Mendeetan medikuak, sendagileak, osagileak izan dira gizarteko norbait errespetagarri horiek. Apaizak, abadeak, erretoreak bezala. Alkateak, auzapezak, merak bezala. On Miguel, On Jesús, On Bernardo. Denak gizonak, onak edo txarrak izan. Berorika trataera eurekin erabiltzekoak.
Uste dut inoiz komentatu dudala, barkatu errepikatzen banaiz (horren sentsazioa gero eta handiagoa daukat): Arrasateko ospitalera iritsi berria, 30 urte inguru neukala, Uribarriko (Oñati) adineko emakume bat zuzendu zen niregana berorika erabiltzen. Bilbotik etorrita, lehenengo aldiz entzun nuen bizitza errealean errespetuzko molde hori, harrituta. Atzeraka begiratu nuen, ea norekin hizketan ari zen jakiteko.
Galtzen ari da ohitura hori, ziur aski zorionez. Zoritxarrez, aldiz, pasatu gara sasijainkoak izatetik oso gutxi errespetatuak ez izatera. Kontu hauek hiriburuetan gehiagotan gertatuko dira, ziur aski. Nik behinik behin apenas ezagutu dut Debagoienean.
Baina beti ez dudanez asmatzen, komunikazioa beti ez da nahi nukeen moduan. Nigatik, aurrean dudanagatik, edo biongatik. Zainketa aringarrietan dauden paziente edo senideak antsietate handiko uneak pasatzen ari dira, eta batzuetan zipriztintzen dituzte elkarrizketak. Eta tentsioa sortu daiteke, bideratzen zaila dena.
Gorka Urbizuk “Janela bat” abestian kantatzen duen bezala, aurrean dugunaren mina arindu nahi dugu, baina beti ez ditugu gauzak ondo bideratzen. Berri txarrak ematea da gure eginbehar garrantzitsu horietako bat, kontu handiz egin behar dena. Eta beti ez da erraza “heriotza” bezalako tabu hitzak transmititzea. Tabuei bizkarra emanda bizi baldin bagara, gor, itsu eta mutu, amaiera iristear dagoenean bonba bat bezala jausi daiteke pertsonaren gainean. Eta mezulariaren kontra egitea irtenbide posibleetako bat da.
Esan bezala, zorionez, azken 13 urteotan Debagoienean paziente larrien minak arintzen modu espezifikoan saiatzen ari naizenetik, oso bizipen txar gutxi izan dut, zentzu honetan. Baina komunikazioa ez da beti erraza, eta beti asmatzea ezinezkoa da.
Egin dezakegun hoberena da konturatzea, onartzea eta barkamena eskatzea, modu batean edo bestean. Hurrengoan asmatuko dugulakoan.
Ekaina, uztaila eta abuztua klimatikoki dotoreak eta atseginak izan dira gutariko hainbatentzat. Su-etena izan dugu, EHko zonalde batzuetan behintzat. Hala ere, ziurgabetasun garaietan bizi gara, eta ezin jakin uda noiz amaituko den aurten, azken 15-20 urteotan ikusitakoa ikusita. Ezin jakin udazkena izango dugun ala ez, eta nola etorriko zaigun. Berdin neguarekin. Ziurtasun batzuk baditugu, ordea: Elurraren desagerpenarena adibidez.
Klima aldaketak larrimina pizten digu gutariko hainbati. Beste hainbeste hizkuntzaren gorabeherek. Kontu existentzialak dira, identitatearekin lotutakoak, etorkizun lausotuaren aurrean sentitzen ditugunak.
Pasa den hilabetean, niretzat oso izenburu erakargarria zuen uda ikastaro batera joan nintzen: “Arantzazun bizi: iragana, orainaldia eta etorkizuna zer?”. Izan ere, Arantzazu epizentro gutxi horietako bat da, espiritualtasun, kultura eta naturari dagokionez. Oso puntu interesgarri jorratu zituzten jardunaldi hauetan, eta laburpen bat egiten saiatuko naiz. Aspaldiko partez ez nuen ezer idazten blog honetan, eta bazen garaia:
Joxe Mari Arregi frantziskotarrak santutegiaren aportazioa kristau humanismoan ardaztu zuen. Existentzialismoa eta espiritualtasunaren garrantziaz hitz egin zuen, hain zuzen ere.
Aitor Sorreluz, “Arantzazu” aldizkariaren arduraduna, bakardadeari buruz aritu zen. Bi liburu gogoraraziz: Bittoriano Gandiagaren “Hiru gizon bakarka” eta Melania Moscosoren “Soledades habitadas” (bertan Sorreluzek ere parte hartu zuelarik). Bakardadeak poliedrikoak dira, bihurgunean eta tolesdurak ditu, haren hitzetan. Itolarria ekartzen du, eta horren aurrean komunitate moral bat behar dugu, zainketen komunitatea. Ni-tik gu-ra. Eta galdera bi: Zerk egiten du espazio bat sakratu? Eta Salbatore Mitxelenarena: “Zuk zer dezu Arantzazu?”.
Ainhoa Becerra“Adinberri”-koak bide beretik jarraitu zuen: Hariak, bakardadeetatik harremanetarako bidaia. Bakarrik egotea eta bakarrik sentitzea kontzeptu desberdinak direla, azken hau maitasunik ez sentitzearekin uztartuta. Depresioa eta antsietatea ondorio moduan eta, kontrara, zorionaren faktorerik garrantzitsuena: Harremanak. Korale izeneko europar egitasmoa aurkeztu zigun, baita Adinberri-k egindako dekalogoa ere.
Paulo Agirrebalzategi frantziskotarrak lehen aipatutako Gandiagaren liburuaren 50. urteurrena aipatu zuen, 1974an idatzita baitago. Hutsunea – isiltasuna – bakardadea trinomioa, azken biak pairatu ez ezik gozatu ditzakegula azpimarratuz. Arantzazuko santutegiak historian zehar erakutsi duen erresilientzia nabarmendu zuen, izandako suteekin eta oraingo gainbeherarekin. Aportatutako berrikuntzen artean, gaztagintza modernoa, euskara batua bera eta identitate berriak (Euskozenoa egitasmoa). Bestela, Joxe Azurmendik “Azken egunak Gandiagarekin” liburuan (2009), Arantzazu definitzen du pobreen unibertsitate moduan. Fundamentalismoari dagokionez, Paulok gogoratu zuen teista eta ateista izan daitekeela, bietara.
Juan Ignacio Perez Iglesias sailburu berriak lankidetzaren garrantziaz jardun zuen, nitik gura. Ahaidetasuna, elkarrekikotasuna eta altruismoa (errukia). Gizabere kooperatiboa kontzeptua, Azurmendirena. Eta prestigioaren garrantzia, hizkuntza dela-eta.
Arantza Etxeberria EHUko irakasleak komunitate heterogeneoetan bizi garela ohartarazi zigun. Piotr Kropotkinen “Mutual aid: A factor of evolution” liburuaz (1900) solastatu zen. Izaki holobionteak garela, Lynn Margulisen hitzetan, likenak bezala, besteen laguntza behar dugunok. Joxe Azurmendi berriro ekarri zuen: Gizakia abere hutsa da, gizaberearen bakeak eta gerrak eta gizabere kooperatiboa, berriz ere. Muturreko nitasunetatik urrun. Bioaniztasunaren garrantzia. Zientziaren filosofia: Zientzia eta humanitateak (medikuntza narratiboa, adibidez, gehituko nuke).
Lorea Agirrek (Jakin), gure lurreko sinbolo handien artean, Arantzazuko Ama Birjina, Aralarreko San Migel eta Gernikako Arbola zerrendatu zituen. Indar telurikoa kontzeptua Arantzazurekin lotu zuen. Hizkuntzaren transmisioa dela-eta, “politikaren” aurreko garaietatik datorrela gogorarazi zuen. Pertsona bilatzaileak daudela (gaudela), zentzuaren bila daudenak (gaudenok), gose espiritualarekin.
Xabier Euzkitzek lekuaren humanismoa azpimarratu zuen: Isolatutako tokia izan arren, irekia; Frantzisko Asiskoaren balio erakargarriak; Erlijioaren gainbehera orokorra; Balizko susperraldirako gunea etorkizunean, euskalduntasunarena bereziki (Arantzazuko amildegia hegaldatzeko lekua izan daiteke).
Jon Sarasua abiatu zen Herri zatitua eta menperatuaren errealitatetik. Indibidualismoak eta kapitalismoak jota, nahiz eta komunitate bat garen. Orekarik (sosegurik) ez dago espiritualtasunaz hitz egiteko gaur egungo jendartean. Elkargune espirituala (ekumenikoa: Laizismoa, kristautasunaren txingarrak, budismoa, Islama…) + lurraldetasuna + hizkuntza.
Olatz IbarretxeEuskozenoa Aro berrirako ikuspegiak. Mundu globalizatuan euskal nortasuna. Euskal berpizkunde urbanoa, nahasia, garaikidea. Diasporan, zer da nortasun hori? Etorkinak. Ertzetako identitateak, aniztasuna errealitatea da. Periferia (Araba adibidez), hizkuntzaz gain zer? Hizkuntza, sonoritate bereizgarria. Euskara mistoa, nahastuta, kaleko hizkera. Espiritualtasun berriak. Aktibismoa, ekologismoa. Zama kendu nortasunari, biziberritu, helduleku berriak (babeslekuak).
Debagoienean baino bizi naizen eskualdean lan egingo banu, Urola Kostan, edo Lea-Artibain, desagertzen ari den belaunaldi bateko arrantzaleei buruz idatziko nuke. Herenegun irratian adineko arrantzale batzuk elkarrizketatu zituzten, gaur egungo belaunaldiei buruz hizketan, gaztetxoen nekeen gainean zehazki. Elkarrizketatuek gaztetan ez zirela nekatzen esaten zuten, ez behintzat gaur egungo gazte nekatuek esaten duten moduan.
Nekea zer den deskubritzeko denborarik ez zuten izan, ziur aski, belaunaldi bateko gizon eta emakume horiek guztiek. Adibidez, argazkian agertzen den herriko Dimas eta Benita guztiek. Argazkia atera zuten garaiko horiek denek.
Eneko Barberenak idatzitako eta Pettik kantatutako abestia da Azken aetzaren balada. Azken artzaina. Azken almadiazaina. Azken mugalaria. Araozko azken ikazkina, Arantzazuko azken fraidea, Santa Anako azken lekaimea…
Astelehenean eta asteartean Arantzazuko etorkizunari buruzko uda ikastaro interesgarri batera joango naiz. Bidegurutze zoragarri hartan zer egongo da hemendik 15-30 urtetara, 500 urtetik gora duen santutegia hutsik geldituko denean? Erdigune espiritual haren hutsunea nola beteko dugu? Nekez topatuko dugu Penintsulan, edo Europa osoan, horrelako leku gehiagorik. Askoz gehiago, behintzat, nekez.
Arantzazutik oso gertu, Duru aldetik gora, Artzanburu mendia dugu. Benitaren tontor kuttuna ez dakit zein izango zen, baldin bazegoen baten bat. Dimasena bai, Artzanburu bera zen. Gizon dotore hura gogoratzeko gailur dotorea, nekerik gabe ezin dena igo. Baina goitik behera merezi duen nekea. Gugan bego.
Diasporan bizi ginenean urtero birritan etortzen ginen Euskal Herrira, uda pasatzeko eta Gabonetan. Lekeition udatiarrak ginen, urte osoan nolabait udaren zain egoten ginelarik. Urte ederrak izan ziren haiek. Orduko udetan, bestela, bageneukan ohitura bat: Hondartzara joateko moduko egunik ateratzen ez zenean, hodeitsua, freskoa edo euritsua, Lesakara joaten ginen, aitaren herrira. Hango izeba batekin egoten ginen, batik bat, eta berarekin batera misterio handi bat sumatzen nuen.
Asuntoa da izebak adineko osaba bat zaintzen zuela, Lesakan hor nonbait zegoen etxe zahar batean bizi zena, ezkutatuta. Ezkutatuta niretzat, noski, baina egia da solas egin gabeko kontuak zeudela hor airean. Dementziaren bat omen zeukan gizon hark, edo osasun mentaleko bertze zerbait. Jakinmin itzela pizten zidan, sekula ez nuen ezagutu senide hura.
Beran, halaber, dementziadun bertze senide bat geneukan, bisitan joaten ginena udako egun euritsu eta hodeitsu haietan. Tia Joxepa. Hain ezkutatuta ez zen bizi, inkluso behin edo behin ikusi ahal izan genuen. Ohean zegoen, eta burua erabat joanda. Txikitan beldurra ematen zidan, nahiz eta guri gailetak emateko arduratzen zen eta guzti. Gure amatxi ere, Pilar Iturria, dementziak jo zuen. Eta orain izeko Pepa, Leioakoa, momentuz nahiko egonkor dagoena.
Hau guztia kontatzen dizuet oso pelikula gomendagarria ikus-entzun genuelako lehengo egunean, “Memory”, Jessica Chastain (Sylvia) eta Peter Sarsgaard (Saul) aktore nagusiak dituena. Saulek dementzia goiztiarra du, eta Sylvia hasiko da berataz arduratzen zaintzaile moduan. Estigma handia dute biek ala biek, emakumea alkoholikoa baita. Gaixotasunen atzean pertsonak daudela ezkutatzen diguten estigma horietakoak.
Hain zuzen ere, maitasuna pizten da bi protagonista nagusien artean, Saulen familia aberatsak onartzen ez duen maitasuna, bateraezina omen Alzheimerrarekin. Ez da ahaztekoa beste film hura, “Still Alice”, Julianne Moore-ek interpretatuta, dementzia goiztiarra ere duen emakumearen rolean. Gai bera plazaratzen dute.
Beste klabe batean, “The Sessions” pelikula gogoangarrian sexua eta desgaitasuna uztartzen dituzte. Protagonistak beste gaixotasun mota bat dauka, baina hemen, fondoan, kontua ez da gaixotasunetan (estigmetan) gelditzea, bata edo bestea izan. Hemen kontua da pertsonak ikusi ahal izatea horien atzean, euren behar, desira, grina eta borondateekin.
Bihar, San Fermin egunean, hondartzara joateko moduko eguna ez da aterako, diotenez. Lesakara joanen gara beraz, aitaren herrira. Gezurra badirudi ere, zubigaineko dantza ospetsua ez dut sekula ikusi, eta bada garaia. Hango hilerrian, amatxi Pilar, abuelo Salva, aita eta ama lurperatuta daude.
Bakoitza gaixotasun batek eraman zuen bestaldera, guraso biak tumore gaizto mota banak. Egia da aurrera egiten ari garela eta minbiziak jada ez daukala lehen zeukan estigma hura, dementziekin ere hor nonbait. Baina osasun mentalarekin, oro har, gauza handirik ez dugu aitzinera egin. Eta bada garaia.
Master Cures Pal.liatives 2023-24. Ikasleok irakasleen eta teknikarien ordezkaritza batekin. 2024ko ekaina. Vic (Osona).
Azken hilabeteotan bloga gutxi atenditu ahal izatearen arrazoia hauxe da. 2023ko urrian ekin nion, azkenean, aspaldi luzean desiratutako asmoari. Familia kontuengatik ezinezkoa izan zen asmoa, hala ere, seme-alaba txikiegiak eta kokapen geografikoa urrunegia zirelako.
Bizitzan kontu garrantzitsuak laster edo berandu iristen dira, normalean. Deitu patua. Baina heldu da “Champions League” honetan jokatzeko aukera, eta pozik heldu diot abaguneari. Unibertsitatera itzultzeak gaztetzen badu ere, argi dago denborak markak lagatzen dituela, zurruntasunak. Eta 30 urte ingurukoek, benetako gazteek, beste freskura bat daukatela. Pentsatu nahi dut beteranook bestelakoak aportatzen ditugula, esperientzia hain zuzen ere. Eskarmentua deitzen dena.
Tarteka, estutasunak ere igaro ditut. Bizitza errealean bezala. Baina eguneroko bizitzan ez bezala, talde-lana izan da Master honetan behin eta berriz landu izan duguna, 55 ikasle inguruko ekipo honetan (ikus argazkia). Egunerokora eraman beharreko dinamika interesgarriak, bestela.
Eta Master Amaierako Lana, MAL famatua (gazteleraz eta katalanez, TFM). Honek orduak eta orduak eskatu dizkit, gustuko lekuan aldaparik ez dagoen arren. Ia-ia amaituta daukat, azken minutuak gelditu dira soilik. Hirukoitza izan da erronka, 3 dokumentalen ikerketa, 3 hizkuntzatan eginda. Aurreko astean, atariko aurkezpena egin ahal izan nuen. Epaimahaiaren ordez, ikaskideak, tutorea eta irakasle batzuk izan nituen aurrean, baita Vic-era ustekabez Zarauztik etorritako Maider eta Itziar ere.
Hurrengo asteetan tontorrerainoko tartea egingo dut, amaiera hortxe bertan dago. Irailean aurkezpena epaimahaiarekin, eta bakea. Aspaldiko egitasmoak aurrera eraman ahal izatea kontu ederra da. Eskertuta sentitzen naiz urritik honako bidelagunekin, baita 8.000ko honetara iristeko lagundu diguten luxuzko “xerpa” hauekin. Moltes gràcies! Namaste!!
Aspaldiko partez, dokumentalaren emanaldia izan dugu. Garai honetan oso sakabanatuta ditugu, eta batik bat Euskal Herritik kanpo gabiltza. Asteburu honetan hemendik atera gabe izan dugu, Sakanako herriburuan. Izarra tanatorioen eta Altsasuko mendigoizaleen elkartearen eskutik, Mikel Idoateren partez Garbiñe Petriati anfitrioi.
Maiatzaren 23an 16 urte bete dira Iñaki Ochoa de Olza hil zenetik, Annapurnako tontorretik gertu. Hortik abiatu ginen, alpinista nafarra gogoan. Irakurtzekoak dira haren aitak orduan idatzitako testua, egun hauetan berriro argitaratuak.
Gogoan izan genuen Xabi Ormazabal ere, asteburu honetan haren omenezko festa Urretxun egin dutelarik. 20 urte dira Xabi hil zela. Bizitza ospatu, oroimena oso presente edukita. Orainaldia eta iraganaldia uztartuta. Hori da MHHH-en hari nagusietako bat, hain zuzen ere.
Atsegina da solasaldietako bizipenak berritzea, aretoa utzi behar duzulako amaitu behar duzula jakitea, ziur aski publikoak apur bat gehiago geldituko zen arren. Txaro Otxandorena erizaina ikus-entzuleen artean egon zen, mendizalea eta Baltistan fundazioan ibilitakoa. Hango emakumeekin proiektu ugari aurrera atera ditu, eta horretan jarraitzen du.
Laurent Richard espeleologoa ere bertan egon zen, eta opari batekin itzuli nintzen etxera, berak idatzitako “Montañas embarazadas” liburuarekin. Lur azpiko munduak beti txunditu izan nau, kobazuloetan sartzea oso gustukoa izan dut txiki-txikitatik. Santimamiñen lehenengo aldiz sartu ginenean zerbaitek gatibatu ninduen betirako. Sekula ez naiz sartu espeleologoen moduan, neoprenoekin eta horrela, baina jarduera hau erakargarria suertatzen zait.
Lur gainean nabil ni, oraingo honetan Urbasa aldean. Urte hauetan Aralarren bereziki, baina baita Andian eta Entzian ere ibili izan naiz. Urbasa da ezezagunen dudana, eta larunbatean paraje berriak ezagutu ditut, aspaldiko lagun batzuen konpainia bikainean.
Jaungoikoa hil eta gero, mundu berri batean sartu gara. Denbora gutxian, 30-40 urtetan. Historiako fase garrantzitsua eta interesgarria bizitzen ari garela esan dezakegu. Gure Herri txiki honetan bereziki kontraesankorra da egoera.
Asteroko ariketa gomendagarria da Jose Maria Pastor irakurtzea. Gaurkoan: “Garapen bitxia izan dugu gurean. Elizak gurtzetik elizak erretzera pasatu gara —zentzu metaforikoan ari naiz—. Mutur batetik bestera bi belaunalditan. Horretan ere ez gara normalak. Euskaldun fededun leloa gogorarazi digu Pruden Gartziak bere liburuan. Halaxe da: euskaldun dogmadun, alde batetik edo bestetik. Jon Sarasuak gizartean eta bertsolaritzan izan den bilakaerari buruz hitz egin du. Ba al da bertsolari fededunik? Seguru. Izango ez da, ba!“. Euskaldun dogmadunak, orain dogma berriekin: Kirola, osasuna, hizkuntza bera (gutxitua edo besteak), ideologia, postmodernotasuna bera…
“Arantzazu. 36 zm, 5 mende, herri 1” dokumental bikainean ederto jasotzen dute Kristautasunaren gainbehera, Arantzazuko santutegiaren kasuarekin. Eta, aldi berean, Espiritualtasunaren garrantzia. Hil dugun Jaingoikoak utzitako hutsunearen aurrean egarri eta behar espirituala, gero eta nabarmenagoa dena. Ekialdeko erlijioen elementuak harrera ona daukate, heldulekuen bila gabiltza, fede berrien bila.
Pruden Gartziaren liburuan ere (argazkian) pasarte batzuk irakurri ditzakegu gai honi buruz, ikuspuntu nagusia historiko eta politikoa den arren.
Zerua eta lurraren arteko eremu honetan jarraituko dugu, bitartean. Lurrean etzanda, zerutik urrun, Ruper Ordorikak kantatzen duen moduan. Edo zer dakit nik nola.
Mendi Filmen estreinatu zutenean ez nuen ikusi, eskerrak orain Primeran plataforman ikus-entzungai dagoen. WOP (Walk On Project) egitasmoari buruz ere hainbatetan entzunda neukan, baina familia hau pixka bat hobeto ezagutzeko aukera eman dit dokumental labur honek: Jontxu, Mikel eta Mentxu. Eta gaixotasun neuroendekatzaileen inguruko fundazio oso bat.
Dokumentala garbia da, mezuak ondo josita eta protagonistak elkarrekin lotuta agertzen dira: Juanjo San Sebastián, Alberto Iñurrategi, Juan Vallejo, Mikel Zabalza, Didac Costa, Nives Meroi, Romano Benet eta Reteria Mendieta senitartekoak.
Nahigabeen aurrean amore ez ematea, erresilientzia lantzea, taldean lan egitea, soka-taldean, familian ala bizitzako beste edozein arlotan. Ametsak gauzatzen saiatu. Heriotzaren beldur ez bizitzea, bizitzaren beldur ez egotea. Egiten duzuna maitasunez egitea, adiskidetasunez, txeraz.
Eta borrokatzea… Hemen zalantzak agertzen zaizkit. “Minbiziaren aurkako borroka”, “lehenengo lerroan” jardutea. Pandemian hainbeste erabiltzen zen hizkuntza belikoa, soldaduak baino erizainak eta sendagileak izanda. Honi buruz blog honetan behin baino gehiagotan hitz egin dugu. Borrokatu bai, baina perspektiba galdu barik, mugak onartuz, bizitzaren mugak, Medikuntzarenak. Itxaropen faltsurik gabe.
Medikuoi sarritan tokatzen zaigu berri txarrak ematea, “gaiztoaren papera” egitea, “festa zapuztailea” izatea. Eta sarritan okertzen gara, hala da. “Medikuek hiru hilabete biziko zela esan ziguten eta 17 urte igaro dira”. Horiek ere gertatzen dira. Baita pentsatutakoa baino lehen gaixotasunak okertzea ere. Gaixo bati zenbat denbora gelditzen zaion galdetuta, ohikoa da erantzun argirik ez ematea honengatik.
Esperientziarekin, ibilbide profesionala luzatzen den heinean, pazienteak eta pazienteak ikusi ondoren, hala ere, senak gero eta gutxiago huts egiten du. Eskalak erabiltzen ditugu, kasu bakoitzaren faktoreen azterketa egiten dugu, eta kalkuluak egiten ditugu, familiek edo gaixoek eurek eskatuta. Eta jakin behar hori nolabait asetzen saiatzen gara. Norberaren planak egin ahal izateko, prestatzeko, antolatzeko.
Pronostikoak egitera arriskatzen gara. Pazienteak bizitzen arriskatzera animatzen ditugu. Azken bidaia hori egiteko, bazkari hori, topaketa hori. Egiteke gelditu diren kontu horiei aurre egiteko. Azken momentua arte bizitzera arriskatzeko.
Abestiak dioen moduan, “orekak ez du balio lurrean zaudenean”. Arrastaka zaudenean, alegia. Beste muturrean.
Gustura handiz leitu dut Jasone Osororen liburua (ikus azala argazkian), oso gustura. Gorka Urbizu, Joxemari Agirretxe “Porrotx”, Eneko Atxa, Izaro Andres, Harkaitz Cano, Eva Domingo, Maider Egues, Jon Garaño, Aizpea Goenaga, Markel Irizar eta Itziar Ituño elkarrizketatu zituen, eta atalka aztertu ditu erantzunak, gaika, bere bizipenekin osatuta (Jasonerenak) eta beste pertsona batzuek esandakoekin. Liburutegian eskatu, ez baduzu irakurri, edo liburudendan erosi. Zalantzarik ez izan.
Arrakasta. Ondo kudeatu beharrekoa, porrota bezala. Euskeraz, lekuz bi letra aldatzea besterik ez da behar batetik bestera pasatzeko. Arrakasta, arrastaka. Eta bizitzan horrela da, une batean goian zaude, eta bestean behean. Gurutzetako ospitalean izan nuen lankide batek sekula ahaztuko ez dudan gauza bat esan zidan: “Sarritan, domina ipini dizun pertsona berak, aurrerago, kenduko dizu”. Horrela da.
Gogora etorri zait dokumental zoragarri bat, pelikula bera eta “makingof”-a dira liluragarriak. Eta ikaragarria zuzendari eta gidoigilearekin gertatu zena: Malik Bendjelloul-ek berreskuratu zuen ahanzturatik Sixto Rodríguez musikariaren istorio harrigarria. Lehenik eta behin musikaria bera topatu AEBetan, hilda ez zegoela jakin ondoren. Topaketa grabatu, berarekin Hegoafrikara bidaiatu, herrialde hartan zein nolako arrakasta izan zuen deskubritzea, kontzertu bat ematea. AEBetan oihartzun txikia izan zuen musikaria bera Hegoafrikan oso mirestua izan zen, Rodriguezek berak jakin barik. Haren herrialdean “loser” bat, Hegoafrikan Jainkoaren pare.
Baina Bendjelloul-en istorioa ere ezagutzeko modukoa da: Suedian jaioa, aita aljeriarrarekin. Ikus-entzunezkoak ikasi eta telebistan hasi zen lanean. “Searching for…” izan zen bere lehenengo pelikula, zuzendari moduan. 2012an estreinatu eta 2013an Oscar Saria irabazi, baita arrakasta ekonomikoa lortu ere. Sputnik-en moduan goi-goian unibertsoan. 2014an, hala ere, bere buruaz beste egin zuen, depresioak jota. 36 urte zituen.
Oso kasu dramatikoa da, musika eta zinemaren munduan askotan errepikatu dena. Hor ditugu 27koen klubarenak.
Orekak salbatzen gaitu azkenean, Gorka Urbizu bat, Itziar Ituño, Izaro, Porrotx… Orekak balio baitu hala lurrean nola zeruan zaudenean.
