by Iñaki Peña -

Talde-lana

Zainketa Aringarrietan taldean lan egitea izan da aurtengo SECPAL 2025 jardunaldien lema, Zaragozan aurreko astegoienean antolatutakoak. Disziplina arteko lanaren onura nabarmenekin batera zailtasunak daude egunerokoan, egoak, mesfidantzak, gaizki-ulertuak, haserreak eta abar.

Honi buruz hitz egin genuen aurreko astean Arrasateko ospitalean ere. Zainketa Aringarrietako kontsultan Naiara Agiriano erizaina hasi da lanean aurten, eta horrela talde txukuna lortu dugu (azkenik!!), psikologoak eta gizarte langileak lagunduta. Gauzak nabarmen hobetu dira hilabeteotan, eta pentsatu nahi dut pazienteek eta senideek igarriko dutela. Halaber, elkarbizitza profesionala ona dugu, eta horrela jarraitzea!

Espiritualtasuna da beste disziplina hori, jende guztiak aipatzen duena baina hainbestek hain ondo identifikatuta ez daukana. Gurean ere badugu eragile espiritual bat, emakumezko kapilaua, Amaia. Berarengana jotzen dugu tarteka, pazienteren batengatik, normalean azken egunetako egoeretan. Sakramentua hartzeko eskatu dutenean, “azken igurtzia” deitzen zena, edo gaixoen oliadura. Erronka da bestela, alde batetik, gero eta gehiago ikusten ditugun gaixo musulmanak artatzea espiritualki. Eta esango nuke, are gehiago, espiritualtasuna modu laikoan bizi duten gero eta paziente horiek guztiak atenditzea.

Zaragozara itzulita, Francesc Torralbaren hitzaldi bikaina entzuteko aukera izan nuen (“El valor del cuidado a lo largo de la historia”). Baita Harvey Chochinov handiarena ere, jardunaldiak ixteko, duintasunaren terapiaren sortzailea. Hitz egin zigun intensive caring kontzeptuari buruz, besteak beste, pazienteak ez abandonatzeko eta beti pertsona ikusteko gaixotasunaren azpian. Patient Dignity Inventory erramintaren berri eman zigun, 25 item jorratzen duena espiritualtasunaren inguruan, hain zuzen ere. Linkean sartuz gero, zertaz ari garen irakurri ahal izango duzu.

Amaitzeko, Tirso Ventura psikiatra zaragozarrak azaldu zigun zertan datzan beste lanabes espiritual bat: “Psicoterapia centrada en el sentido” izenekoa, William Breitbarten “Meaning-Centered Psychotherapy” hartan oinarritutakoa. (Zirkulua ixteko, Chochinov izan zen Breitbarten mediku egoiliarra, harekin ikasi zuena alegia).

Hauen moduko galderak partekatu zituen Tirsok: “Zer zehazki esan behar diozu familiari zeure bizitzaren amaieran?”. Edo “Zer da heriotza ona edo zentzua daukana?”. Larritasun existentzialaren aurrean, duintasuna, zentzua eta bakea topatu beharreko gakoak ditugu. Beldurrak eta kezkak elkarbanatu: D-z hasten diren sei beldurrak (ingelesez):

  • Disconfort
  • Disability.
  • Dependency.
  • Disfigurement.
  • Disruption of relationships.
  • Death.

Funtsean, bizitzan zehar bizien sentitu garen uneak identifikatu, momentu esanguratsu horiek. Maitasuna, edertasuna, umorea. Bizitako bizitza onartu, heriotza ere onartu ahal izateko. Eta hau guztia saio labur bakarrean egin ahal izatea erakargarria da.

Badaukat zer irakurri eta zer partekatu Naiararekin, espero dut gehiegi ez izutzea…

PD.- Naiara Agirianorekin solasaldia, Mozarten Requiema lagun (“Hamabostean behin” podkastean).

by Iñaki Peña -

Udan gauden bitartean

Pandemiako lehenengo hilabeteetan, tentsio handipean, hainbat kontu gertatu ziren gure kaleetan. Jendarteko zati bat orduan konturatu zen bizitzaren bi aurpegiez. Alegia, tabernetako jarduera baimendu zutenean, hainbat herritarrek arindua sentitu eta kalera atera zen, terrazak eta tabernak berreskuratuta.

Aldi berean, kontu ilunagoak azaleratu ziren, azken finean gizakiok ditugun bi aurpegiak (edo gehiago) modu gordinean nabarmendu ziren. Epaiketa moralak eraiki genituen tabernetan zeuden bizilagunen inguruan: “Holakorik! Jendea Intentsiboetan hiltzen dagoen bitartean begitu horiek guztiak zurrutean!“. Balkoietako polizien garai tristea izan zen, nolabait norberak ezin zuena egin beste batek egiten ikusiz gero salatzen ibiltzen zirenak.

Hilabete haietan, saiatu nintzen gogorarazten hainbeste asaldatzen ziren horiei bizitzaren gurpila dela, beti martxan egon dena. Pandemia baino lehen ere gertatzen ziren gauzak zirela, modu kolektiboan jabetzen ez ginen arren. Hau da, San Fermin orotan, Aste Nagusi, San Pelaio eta abar guztietan egon direla (eta daude) hiritarrak ondo pasatzen, beste hiritar batzuk ospitaleetan edo etxeetan hiltzen ari ziren bitartean. Eguneroko bizitzan horixe gertatzen dela, geu ohartu ala ez.

Uda urteko sasoi gordina da zentzu hartan. Bizitzaren bi aurpegiak nabarmentzen dira orduan. Oporrak alde batetik, eta bizitzaren gurpil etengabekoa bestetik. Ataka txarretatik igarotzen ari direnentzat, ziur aski, ez ulertuak sentitzeko sasoi latza izan daiteke uda. Gabonak ere badiren moduan.

Oporrak baino lehen eta ondoren, aurten ere bizi-istorio anitzak ezagutu izan ditut. Adibidez, Perutik etorritako gizona, minbiziak jotakoa, etorri bezala haren herrialdera itzuli dena, hango familiarekin haren bizitzaren azkena igaro ahal izateko. Alaba batzuengana etorri zen, eta pentsatu nahi dut kontsultan atakatik sufrimendu gutxiagorekin pasatzeko tresna batzuk jaso zituela.

Esate baterako, minbizia zabalduegia zeukan emakumearen istorioa ere, tratamendu osatzailea hasteko denborarik ez zuena izan. Hala ere onarpena erakutsi zuena, erabateko duintasuna eta esker ona. Bai eta haren semearen istorioa ere, hain modu argian semeak berak kontatu ziguna.

Halaber, baserritar mutilzahar haren kasua, beldurrez zegoena medikuarengana etortzeko, bere gorputzean gauzak asko okertzen ari zirela sentitzen hasi zenean. Hainbeste okertu, non gurean agertu zenerako beranduegi zela. Gogorarazi zidan naturan gertatzen diren gauzetaz: nola artaldetik aldentzen den gaixorik dagoen ardia, zuhaitz baten azpian heriotzaren zain geldirik.

Hil eta biziko istorio hauek eta beste hainbat, udan gauden bitartean jazotzen direnak.

by Iñaki Peña -

Bustitzea

Bittersweet goodbye for Gaza doctor as family leaves enclave | Reuters

“Heriotzak, bere kabuz, bakarrik, inolako kanpoko laguntzarik gabe, beti hil du askoz gutxiago gizakiak baino” (Jose Saramago, “As intermitências da morte”).

NASH (Natural, Accident, Suicide, Homicide) horretatik, Zainketa Aringarrietan N-arekin arduratzen gara, berezko heriotzekin jarduten dugu. Beste aldetik, gizakiak eragindako herioak daude: A, S eta H. Beste hauekin modu askotan jokatu dezakegu, mediku moduan. Beste alde batera begiratu ahal dugu, horiek ez direla gurekin zuzenean zerikusirik daukaten gaiak, ez garela sartu behar arazo sozialetan eta, are gutxiago, politikoetan.

Askotan entzuten diren hitzak dira goikoak, geure gremioan behintzat. Askotan entzuten da isiltasuna gai konplikatuen aurrean. “Ez sartu arazoetan”. Niretzat apur bat berandu da aholku horiekin etortzeko. Adibidez, duela 8 urte “S(u/a)minetik batera” egin genuen, gure herrialde txiki honetan arazo politikoek eragindako heriotza eta doluei buruz, bertako gure Troubles-en inguruan.

Horregatik, pozik irakurri nuen oporretan SECPALek ateratako manifestua Palestinan bizitzen ari direnari buruz. Egokia, zuzena, argia, errukitsua, esplizitua. Elkarteak ordezkatzen nauela sentitzen dut. Hementxe irakurri dezakezue:

Zainketa Aringarrietako Espainiako Elkarteak (SECPAL), pertsonen duintasuna eta oinarrizko eskubideak defendatzeko duen konpromisoari men eginez, ahotsa altxatzen du Gazako biztanleria zibilak bizi duen egoera humanitario larriaren aurrean, batez ere haurrek, gaixoek, adinekoek eta desgaitasunen bat dutenek bizi dutena.

Salatzen dugu:

Gazako Zerrendari 2025eko martxoaren 2tik ezarritako erabateko blokeoak elikagaien, edateko uraren, sendagaien eta erregaiaren sarrera eten du, eta bi milioi pertsona baino gehiago elikagaien segurtasun falta larrira, desnutrizio akutura eta oinarrizko osasun-arretaren faltara kondenatu ditu.

Azpiegitura zibilak eta sanitarioak sistematikoki suntsitzea, ospitaleak eta osasun-zentroak erasotuak eta kolapsatuak izanik, funtsezko zainketak eskuratzea eragotziz eta arreta medikoa profesional eta pazienteentzako amesgaizto bihurtuz.

Haur gazatarren sufrimendua, elikagaiez, urez, babesaz, hezkuntzaz eta segurtasunaz gabetua. Milioi bat haur baino gehiago bizi-laguntzarik gabe daude, desnutrizioaren, gaixotasun saihesgarrien eta trauma konponezinen eraginpean.

Gosea erabiltzea eta oinarrizko baliabideak kentzea gerra-arma gisa, Nazioarteko Zuzenbide Humanitarioaren eta giza eskubide oinarrizkoenen urraketa nabarmena dena.

GENOZIDIOA, terrorismoaren mezu faltsuarekin, Israelen ekintzen larritasuna sozialki “desenkusatzen” saiatzen ari dena.

Iradokitzen dugu:

Egoera hori betikotzeak, nazioarteko komunitatearen gelditasunak eta isiltasunak babestuta, Gazako herritarrak sufrimendu jasangaitzera kondenatzeaz gain, zigorgabetasun-aurrekari onartezina ezartzen du gizateriaren aurkako krimenen eta bizitzeko eskubidearen, osasunaren eta ahulenen babesaren aurrean.

Osasun-zerbitzuen kolapsoak eta tratamendu mediko egokia jasotzeko ezintasunak areagotu egiten dute saihets daitezkeen arrazoiengatiko heriotza-tasa, eta larritu egiten dute zainketa aringarriak eta erruki-arreta gehien behar dituztenen sufrimendu fisikoa eta emozionala.

Exijitzen dugu:

Ekintza militar oro berehala etetea eta Nazioarteko Zuzenbide Humanitarioa erabat errespetatzea, biztanleria zibilaren babesa bermatuz, batez ere haurrena, gaixoena eta pertsona kalteberena.

Korridore humanitario seguruak berehala eta etengabe irekitzea, elikagaiak, ura, sendagaiak, erregaia eta oinarrizko hornidurak sartzeko eta egoera kritikoan dauden pertsonak ebakuatzeko.

Osasun-zerbitzuak eta zainketa aringarrietako zerbitzuak berrezarri eta babestea, eta inolako bereizkeriarik eta oztoporik gabe mediku-arreta jasotzeko aukera bermatzea.

Nazioarteko gobernuek eta erakundeek erantzukizuna beren gain hartzea eta irmo jokatzea zigorgabetasunari amaiera emateko, egindako krimenak dokumentatzeko eta arduradunei kontuak emateko eskatzeko.

Deialdia:

Gizarte zibilari, osasun-profesionalei eta pertsona guztiei, beste aldera ez begiratzera, ahotsa altxatzera eta beren gobernu eta ordezkariei tragedia humanitario hori iraultzeko jardun dezatela exijitzera, isiltasunak eta axolagabekeriak sufrimendua eta bidegabekeria betikotzen baitituzte.

Osasun-arloko profesional eta zainketa aringarrien defendatzaile garen aldetik, gogorarazten dugu giza duintasunak ez duela mugarik ezagutzen, eta etapa eta egoera guztietan bizitza lagundu, arindu eta babestea dela gure egitekoa. Ezin dugu onartu ahulenen bizitza eta itxaropena sakrifikatzea munduaren pasibotasunaren aurrean.

Gazako duintasunaren eta giza eskubideen alde.
Saihets daitekeen sufrimenduaren amaieragatik.
Presazko ekintzagatik eta justiziagatik.

by Iñaki Peña -

Gorria, berdea eta zuriaz haratago

Artikulu honen sarrera buruan izan dut, gezurra badirudi ere, 2004. urtetik. Orduan egin genuen bidaia Argentinara, eta orduan ezagutu genuen Patagoniako iparraldean XIX. mendean gertatu zen istorio harrigarria.

Izan ere, 1865eko udan galestar kolono batzuk iritsi ziren itsasontziz argentinar kostalde hartara. Helburua, lurralde libre bat sortzea ingelesengandik urrun, “Y Wladfa“ deitutakoa, edo “Hegoamerikako Gales Berria”. Haren guztiaren aztarna batzuk topatu genituen orduan, izen galesak dituzten leku batzuk, bai eta honi buruz anitz ikertu duen argentinar bat ezagutu ere.

Dexente irakurri nuen orduan galestarrei buruz, eta herrialdea ezagutzeko gogoa piztuta gelditu zitzaidan. Lehenengo gainbegirada batean, harrigarriak dira antzekotasunak Cymru (Gales) eta Euskal Herriaren artean, datu orokor batzuk kontuan hartuta, bi banderen hiru koloreak berdinak izatetik haratago:

  • Cymru: 20.779 km2, 3.130.000 biztanle, 147.5 biz/km2. 750.000 galesdunak, %29a.
  • EH: 20.947 km2, 3.190.000 biztanle, 153 biz/km2. 750.000 euskal hiztunak, %28.

Paralelismo handiak gora-behera, Eskoziak eta Irlandak eragindako lilura eta erakarpena ez dizkigu berdin transmititzen Galesek, egia esan, eta ezezagutza handia sumatu dut gurean uda honetako bidaia egin baino lehen. Galeuscan apur bat Galiziak duen papera, Katalunia eta Euskadiren ondoan, konparazioa zilegia balitz. Hirugarrenaren papera.

Desberdintasunei buruz hizketan, futbol eta rugby talde nazional propioak izateaz gainera, Zainketa Aringarrien arloan ere aldeak nabarmenak dira gure lurraldeen artean. Nafarroako Unibertsitateak (Eduardo Garralda eta al.) berriki argitaratutako Europako atlasean, Erresuma Batuaren eta Espainiaren datuak oso bestelakoak dira (zehaztu gabe Katalunia, Eskozia, Gales edo Euskal Herriko datuak). Linkean klikatuta, informazio zehatzagoa irakurriko duzue zainketa aringarrietako baliabideei buruz, unibertsitateetan dagoen presentziaz, opioideen kontsumoaz eta abar. Sekulako lana egin dute, orain dela urte batzuk egindakoa gaurkotzen (hauxe da argitaratu duten bigarren europar atlasa).

Nire kabuz ikertzen, topatu dut Cymrun badutela herrialde osoa barne hartzen duen Compassionate Cymru izeneko erakundea, komunitate errukitsu handi baten moduan. Euren webgunean kuxkuxeatzen, ez dut komunitate gupidatsu lokal konkreturik topatu, guk ditugun moduan: Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan dozena bat komunitate dugu martxan (Gasteiz, Getxo, Santurtzi, Bidasoa, Donostia, Orio, Zarautz…), eta Nafarroan une honetan komunitate aktiborik ez dago. Hiru probintzien taldeak nolabait koordinatzeko elkartea sortu genuen duela urte batzuk, Euskadiko Konumitate Errukitsuen Sarea (EKES), edo gazteleraz Red de Euskadi de Comunidades Compasivas (RECC).

Beste aldetik, 14 hospice aurkitu ditut Interneten herrialde osoan zehar (gurean bat ere ez dagoen bitartean), hegoaldetik iparraldera:

Jakina, bat bera ere ez dugu ezagutu oporraldi hauetan, gehiago dedikatu garenez hiriak eta herriak bisitatzen, hizkuntza apur bat ikasten (diolch yn fawr, Begotxu!), hondartzetan bainatzen, mendian ibiltzen, izurdeak eta fokak arratsaldez ikusten (guztiz gomendagarria) eta sekulako eguraldi leuna gozatuz, besteak beste. Eisteddfod famatua zer den ere gainetik ikusi ahal izan genuen, halaber.

Opor dotoreak amaituta, bihar itzuliko naiz Arrasateko ospitalera, alde batetik gogoekin jendea berriro ikusteko eta pittin bat eguneratzeko.

by Iñaki Peña -

Kontuz Burn-Out (Jesús Sánchez Etxanizen alde)

Zainketa Aringarrietako jarduera osasungintzan dagoen humanistikoenen artean dago. Enpatiatik haratago, errukia da arlo honetan gabiltzan profesionalon ardatz nagusia. Errukia entrenatzen eta lantzen da, pazienteak eta familiak atenditzen, urtez urte. Gure jarduera profesionalaren erdigunea diren paziente eta familia horiek, beti ere.

Gurea munduko profesiorik onena dela esatea ez da gehiegi esatea, hala sinesten eta sentitzen dugu askok. Baina paziente eta familiengan gaixotasunek inpaktu fisiko, emozionala, espirituala eta soziala duten moduan, guregan ere prozesu hauek maila bateko edo besteko inpaktuak dituztela badakigu.

Osasun sistemak pazienteak eta familiak babestu eta zaintzeko helburu nagusi du, eta hori lortzeko osasun profesionalok bitartekariak gara. Logikoa da pentsatzea sistemak bitartekariok ere babestea eta zaintzea helburu izatea. Baina, tamalez, azken hau ez da hain argi gelditzen.

Behin eta berriz ikusten dugun moduan. Burn-out da Damokles ezpata hori, osasungileok daukaguna, bereziki Zainketa Aringarrietan. Osasun sistemak oso argi izan beharko luke hau prebenitzea eta tratatzea lan garrantzi handikoa dela.

Post honekin, Euskadin Zainketa Aringarri pediatrikoetan dabiltzan lankideek azken hamarkadetan egindako lana balioetsi eta aitortu nahi dut, lehenik eta behin. Eta lan handi horrek ekarritako higadura plazaratu. Ez dut onargarritzat jotzen osasun sistemak hau prebenitu eta tratatu ordez burn-outerako bidea zabaldu, ondo ulertzen ez ditudan argudioak erabilita.

Zehazki, Jesus Sanchez Etxaniz gure lankidearen eta bere ekipoaren aldeko testua da hau. Espero dezagun pazienteek, familiek eta guk egindako lana eskertzeaz gain, osasun sistema ere gai izatea esker ona agertzeko eta zauriak sendatzeko.

PD.- Echamos de menos plataformatik ekimen bateratua prestatzen ari dira egoera larri hau salatzeko.

by Iñaki Peña -

Espiritualtasunaz

Murugain

Gorputza eta fisikoa ez dena, ukitu eta ikusi ezin dena, azaltzen zaila dena. Odol-analisietan eta eskanerretan agertzen ez dena. Ulertzen ez duguna, baina bestelako kontuak bezain erreala dena.

Elurraren desagerpenarekin gertatzen ari den bezala jazotzen ari da arlo zabal honekin. Mendeetan eta mendeetan geure arbasoek izan dituzten heldulekuak galdu ditugu “bat-batean”, denbora laburrean. Noraezean gabiltza nolabait. Eta pertsona askok egarri modukoa igartzen dute. Behin, sedazio batekin zegoen paziente baten ohearen ondoan, bake-bakean, senide batek galdetu zidan (“zuk honetan esperientzia duzula”), ea heriotzaren ondoren zer dagoen.

Erantzun irmorik ez nion eman, noski. Hiltzen ari den jendearekin esperientzia pilatzen ari naiz, hori hala da, baina momentuz ikusten, entzuten eta nabaritzen ditut “gauzak”, hain zientifikoak ez diren haiek guztiak. Begira nago, nik neuk egarri hori sumatzen dut, gero eta gehiago. Lesakan, aitaren aldetik, Iturriatarrek “Errettora” ezizena dute. Nonbaitetik datorkit.

Eta adi egote horrekin, jarrera eta forma definituagoak topatzen ditut tarteka. Egun hauetan hiltzear dagoen emakume argitsua adibidez, K.: “Orain argirantz noa, eta bakean nago”. Ez dago ezer gehiago esateko. Beste lezio bat, ikasi nahi duenarentzat.

Hortxe misterioa. Eta hau guztia interpretatzeko erretore berriak ditugu, emakumeak eta gizonak. Julio Gómez laguna eta lankidea da haietako bat, Bilbokoa, errukiaren bidean maisua. Mikel Lizarralde eta Andoni Salamero, beste bi, bakoitza bere tokian. Urretxu-Zumarragakoak biak ala biak. Andonirengana jo nuen Mondragoeko familia bat esan zidanean hileta zibil bat egin nahi zutela. Eta gogoekin gelditu nintzen ekitaldia presentziatzeko.

Arantzazu da Debagoienean eta Euskal Herri osoan erreferentzia handi horietakoa, blog honetan behin eta berriz agertzen den presentzia hura. Behin eta berriz itzultzen naizen babeslekua. Natura, kultura eta espiritualtasuna. Bidean ezagutu ditut Arantzazurekin oso lotuta dauden Izaskun Andonegi eta Marije Goikoetxea maistrak, erreferentziak. Donostia aldean bata, Bilbo aldean bestea. Ekialdeko tradizioetatik edo kristautasunetik gertuago, errukiaren ildotik, misteriotik. Edo behin eta berriz jotzen dudan beste emakume baten atea, Lori Thompson-ena, laikotasunetik. Zorionez, itsasargiak ez ditugu faltan.

PD.- Argian bego, K.

by Iñaki Peña -

Ez da xamurra

Araotz.

Ez da erraza gure lana batzuetan. Izan lankideen arteko elkarbizitzagatik, izan zuzendaritzatik datozen aginduengatik, izan lanagatik beragatik.

“Zertan egiten duzu lan?” – “Zainketa aringarrietan” – “Uff, ze gogorra!”. Horrela dator sekuentzia. Eta jarraipena sarritan, nire aldetik, esker oneko lana dela, edo norberarentzat oso betegarria den arloa dela, sakon-sakona, bizitza eta heriotzaren arteko muga misteriotsu haietan.

Baina egia da tarteka ez dela xamurra. Lehenengo aldiz eutanasia bat aplikatzea, adibidez. Ez da erraza izan behar senideentzat, lehenik eta behin, ezta guretzat ere. M-k erakutsitako adorea, hala ere, erraztu zuen bidea, zidan, niri behintzat. Egia da ospitale txiki eta handien arteko bizikidetzan askotan tirabirak daudela (ospitale txikia eta osasun zentroen artean, osasun zentro eta zahar egoitzen artean…). Baina oraingo honetan zoragarria izan da Txagorritxu eta Arrasateren arteko harremana, hango koordinatzailearekin eta erizainekin. Eta horrek izugarri ondo urratu du bidea.

Bestela, orain dela urte mordoa ezagututako paziente bati agur esan behar izatea ez da xamurra. I.-ri, zehazki. Jakinda zelan zegoen, zein mehatxu zeukan gainean, zein gaixotasun daukan. Baina zaila da pertsona batzuei agur esatea.

Halaber, zure adinkidea den aspaldiko lagun baten heriotza barneratzea ere ez da aise lortzen. Z. hil izana niretzat kolpea izan da. Geu denon zaurgarritasuna eta hauskortasuna muturren aurrean ipintzen dizkigu. Eta beldurgarria da hori.

Bizitza bera tarteka xamurra da, eta, tarteka, latza.

by Iñaki Peña -

Jende bakarti guztia, nondik dator?

Eleanor Rigby.

1966an grabatu zuten abestia The Beatles-ek: “All the lonely people, where do they all come from?…”. Linkean kantaren atzean dagoen istorio guztia irakurri dezakezue, zein zen benetako Eleanor Rigby (argazkian), nola abestia izan zen lehenengoa arrakastarekin gai hauek jorratuz, bakardadea eta heriotza.

(Bilatu gabeko) bakardadea da gaur egungo gai potoloen artean handienetakoa, Lehen Munduko gizarte garaikideetan erronka handia, komunitate errukitsuetan aurre egiteko arazoetako bat. Baita Zarautz Herri Zaintzailea geure ekimenerako ere.

“Osatuberri” aldizkariaren azken zenbakiak badakar artikulu interesgarria, gustura irakurri dudana. Eta hemen azpimarratutako esaldi batzuk:

  • “Bakardadea, gosea bezala, oinarrizko zerbaiten falta da”.
  • “Bakardadeak, osasun mentalari eragiteaz gain, zahartze fisikoa bizkortu eta gaixotasun kronikoen arriskua areagotu dezake (…) Bakarrik sentitzen diren pertsonek gaixotasun mentalak izateko arrisku nabarmen handiagoa dute”.
  • “Gizartearen parte hartzea eta giza kontaktua sustatzen duten programak ezinbestekoak dira (…) Adineko pertsonek baloratuta sentitzeko beharra dute”.
  • “Laguntza pertsonalak eta komunitarioak eraginkorrak dira, sarea, interakzioa eta truke emozionala”.
  • “Bakardadea duintasunez eta epaitu gabe tratatu behar dugu, eta estigmatizazioa alde batera utzi behar da. Ez da porrot pertsonal edo ahultasun-seinalea”.
  • Eta azken esaldi borobil hau: “Zahartzaro on baten sekretua bakardadearekin itun on bat egitea besterik ez da”.

Amaitzeko, ez dakit badakizuen Belgika eta Frantziako gazteak direla Europako hiritarrik bakartienak, Itxaro Bordaren testu honetan agertzen den moduan.

PD.- Maddi “buseko lagunak” helarazi zidan beste abesti hau, eta pendiente neukan ipintzeko: “Soledad” (Jorge Drexler & María Rita).

by Iñaki Peña -

Konpromisoa hartzea

Hossam Abu Safiya sendagilea Gazako hondakinen artean.

British Medical Journal aldizkari ezagunak hilabete honetan oso artikulu interesgarria argitaratu du: “Turn towards the hand in the fire: to care is to witness and condemn atrocities everywhere” (“Burdina goria eskuetan hartzea: Arduratzea toki guztietan izugarrikerien lekukoa izatea eta haiek gaitzestea da”).

Victor Montori eta Fares Alahdab medikuek sinatzen dute artikulua eta, hasierako paragrafoan, deskribatzen dute zein izan beharko zen sendagile batek egin beharreko lana gaixoekin, kalitatez, humanitatez eta, aldi berean, zientzia aurrerakuntzetaz baliatuz. Lehen Munduan egin dezakeguna.

Bigarren paragrafoan, oso bestelako eszenatokian sartzen dira, “iluna, latza eta ankerra” den lekuan. Non teknologia erabiltzen den bizitzak suntsitzeko, sendatzeko edo salbatzeko baino. Horietako asko umeak, “children of the Levant”. Ekialdeko umeak. Errugabeak.

Bitartean, hemen, gure burbuilan, zerbait paradoxikoa gertatzen zaigu:  Gure burua jotzen dugu zaintzaile unibertsal moduan (“universal care givers”), baina beste aldetik, gure bizitzetan jarraitu ahal izateko, ez gara arduratu behar munduko beste leku hartan gertatzen ari denarekin.

Baina, arduratzen bagara, konturatuko gara zein desberdintasun erraldoia dagoen “gure bizitzaren eta haien heriotzaren artean”. Eta horrek zalantzatan jarri dezake gure eguneroko lanaren zentzua, zehaztasun guztiekin eta milimetrikoki egiten duguna, pertsona bakar batekin egiten ditugun ahalegin guztiak, jende multzo handi hark pairamen gupidagabeak jasaten dituen bitartean.

Palestinan gaixoak eta osasungileak pairatzen ari diren basakeriak interpelatu behar gaituelako. Zenbakiak izugarriak dira, zenbat ospitale hondatu dituzten hilabete hauetan guztietan, zenbat paziente erail dituzten, zenbat osasungile akabatu eta zauritu dituzten. Eta, zenbakien atzean, izen-abizenak. Errukiagatik. Duintasunagatik. Gutxieneko humanitateagatik. Hangoak ere, nolabait, gure pazienteak direlako.

“Aski da” esateko aspaldian sentitu nuen nik behintzat barneko bulkada. Jendea antolatu da Osakidetzan eta Osasunbidean, “Sanitarioak Palestinarekin”, Nafarroako osasungileak. Ez dakit medikuak ote garen aktiboenak mugimendu hauetan, ezetz esango nuke. Etiketen beldur, erosotasunetik ateratzeko inolako interesik gabe, beste leku batera begiratzeko rictus horrekin. Indiferentzia horrek, kasu askotan, ez du esan nahi izango benetan ez dugula ezer sentitzen. Baina gizarteko sektore guztietan, herrialde guztietan eta historia guztian zehar errepikatzen den axolagabekeria mingarria da. “Nola izan zineten gai ezer ez egiteko?”, galdetuko digute gure bilobek. Jakin barik gauza bera pentsatu genuela geuk, beste parametro batzuekin, akaso geure gurasoetaz, geure aitona-amonetaz. Denok geure lotsak.

Konpromisoa hartzeko, beharbada, itxaron behar izan dugu goiko argazkia ikusi arte. Hossam Abu Safiyaren istorioa jakin arte, edo Khaled Nabhanena (“soul of my soul”). Edo agian hurrengo urtean esnatzeko momentua iritsiko al da? 2025ean izango al da?

Inshallah! אינשאללה / لو شاء الله

PD.- Mila esker Alberto Meléndez lankideari, artikuluaren berri emateagatik.

by Iñaki Peña -

Esker ona

Erabat lotuta daude zainketa aringarriak eta esker ona. Hauxe da arrazoi nagusietakoa, gure burua erre barik, aurrera jarraitzeko. Motibazioa mantentzeko, ilusioa, errukia. Jasotzen eta ematen dituzun eskerrak. Kontu zirkularra delako beti, ez norabide bakarrekoan. Julio Gómez handiak esaten duen moduan, gaixoak direlako gure maisu-maistra nagusiak.

Are gehiago, hartu eta eman horiek guztiak izango ez bagenitu, nekez aurreratuko genuke. Buruarekin hainbat gauza ikas ditzakegu, lan intelektual hori egin dezakegu, gaur egun dena (edo ia dena) on-line dago. Sare sozialak ere lagungarriak dira artikuluak irakurtzeko, webinarrak, bideoak, grabatutako hitzaldiak edo jardunaldiak ikus-entzuteko. Hori guztia egin dezakegu, maila teorikoa ondo finkatuta izan eta oinarri sendoa.

Horretarako, jakinmin handia pizten zidan liburu honek (ikusi goiko azala), eta azkenean egin dut egin nezakeen hoberena, herriko liburu-dendan erosi eta irakurtzeari ekin. Maria Arantzamendi eta Mariano Crespo dira argitalpenaren koordinatzaileak, eta izenburuaren azpian dagoen beste izenburu txikiagoa ezin iradokitzaileagoa da: “Klinikoen eta filosofoen arteko elkarrizketa”. Momentu honetan liburuan murgilduta nabil, pasarteak azpimarratzen, gustura. Lan intelektuala egiten.

Eta, bitartean, eguneroko praktikarekin jarraitzen: kasu konplikatuak, komunikazio erronkak, arazo administratiboak, harreman gatazkatsuak, gaizki ulertuak. Eta ezohiko egoerak, azalpenik gabeko gertaerak (espiritualak deitu), ezuste atseginak, konpondutako arazoak, harreman estuak, maitasuna, komunikazio naturala, bihotz beteak…

Urtez urte, paziente baten alargunak berak egindako erroskilak ekartzen dizkit Gabonen atarian, nire amak egiten zituenak gogorarazten dizkidatelako. Ospitalera etortzen da, tarte bat egoten gara kontu kontari. Bera ere, senarraren moduan, minbizi batekin ibili da gaixorik, baina bere kasuan zorionez gaindituta. Aurten, patxaran botila bat ekarri dit, berak egindakoa (!). Itzela da konfiantza hori, niretzat behintzat gure lanean izan dezakegun seinalerik hoberena da. Eskerrik asko, A!

Eta 2024an zehar ezagututako maisu-maistra guztiei ere eskerrak, hemen fisikoki jada ez daudenei. Hau irakurtzean akaso identifikatuko duzu aita, ama, arreba, ahizpa edo bestelako senideren bat, jakin ezazu maisu-maistrak direla guretzat, niretzat.

Edozein modutan, Eguberri on zuoi guztioi!