Kategoria: Mendian hil Hirian hil

1950eko hamarkadatik aurrera, Burgosko probintziatik jende ugari iritsi zen Urolako eskualdera, Legazpi, Zumarraga eta Urretxura. Industriak erakarri zuen Ebro eta Dueroko ibarretatik ehundaka familia, bereziki Patricio Etxeberria eta Esteban Orbegozo enpresarien lantokietara.

Ondoko ibarrera heldu zen, bestela, Jesus Valle, Burgosko Merindadeetatik, duela hamarkada batzuk. Arrasaten bizi izan zen denbora luzez, eta bertan ezagutu ginen, haren bizitzaren amaieran. Oso gaixorik ere, amaitu arte bizi gaitezke, berak egin zuen moduan. Laupabost hilabete luze igaro zuen Jesusek haren herrian, eta bakarrik bukaera-bukaeran Debako ibarrera itzuli zen. Honi eta beste kontu batzuei buruz solastatu ginen Radio Valdivielson Jesusen suhia zen Jokin Garmilla eta biok*.

Medina de Pomar herrian egon naiz aurreko asteburuan. Gipuzkoa eta Burgosen arteko lotura gorpuzten duen Jesus Oleagak antolatu zuen MHHHen emanaldia, Ateneo Café Universal ederrean. Beti ez du merezi izaten kotxea hartzeak eta ez dakit zenbat kilometro egin ordu apur batzuk bakarrik egotearren leku batean. Aurreko ostiralekoak merezi izan zuen. Jendea hurbildu ez ezik, geroko solasaldian aktiboa ere egon zen, nagusiki maskulinoa zen publikoa (Jesus Valleren alaba bat ere tartean). Juanjo San Sebastián ere etortzekoa zen, baina beste baterako laga beharko dugu, Villasana de Mena udazkenean bisitatzen baldin badut. Burgos hirian egin nuen Euskal Herritik kanpoko lehenengo emanaldia iaz, nire jaiolekuan, eta oso pozgarria zait probintziako periferian ere aurkezpenak ateratzea.

Gipuzkoara bueltan, Medinakoaren hurrengo egunean, hasieran aipatutako Urola Garaian neukan hitzordua. Koronabirusak lapurtutako bizitza pasarteen artean, Xabi Ormazabal “elurretako lehoinabarra”-ren omenezko Mendi Festa egon da azken urte bi hauetan. Eta asteburu honetan aurrera atera ahal izan dute, betiko formatuan, Xabiren familiak eta lagunek. Bizipoza Urretxun. Harrigarria da Xabi eta Andoniren amak prestatutako janari kopurua, zenbat pertsona izango ginen bazkaltzeko, 120? Edo agian ez hain harrigarria, Andoni Ormazabal ezagututa. Jabier Baraiazarrak ondo laburbildu zuen: “Nolako egurra, halako ezpala”.

Urola aldean, zapore gazi-gozoa gelditu zitzaidan Zumarragako ospitalean lanean eman nituen bi urte haien ostean. Profesionalki inoiz bizi izan dudan unerik txarrena pairatu nuen, alde batetik, behar bezala salatu ez nuen mobbing egoera jasan eta gero. Bestetik, zorionez, beti dago ezagutzea merezi duen jendea, lankide onak. Oraindik ere harremana mantentzen duguna, Gorka, Asier, Josune edo Edurne bezalakoak. Gogoratzekoak diren kasuak, pazienteak eta senideak. Leku ederrak, Irimo, Samino, Izazpi… Medikuntzatik kanpo hainbat kontu partekatu dudan Oihana bezala (Burgos-Gipuzkoa lotura berriro ere). Eta, jakina, azken urte hauetan bidean topatutako Andoni Ormazabal “Bizipoza” bezala.

*Elkarrizketa entzuteko sakatu hemen (gaztelaniaz).

Bitxia da zementua deitzeko beste izena, porlana, ingelesezko Portland horretatik datorrena. XIX. mendeko amaiera eta XX. mendeko hasiera artean martxan ipini ziren oso ezagunak diren Lemoako lantegia, Olatzagutiakoa edo Añorgakoa.

Azken honekin lotuta, gaur egun Rezola Museoa martxan dago, eta bertan MHHH dokumentalaren emanaldia izan dugu pasa den ostegunean. Añorga Kultur eta Kirol Elkartea-k antolatu zituen proiekzioa eta solasaldia, aurten euren 100. urteurrena ospatzen ari direlarik. Mendeurrenaz gain, hilabete honetan bertan Hiritar Merezimenduaren domina jaso dute Donostiako Udalaren eskutik.

Ekitaldi berean Bidegin elkartearekin bat egin zuten, Izaskun Andonegi eta taldekideak sarituak izan direlako. Bidelagunen zoriona nirea ere bada, pozik hartu nuen albistea. Izan ere, osteguneko solasaldian azpimarratu genuen zein garrantzitsua den publiko orokorrarentzat dolua zer den jakitea, ez garela porlanezkoak jabetzea. Nola jorratu behar dugun, noiz eskatu behar dugun laguntza, eta zein lan ikaragarri handia egiten ari diren Izaskun, taldekideak eta ataka latz hauetatik igaro eta orain beste pertsona batzuei laguntzen ari den jende guztia.

(Bitxikeria moduan, pasa den eguenean, urtarrilaren 27an, dokumentalaren bi pase egon ziren. Bata 19:00etan, Añorgan, eta beste bat 20:30etan non eta Ourensen! Azaroan han egin genuen aurkezpenaren ostean etorri da bigarren hau, Padre Feijóo zineklubean izandakoa, Club Alpino Ourensán elkarteran eskutik. Egun berean bi leku ezberdinetan emanaldi bana izatea sekula ez zaigu gertatu, gainera hemen eta EHtik kanpo aldi berean, ez MHHHekin, ezta AH edo SBrekin ere).

Zorionak Añorga KKE beraz, bi arrazoi handirengatik. Zorionak Bidegin lagun maiteak. Gora bizitza!

Abenduan urte bat bete du “Mendian hil. Hirian hil” dokumentalak. Mendi Film zinemaldian Bilbon aurkeztu genuenetik, 2020ko abenduan, 80 emanalditik gora egin dugu. Debagoienean sortutako pelikula izanik, bertan eskualdean egin genituen lehenengo proiekzioak. Gogoratzen eta omentzen ditugun pertsonen artean Mikel Crespo egoteak zerikusi handia zeukan Arrasaten eta Aretxabaletan jasotako erantzun beroarekin, ez dago zalantzarik horretan. Haren familia aurkezpen batean baino gehiagotan egon izan zen hasiera hartan, eta 2020an ezinezkoa izan bazen ere, 2021eko ekainean “Bizir Eguna” aurrera ateratzea lortu zuten lagunek eta senideek pandemiaren erdian, Kurtzebarri ingurune ederretan.

Orain arte, proiekzio osteko  solasaldietan behin baino gehiagotan atera den puntua oraintxe aipatutakoa da: Aretxabaletan bezala, gai izatea gogoratzeko, omentzeko eta, aldi berean, bizitza ospatzeko. Horixe da pelikula honen mezu nagusietakoa. Gainera, Cresporen koadrillaren kasuan, bereziki pozgarria da 20-25 urteko jendeak heriotzaren aurrean horrela jokatzea. Pozgarria da zinez.

Badakizuenez, Arteman Komunikazioarekin egindako hirugarren lana da hau, doluaren prozesuei buruzkoa. Aurreko bi proiektuetan ere ibilitako Josu Txintxurreta izan dut bidelagun, orain ezagutu dudan Eider Ballinarekin batera. Eurek egin dute pantailan isaltzen den ikus-entzunezko magia. Niretzat, behintzat, oraindik magia baita.

Musikari dagokionez, soinu-bandak aipamen berezia merezi du, Eñaut Zubizarreta prototxelistak propio egindakoa. 2021eko otsailean argitaratu zituen bertan entzuten diren sei abestiak, Gernikako Forbidden Colours diskoetxearekin. Interneten topatuko duzue diskoa.

Ibilbide honetan, Gipuzkoa izan da, alde handiz, gehien bisitatutako lurraldea hamabi hilabete hauetan. Emanaldien erdia bertan egin dugu, egondako udalerri guztien erdia gipuzkoarrak dira. Eskualde guztietan egon gara gainera, dagoeneko. Bizirik dago mendizaletasuna bertan, baita hizkuntza ere. Gogoratzeko moduko solasaldiak izan ditugu, denen artean Ordizikoa azpimarratuko nuke, baita Donostiko hura ere, Principe zinemetan egin genuena. Zarauzkoa oso berezia izan zen, bizi naizen herria izateaz gain, bertakoa zelako dokumentala eskaini diodan pertsona.

Nafarroan, Iruñeaz aparte, Bortzirietan bi herritan egon gara, Lesakan eta Arantzan. Lehendabizikoak, arlo pertsonalean, esanahi handia izan zuen. Izan ere, aita, ama, amatxi eta abueloa bertan lurperatuta ditut. Hiriburuan, bestela, Mendi Tourra guztiz arrakastasuagoa izan zen. Bi saio eskaini genituen arratsalde berean, eta bigarrena bikoitza izan zen, bi aretotan sartu behar izan zenez jendea. Itzela. Borobiltzeko, Izaban udako emanaldi ederra izan genuen, aire librean. Eta bertan errepikatuko dugu abenduan, mendi zinemaldi batean.

Bizkaian, Bilbon estreinatu ostean, Golem zinemetan egon zen kateleran astebetez, Alondegian. Bestela, Durangaldea izan da eskualderik ibiliena, diferentzia handiz. Bertan Zaldibar, Iurreta eta Mallabian egon gara, eta laugarren udalerria Berriz izan da, hilabete honetan.

Araban, Gasteiz eta Aramaioz gain, Aiaraldeko bi udalerri nagusietan egon izan gara, Amurrio eta Laudion. Eiderren herrian arrakasta erabatekoa izan zen, harrera ezin hobea. Gasteizko Mendi Tourra ere jendetsua eta bizipozgarria suertatu zen.

Hain zuzen ere, nabarmentzekoa da Mendi Filma eta gero Aitor Elduaien eta taldeak egiten duten lan fina, Tourrarekin. 10 saiotan egon gara eurekin, eta antolakuntzaren aldetik eta trasmititzen duten guztiarekin benetako plazerra izan da. Oso eskertuta.

Euskal Herritik kanpora ere irten izan gara, lehenengoa apirilean Burgosen. Bigarrena, modu birtualean, Brasilgo Mostra Filmes de Montanha jaialdian izan zen, irailean. Azaroaren hasieran,  on-line izan ginen Mallorcatik antolatzen duten “Dando vida a la muerte” jaialdian, era presentzialean hemen Gipuzkoan egon ginelarik.

Azaroan, azkenik, Katalunian egon ginen Torelló Mountain Film Festival-eko sekzio ofizialean, Estatu mailan mendi zinemaldirik beteranoena dena (aurtengoa 39. Edizioa izan da). Bilbokoarekin batera, festibal nagusietakoa ere bada. Galizian ere, Lugo, Allariz eta Ourensen proiektatu dugu dokumentala asteburu luze batean, eta mendizaletasuna han ere indartsu dagoela ikusi dut.

Debagoienean, bi herri handi gelditzen zaigu bisitatzeko. Abenduan Oñatin egon gara, azkenean, beste plaza eder bat izan da. Eta Bergaran, 2022ko hasieran emango dugu, heriotzaren inguruan prestatzen ari diren jardunaldi interesgarri batzuetan txertaturik. Datorren urtean aurtengo erritmoarekin ez garela ibiliko bistan da, baina orain arte izan ez garen toki batzuetan izatea da erronka. Pandemiak baldintzatu gaitu neurri handi batean aurten, zaila da jakitea zer datorren, baina esperantzara kondenatuak gaude.

Amaitzeko, erantzunik gabeko galdera batekin gero arte esango dizuet. Izan ere, behin baino gehiagotan egin didaten galdera da: “Hurrrengorik?”. Zeozer badago, baina momentuz hortxe lagako dugu.

Eguberri on!