espero dugu.
Egun hauetan Dando vida a la muerte jaialdia egiten ari dira, laugarren urtez, espainiar estatuan zehar. Horren barruan, aurreko asteartean Hil baino lehen nahi dut… horma antolatu zuten Orion, Zainbizi elkartearen eskutik (eta Zarautz Herri Zaintzailea gure taldearen sostenguarekin). Ekimen xumea bezain interesgarria. Gure herrian, ostegunean, Death Cafe saioa izan genuen, martxan gaude.
Plano pertsonalean, Domu Santu eta Hilen Eguna, egun batzuk baino pare bat aste bete-beteak bihurtu dira aurten niretzat. Salamancako jardunaldiak eta gero, Gasteizen izan genuen oso emanaldi berezia “Aulki Hutsak” dokumentalarekin, laster 10 urte beteko dituena. Aldez aurretik urtebetetzea ospatu genuen Iker Barandiaranek eta biok, Orbain elkarteko antolatzaileekin eta publikoarekin. Itzela.
Aste hartan bertan, “Zinema, dolua eta desgaitasuna” izenburuarekin, Leioako campusean mahai ingurua elkarbanatu nuen Jesus Sánchez eta Andoni Ormazabalekin, EHUko Jon Torres eta Iker Badiolak antolatuta. Uda ikastaro bat izan behar zena, bertan behera gelditu zena ikasle faltagatik, beste formatu batekin aurrera atera genuen, ikasle eta irakasle ugariren aurrean. Poz-pozik, gogobeteta eta berriro errepikatzeko asmoarekin.
Ez naiz batere Zoom-zalea, baina katilu eta erdi hartu beharko dut Masterrarekin. Eta beste katilu bat hartu nuen aurreko asteartean Mexikon antolatutako seminario batean, Hospital de la Mujer izenekoan. Arazo teknikoak gora-behera, aurrera atera nuen “Cine y Cuidados Paliativos” izeneko hitzaldia. Hango norbaitek “Cuidados Paliativos y Cine…” artikulu hau irakurri zuen, eta gonbidatu ninduen distantziarekin parte hartzera.
Aurreko ostegunean, “Heriotza ona” izan genuen Mallabian, Anakotz Lasartek modu dotorean aurkeztu zuen saioa, bete-beteta zegoen aretoan. Gaba baltza ospatzeko zikloaren barruan kokatu zuten, eta ederretik gora izan zen. Beste baterako lagako dugu Halloween-en fenomenoa, eta haren aurrean zerbait koherenteagoa antolatzeko ahaleginetan dauden leku matxinoak. Biba zuek!
Borobiltzeko, “Mendian hil. Hirian hil” proiektatu genuen Igorren pasa den barikuan, Itsaso Bengoetxea eta Marta Sariñenak egindako hitzaldiarekin osatu zuten programaren barruan. Huescatik etorritako jendea publikoaren artean egon zen arratiarrekin batera, zineman eta liburutegian giza beroa eman zigun publikoa. Bihotzetik egindako gauzak beti ondo ateratzen dira.
PS.- Nondik ateratzen dudan denbora? Etxekoei lapurtzen diet, hori hala da.
Etika izan da pasa diren egunetako SECPALeko jardunaldien ardatza. Filosofiarekin hain lotutako arloa, Unamunori hain lotutako hirian. Geure amari hainbeste gustatzen zitzaion hirian. Udazkenaz eta ganoraz jaso ninduena, fresko, euritsu eta eder.
Aurretiazko borondateak eta partekatutako plangintza izan zen jorratutako gai nagusietako bat. Iñaki Saralegui eta Tayra Velasco izan ziren hizlari mahai-inguru bikain batean. Kalean bizi testamentua deitzen dena, normalean, formatu standard batean dator, aukera handiago edo txikiagoarekin dokumentua sinatzen duenak gauzak gehitzeko. Osakidetzan erabiltzen dena, horren aldetik, nahiko zurruna da. Zarautzen ekainetik gabiltza dokumentuak egiten eta horretan konturatu gara. Eta horren aurrean, eredu narratiboa deiturikoa idealena izango litzateke, testu libre irekiarekin. Hau da, dokumentuaren egileak hasi eta buka idatziko duena, aurrez diseinatutako inolako formaturik gabe.
Etikari buruzko jardunaldi batean, honetan maisua den Diego Gracia handiak ezin zuen falta. Mallorcan ere egon zen iaz, eta orduan bezala aurten ere nola zahartzen ari den nabarmena da. Nik betiko gordeko dudan irudia beste bat da, nire unibertsitate ikasle garaikoa, bera izan bainuen irakasle Madrilen. Orduan izango zuen Gracia jaunak nik orain dudan adina, gutxi gora-behera. Denok goaz zahartzen, hala da. Lehengo eguneko hitzalditik, esaldi batekin ere geldituko naiz: “Ondo egindako lana gelditzen da, beste guztia igari eta desagertzen da”.
Bestela, mahai-inguru zinez interesgarri batean murgildu nintzen lehengo egunean, zainketa aringarri goiztiarrei buruzkoa. Borja Mugica psikoanalistak oso kontu oinarrizko bat ukitu zuen: Subjektiboa dena ezin dugula objektibatu, sufrimendua edo heriotza ezin ditugula sistematizatu edo kuantifikatu. María González medikuak gure espezialitateak daukan estigma gogorarazi zigun, kaputxa beltza eta segarekin lotzen gaituena. Sedazioak ipintzeaz gain hainbat lan egiten ditugun arren, are gehiago paziente eta familiekin azken hilabetean baino askoz lehenago hasten baldin bagara.
Esker onarena izan zen beste puntu gako bat mahai-inguru horretan, Daniel Fernández-ek osatu zuena. Gune terapeutikoak sortzen ditugulako gizartean aipatu ezin denaz hitz egin ahal izateko, senitartekoak ere kontuan hartzen ditugulako, denbora eskaintzen diegulako, entzuten ditugulako. Amaitzeko, komunikazioa indartzeko garrantzia jorratu zuten, talde-lana sendotzeko, burn-out gutxitzeko. Bikaintasunaren bila aritu behar garela esaten du Etikak, eta profesional bikainak izaten saiatu behar gara, baina agian nahiko edo oso onak izatea ere bikaina da. Perfektutasunean nik behintzat ez dut sinesten.
Beste mahai-inguru batean, egoera zailei buruz jardun zuten hiru esparrutatik. Neurologiatik, gaixotasun neuroendekatzaileak izan ziren aipatutakoak (Dolores Calabria): Alzheimer, ELA, Parkinson eta Creutzfeld-Jakoben gaixotasuna (azken honen gaixorik ez dut ikusi nik orain arte, “behi eroen” gaixotasuna da). Esaldi batekin gelditzen naiz. “Baliotsua dena ez da produktiboa”, zainketen balioa aipatzean.
Ana Ayesta-k, Kardiologiatik, askotan ikusten duguna ekarri zuen: Errazagoa da gauzak egotea ez egitea baino. Adibidez, errazagoa da bihotz kateterismo bat egitea ez egitea baino. Komunikazioa lantzea zaila delako, proba bat zergatik ez den egin behar ondo azaltzeko denbora hartu eta eseri behar garelako eta ondo ahalegindu ulertarazteko. Zerbait egitea alferrikakoa baldin bada, egokia ez bada, ahalegin terapeutikoa mugatu behar dugu. Depreskripzioarekin egiten dugun moduan, edo odol-transfusioekin.
Azkenik, Miguel Angel Cuervo (hizlari eta gizon aparta) Neumologiatik aritu zen, nire arlo kuttunetik. BGBK-ko gaixoei buruz, zehazki. Arnasestuaz gain, ez dugula ahantzi behar sintoma psikiatrikoak, hain ohikoak dituztenak, antsietatea eta depresioa bikotea, alegia. Arnasestua bera tratatzeko, kortikoideak, nebulizazioak eta morfinaz gain, farmakologikoa ez den tratamendua azpimarratu zuen, nik behintzat erabiltzen ez ditudan teknikak.
Aurten ere posterra eraman dut, “Consulta de Cuidados Paliativos en un hospital comarcal. Evaluación de una trayectoria de 7 años”. Ez dakit 200era iritsiko ziren aurkeztutako posterrak, baina 150etik gora zeudela ziur nago. Horietako asko mamitsu eta interesgarriak, hainbat jenderen hilabeteetako lanaren ondorioa direnak. Ederra izan zen amaiera Mónica Lalanda-rekin eta komikiekin. Ederra da mugimendu hau guztia ikustea, 500 pertsonatik gora jardunaldi hauetan izena emanda. Hain bakarrik eta hain martziano ez sentitzeko balio dute foro hauek, zalantza barik. Eta gure bizitzetatik igaro diren pertsona ederrak gogoratzeko eta omentzeko, Juan Pablo Leiva bezala, SECPAL-eko presidentea izandakoa eta orain dela gutxi batzuk bat-batean hil zena. Gugan bego.
Hurrengo postean kontatuko dizuet Salamancatik nentorrenean, Valladoliden gelditu nintzenean, gertatutakoa. Bizitzak tarteka ekartzen dizkiguten gauza handi horietakoa izan dela esan dezaket.
Argazkian anaiak ematen dugu, eta izan zitekeen, urte bateko diferentzia bageneukan. Bestela, tximak berdinak genituen, bizarra hortxe, bizizaletasuna berdin-berdina. Orain neuk jarraitzen dut aurrera, eta zeu gelditu zara hortxe, 47 urterekin.
Gaurko egunez, txupinazoa bota zuten Iruñean. Urtero moduan, esango duzu, baina egon dira pare bat urte festarik gabe. Zu mundu honetatik joan eta hurrengo bietan ez da jairik egon ez Nafarroan, ez Zuberoan, ezta Trebiñun ere. Inon ere ez. Jai geneukan! Koronabirusarena latza izan zen, izango zenuen zuk ba teoriaren bat honi guztiari buruzkoa…
Gauzak apurka-apurka normaltzen joan dira, baina normaltasuna ere zer den, e? Ba horixe. Zarautzen ere, urtero moduan, hondartza jendez betetzen badabil. Urte arraro haietan hesiak ipini zituzten bertan, bai, bai, hesiak! Hondarretara zenbat jende sartzen zen kontatzeko gaztetxo batzuk ipini zituzten, horretarako sarleku zehatz batzuk jarri, eskailera batzuetatik sartu, besteetatik atera. Toailen arteko distantzia bat gorde behar… Galdu duzuna!
Orain Iñurritza obretan dago, baita herria bera ere. Salberdinen beste auzo bat dago eraikia, berri-berria. Hasi dira ezkiak mozten Nafarroa kalean, ez dakit oso ondo zergatik, baina zati batean itzalik eta babesik gabe gelditu gara. Bestela, Marina Txiki-k hor jarraitzen du, zorionez. Parrandaren bat edo beste egin izan dugu bertan. Mendi batzuk igo ditugu, Txufoekin batera. Familia mundiala duzu, aizu! Eta bai, oraindik ez dut hika egiten ikasi. Bizkaieraz segitzen dut, eta galegoz ere animatzen naiz. Horrelako batean, ea ba…
Bestela, zer esango dizut ba? 6 hilabete izan ziren, baina markatuta laga ninduten. Mundu bat bizi genuen tarte horretan. Ez dakit zenbat bidaia izan ziren, tokitik mugitu barik. Zuretzat (hiretzat), erraza zen (zuan?) gainera. Arranoa hintzen, hegan egiteko gaitasun horrekin eta horrela. Beautiful bald eagle.
Igandean goazak Pagoetara, bazter eder horretara. Begizak, hasi nauk hika, trakets baina tira. Goizean goiko argazkia bidali zidak hire arrebak. Bazegok akats bat, hala ere, nabarmena gainera. Txapelduna hi haiz, Jexux. Beti izango haiz. Hire 47 urte haiekin. Maite haut.
Dena hasi zen Death Café batekin, Amaia Arce eta biok Zarautzen antolatu genuena. Gasteizen hasita zeuden saltsa horretan, eta trenean montatu ginen aukera izan genuen lehenengoan, 2017an. Garai hartan ere, Miren Ros eta Eneritz Garmendiarekin batera heriotza eta doluaren inguruan lehendabiziko ekimenak hasi ginen egiten Salbatore Mitxelena ikastolan.
Berehala, Jabi Bereziartua eta Anjel Irastorzarekin osatu genuen lantalde bat, komunitate zaintzaile edo errukitsuen mugimenduarekin bat egin nahian. Hori ere martxan zegoen Gasteizen, baita Getxon ere, eta bigarren hauek inspiratu gintuzten geuk ere saltoa emateko. Santurtzin erabilitako izena bera hartu genuen geuk ere. Hiri (herri) zaintzailea. Horrela izan da hasieratik, sarean besteekin, eurengatik ikasiz eta gure herrira ekimenak moldatu nahian.
2018ko maiatzean izan zen jaiotza, SECPAL 2018 zainketa aringarrietako biltzarrarekin bat eginda, Gasteizen antolatutakoa, hain zuzen ere. Hitz gakoak joan ginen barneratzen, guztien artean gakoena errukia edo gupida. Zentzu laiko eta garaikidean. Honen inguruan biratzen du denak, ardatz nagusia da. Zahartzea, gaixotzea, zainketak, heriotza, dolua, komunitatea.
Aste honetan ekitaldi xume bat egin dugu herrian, urteurrena ospatzeko eta orain arteko ibilbidea errepasatzeko. Izan ere, hitz egin dugu suizidioaz, Alzheimerraz, minbiziaz, dolu perinatalaz, etxeko ospitalizazioaz, zainketa aringarriez (helduekin zein umeekin), musikaterapiaz, eutanasiaz. Elkarlanean egon gara ZarautzOnekin, Biziraunekin, Afagirekin, Minbiziaren Aurkako Elkartearekin, Adinekoen Mahaiarekin, Matiarekin, Garoa liburudendarekin. Eta, lehenik eta behin Zarauzko Udalarekin. Haiek gabe, ezin. Herri mailan zein Euskadiko Sarean, Getxo, Elgoibar, Santurtzi, Tolosa, Irun, Gasteiz eta Sopelarekin, eta geure triangelu berezia Donostia eta Oriorekin.
Eta beste hitz gako batez ohartu ziguten urtebetetze ekitaldian: Maitasuna. Hala da, hau guztia ezin da egin maitasunik gabe. Gaur egun Aizpea Manterola, Anjel eta hirurok gaude lantaldean. Aurretiazko borondateen dokumentuak, hileta zibilak eta boluntarioen sareak aipatu genituen erronka moduan etorkizunerako. Norbaitek ostegunean esan zuen moduan: To be continued.
Deserosoa da. Eguraldi honekin, kontu alaiagoak aipatzea nahiago duzu. ‘Ez duzue beste gairik?’ ‘Ezta pentsatu ere’. Gainera, honi buruz hitz eginez gero ondorio negatiboak erakarriko ditugula pentsatu ahal duzu. ‘Egon ixilik’. ‘Bakean laga mesedez’.
Ia 5 urte dira “Zarautz Herri Zaintzailea” (ZHZ) abian ipini genuenetik, 6 urte Death Kafeak herrian antolatzen hasi ginenetik, gai deseroso hauei buruz hizketan: Zaurgarritasuna, bakardadea, zahartzea, larriki gaixotzea, heriotza, dolua. Hainbat dira denbora honetan egindako hitzaldiak, solasaldiak, tailerrak eta aurkezpenak, eta maiatzean, urteurrena ospatzeko, jarduera hauen guztien errepasoa publikoki partekatu nahi dugu.
Bada atzo, nolabait, kalea zapaldu genuen. Antonianotako aretotik eta Modelo zinematik atera ginen, eta Garoa liburudenda mitikoan ekitaldi bat antolatu genuen. Bertol Arrieta idazlea eta Sandra Garayoa ilustratzailea gonbidatu genituen “Hodeien gaineko aldean” komikia aurkeztera, eta egin genuen: Tabuen artean tabuenari buruz mintzatu ginen. Solasaldi dotorea izan zuten ZHZko Aizpea Manterolak eta Bertolek, gaiekin lotuta Sandra hiru marrazki egiten aritu zen bitartean. Ondoren, publikotik ere isiltasun kolektibo hau apurtu zuten. Testigantza bat partekatu zuen Izarok lehenengo pertsonan, biziraule moduan, guztiz ongietorria eta eskertzekoa izan zena. Uste dut denok eraman genuela zerbait atzokotik. Bejondeigula.
Ez gaitzatela isildu. Berba egin dezagun suizidioaz. Mila esker aunitz Imanol, Bertol, Sandra, Aizpea, Izaro eta atzo etorritako guztiei, baita etorri ezin izan zinetenei ere.
PD.- Atzo ere Getxon suizidioaren prebentzio komunitarioari buruzko kale kanpaina egin zuten Algortako metro geltokian. Halaber, kanpaina handi bat antolatu dute bestela Madril aldean, “Que no nos callen”.
Zer ikusten dugu ispiluan gure burua begiratzen dugunean? Zer ikusten dugu ispiluan beste pertsona baten islada agertzen denean?
Ariketa interesgarria eskaini zigun Sara Buesak aste honetan, Gasteizko Europa jauregian, haren aitaren erailketaren urteurrenean. Gure burua ispilu batean begiratzea eta dena ikusten saiatzea: begirada, zimurrak, ilea, betzuloak, kokotsa… Nola dugu arima, haren ispilua den aurpegian zelan ikusten dugu?
Nola ikusten ditugu besteak? Gure tribukoak ez direnak zelakoak dira? Nolakoak dira munstroak? Hiltzaileak, bahitzaileak, torturatzaileak… Jon Sistiagak gogorarazi zigun psikopatak egon badaudela, gorrotoaren diskurtsoa politikatik, erlijiotik edo arraza kontuetatik garatu daitekeela. Zubiak suntsitzea, zubi pertsonak akabatzea eta ahots errukitsuak isilaraztea suminetik datozen ekintzak dira, gorroto horretatik piztutakoak.
Sarak ahoskatu zuen ahaztutako hitz bat, “erospena”. Berrerospena, erredentzioa. “Su redención pasa por nuestra reparación”. Biktimagileen erospena geure ´pekamenaren bidez dator. “Pekamena”, beste ahaztutako hitz bat. Ordain, konponketa. “Oroit gutaz!”, erranez bezala.
Eta hitz egin zuen komunitate errukitsu integratzaile bati buruz, orain (oraindik) ez garena. Bide horretan gabiltza banakako hankabiko batzuk. Otsailaren 22an Bitorixan bildu ginen batzuk, aringarria izan zen ekitaldian.
Bertan egon nintzen nolabait “S(u/a)minetik bakera” taldearen izenean, ispilu haietara begira. Eta aringarriak izatea nahi ditugun emanaldiak eskainiko ditugu Ariben apirilaren 22an eta Zalduondon maiatzaren 5ean.
Kai txakurtxoarekin mendira joaten hasi nintzenetik, jada ez naiz bakarrik sentitzen bakarrik joaten naizenean, beste gizaki batekin joan barik alegia. Estigma soziala dauka bakardadeak, ukitu negatiboa.
Aste honetan bakarrik joan nintzen bakardadeari buruzko hitzaldi bat entzutera, Azpeitiara. Ainhoa Becerrak Foru Aldundiako “Hariak” estrategia azaldu zigun, Adinberri programaren barruan, besteak beste Zarautzek eta Azpeitiak bat egin duten egitasmoa. Norbanako moduan, gainera, atxikimendua adierazi daiteke on-line. “Hariak kantuz” programa izugarri ederra iruditu zitzaidan. Baita Legazpin egindako belaunaldien arteko ekimena ere.
Bakardadea dator komunitatearen parte sentitzen ez garenean. Maitatuak sentitzen ez garenean. Javi Yanguasek azpimarratu zigun bakardadea ez dela gaixotasun bat, egoera bat baizik. Azpian doluak eta hutsuneak egoten dira gehienetan, guztietan ez esatearren.
Ezberdindu zigun zer den bakardade soziala eta existentziala, eta bigarren honetan sakondu zuen: Krisialdiekin lotuta dago. Isolamendua, alienazioa eta hutsune existentzialarekin lotuta dago. Bizitzaren amaierarekin uztartuta dugu, halaber. Eta nabarmendu zuen bizitzaren zentzua topatzearen garrantzia, horretan hausnartzera gonbidatuz, ariketa fisikoa egiteaz eta bizitza jarduerekin okupatuta izateaz gain. Izandako bizitzarekin gogobetetasuna sentitzea.
Eta begirada eudaimonikoa. Plazer mota biak lantzeko beharra: Hedonikoa (guk geuk gozatzeko) eta eudaimonikoa, besteei laguntzen diegunean sentitzen dugun zoriona.
Soledad ez da bakarrik bizi. Eta ez dakit bakarrik sentituko den, espero dut ezetz. Hego Euskal Herrira etorri zen Hego Amerikatik duela oso gutxi, eta minbizia oso zabalduta dauka. Egingo dugu ahal duguna, eta plazer mota hori (izen arraroduna) berriro sentituko dugu. Astero bezala.
