Xalbador

-n -kargitaratuta
Erantzun

Azken bidea. Etxezaharreta. Indarra.

Oso liburu berezia da. Bere hartan harribitxi bat, urte luzez nirekin mantendu nahiko nukeen horietakoa ostegunez etxera iritsi zitzaidan arren. Karrikiri da euskarazko liburuak erosteko leku onenetakoa eta nire erreferentziazko lau liburu dendetako bat. Lautik hiru Iruñean egotea bada zerbait.

Lucien Etxezaharretak kontatzen du Xalbador azken bidean (Maiatz, 2016) liburuaren hitzaurrean Parisen zela Xalbadorren heriotzaren berri eduki zuenean. Eta hura zenez harentzat munduko poetarik onena, eta bere heriotzak eduki zuen sona apalak penatuta, trena hartu eta Euskal Herrira bidaiatu zuen biharamunean Urepeleraino bertaraino, Xalbadorreneraino, iristeko. Argazki kamera soinean zeraman Etxezaharretak.

Liburuan dokumentatzen dena da Xalbadorren gorpuaren azken bidea, etxeko beilatik elizara, elizatik kanposantura. Orriko argazki bana, zuri beltzean, letra italikoz Xalbadorren bertso pasarteak eta letra arruntez egilearen iruzkinak. Irudietan gizonak ageri dira, batez ere gizonak, oso zaila delako emakumerik bertan aurkitzea ia 35 orrialde pasa arte, nahiz eta ageri den emakume bat, senideren bat ote, den libururuko estanparik indartsuena. Dotore doaz denak, gaur egun joan ohi garena baino dotoreago behintzat bai, serios eta penatuta.

Hain da soila liburua, hain biluzia, biziki ederra dena. Argazkilari amateur baten jarduna da zerbait handiari emana. Momentu bat hatz artean atxiki nahia, zerura airatzen den puxika balitz bezala.

Erosi, hartu, uzteko eskatu. Erosoen zaizuena. Baina lagundu Xalbadorri bere azken bidean.

Bosforoa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Sonmez. Labirintoa. Memoria.

Idazle kuttuna du Nazioarteko PEN Klubeko Lehendakaria den Burhan Sönmez erbesteratu turkiarra. Herri txiki batekoa jaiotzaz, ahozkotasun kurdo eta turkiarrak blaitzen du bere obra, bereziki blog honetan iruzkindako Istanbul, Istanbul eta detaile hau ageri da ere bere azken lana den Laberint (Somnez 2019, Xavier Gaillard Plak katalanera itzulia, Periscopi 2022) nobelan. Erbestea, memoria, mina eta laguntasuna dira besteak beste Sönmezen lanetan ageri direnak.

Nobela honetako protagonistak, Boratin gazteak, bere burua bota du Bosforoko zubitik behera. Mirariz zauri arinekin atera zuten itsasotik baina memoriarik gabe. Mediterraneoak jan dizkio oroitzapen dena. Ordutik amnesia kapritxosoa du, ez baita akordatzen nor den edo bere arrebaren aurpegiaz, baina datu historikoak gogoan ditu. Lagunak alboan dituela, batez ere berak lideratzen zuen (duen?) blues taldeko kideak, ahaleginduko da memoriarik gabe bizitzen oinazeak eta galdera terrible baten itzalak, badaki bere burua zubitik bota duena baina ez zergatik, pertsegitzen duen bitartean.

Kritikaren batean irakurri dut Istanbul dela liburuko pertsonaia. Izan liteke, bada hiri baten gainean eraikitako hiria, zein hiri ez da hori?, baina kristautasunetik islamera edo alderantziz jauzi egin duten lurraldeek badute zera berezi hori. Zapaldu nahi bat irabazleena eta ezabatu nahi den horren betiereko itzulera. Ez dakit Granadan denbora eman duzuen. Edo Kordobako kaleetan galdu. Ba hori, iragan gabe ez da erraza aurrera egitea.

Marxek zioen, bukatzeko, hildakoen zamak zapaltzen gaituela. Arnasik gabe utzi. Boratinek nahiko luke joan bere Anatolia penintsula erdialdeko herrixkara, arreba eta iloba bisitatzera, baina ezin du. Indar ezezagun batek oztopatzen dio bisita gazteari, egileari herrialdera itzultzea oztopatzen dion gisara. Bitartean Bosforo itsasertzean jardungo du batak, pertsonaiak, Mantxako Kanalaren ertzean besteak, idazleak, iraganik gabe bata eta aberritik egotzia bestea.

Belar printza

-n -kargitaratuta
Erantzun

Keum Suk Gendry-Kim – Korea – Belar printza batean

(Kontuz, spoiler arrastoak ditu).

Irakurria dut Una mujer en Berlín, anonimoa dena. Primo Leviren trilogia. Goethe Dachauen, Nico Rostena. Joseph Conraden Ilunbeen bihotzean. Eta beti eduki dut prest analisirako esaldiren bat, iruzkin abiapuntu bat. Zerbait.

Oraingoan ez dut jakin egun askoan zer esan Keum Suk Gendry-Kimen Hierba (Reservoir Books 2022, Joo Hasunek itzulia, originala koreeraz 2017an argitaratua) komikia irakurri ondorenean. Kointziditu du gainera obra irakurri izana hedabide eta batez ere sareetan meritokraziari buruzko eztabaida antzu, gaizto eta sugekara baten erdian.

Lee Ok-Sunen bizitza da egileak komikira daroana. Eskolara joatea ukatzen dioten neskatilaren historia, gurasoek eurek lanerako saldu eta esplotatzen dutena, japoniarrek sexu esklabu gisa baliatzen dutena egunero dozenaka soldadurekin oheratzera behartuz. Terriblea da neskatxa guzti horiei egin zietena eta zer gutxi hitz egiten den Japoniak egin zituen basakeria horiez! Eta bukaeran, kontakizunaren bukaeran, bere gobernuak akordio ustel baten ondorioz saltzen duen atsoa da Lee Ok-Sun.

Komikia are ilunagoa balitz, protagonistak min eman ziotenekiko gorrotoa balu eroangarriagoa litzaidake irakurketa. Ez ditu maite min eman ziotenak Lee Ok-Sunek, hori ez, baina ez dut uste gorroto dituenik ezta. Izan ere duintasuna dario istorioari, eta mina, mina tonaka, eta horrek are gogorragoa egiten du ezer txarrik egin ez eta gosea umetatik ezagutu zuen neskatilaren zorigaitzeko patua. Meritokrazia diote gero batzuek.

Obrara itzulita, uste dut egileak eginikoak balio handia duela, epilogoan kontatzen baitu nola hainbat ahalegin ziren bera baino lehenago hau kontatzen eta ez zuten lortu. Ez baitu soilik kontatzen, ondo kontatzen du, iluntasunean eta errazkerian erori gabe. Aipatu dudan kontatze ona horren adibide da japoniarrek gerra galdu eta sobietarrak datozenean nola marrazten dituen hauek. Hain pintzel trazo sinpleaz nola adierazi litekeen hainbeste! Sobietarrak askatzera datoz, baina askapen bidea doilorkeriaz beteten dute. Gerrak ez du emakume aurpegirik akaso, baina emakumeei aurpegi okerrena erakusten die.

Nire kasuan pastelaren ginda, katalanek esango luketen moduan, familiak behin emakumearen iragana ezagututa Lee Ok-Suni emaniko tratu ankerra da. Giza kondizioa zer den.

Magia

-n -kargitaratuta
Erantzun

Patua. Trenak. Swift.

Nire autore gogokoenen artean, zalantzarik gabe, Graham Swift da gustokoenetakoa. Haren Last Orders mundiala izugarri gustura irakurri nuen, baita The light of day eta azkeneko Mother’s day. Irakurri dudan bere lanetan azkena, 2022an bertan Anagramak argitaratutako Bueno, aquí estamos (Originala Here we are 2020koa, gaztelaniara Antonio-Prometeo Moyak itzulia) zeharo gomendagarria da. Ez akaso lan borobil-borobila delako, baina bai pertsonaia eta detaile zoragarriak dituelako.

Trama hiruki bat da, klasikoa. Ikuskizun berean lan egiten duten hiru artista gazteren arteko hirukia.

Batetik Ronnie magoa dago, artistikoki Pablo Handia izena duena: Londresko langile klaseko haurra, aitaren absentzia sufritzen du, amarekin harremana ez da erraza eta da biziki sentibera. Ronnie, Ingalaterrako beste hainbat haur bezala, Bigarren Mundu Gerrako bonbardakengandik babesteko landa eremura bidaltzen du amak. Ekintza horrek emango dio Ronnieri aberastasuna eta albi berean dilema: bi familia ditu, hain gozo hartzen baitute Evergreneko harrera baserrian, eta horrek zalantza pizten dio bihotzean.

Bestetik dago Evie, mago laguntzailea, amak artista izateko audizioz audizio zeramana baina ahots txar bezain hanka politen jabe dena. Ronnierekin hitzartuko du ezkontzea, prometitu da, eta eraztun dotorea darama hatzetan hori frogatzeko. Nobela hiru ahotsetara narratzen bada ere, Swiftengan ohikoa da teknika hori, bukaeran Evieren ahotsa da entzungo duguna batez ere. Ez da ahots garbia berea.

Bukatzeko Jack dago, pikaroa, Ronnieren laguna eta aurkezle talentuduna. Jackek publikoa irabazita dauka, badaki nola eraman saio bat arrakastatsua izan dadin eta neskazale porrokatua da.

Horrela kontatuta ez dirudi zera handirik denik. Baina gero, ai gero, detaile txiki eder askoz osatzen da: esate baterako Ronnieren bizitzan, zeharo maiteminduta nauka pertsonaiak, trenek betetzen duten rol tragikoa. Edota erabaki bakoitzak eragiten duenaren jabe nola egiten diren pertsonaiak hain modu nabarmenean. Sentiberatasuna eta pertsonaiekiko errespetua da Swiftek ereiten duena orri bakoitzean. Eta adi, ez da nobela hunkibera, hunkiberatasunaren aurka ezer ez dudan arren: nobela eder eta tristea da, Joxe Ripiauren abestia bezalakoa.

Bainuetxea

-n -kargitaratuta
Erantzun

Carvalho. Argazkia. Testuingurua.

Carvalho detektibearen istoriatan zazpigarrena da El Balneario (Manuel Vázquez Montalbán, Planetaren berredizioa 2003koa, originala 1986koa) eta ezin esan onena denik. Agerian uzten du zein delikatua den detektibea bere mediotik ateratzea, zeinen ezdeus bihurtzen den ez duenean ingurukoa ezagutzen, eta obra honetan Charo, Biscuter edota Fuster bezalako bigarren mailako pertsonaien falta asko somatzen da. Izan ere hor du grazia Carvalho detektibeak, bere inguruan eraiki duen infra-mundu horrek aberats nahiz jet-seteko kideekin sortzen duen Caravaggio erako artelanak.

Beno, hor eta Vázquez Montalbánek bizi zuen garaia deskribatzeko zuen artean. Kazetaria zen Montalbán, begirada zoliaren jabe, eta bere fikzio lanak irakurtzea Espainiar Estatuko historiaren urte oso garrantzitsu batzuk ezagutzeko modu entretenigarri eta bizia da. Kasu honetan urtea ez da edozein, 1986an sartu baitzen Espainia Europar Batasunean, eta horrek zipriztintzen du narrazioa. Bueltan-bueltan ageri dira kontinente osoko turistak zeitgeist deritzona uletzen lagunduko digutenak, aberatsak batzuk dekadenteak denak, eta horiei kontrajarrita Espainiako selekzio ofiziala: andaluziar señorito bat, koronel autoritario bat, katalan enpesari mozorrozale bat, euskaldun kirten bat, kerubin komunista bat eta polizia nahiz barne ministerioko inkonpetente andana. Hor du grazia kontuak, herri bakoitzeko biztanleei egozten zaizkien arketipoen kondentsazio ariketa abil eta umoretsuan. Interesa duenak ikusi zer garen euskaldunak, edo euskaldunetatik batzuk, Montalbanen begietan.

Ondorioz, detektibe trama ez da nire ustez Carvalhoren serieko onena. Larregi zentratzen da bestelako osagaien deskribapen eta analisian eta misterioari eusten badioo ere bukaerak ez nau ase. Kontrara, horrenbeste zentratzen denez inguruabarretan hauek genialak dira. Jakina, nik orriei darien lodifobiari eta bestelako irainez paso egin dudalako gozatu dut. Hori egin ezean, edo horretarako gogorik ez bada, ez du merezi liburua esku artean hartzeak.

Bukatzeko bitxikeria bat: ETAren tratamendua orrietan. 1986 urtea zen. Hamar urte beranduago ezingo zukeen halakorik egin motibo bat baino gehiagogatik. Gezurra dirudi zenbat aldatu zen mundua hamar urtean.

Pedro Páramo Lizarrerrian

-n -kargitaratuta
Erantzun

Antoñana. Karlismoa. Lurra.

Ez da goxoa jateko, lur zaporea du. Hala kontatu zidan behin azkonarra probatu duen batek haren haragiari buruz galdetu nionean. Guri momentuz jatea otu ez zaizkigun proteinak dira azkonarrarenak, baina nork daki biharko egunean zer jatea otuko zaigun ahuakateak egun duen urre prezioa diamantezko bilakatzen duenean.

Pedro Páramo aipatu dut izenburuan eta badu azalpena. Juan Rulforen nobela bikain-bikain-bikain horren oihartzuna aurkitu dudalako gutxien espero nuenean, ezjakintasunagatik gehiago ebidenteagatik baino, gero jakin dudan bezala, Pablo Antoñanaren liburu batean.

Aipatu dut blog honetan Pablo Antoñana idazle handia eta merezia du bigarren obra baten iruzkina. Izan ere, Retrato cruento (Pamiela 1996, nahiz eta obrak 1977 nobela motz Navarra saria irabazi) liburu bikaina da. Bertan kontatzen du 1876ko Bigarren Gerra Karlistatik 1936 altxamendu faxistara (Hirugarren Gerra Karlista Euskal Herriko eremu batzuetan) doan haria, bortxaz eta krudeltasunez betea. Etxe baten gainbehera da, mendeku eta Kristori eskainitako odol artean bertako jabeak galduta daudenak hara eta hona. Gobernuko tropen biolentzia, emakumeen aurkako jazarpena, nagusi eta morroien arteko harremana. Morroiak etxekoak dira. Etxea da haria, eta indarkeria, kapituluz kapitulu egiten diren denbora jauzietan mantentzen den zera bakarra.

Begiradan, narrazio herrikoi ilunean, nabaritu diot nik Rulforen lur zaporea. Azkonar lerroak dira hauek, XX. mende zeritzon erauntsi industrialak ezabatu aurreko munduaren aztarnak. Nabari zaie hori nafarroako ager vasconumeko idazleei, kolore nabar eta horiztatan mugitu izan direnei estilo lehor, zuzen eta zakarra. Kontuz, ez bainabil itsusia denik esaten, badaezpada ere.

Bestalde, mendeku eta mendeku artean gako gehiago ematen du liburu honek erreketeen ibilerak ulertzeko batxilergoko testuliburuek baino. Errepublika zer izan zen eta norentzat. Apaizen pisua. Tropen moral falta. Karlismoaren garaipena eta era berean amaiera. Tramak ere badu tentsioa: Godot itxurako Sanchez kapitainaren zain diren gizonak, odol usaina, gerra baten erditzea.

Bukaera gisa, Pedró Paramo bezala liburuko familia protagonistako kide diren Arrizibitatarrak espektroak dira egungo begietan. Baina izan ziren eta badiraute, Landa herrien hustutzearen kausa ere badira jauntxoak eta jauntxokeriak. Nafarroako herri txikietan abandonatutako etxe askoren hormatako zipriztinak dira, odolez batetako kalizekin topa egin osteko arrastoak. Gure historia da, hortik gatoz. Azkonarrak gauez aditu dituenak badaki ze izugarria den haien oihua, haur jaioberrien lanturuak dirudite iluntasunean. Auskalo zer ikusi duten animaliok horren oihu doilorrarekin eztarria urratzeko.

Ipuinak ez doaz trikili-trakala

-n -kargitaratuta
Erantzun

Ipuinak. Hemingway. Artea.

Bost metro pasa altu den harritzarra galdu du egunetan Orbaizeta eta Hiriberri bizkarretik zaintzen dituen Berrendi mendiak. Trikili-trakala joan da tontorretik behera lurra ukitzen zuen bakoitzean zuloa utzita, parean aurkitutako zuhaitzak etzanaz, nekatu eta pausatu den arte. Zauria geratu zaio orain mendiari, Orbarako errepidetik ikusgarri dena: kaliza gris triste ondoan den orban marroia.

Hemingwayen hainbat ipuin batzen dituen liburua eskuan harrapatu nau gertakariak eta zera da okurritu zaidana: ipuinok ez doaz trikili-trakala, bilin-bolonka baizik. Hain dira bikainak liburu honetan jasotako ipuinak, Francis Macomber eta beste zenbait ipuin (Igela, 1998, Javi Cillero eta Xabier Olarrak itzulia), ahozapore aparta uzten dutela. Idazle estatubatuarraren estilo lehor, kaustiko eta karstikoa ageri dute guztiek baina bere izaera poliedrikoaren brintzak ageri dira bakoitzean.

Lehen ipuina, Hiltzaileak izenekoa, genero beltzaren aurrekaritzat jotzen da. Gangsterrak, krimena eta kasualitatez odolez zipriztindutako hiritarrak. Bigarrena, Borrokalaria, boxeolari baten dekadentziari buruzkoa, Jack Londonen “Bistec baten truke” bikain haren mailaraino kasik ailegatzen dena. Hurrengoa, 50.000 dolar, niri gehien gustatu zaidana, hipnotikoa zeharo: gaztetxo bat, trenbidea, sute bat, gosea. Ondoren dator Muinoak, elefanteak halakoak ipuina, Edna O’Brienek Ken Burns eta Lynn Novicken Hemingway dokumental bikainean, hiru ataletan banatzen da eta ezinbestekoa da mito iparramerikarrari buruz jakin nahi duenarentzat, definitzen duena begirada feministako abortuari buruzko ipuin gisa. Espainiako tren geltoki hautseztatuan protagonistetako baten ahotik entzuten den please, please, please hura aparta da. Azkenik dator liburuaren izenburua ezartzen duen Francis Macomber kontakizuna, egileari buruzko hainbat mito sinetsi nahi dituenari bazka ematen diona: ehiza, birilitatea, traizioa, ausardia. Niretzat ez da ipuinik onena, bai luzeena orriz, eta safariei buruz Harkaitz Canok idatzitakoa gainditzea zaila dela iruditzen zaidanez ez nau askorik kitzikatu.

Itzulpena bikaina, azala ederra, Hopperren koadroa zer besterik gera zitekeen hor ondo, eta irakurketa gozagarria. Eror daitezela nahi badute harri gehiago, halako liburu ona eskuetan baldin badaukat.

1922

-n -kargitaratuta
2

Paris. Rivero Taravillo. Literatura.

Hirutan egon naiz Parisen eta hiruretan espetxea edo manifestazioak tarteko. Pendiente dut bisita, baditut han gainera bisita nahiko nituzkeen senideak, baina irakurri beharreko liburuen pila bestekoa dut bisitatu beharreko hiriena. Frantziako hiriburuan egon nintzen batean epaiketa bat ikustera joan nintzen, arrasatear eta zarauztarrak ziren epaitu beharrekoak. Pasa dira urte batzuk. Artean Notre Dame erretzeke zen, bisitatzeko zortea eduki nuen alboan baitzen, eta liburu denda batera sartu nintzen ausaz. Sartre eta Orwellen liburu bana erosi nituen, ingelesez. Ez nekien garai hartan. nor zen Sylvia Beach. Ez nekien Shakespeare and Co. liburudenda ospetsuan egon nintzela.

Izugarria da zoriak gugan eduki dezakeen eragina. Hain zentzugabea da hori Rayuelako protagonistentzat beste norbanako arruntontzat. Planifikatu, aurreikusi eta ordenatu nahian ari garen dena zapuztu baitezake zoriaren bufada batek. Dadoak bota eta pertsona batekin topo egin. Karta bat buruz gora jarri eta okerreko kalean sartu. Hala iritsi naiz ni 1922 liburura (Antonio Rivero Taravillo, Editorial Pre-Textos, 2022). Beno, ez da zoria izan. Fede handia dut Arrasateko Bibliotekarien gustu onean. Horregatik nobedadeen apalean diren liburuak hartu ohi ditut egileak ezagutu ez arren.

Itxi dezadan zirkulua. Antonio Rivero Taravilloren liburuan oso garrantzitsua da Sylvia Beach, berak finantzatu baitzuen Joyceren Ulises 1922an. Eta hain justu hori du ardatza obrak, liburu horrek suposatu zuena Elioten The waste land olerki liburuarekin batera. Bien artean Ezra Pound, egin eta desegiten, eta lagun zirkulua isten Yeats. Baina poeta anglosaxoi deserriratu talde hori baino askosaz gehiago zen Paris 1922an. Banguardia literario eta artistikoen habia, Breton,Gidé, Picabia edo Picasso tarteko. Errusiar zuri eta gorrien pasaleku edo ihesbide, Ajmatova edo Maiakovski esate baterako. Irlandar iraultzaile eta erlijioarekiko izu zirenen antzoki. Hemingway gazte baten pizgarri. Azkenetan zen Proust handi baten hiri. Hura urtea 1922a! Kafka,Mansfield, Cernuda, Lorca, Tzara, Woolf, Einstein. Mussolini boterera iritsi berria zen. Lenin bizirik zegoen. Dalik orduan ezagutuko zuen Lorca. Eta hauek eta gehiago, literaturarekiko maitasunez kontatuak, datu mordoarekin baina horditu gabe, gozamen eta inbidia handia eraginez Ulises osteko 1. urtea bizi izan zuten horien ibilerak irakurrita.

Literatura, historia eta oro har ardo ona gustuko baduzu irakurri beharreko obra.

Coca-Cola

-n -kargitaratuta
Erantzun

Gerra. Kapuscinski. Erreportajea.

Aitatxi hil eta urte batzuetara hasi ziren agertzen Orbaitzetako ortuko harripetan, zerbaitengatik esaten zaio bazter horri Artsu, klase guztietako botilak. Ez ziren gordeak ondoren erabiltzeko baina ez nago ziur, ezin baikenion galdetu zergatik egin zuen hori gizonak. Ziur asko botilekin zer egin ez zekielako: belaunaldi horrek nozitu zuen lehen aldiz ekoizpen industrial batzuen hondakinekin zer egin ez jakitea. Artean hondakin bilketa mankomunatua hasi gabe zegoen.

Aitatxik ez zekien baina bere jarrerak badu kariño handiz gogoratzen dudan film batetako boskimano batekin lotura. Jainkoek erotuta egon behar dute da film hori eta bertan protagonistak ez daki zer egin arazo iturri besterik ez den jainkoaren opari batekin: Coca-Cola botila da oparia eta bere tribuan deliberatzen dute hobe dela jainkoei itzultzea haien etxera, alegia, ozeanora.

Protagonista gaixoak gerran den Angola zeharkatu beharko du eta ezer ez duen ulertzen artean, edo akaso bera da dena hoberen ulertzen duela eta soldadu angolar, kubatar eta hegoafrikarrak ziren piperrik ulertzen ez zutenak. Zergatik? Kapitalismoaren iritsieraren metaforatzat hartu izan delako pelikula.

Gaurko liburua ederra da eta kontatzen du ziur asko gerra bat, zenbat entzun dugun hitz hori azkenaldian eta zergatik egon da estalita orain arte munduan hamaika gatazka denean, konta litekeen modurik ederrenean. Ryszard Kapuscinski da egilea, oso ezaguna dena, eta liburua Un dia más con vida (Anagrama 2003, itzultzailea Agata Orzeszek). Bertan 1975eko Angolako errealitatea kontatzen du, Krabelinen Iraultza egin berri zuen Portugal kolonialaren akabera eta inguruko potentziek hauspotutako (Zaire, Hegoafrika) gerra zibila artean nasciturus zen herrialde berriko Neto presitentearen aurka.

Liburua irakurrita ulertzen dut batzuek sentitzen duten bulkada gerra erreportari izateko, niri ez litzaidake inoiz burutik pasako, hain baita zintzoa, goxoa eta aldi berean zorrotza egilearen begirada Angolarekiko eta angolarrekiko. Bada ere kritika 50 urte beranduago, 1975ean girotua da obra, nagusituko zen eta hor jaiotzear zen kazetaritza hegemonikoari: herrialdea ulertu nahi ez duten kazetari-parakaidisten bidez nekez ulertuko dugu mundua.

Errepide kontroletako soldaduak, Diogenes, Farrusco, doña Cartagena… denak dira pertsonaia gogoangarriak. Eta gerraren latzean ere, ze metafora gogorra den gose nahiz egarri izan arren beltz angolarrak ez ukitzea zuri portugaldarrek euren ihesean utzitako animalia eta etxeak, gizatasuna da nagusi. Eta ez pentsa obra buenista denik, badu mamia politikorik. Esaterako, egileak berak honakoa dio: soilik estudiatu eta mundua ezagutu duten angolarrek dute kolonia izan direnaren kontzientzia.

Liburu guztiz gomendagarria, areago egunotan, dugun zarata antzu guzti honi aurre egiteko. Guk jada normaldu ditugu Coca-Cola botilak, baina noizean behin gustatzen zait oroitzea nola nire aitatxiri edota filmetako boskimanoei arrotz egin zitzaiela egun batean.

Kantabria

-n -kargitaratuta
Erantzun

Sobao. Ufologia. Bilbao.

Ez naiz puntu kardinalak erabiltzearen zale azalpenetarako. Beti iruditzen baitzait ipartzat bere burua duenak ahazten duena hirugarren baten hegoa dena eta horrenbeste anbiguotasun jasatea zaila zait. Horrenbestez esan ordez Euskal Herriko mendebaldeak, benetakoak, ez nafarren marketin inbentoak (zeinak arrakasta lortu duen dena esaten hasita), baduela lotura handia Kantabriarekin esango dut nahiko nukeela orain norbaitek ni besarkatzea bizkaitarrek autonomia erkidego uniprobintzial hori besarkatzen duten bezala.

Revilla, sobao pasiegoak, cabralesa, hondartzak, Ertzainak, gerra errendizioa… kontzeptu hauen asoziazioak diost ez zaidala arrotz auzo Espainia zatia. Eta halere, hau gertatu izan zait baita beste leku batzuetan ere, Euskal Herriko paisaiaren antzeko tokietan arrotzago sentitu ohi naiz zeharo ezberdinak diren tokietan baino. Jaenen baino arrotzago Xixonen. Okzitanian arraroago Belfasten baino. Bitxia zait hurbiltasunak pizten dezakeen zera ilun (?) hori. Ziur asko ilun ez da hitza, baina ez dut hoberik eskura.

Barka digresioa. Esan nahi nuena zen bere aurreneko lanean, Basiliscon, baduzue blog honetan iruzkina, bezala Jon Bilbaok Ribadesellan kokatzen duela bere Los extraños (Impedimenta, 2021) nobelaren trama. Bertan ari da Jon eta Katharinak osatzen duten bikotea negua igarotzen lehenaren gurasoen etxean, aurreko lanean bezala koba propriodun etxea da horrek suposatzen duen denarekin, eta asperduratik krisira doan etapa zeharkatzen ari dira ez oharkabean.

Halako batean, Markel eta Virginia agertuko zaizkie etxean, ezezagun bi, baina Markel lehengusu txikia omen du Jonek. Ordutik laukote honen bizikidetza kontatuko da, herrian bien bitartean OHE (Objektu Hegalari Ezezagunak) fenomenoak gertatzen direlarik. Egunerokotasun hits eta aspergarriaren zama arintzeko zilegi dira espioitza eta mesfidantza? Galdera hau eta beste batzuk erantzuten ditu, barka planteatzen ditu esan nahi bainuen, Bilbaok. Autore ona da, bere obrak lortzen du tentsioa mantentzea orrialde askotan zehar eta azken esaldi bikaina duen arren, “Está seguro de que ella volverá pronto”, irakurketa gozamenaren sufle efektua nozitu dut. Bizi izan nuen antzeko zerbait Basiliscorekin ere, bukaeran apur bat behera egitea kontakizunak alegia.

Halaber, 133 orrialde dituen nobela labur honek merezi du arreta. Erritmoagatik, orrietako prosa soil eta landuagatik, narrazioaren sedimentazio interesgarriagatik eta Bilbaok badituelako bitxikeria batzuk, esaterako faunari ematen dion garrantzia. Ariketa polita da kontatzea zenbat animalia ageri diren nobela honetan eta aldiz beste zenbat lanetan ez den bat ere ez ageri.

PS: Libuaren kontrazala irakurri dut eta nire logean idatzitakoak ez du batere epikarik. Akaso esan beharko nuke: adin ertaineko bikote baten desintegrazioa nola bizkortzen duen eguneroko bizitzak eta labexomorroak eta bla bla bla. Baina esan nobela bat egun ez duena hori ageri. Nahiago animaliak kontatzen aritzea, interesgarriago baitzait. Ez nago ahoa bete hitz aritzeko umorez.