by Iñaki Peña -

Jende bakarti guztia, nondik dator?

Eleanor Rigby.

1966an grabatu zuten abestia The Beatles-ek: “All the lonely people, where do they all come from?…”. Linkean kantaren atzean dagoen istorio guztia irakurri dezakezue, zein zen benetako Eleanor Rigby (argazkian), nola abestia izan zen lehenengoa arrakastarekin gai hauek jorratuz, bakardadea eta heriotza.

(Bilatu gabeko) bakardadea da gaur egungo gai potoloen artean handienetakoa, Lehen Munduko gizarte garaikideetan erronka handia, komunitate errukitsuetan aurre egiteko arazoetako bat. Baita Zarautz Herri Zaintzailea geure ekimenerako ere.

“Osatuberri” aldizkariaren azken zenbakiak badakar artikulu interesgarria, gustura irakurri dudana. Eta hemen azpimarratutako esaldi batzuk:

  • “Bakardadea, gosea bezala, oinarrizko zerbaiten falta da”.
  • “Bakardadeak, osasun mentalari eragiteaz gain, zahartze fisikoa bizkortu eta gaixotasun kronikoen arriskua areagotu dezake (…) Bakarrik sentitzen diren pertsonek gaixotasun mentalak izateko arrisku nabarmen handiagoa dute”.
  • “Gizartearen parte hartzea eta giza kontaktua sustatzen duten programak ezinbestekoak dira (…) Adineko pertsonek baloratuta sentitzeko beharra dute”.
  • “Laguntza pertsonalak eta komunitarioak eraginkorrak dira, sarea, interakzioa eta truke emozionala”.
  • “Bakardadea duintasunez eta epaitu gabe tratatu behar dugu, eta estigmatizazioa alde batera utzi behar da. Ez da porrot pertsonal edo ahultasun-seinalea”.
  • Eta azken esaldi borobil hau: “Zahartzaro on baten sekretua bakardadearekin itun on bat egitea besterik ez da”.

Amaitzeko, ez dakit badakizuen Belgika eta Frantziako gazteak direla Europako hiritarrik bakartienak, Itxaro Bordaren testu honetan agertzen den moduan.

PD.- Maddi “buseko lagunak” helarazi zidan beste abesti hau, eta pendiente neukan ipintzeko: “Soledad” (Jorge Drexler & María Rita).

by Iñaki Peña -

Konpromisoa hartzea

Hossam Abu Safiya sendagilea Gazako hondakinen artean.

British Medical Journal aldizkari ezagunak hilabete honetan oso artikulu interesgarria argitaratu du: “Turn towards the hand in the fire: to care is to witness and condemn atrocities everywhere” (“Burdina goria eskuetan hartzea: Arduratzea toki guztietan izugarrikerien lekukoa izatea eta haiek gaitzestea da”).

Victor Montori eta Fares Alahdab medikuek sinatzen dute artikulua eta, hasierako paragrafoan, deskribatzen dute zein izan beharko zen sendagile batek egin beharreko lana gaixoekin, kalitatez, humanitatez eta, aldi berean, zientzia aurrerakuntzetaz baliatuz. Lehen Munduan egin dezakeguna.

Bigarren paragrafoan, oso bestelako eszenatokian sartzen dira, “iluna, latza eta ankerra” den lekuan. Non teknologia erabiltzen den bizitzak suntsitzeko, sendatzeko edo salbatzeko baino. Horietako asko umeak, “children of the Levant”. Ekialdeko umeak. Errugabeak.

Bitartean, hemen, gure burbuilan, zerbait paradoxikoa gertatzen zaigu:  Gure burua jotzen dugu zaintzaile unibertsal moduan (“universal care givers”), baina beste aldetik, gure bizitzetan jarraitu ahal izateko, ez gara arduratu behar munduko beste leku hartan gertatzen ari denarekin.

Baina, arduratzen bagara, konturatuko gara zein desberdintasun erraldoia dagoen “gure bizitzaren eta haien heriotzaren artean”. Eta horrek zalantzatan jarri dezake gure eguneroko lanaren zentzua, zehaztasun guztiekin eta milimetrikoki egiten duguna, pertsona bakar batekin egiten ditugun ahalegin guztiak, jende multzo handi hark pairamen gupidagabeak jasaten dituen bitartean.

Palestinan gaixoak eta osasungileak pairatzen ari diren basakeriak interpelatu behar gaituelako. Zenbakiak izugarriak dira, zenbat ospitale hondatu dituzten hilabete hauetan guztietan, zenbat paziente erail dituzten, zenbat osasungile akabatu eta zauritu dituzten. Eta, zenbakien atzean, izen-abizenak. Errukiagatik. Duintasunagatik. Gutxieneko humanitateagatik. Hangoak ere, nolabait, gure pazienteak direlako.

“Aski da” esateko aspaldian sentitu nuen nik behintzat barneko bulkada. Jendea antolatu da Osakidetzan eta Osasunbidean, “Sanitarioak Palestinarekin”, Nafarroako osasungileak. Ez dakit medikuak ote garen aktiboenak mugimendu hauetan, ezetz esango nuke. Etiketen beldur, erosotasunetik ateratzeko inolako interesik gabe, beste leku batera begiratzeko rictus horrekin. Indiferentzia horrek, kasu askotan, ez du esan nahi izango benetan ez dugula ezer sentitzen. Baina gizarteko sektore guztietan, herrialde guztietan eta historia guztian zehar errepikatzen den axolagabekeria mingarria da. “Nola izan zineten gai ezer ez egiteko?”, galdetuko digute gure bilobek. Jakin barik gauza bera pentsatu genuela geuk, beste parametro batzuekin, akaso geure gurasoetaz, geure aitona-amonetaz. Denok geure lotsak.

Konpromisoa hartzeko, beharbada, itxaron behar izan dugu goiko argazkia ikusi arte. Hossam Abu Safiyaren istorioa jakin arte, edo Khaled Nabhanena (“soul of my soul”). Edo agian hurrengo urtean esnatzeko momentua iritsiko al da? 2025ean izango al da?

Inshallah! אינשאללה / لو شاء الله

PD.- Mila esker Alberto Meléndez lankideari, artikuluaren berri emateagatik.

by Iñaki Peña -

Esker ona

Erabat lotuta daude zainketa aringarriak eta esker ona. Hauxe da arrazoi nagusietakoa, gure burua erre barik, aurrera jarraitzeko. Motibazioa mantentzeko, ilusioa, errukia. Jasotzen eta ematen dituzun eskerrak. Kontu zirkularra delako beti, ez norabide bakarrekoan. Julio Gómez handiak esaten duen moduan, gaixoak direlako gure maisu-maistra nagusiak.

Are gehiago, hartu eta eman horiek guztiak izango ez bagenitu, nekez aurreratuko genuke. Buruarekin hainbat gauza ikas ditzakegu, lan intelektual hori egin dezakegu, gaur egun dena (edo ia dena) on-line dago. Sare sozialak ere lagungarriak dira artikuluak irakurtzeko, webinarrak, bideoak, grabatutako hitzaldiak edo jardunaldiak ikus-entzuteko. Hori guztia egin dezakegu, maila teorikoa ondo finkatuta izan eta oinarri sendoa.

Horretarako, jakinmin handia pizten zidan liburu honek (ikusi goiko azala), eta azkenean egin dut egin nezakeen hoberena, herriko liburu-dendan erosi eta irakurtzeari ekin. Maria Arantzamendi eta Mariano Crespo dira argitalpenaren koordinatzaileak, eta izenburuaren azpian dagoen beste izenburu txikiagoa ezin iradokitzaileagoa da: “Klinikoen eta filosofoen arteko elkarrizketa”. Momentu honetan liburuan murgilduta nabil, pasarteak azpimarratzen, gustura. Lan intelektuala egiten.

Eta, bitartean, eguneroko praktikarekin jarraitzen: kasu konplikatuak, komunikazio erronkak, arazo administratiboak, harreman gatazkatsuak, gaizki ulertuak. Eta ezohiko egoerak, azalpenik gabeko gertaerak (espiritualak deitu), ezuste atseginak, konpondutako arazoak, harreman estuak, maitasuna, komunikazio naturala, bihotz beteak…

Urtez urte, paziente baten alargunak berak egindako erroskilak ekartzen dizkit Gabonen atarian, nire amak egiten zituenak gogorarazten dizkidatelako. Ospitalera etortzen da, tarte bat egoten gara kontu kontari. Bera ere, senarraren moduan, minbizi batekin ibili da gaixorik, baina bere kasuan zorionez gaindituta. Aurten, patxaran botila bat ekarri dit, berak egindakoa (!). Itzela da konfiantza hori, niretzat behintzat gure lanean izan dezakegun seinalerik hoberena da. Eskerrik asko, A!

Eta 2024an zehar ezagututako maisu-maistra guztiei ere eskerrak, hemen fisikoki jada ez daudenei. Hau irakurtzean akaso identifikatuko duzu aita, ama, arreba, ahizpa edo bestelako senideren bat, jakin ezazu maisu-maistrak direla guretzat, niretzat.

Edozein modutan, Eguberri on zuoi guztioi!

by Iñaki Peña -

Nahi eta ezin

Mendeetan medikuak, sendagileak, osagileak izan dira gizarteko norbait errespetagarri horiek. Apaizak, abadeak, erretoreak bezala. Alkateak, auzapezak, merak bezala. On Miguel, On Jesús, On Bernardo. Denak gizonak, onak edo txarrak izan. Berorika trataera eurekin erabiltzekoak.

Uste dut inoiz komentatu dudala, barkatu errepikatzen banaiz (horren sentsazioa gero eta handiagoa daukat): Arrasateko ospitalera iritsi berria, 30 urte inguru neukala, Uribarriko (Oñati) adineko emakume bat zuzendu zen niregana berorika erabiltzen. Bilbotik etorrita, lehenengo aldiz entzun nuen bizitza errealean errespetuzko molde hori, harrituta. Atzeraka begiratu nuen, ea norekin hizketan ari zen jakiteko.

Galtzen ari da ohitura hori, ziur aski zorionez. Zoritxarrez, aldiz, pasatu gara sasijainkoak izatetik oso gutxi errespetatuak ez izatera. Kontu hauek hiriburuetan gehiagotan gertatuko dira, ziur aski. Nik behinik behin apenas ezagutu dut Debagoienean.

Baina beti ez dudanez asmatzen, komunikazioa beti ez da nahi nukeen moduan. Nigatik, aurrean dudanagatik, edo biongatik. Zainketa aringarrietan dauden paziente edo senideak antsietate handiko uneak pasatzen ari dira, eta batzuetan zipriztintzen dituzte elkarrizketak. Eta tentsioa sortu daiteke, bideratzen zaila dena.

Gorka Urbizuk “Janela bat” abestian kantatzen duen bezala, aurrean dugunaren mina arindu nahi dugu, baina beti ez ditugu gauzak ondo bideratzen. Berri txarrak ematea da gure eginbehar garrantzitsu horietako bat, kontu handiz egin behar dena. Eta beti ez da erraza “heriotza” bezalako tabu hitzak transmititzea. Tabuei bizkarra emanda bizi baldin bagara, gor, itsu eta mutu, amaiera iristear dagoenean bonba bat bezala jausi daiteke pertsonaren gainean. Eta mezulariaren kontra egitea irtenbide posibleetako bat da.

Esan bezala, zorionez, azken 13 urteotan Debagoienean paziente larrien minak arintzen modu espezifikoan saiatzen ari naizenetik, oso bizipen txar gutxi izan dut, zentzu honetan. Baina komunikazioa ez da beti erraza, eta beti asmatzea ezinezkoa da.

Egin dezakegun hoberena da konturatzea, onartzea eta barkamena eskatzea, modu batean edo bestean. Hurrengoan asmatuko dugulakoan.

by Iñaki Peña -

Dimas, Benita…

https://www.bergarakoartxiboa.eus/eu

Debagoienean baino bizi naizen eskualdean lan egingo banu, Urola Kostan, edo Lea-Artibain, desagertzen ari den belaunaldi bateko arrantzaleei buruz idatziko nuke. Herenegun irratian adineko arrantzale batzuk elkarrizketatu zituzten, gaur egungo belaunaldiei buruz hizketan, gaztetxoen nekeen gainean zehazki. Elkarrizketatuek gaztetan ez zirela nekatzen esaten zuten, ez behintzat gaur egungo gazte nekatuek esaten duten moduan.

Nekea zer den deskubritzeko denborarik ez zuten izan, ziur aski, belaunaldi bateko gizon eta emakume horiek guztiek. Adibidez, argazkian agertzen den herriko Dimas eta Benita guztiek. Argazkia atera zuten garaiko horiek denek.

Eneko Barberenak idatzitako eta Pettik kantatutako abestia da Azken aetzaren balada. Azken artzaina. Azken almadiazaina. Azken mugalaria. Araozko azken ikazkina, Arantzazuko azken fraidea, Santa Anako azken lekaimea…

Astelehenean eta asteartean Arantzazuko etorkizunari buruzko uda ikastaro interesgarri batera joango naiz. Bidegurutze zoragarri hartan zer egongo da hemendik 15-30 urtetara, 500 urtetik gora duen santutegia hutsik geldituko denean? Erdigune espiritual haren hutsunea nola beteko dugu? Nekez topatuko dugu Penintsulan, edo Europa osoan, horrelako leku gehiagorik. Askoz gehiago, behintzat, nekez.

Arantzazutik oso gertu, Duru aldetik gora, Artzanburu mendia dugu. Benitaren tontor kuttuna ez dakit zein izango zen, baldin bazegoen baten bat. Dimasena bai, Artzanburu bera zen. Gizon dotore hura gogoratzeko gailur dotorea, nekerik gabe ezin dena igo. Baina goitik behera merezi duen nekea. Gugan bego.

by Iñaki Peña -

Master

Master Cures Pal.liatives 2023-24. Ikasleok irakasleen eta teknikarien ordezkaritza batekin. 2024ko ekaina. Vic (Osona).

Azken hilabeteotan bloga gutxi atenditu ahal izatearen arrazoia hauxe da. 2023ko urrian ekin nion, azkenean, aspaldi luzean desiratutako asmoari. Familia kontuengatik ezinezkoa izan zen asmoa, hala ere, seme-alaba txikiegiak eta kokapen geografikoa urrunegia zirelako.

Bizitzan kontu garrantzitsuak laster edo berandu iristen dira, normalean. Deitu patua. Baina heldu da “Champions League” honetan jokatzeko aukera, eta pozik heldu diot abaguneari. Unibertsitatera itzultzeak gaztetzen badu ere, argi dago denborak markak lagatzen dituela, zurruntasunak. Eta 30 urte ingurukoek, benetako gazteek, beste freskura bat daukatela. Pentsatu nahi dut beteranook bestelakoak aportatzen ditugula, esperientzia hain zuzen ere. Eskarmentua deitzen dena.

Tarteka, estutasunak ere igaro ditut. Bizitza errealean bezala. Baina eguneroko bizitzan ez bezala, talde-lana izan da Master honetan behin eta berriz landu izan duguna, 55 ikasle inguruko ekipo honetan (ikus argazkia). Egunerokora eraman beharreko dinamika interesgarriak, bestela.

Eta Master Amaierako Lana, MAL famatua (gazteleraz eta katalanez, TFM). Honek orduak eta orduak eskatu dizkit, gustuko lekuan aldaparik ez dagoen arren. Ia-ia amaituta daukat, azken minutuak gelditu dira soilik. Hirukoitza izan da erronka, 3 dokumentalen ikerketa, 3 hizkuntzatan eginda. Aurreko astean, atariko aurkezpena egin ahal izan nuen. Epaimahaiaren ordez, ikaskideak, tutorea eta irakasle batzuk izan nituen aurrean, baita Vic-era ustekabez Zarauztik etorritako Maider eta Itziar ere.

Hurrengo asteetan tontorrerainoko tartea egingo dut, amaiera hortxe bertan dago. Irailean aurkezpena epaimahaiarekin, eta bakea. Aspaldiko egitasmoak aurrera eraman ahal izatea kontu ederra da. Eskertuta sentitzen naiz urritik honako bidelagunekin, baita 8.000ko honetara iristeko lagundu diguten luxuzko “xerpa” hauekin. Moltes gràcies! Namaste!!

by Iñaki Peña -

Egon. Egin.

Gaixoekin senideak egoten dira, osasungileek gauzak egiten dituzte.

Gaixoekin erizain-laguntzaileak ta erizainak egoten dira, eta medikuek gauzak egiten dituzte.

Gaixoekin familia-medikuak egoten dira, eta ospitaleko medikuek gauzak egiten dituzte.

Gaixoekin psikologoak egoten dira, eta zainketa aringarrietako erizain eta medikuek gauzak egiten dituzte.

Gaixoekin zainketa aringarrietako erizain eta medikuak egoten dira, eta onkologoek, neurologoek eta kardiologoek gauzak egiten dituzte.

Egoteko gaitasun handiagoa izango bagenu, alferrikako gauza gutxiago egingo genuke.

Egon hadi isiltasunean, ez duk/n hitz egin behar.

Egon zaitez alboan, ez duzu ezer gehiago egin behar.

Egon pixka bat gehiago, oraindik ez alde egin.

Egongo bazina, ez zuten egingo.

Egon nirekin, egin nigatik.

Egonen gaitun, eginen dinagu.

Egon pozik, egin kantu.

Egon zaitezke goibel, egin dezakezu negar.

Egon hurbil, mesedez egizu.

Egon ziur, oihu egin.

Egon baikor, egin amets.

Ez egon erne, egizu lasai lo.

Juan Mari A-ri dedikatuta.

by Iñaki Peña -

Hurrengo proiektua?

Durutik Elgeako mendilerroa, fondoan.

Aste honetan, bazkaria izan dugu paradisutik gertu, edo paradisuan bertan (ikusi argazkia). Lagun zaharrak bildu ginen, eta topa egin genuen bizitzaren alde. Baita hurrengo urteko bazkariaren alde ere, aurtengoa hasi berria genuenean. Hemen eta orain egon ordez, etorkizunari begira bizi gara, sarritan.

Oraindik ez dugu MHHH behar duen moduan aurkezten amaitu, eta fede on guztiarekin galdetzen didate hurrengo proiektuari buruz. Oso bitxia da, hilabete honen bukaerarako Gasteizen eskatu zigutelako AH-en proiekzio bat egiteko, txingar haiek ere oraindik guztiz amatatu barik daudelako.

Baina bai, beti dago hurrengo egitasmo bat, eta dagoeneko hasita nago martxan. Ikus-entzunezkoekin ez dauka zerikusirik. Baina bai aspaldi-aspaldiko amets batekin, “zortzimilako” dotore batekin. Orain seme-alabak koskortuta daudela, orain aukera dagoela on-line egiteko (azken urteak Zoom-ak madarikatzen eman eta gero), orain ekin diot Kataluniako Zainketa Aringarrietako Masterrari. Ilusio osoz, orain urrian hasita eta datorren urteko iraila arte. Berriro ikasle.

Eta gaur, hain zuzen ere, Z.A.-etako nazioarteko eguna da. Egunerokoan egiten duguna aldarrikatzeko data. Beldurrak uxatzeko data. Kontzeptuak argitzeko data. Komunitate errukitsuak zer diren, errukia zer den, argitzeko data.

Aurtengoa etorri da espero bako albiste hits baten ostean. Z.A.-etako espainiar elkartearen presidentea, Juan Pablo Leiva, hil delako. Bat-batean, batzuetan heriotza datorren era horretan. Nire adina izango zuen Juan Pablok, gutxi gora-behera, bizitzeko adina alegia. Zinemalditik bueltan, Zarautzen gelditu zen, Bilborako bidean, eta malekoitik paseatzen topatu ginen. Jende dotoreak duen dotorezia erakutsi zidan, orain dela pare bat aste eskas. Paliatibistak neurri handi batean ekintzaileak ere bagarela esaten zuen. Eta arrazoi osoa zeukan. Geure esparrua ez dago guztiz garatuta, ezta ulertuta ere. Eta horregatik jarraituko dugu aktibismo honetan. Gizon dotore honen eta beste hainbaten omenez.

PD.- 1964ko urriaren 14an, gaur bezalako egun batean, Martin Luther Kingek Nobel Saria jaso zuen. Ia 4 urte geroago erahil zuten. Bakeak hain gutxi irauten du? Palestina-Israelen, behintzat, oso gutxi.

by Iñaki Peña -

Katalanez hil ahal izatea

Carme Junyent (1955-2023).

Bermatuta duzu. Gazteleraz Madril, Buenos Aires edo Bilbon. Frantsesez Paris, Brusela edo Baionan. Ingelesez London, Sidney edo Cardiffen. Baina urrunago duzu zeurea hizkuntza gutxitua baldin bada, baita hiztun kopuru handiko guneetan ere, UEMAko lekurik euskaldunetan ere.

Katalanez jaio, hazi, bizi, gaixotu, zahartu eta hil. Euskaraz bizi (hil) nahi dut. Korrontearen aurka jaio, hazi, bizi, gaixotu, zahartu eta hil. Bizi testamentu edo Aurretiazko Borondateen Dokumentuaren bitartez, xehetasun handiz zehaztu dezakezu nola nahi duzun, non eta norekin, zure azken hatsa bota. Zein tratamenduri uko egin, non dauden zure marra gorriak, zelakoa den zure duintasunaren neurria, zein abestia nahi duzun ipintzea zure hiletan, zer gura duzun egitea zure gorpuarekin. Inork ez dizu erradikala deituko, eutanasia eskatzea ere legala da. Beste guztia ez dira kapritxoak, zure borondatea da, errespetua zor zaiona.

Baina ez eskatu bigarren mailako hizkuntza batez hiltzea, mesedez. Ulertu behar duzu horretan ere mediku objetoreak daudela. Eutanasian, mediku objetore bezala eskubide osoa duzu horrelako prozesu batean parte ez hartzeko. Pazienteak eskubidea dauka eskatzeko, baina medikua ados ez badago prozedura honekin, kontzientzia, pentsamolde, sinesmen, ideologia edo dena delakoagatik, eskubidea dauka parte ez hartzeko. Askatasuna alde guztiek izan behar dute. Baina, aldi berean, mediku objetoreak ahalbidetu behar du pazientearen eskubidea beste mediku baten bitartez, hiltzeko prozesu hartan lagunduko diona.

Zergatik ez da hau gertatzen galegoz hil nahi duen pertsona batekin? Zergatik galizieraz ez dakien medikuak ez du gaixoa hizkuntza dakien beste lankide baten eskuetan lagatzen? Espanturik gabe. Kalifikatu gabe. Gaixoaren borondatea errespetatuz. Zergatik hain zaila da ulertzea duintasuna erabat subjektiboa dela? Zuretzat eta niretzat gauza ezberdina dela duintasuna.

Amaitzear dagoen hilabete honen hasieran, Carme Junyent (argazkian) hizkuntzalari katalan handi, aitortu eta saritua hil zen. “Morir-se en català” artikulu gogoangarria idatzi zuen, hil ondoren argitaratzeko eskatu zuena. Bertan, haren bizitzaren amaieran osasungileekin izandako harreman gazi-gozoak deskribatzen ditu. Adibidez, zelan sendagile “objetore” batek galdetu zion zergatik zeukan arazoa gazteleraz atenditua izateko. Carmeren erantzuna: “Nire arazoa da bizitza osoan borrokatu naizela jendea katalanez hil ahal izateko. Orain, niri egokitu zaidanean, kontsekuentea izan behar dut“. Halaber: “Nire ustez, medikuntzako profesionalek, eta bereziki haien hezitzaileek, argi izan beharko lukete hizkuntza tratamenduaren parte dela. Jakina, Estatu Batuetan eta Alemanian hitz eginez gero, ez dugu espero katalanez artatuko gaituztenik. Baina gure etxean espero dezakegun gutxienekoa da”.

Horixe beraz, mediku (erizain, psikologo, auxiliar, zeladore, fisioterapeuta, administrari…) onak eta euskaldunak.

by Iñaki Peña -

Konfiantza

Udan ez da bizitza gelditzen, noski, ezta heriotza ere. Oporretatik bueltan, aste hauetan hildako pazienteen azken egunak nolakoak izan diren nabil aztertzen, istorio klinikoak ixteko eta txostenak idazteko.

Horien artean, aspaldian ezagututako Antonio egon da, Luis ahaztezinaren laguna, eta denbora luzean kontsultan atenditutakoa, baita azken hilabete hauetan haren bizitzaren amaieran ere. Futbola zen gure arteko hizketagai nagusietakoa, umore klabean, bera zurigorria eta neu txuri-urdina. Aurrez aurre begiratu zion heriotzari azken partidan, soseguz.

Gaizkarena ere oso harreman berezia izan da. Antoniorengandik oso gertu bizi zen, baina gure solasaldiak beste bide batzuetatik joaten ziren. Gaixo guztiek euren istorioak eta berezitasunak dituzte, guztiak gogoratzeko modukoak. Gaizkaren kasuan, plus bat egon da. Alaba izan da, lehenik eta behin, plus hori, lankidea eta hori baino gehiago. Berak ere hasieratik, lehenengo kontsultetatik, heriotzari aurrez begiratzen hasi zitzaion. Eta bitarte honetan guztian, bitartean, bizi. Bizitzari azken tantak atera arte bizi ere.

Konfiantza da bi pertsonen artean egon daitekeen baliorik handienetakoa. Arlo profesionalean ere hala da, hori gabe lotura terapeutikorik ez dago. Kasu gehienetan lotura hori sortzen da, ez guztietan, baina Antonio eta Gaizkarekin bete-betean sentitu nuen. Baita Joaquinekin ere.

Post hau amaitzeko, asteburu honetan hil den pertsona berezi-berezia oroitu nahi dut. Bakarrik bizi zen, bakarrik etortzen zen kontsultara. Senideekin harremanik ez zeukan, mesfidantza nabaritu nion munduarekin orokorrean ezagutu ginenean. Irakurrita neukan ez zuela beti telefonoa hartzen, zaila zela komunikazioa. Eta niri ere gertatu zitzaidan hastapenetan, nahiz eta denboran aurrera lotura indartsu bat pizten joan den. Bera bezalako pertsonarekin hura lortu izana oso pozgarria izan da niretzat, eta pentsatu nahi dut berarentzat segurtasun puntu bat izan dela. Amaiera dotore-dotorea izan du(te).

Gugan beude.