Musikak ez du etenik, uda iritsi arte behintzat, hamabostean behin soinua egiten jarraitzen dugu. Eta ez dadila haria eten! Izan ere, arimarako behar dugun gasolina hori da musika. Pentsatu, une batez, zer izango litzatekeen bestela mundua bera barik…
#7 Amoranteren “Ama hil zaigu” bertsioa entzun genuen. Baldin ez baduzue Elgoibarko artista ezagutzen, gomendatzen dizuet plataformaren batean haren musika entzutea. Edo are hobeto, haren kontzerturen batean zuzenean entzutea. Abestia ez daudenen geure amei dedikatu nien. (Eli Conderena eta geurea garai berean hil ziren, eurengandik hasita).
#8 Wolfgang Amadeus Mozarten “Requiem”-a musikaren historia osoaren pieza erraldoi horietakoa da. Musika Hamabostaldiaren podcast-erako erabili zuen Joseina Etxeberriak aurrekoan egin zidan elkarrizketan. Eta podcast honetan pieza bera erabili dut Naiara Agiriano elkarrizketatzeko. 30 minutuko tartea izan zen, biok gustu-gustura egon ginela uste dut. Naiara Zainketa Aringarrietako kontsultan Arrasateko ospitalean nirekin dagoen erizaina da, duela 3 bat hilabete. 20 urteko tartea dugu adinari dagokionez, eta hasiberria da zeregin hauetan, munduko lanik ederrena, sakonena eta beteena den honetan. Interesgarria da zelan ikusten dituen gauzak bere begietatik, bere bihotzetik. (Esan behar dizuet haren aita ezagutu nuela kontsultan duela 3 bat urte, gugan bego).
Lehenengo elkarrizketa bat izan da, baina jarraituko ditut egiten, udazken aldean gonbidatu gehiago izango dituzue entzungai. Formatu laburreko saioekin joango naiz tartekatzen.
Oier Aranzabal gure etxera etorri zenean lehendabizikoa izan zen niretzat, 2021ean. “Barruan gaude” deitzen da podcasta, eta 80tik gora daude entzungai Guau plataforman. Denetariko pertsonak, denetariko gaiak, 40-60 minutuko piezak. Oso bizipen ona izan zen niretzat, hagitz gustura aritu ginen, eta “Bizitza edo azkenengo bidaia” izenburua ipini zion Oierrek.
Orain dela hilabete batzuk, Aitziber Aranburuzabalak proposatu zidan Goiena-rako podcast sorta bat grabatzeari ekitea. Argitaratzeko maiztasuna bi astetik behin izango zela finkatu genuen, hortik izenburua. Saioak, izenburua bezala, musikarekin lotuta egongo zirela pentsatu nuen, saio bakoitza kanta batekin. Gaiei dagokienez, entzuleek esperotakotik ez nintzela asko aldenduko. Eta sinatzeko, Patxi Lurra erabiliko nuela.
“Hamabostean behin” martxan dago martxoaren hasieratik, eta lau kaleratu ditugu orain arte, 4-7 minutukoak:
#1 Idoia Asurmendiren “Aulki jokoa” izan da lehenengo kanta, Gabonak pasa berritan grabatu genuen podcasta, garai hartan bereziki hutsak dauden aulkiak gogoan hartuta. Aste haietan, Ameskoetan ibili nintzen MHHH aurkezten, Idoiaren laguna den Eider Ballinarekin (eta Josu Txintxurretarekin) batera egindako dokumentala. Idoiaren familiaren zati bat den herrian aurkeztu ere, Bakedanon.
#2 Olaia Inziarteren “Zure mina” etorri zen hurrengoa. Kanta hori presente egon zen Zarauzko Garoa liburudendan egin genuen komiki baten aurkezpenean, Bertol Arrieta eta Sandra Garayoaren “Hodeien gaineko aldean” izenburukoa. Suizidioa da ardatzeko gaia abestian, komikian eta podcastean. Getariako Izarori dedikatuta.
#3 Gorka Urbizuren “Janela bat” aukeratu nuen hirugarrena egiteko. Janela batetik begira, orain dela urte batzuk Oñati irratian entzundako elkarrizketa bat etorri zitzaidan gogora, Juanjo Sagarzazu medikuari egindakoa. Eta umiltasuna hartu nuen gaitzat, hain beharrezkoa duguna. Batzuetan asmatzen dugulako, baina beste batzuetan ez. (Bestela, Ziortzako Martinen omenez).
#4 Eta Pettiren “Zaldi emozionalak” da gaur bertan argitaratutakoa. Emozioen gorei eta beherei buruzkoa da saioa, zaldien moduan: trostan, mantso, jauzika, pozik, burumakur, irrintzika… Gizakiak ere horrela gabiltzalako. Uberako Iñigo Olañetari dedikatu diot, aspaldian ezagututako gizon dotorea, beste garai batekoa.
PD.- Sorta honetaz gain, iaz grabatu nuen Joseina Etxeberriarekin, hasieran aipatutako Oier Aranzabalen eta Xabier Etxeberriaren bidez, podcast eder bat Musika Hamabostaldirako, musika klasikoa eta heriotza uztartuz. Hemen promoa.
Abestiak dioen moduan, “orekak ez du balio lurrean zaudenean”. Arrastaka zaudenean, alegia. Beste muturrean.
Gustu handiz leitu dut Jasone Osororen liburua (ikus azala argazkian), oso gustura. Gorka Urbizu, Joxemari Agirretxe “Porrotx”, Eneko Atxa, Izaro Andres, Harkaitz Cano, Eva Domingo, Maider Egues, Jon Garaño, Aizpea Goenaga, Markel Irizar eta Itziar Ituño elkarrizketatu zituen, eta atalka aztertu ditu erantzunak, gaika, bere bizipenekin osatuta (Jasonerenak) eta beste pertsona batzuek esandakoekin. Liburutegian eskatu, ez baduzu irakurri, edo liburudendan erosi. Zalantzarik ez izan.
Arrakasta. Ondo kudeatu beharrekoa, porrota bezala. Euskeraz, lekuz bi letra aldatzea besterik ez da behar batetik bestera pasatzeko. Arrakasta, arrastaka. Eta bizitzan horrela da, une batean goian zaude, eta bestean behean. Gurutzetako ospitalean izan nuen lankide batek sekula ahaztuko ez dudan gauza bat esan zidan: “Sarritan, domina ipini dizun pertsona berak, aurrerago, kenduko dizu”. Horrela da.
Gogora etorri zait dokumental zoragarri bat, pelikula bera eta “makingof”-a dira liluragarriak. Eta ikaragarria zuzendari eta gidoigilearekin gertatu zena: Malik Bendjelloul-ek berreskuratu zuen ahanzturatik Sixto Rodríguez musikariaren istorio harrigarria. Lehenik eta behin musikaria bera topatu AEBetan, hilda ez zegoela jakin ondoren. Topaketa grabatu, berarekin Hegoafrikara bidaiatu, herrialde hartan zein nolako arrakasta izan zuen deskubritzea, kontzertu bat ematea. AEBetan oihartzun txikia izan zuen musikaria bera Hegoafrikan oso mirestua izan zen, Rodriguezek berak jakin barik. Haren herrialdean “loser” bat, Hegoafrikan Jainkoaren pare.
Baina Bendjelloul-en istorioa ere ezagutzeko modukoa da: Suedian jaioa, aita aljeriarrarekin. Ikus-entzunezkoak ikasi eta telebistan hasi zen lanean. “Searching for…” izan zen bere lehenengo pelikula, zuzendari moduan. 2012an estreinatu eta 2013an Oscar Saria irabazi, baita arrakasta ekonomikoa lortu ere. Sputnik-en moduan goi-goian unibertsoan. 2014an, hala ere, bere buruaz beste egin zuen, depresioak jota. 36 urte zituen.
Oso kasu dramatikoa da, musika eta zinemaren munduan askotan errepikatu dena. Hor ditugu 27koen klubarenak.
Orekak salbatzen gaitu azkenean, Gorka Urbizu bat, Itziar Ituño, Izaro, Porrotx… Orekak balio baitu hala lurrean nola zeruan zaudenean.
Getxon lehengo egunean ikus-entzun genuen ”Death Café: La música de tu vida” izenburuko dokumentala. Zure bizitzaren musika, gutariko bakoitzaren musikak, pluralean. Hain espektro zabalekoak.
Duela aste bi hil da abeslari ikoniko bat, akaso ez du laga Freddy Mercury (1946-1991) bezalako batek utzitako marka. Gustu kontua da, baina oihartzun mediatikoa ere garrantzitsua. Amy Winehouse (1983-2011) eta 27koen kluba, Lou Reed (1942-2013),David Bowie (1947-2016),… Nor edo nortzuk dira zure bizitzaren musikaren bidelagunak?
Gure herrialde txiki honetan, ez dago zalantzarik Mikel Laboak (1934-2008) eragin zuen dolu kolektiboaz, abenduro gogoratzen duguna. Musika garaikidearen abeslari edo musikari gutxik utzi dute tamaina horretako hutsunea. Baina nazioarteko eszenatik, 1980ko hamarkadan “The Pogues” irlandarrak indartsu sartu ziren gure bizitzetan. Orain 50-60 urte ditugun askoren bizitzetan behintzat. Adin eta gustu kontua izango da, noski, baina lehen aipatutako kantari ikonikoa Shane McGowan zen (1957-2023).
Gasteizen orain dela urte batzuk ikus-entzuteko aukera izan nuen, Azkena Rock Festival-en. Alkoholarekin zituen arazoak begi bistakoak izan ziren orduan ere. Aspalditik esperotako heriotza bat izan da Shanerena. Zainketa aringarrietako gure pazienteetako bat izango litzateke, gora-behera guztiekin.
Baina ziur aski gure bihotzetan geldituko dena izango dira hiletaren inguruan ikusitako irudiak, musika lagun jakina. Irribarre batekin eta abesteko gogoekin uzten zaituzte. Hileta guztiek eduki beharko zuten arima horixe antzeman dugu, eta bizipoza. Hildako ezagutu izanaren bizipoza.
Izan ere, nori ez litzaioke horrelako “Irish farewell party” antolatzea gustatuko bizitzari agur esateko?
Agur eta ohore, McGowan jauna
(Post hau izan da lehenengo kolaborazioa Arinduz elkarteko blog berrian).
Abesti bat entzun eta denboran bidaiatxo bat egin. Zerbait pizten dizu barruan, norekin zeunden, non, noiz. Doinu batzuk entzutea nahikoa izaten da. Hauxe gertatzen zaio are gaixorik dagoenari ere, burmuina lainotuta eta matxuratuta duenari. Dementziadun gaixoekin hainbatetan antzematen da.
Aitari ere gertatu zitzaion, minbizia buruan zeukan, oso galduta geneukan ordurako. Norbaiti bururatu zitzaion bere oso gustuko disko bat jartzea, “Los chicos del coro” pelikularen soinu-banda. Eta orduan bai, erreakzio bat izan zuen, erantzuna malkoak izan ziren. Momentutzar horietakoa izan zen, zirraragarria.
Beste une ahaztezin bat bizi nuen Amaia Apaolaza, musikarekin oso lotuta, musika ekoizle batekin izan behar zen moduan. Haren bizitzaren amaieran ezagutu nuen Amaia, eta txunditu ninduten bere bakeak eta duintasunak. Haren etxean sartzea zen tenplu batean sartzea, musikak betetzen zuena, hor zegoen arima bat hain momentu sakratuetan. Zirraragarria.
Eta zeuk, zein musika aukeratuko zenuke zeure bizitzaren amaierarako? Akaso ez diozu inoiz planteatu zure buruari. Extremadura aldean, Badajozen, Death Café batean galdera horixe bota zuten, bai eta dokumental batean jaso ere. Beste hainbat osagai ere baditu dokumental labur honek: Lehenik eta behin bi emakumeen istorioa, euren bizitzetan minbizia agertu zelarik, horrek ekartzen duen guztiarekin. Bi ibilbide desberdinekin, Laura Martín eta Raquel Godoy. Zainketa aringarriak zer diren azaltzen dute, komunitate errukitsuak zer diren, Rafa Motaren hitzetan. Minbiziaren Aurkako Elkarteak zein lan egiten duen. Musikak zer eragin positibo izan dezakeen gaixo onkologikoengan.
Aste honetan dokumentala Getxon ikus-entzun ahal izan dugu, Orio eta Zarauztik joan ginen Amaia Gozategi, Miriam Mendoza eta hirurok. Rafa bera egon zen solasaldian, “Badajoz Contigo” komunitate gupidatsuaren sustatzailea bera eta SECPAL-eko presidentea izandakoa, besteak beste. Gizon ona zinez, ezagutzeko zortea baldin baduzu.
Naomi Hasson izan zen antolatzailea (“Getxo Zurekin”), eta berarekin batera MaiderGrajales eta Alberto Meléndez (“Babespean”). Gainera, Albertok parte hartu zuen bere taldearekin batera (“Enclave”, Nafarroatik hurbildutakoak) sarrera eta agur musikalean. Zoragarria izan zen. Aretoan, Julio Gómez (“Santurtzi ciudad cuidadora”) eta Daniela Garavelli ere (“Sopela zurekin”) egon ziren. Hor batu ginen Euskadiko Komunitate Errukitsuen Sarearen ordezkaritza txiki bat, edo ez hain txikia.
Datorren urtean dokumentala Zarautzera ekartzea espero dugu.
Haurtzaroan lagundu ninduten Ahotsen artean, horrela letra handiz, Natxo de Feliperena (Oskorri), Amaia Uranga, Estibaliz Uranga eta Mocedades taldekoenak, Mikel Laboa eta Benito Lertxundirenak daude. Madrildik Euskal Herrira egiten genituen bidaietan lagun izaten genituen, kotxeko ordu luze haietan. Eta bazegoen beste bat, grabe eta sakona, bibrazio horiek transmititzen zituena: Imanolena.
Ordutik, etortzen zaizkit burura Ruper Ordorika, Petti eta Aiora Renteriaren ahotsak, kateari jarraipena eman diotenak, baina ziur aski Imanolena musikalki beste plano batean dago. Jakina, baita bere ibilbide biografikoa ere. 1971an, neu jaio nintzen urtean, 24 urterekin lehendabiziko erbestealdia hasi zuen. Ipar Euskal Herritik Parisera (Paco Ibáñez, Georges Brassens, Georges Moustaki, Mikis Theodorakis, Gwendal, Lluís Llach…). Eta atzera Hego EHra: 1985ean Joseba Sarrionandia eta Iñaki Pikabearen ihesaldia Martutenetik. 1986an Yoyes-en hilketa eta omenaldia Ordizian. Eta 1989an “Beldurraren kontra” kontzertu erraldoia Donostian. 1980ko hamarkada bizia eta latza. 2000an bigarren erbestealdia Alicanteko probintziara, 4 urte geroago haren heriotzarekin amaitu zena.
Zain neukan “Imanol: Azken kontzertua” dokumentala, eta azkenean eseri naiz ikus-entzuteko. Bertan, protagonista batek Imanolena espainiar estatuko ahotsik ederrena izan dela esaten du. Akaso ez da demaseko afirmazioa. Pelikula atsegina da, musikalki ederra bertsio horiekin, baita Imanol beraren ahotsarekin ere. Tristea da halaber, biografikoki goian aipatutako gertaerengatik. Heroia izatetik traidorea izatera. Baketik suminera eta saminera. Eta heriotza hori… Dokumentalean aipatzen da gure Herrian gelditu den zauri handi horietakoa izango dela Imanolekin kolektiboki duguna. Hala da. Errua, damua, tristezia, mingostasuna, hoztasuna, injustizia… Gehitu nahi duzuna. Eta errukia (zentzu negatiboan zein positiboan).
Azaro honetan 76 urte bete izango zituen. Neuk bihar 52.
Koloretako argazki zaharra, kolore lausotutakoa. 1978 edo 1979. urtea. Hiru ume, berdin jantzitakoak, irribarretsu. Haurtzaroko poza. Atzean lokomotor zaharra, beltza eta berdea (edo gorria, ez naiz gogoratzen). Tren geltoki zaharraren ondoan , kalea zeharkatuta, Sancti Spiritus unibertsitate zaharra. Argazkikoak Alberto, Arantza eta hirurok gara. 7 edo 8 urte izango nituen. Diasporan bizi ginen orduan, Madrilen, eta urtero-urtero etortzen ginen udan Lekeitiora eta Gabonetan Leioara. Argazkia udan ateratakoa izango da, janzkeragatik. Egun hartan Arantzazura ere igo ginela gogoratzen naiz. Eta futbol jokalari ile luze eta horikoa eta biboteduna zebilen garai hartan Errealean, oñatiarra zena. 1981eko Ligako txapelduna izan zen, baina hurrengoan beste talde batera joan zen, nora eta Mexikora. Oroitzapen lausotuak ditut horrenak, argazkiko koloreak bezain higatuak.
Norbaitek esango bazidan 1978 edo 79 hartan ingurune horietan amaituko nintzela lanean, ez dakit zer pentsatuko nukeen. 1997an, bestela, Bilbo aldeko lagun batekin pasatu nuen asteburua Aramaio eta Oñati artean. Aizkorrira lehenengo aldiz igo nintzenekoa izan zen. Mendian egon ostean, gau hartan Ruper Ordorikaren kontzertua zegoen Santa Ana aretoan, oroimenean iltzatuta gelditzen den horietakoa. Gogoratzen naiz, halaber, Bilborako bidean, Arrasateko bariantetik pasatzean, ospitalea ikusi genuela. Eta lagunari bertan gustura lan egingo nuela aipatu niola, ospitale txiki batean, mendien artean, ingurune euskaldunean,… Norbaitek entzun zidan, burutazioak egia bihurtzen dituen norbaitek.
Nork esango zidan, bestela, Santa Anara itzuliko nintzela, baina eszenatoki gainean egoteko. Kantu bat gara, baina ez zidaten eskatu abesteko. Eskakizunei kasu egiten dieten soinu eta argi-teknikaria izan genuen, eta “Amour eta toujours” ipini zigun, xuabe-xuabe, hasi baino lehen. Zainketa aringarriak eta musika. Horri buruz ere hitz egin genuen, ezin bestela izan. Joxe Zulueta gogoan izan genuen, pertsona ahaztezinekin horixe gertatzen da, ezin dituzula ahaztu. Iraileko Festiomen, Etxalarren, badakit zein abesti dedikatuko diodan Joxeri. Ruperren disko kubatar horretan dagoen bat da.
Zainketa aringarriak eta umorea. Gero eta argiago daukat hau guztia, hilurren dagoena zaintzearena, kobazuloetan hasi zela. Santimamiñen, Paleolitoan. Eta behin paziente oñatiar baten senide batek horrela deitu zituen, Zainketa paleolitikoak (cuidados paleolíticos esan zuen, zehazki). Hiztripu bat, baina zein ona! Umorea, egia esan, da bide bakarra.
Zainketa aringarriak eta bakea. Horretarako ‘jende tunela’ behar dugu inguruan, babesa eta lasaitasuna sentiarazten dizkiguna. Kontzeptua Zaldieroa handiak jaso zuen komiki tira batean, egunkarian, eta izugarri gustatu zitzaidan. Euria gogor erortzen denean kotxearen gainean, dena ilun dagoenean eta apenas ikusten dugunean, tunel batean sartzean jasotzen dugun sentsazioa, horixe da. Tarteka behintzat, tuneletan sartzen garenean, isiltasuna dago, eta argia. Bada sentsazio horiek transmititzen dizkigun pertsonak bilatu behar ditugu, bakea zabaltzen diguna, jende tunela.
Kontu hauek eta beste batzuk ukitu genituen Santa Anan, zertan datzan gure lan eder hau. Beste ezergatik aldatuko ez nukeena. Nork esango zidan 1978an, edo 1997an?
Aurreko astean Irratiaren Mundu Eguna ospatu genuen. Gizakiek inoiz egindako asmakizun handienetarikoa. Ezinbesteko bidelagun hura hainbat etxetan eta kotxetan. Gure etxean bai behintzat, gurasoenean eta oraingoan.
Azken hamarkada parean, kontu batengatik edo bestearengatik, deskubritzen ari naiz irratia gertuagotik, mikrofonoaren aurrean. Tarte ederrak pasatu ditut, egia esan, kate potoloagoetan (Euskadi Irratia bezala), edo txikiagoetan (Bilbo Hiria Irratia, Segura Irratia edo duela gutxi ezagututako harribitxia, Burgosko iparraldean, Radio Valdivielso).
Programa horretan, duela urtebetetik gora, Patxi ari da osatzen soinu paisaien inguruko puzzle handi bat, bereziki isiltasunaren inguruan, entzute aktiboaren garrantzia nabarmentzen. Horri buruz egin genuen berba, hain zuzen ere, lehengo egunean, goian dagoen linkaren bidez entzun dezakezuen moduan.
Soinu paisaiak… Izenburu horrexekin idatzi zuen Samara Veltekartikulu ederra “Berrian”. Amaieran, honela idazten du: “Oxala guk ere datu basetxo intimoa sortu bagenezake, denborarekin bizitzatik galdu ditugun ahots-doinuak, desagertutako lagun bakoitzaren adierazpen bereziak eta hitz egiteko moduak noiznahi erreproduzitu ahal izateko“.
Horixe bera proposatzen du Jorge Nagorek, “Mendian hil…”-en pasarte hori gogoratzen baduzue (gaztelaniaz jaorrizkoan): “Gauza bakar bat: Grabatu ezazue, baldin ez badaukazue, zeuen amen, aiten, seme-alaben, bikotekideen eta abarren ahotsa. Grabatu itzazue. Haiek jakinda edo jakin gabe ere. Hori gutxienekoa da“.
Gasteiz ekimen askoren epizentroa da. Neure biografian behintzat, ez da bakarrik hiru probintzietako hiriburu politikoa. Adibidez, Zarautzen Death Kafeak (DC) antolatzeari ekin genion hiri horretan zabaldutako bidetik. Hor ere aitzindariak izan ziren. Amaia Arce eta biok bat egin genuen Vivir con Voz Propia (VVP) elkarteak antolatutako jardunaldi batzuetan, hospice modernoei buruzkoa. Hortik gutxira hasi ginen geu ere anfitrioi lanetan DCekin. Hortik gutxira Zarautz Herri Zaintzailea ekimena apur bat geroago abiatu genuen, 2018ko maiatzean. Orduan ere izan zen SECPAL 2018 Zainketa Aringarrietako nazioarteko biltzarra, Bitorixan halaber.
Ba Patxi del Campo eta VVPko taldekideek berriro egin dute, uhin handia alegia. Pandemia betean, Errukiaren lehenengo Nazioarteko Foroaren anfitrioiak izan ziren, eta bertan batu ginen orduan martxan geunden euskal komunitate errukitsu guztiak, 2020ko abenduan.
Egun hauetan hirugarren edizioan parte hartu dugu, eta oraingo honetan ikuspuntu oso interesgarria gehitu dute: Errukia politikan. Zaila da bien arteko loturak topatzen, baina hau ere posiblea da. Jennifer Nadel etorri zitzaigun Ingalaterratik, murgilduta dagoen egitasmoa partekatuz, “Compassion in Politics” delakoa. Ahal da bestelako jarrera erakustea oihan horretan ere, eta ideia beraren inguruan jardun zuten Nerea Gálvez politikariak, Alberto Lardíes kazetariak eta Anabela Runa enpresariak. Bitxia bezain beharrezkoa eta erakargarria egiten da esparru hauetan errukiari buruz entzutea. Eguna borobiltzen hasteko, Juan José Tamayo teologo ‘gorria’ (gorri-gorria) entzun ahal izan genuen, “el bien común” kontzeptuari eta baita kontrakoari buruz ere, “el mal común” (neoliberalismoa, klima aldaketa eta abar guztia).
Eta osteguna goranzko norabidean amaitzeko, “Suminetik (eta saminetik) bakera” obra eszenikoa bigarrenez aurkeztu genuen Gasteizen (aurrekoa Oihaneder Euskararen Etxe ederrean izan zen). Koldo, Naia, Aitor eta laurok Sara Buesa gurekin solasaldian izateko plazera izan genuen, tartea dotorea bezain laburra izan zen. Oihan ederra. Hain zuzen ere, Koldok azpimarratu zuen obraren ibilbide honetan zein jende interesgarria ezagutzen ari garen, zentzu garaikidean errukia ardatz. Eta Sararekin lotuta, gogoratu nintzen Pello semearekin Gasteizera saskibaloira etortzen hasi ginenean, Buesa Arenara. Nola galdetu zidan zein zen Buesa, eta xalotasun horrekin, ea saskibaloi zalea zelako izena ipini zioten pabilioiari. Galdera horiek ahalbidetu zuten gaiari buruz egin ahal izatea, ETA eta gatazkari buruz. Gaua amaitu genuen Pellok eta biok Baskonia ikusten, hain zuzen ere. Adrenalina jaistea kostatu zitzaidan.
Biharamunean, Julian Abel (“The Compassion Project: A case for hope & humankindness“) on-line entzun genuen Ingalaterratik, eta herrialde beretik Foroan presentzialki izan genuen Rosamund Oliver, “deep listening” edo entzute sakon eta aktiboa nola demontre egiten den zirriborratu zigun (larunbat eta igandean zehar luze garatu behar zuen, baina Zarautzera itzuli naiz). Hemen ere, isiltasuna da gakoa. Zarata guztietatik aldentzea.
Javi Aramendia izan zen atzo egunari ginga ipini ziona (zein hobea gozogile bat baino?). Errepasatu zuen Gipuzkoan aurtengo lehenengo erdialdean egindako aktibitate erraldoi bezain sinestezina, Irunen, Elgoibarren, Tolosan, Donostian, Orion eta Zarautzen. Sinestezina bezain erreala.
Eskerrik asko Javi. Eskerrik asko Patxi. Eskerrik asko Sara. Eta bidelagun guztiei.
1964an kaleratutako abesti famatua da Simon and Garfunkel newyorktarren “The Sound of Silence” (“Kaixo iluntasuna, lagun zaharra; etorri naiz zurekin berriro hitz egitera…”). 1960ko hamarkada hura mugimendu handikoa izan zen arlo kultural eta soziopolitikoan, eta kantu hau ereserki modukoa ere bilakatu zela esan dezakegu.
Izan ere, Askapenaren Teologia urte haietan sortu zen, testuinguru hartan. Eta gogoratzen naiz txikitan entzuten nuela parrokian kantaren bertsioa, gazteleratua, Eliza gorri eta hippy haren otoitz bihurtua. 30 urte inguru zituzten gurasoek orduan, eta saltsa haietan oso sartuta. Oroitzapen onak gordetzen ditut garai hartatik. Oso onak.
Euskal Herritik kanpo bizi ginen orduan, eta udan Lekeitiora etortzen ginen. Isiltasunaren neure lehenengo bizipenak ordukoak izango ziren, adibidez Santimamiñeko kobazuloan. Lurraren azpian sartzea zerbait oso solemnea izateaz gain, isilik egonez, ur tanta horiek erortzean entzun zitekeen bakarra zen. Geroxeago joan nintzen deskubritzen mendian ere isiltasuna antzeman dezakezula, baita itsasoan ere, apur bat hondartzatik urrundu eta barrurantz sartuz gero.
Hain zuzen ere, Lekeitioko abesbatzak “Itxas Soinua” izena dauka. Baina zein(tzuk) d(ir)a itsasoaren soinua(k)? Gutariko gehienok gutxi batzuk baino ez ditugu desberdinduko, baina egon, hor egongo dira.
Gaur amak 81 urte beteko zituen. Eta pasa den abuztuaren 14an, aitak 80. Urtero gogoratzen ditugu eta bizitza ospatzen dugu, Lekeition. Isiltasunaren soinuarekin.
