Joxefe Diaz de Tuestak oso zuhaitz esanguratsua aukeratu du argitaratu berri duen “Bestaldetik etorriak” liburuaren azalerako: Udalatxen magalean dago, haizeteek erabat makurtuta baina zutik. Sinbolismo handikoa, SB obra eszenikoaren kartelean ere erabili genuena (argazkian).
Estetikari dagokionez, zuhaitzak orokorrean elementu bisual garrantzitsuak lan honetan, eta behe-lainoak, udazkena eta negua. Hilda eta bizirik daudenak elkarren ondoan. Hemengo mundua eta bestaldea beti lotuta. Laneko istripuen, istripu zerebrobaskularren edo bestelako gaixotasunen ondorioz erdi hemen erdi han egon diren 19 oñatiarren bizipenak irakur ditzakegu, filtro eta artifizio barik, natural: Iñaki Igartua, Koldo Zumalde, Serafín Aparicio, Lourdes Azurmendi, Jose Ramon Azkoitia, Miguel Angel Gomez, Juan Carlos Nogueira, Nikolas Etxeberria, Joseba Azkarate, Jose Ramon Olalde, Roberto Moreno, Amaia Villar, Javier Clemente, Reyes Elortza, Algimiro Jiménez, Pedro Berrocal, Migel Angel Aldekoa, Anton Azpiazu eta Josu Egaña.
Kontrazalean, irakurri dezakegu misteriorik ez daukatela liburuan jasotzen diren testigantzek, norberak bilatzen diona baino. Nire kasua da, misterioaren bila ibili naiz liburua irakurtzen. Baita topatu ere. Egia da protagonista bakar batek deskribatzen duela bizitakoa osagai ezagunekin (tunela, argia “ta abar”eta horiek gauza guzti horiek”). Baina espiritualtasuna ardatz handietakoa da, ukatutakoa eta onartutakoa. Protagonista batek baino gehiagok erlijiotik at aurkezten dute euren burua, aldi berean misterioa modu batean edo bestean onartzen: “Ez naiz sinesduna baina…”; “Amak asko lagundu zidan, asko, eta haren animo eta otoitzek ere bai”; “Nik sinesten dut badagoela hor zeozer”; “Sinesten dut gure ondoan egon direnak eta orain ez daudenak nonbait daudela”; “Momentu horretan ez dakik berbetan zinekin habilen, baina, hala ere, esaten dok, itxoin egik pittintto bat, e!”; Edo François Mitterrand-en hitz horiek (“Heriotza intimoa”), liburu honetan islatutakoak: “Badago materia ez den beste zerbait, arima edo izpiritua edo kontzientzia deritzona. Horren betikotasunean sinesten dut”; Eta ondarea lagatzeko beharra edo nahia: “Jendeak oroitzapen ona eukitzea nitaz, horixe da nire azken helburua”.
Heriotzari beldurra galdu izana da beste elementu bat pertsona batek baino gehiagok aitortzen dutena. Eta, iritsiko denean, modu azkarrean eta sufritu barik hel dadila desio dute, James Joyce-ren “Ulises”-en pasarte horretan jasotzen den moduan, Joxefek hautatutako horretan.
Bitartean, Lori Thompson bidelagunak saio mamitsua eta erabat gomendagarria eskaini zigun aurreko astean. Heriotza mugako esperientziak (Experiencias Cercanas a la Muerte – ECM, Near-Death Experiences – NDE) hartu zuen gaitzat, lehenik eta behin zehaztapen garrantzitsu bat egiten, gazteleraz “situación vital comprometida” direlakoak eta ECM-ak desberdintzen. Ziur aski, Joxeferen liburuan jasotzen diren gehien-gehienak bizi egoera larri estu haiek izango dira, heriotza mugako esperientzia zehatzak baino.
Lorik Raymond Moody-rekin hasi zuen (“Reflections on Life After Life“…): ehundaka pertsona elkarrizketatu zituen 6 urteetan zehar, ingelesezko NDE kontzeptua zabaldu zuen (edo OBE – Out-of-Body Experiences). Beste sinonimo bat gehitu du Sam Parnia-k: Recalled Experience of Death (RED). Hauen guztien azpian, bihotz geldiketak (haietatik %11-23an deskribatuta dago), bihotz kirurgiak, elektrokuzioak, konorte galerak, koma egoerak, istripu larriak, shock septikoak, buruko traumatismoa, buruko odol-jarioak, itotzeak daude nagusiki.
Amankomuneko faktoreen artean, hauexek identifikatu ditu Lorik: Adierazezina (“inefabilidad”) edo bizitakoa deskribatzeko hitzik ez topatzea; Bake sentsazioa; Muga batera iristeko bizipena; “Hil da”, “hilda dago” eta horrelakoak inguruan entzutea; Tunela eta argitasuna amaieran; Gorputzetatik kanpo egotearen sentsazioa, beste leku batetik (goitik) begiratzearena; Izakiekin topaketak (hildako pertsonekin, ‘argiaren izakiak’); Bizitzaren berrikuspen azkarra; Heriotzari beldur gutxiago (Joxeferen liburuan ere bilduta); Bizitzaren aldaketak esperientzia hauetatik aurrerantzean, espiritualtasun handiagoa; Bizipen oso errealak, ametsak ez direnak.
Lorik Gordon Gatch izeneko gizonaren kasua kontatu zuen, ikaslea zelarik ezagutu zuena 1980 inguruan, Bigarren Mundu Gerran soldadua izan zena. Platon-en “Errepublika”-n jasota dago “Er-en Mitoa” delakoa, soldadu bat esnatu zena bere gorputza erre behar zutena baino lehen.
Tibeten, “delogs” deitzen dira XII. mendetatik idatzita dauden testigantzak, hilda egon direnak ordu edo egun batzuetan eta itzuli direnak mundura (antza denez, badaude beraz horrelakoak). Lorik lehengo egunean komentatu zuen moduan, pasadizo edo bitxikeria hutsak baino gehiago dira, anekdotak baino datu zientifikoak dira, milioika pertsona munduan (besteak beste, Javi Aramendia bidelagun tolosar-donostiarra, edo Martina Novatsky, “Volver aquí”). Kontuan ez hartzea ez litatzeke jarrera zientifiko egokia izango. Umeengan ere deskribatuta daude, eta dirudienez horrelakoak bizi dituztenek heldutasunera lehenago iristen dira eta sormen gaitasun gehiago garatzen dituzte. Pertsona batek baino gehiagok partekatutako bizipenak egon daitezke halaber, lotura emozionalak direla eta. Kontzientzia egoera bereziak dira (burmuina da, ala beste zerbait?). Eta beste galdera bat, zergatik pertsona batzuk eta beste batzuk ez?
Beste ikertzaile batzuen zerrendan, Pim Van Lommel, Bruce Greyson, Susan Blackmore, Jeffrey Long, Kenneth Ring, Peter Fenwick eta P MH Atwater. Eta gehiago irakurtzeko: “El límite” (JM Gaona, 2015), “Transcendet Mind” (I. Baruss & J. Mossbridge, 2016) eta “La superconciencia existe: vida después de la vida” (M. Sans Segarra, 2024).
Mila-mila esker Joxeferi eta Loriri.
(Eta zorionak Goienari, 25 urte zoragarri hauengatik).
