by Iñaki Peña -

Dolua eta zoriona

Hadley Hammer.

Hadley Hammer eskiatzaile estatubatuarra da, 38 urtekoa. Bizitza intentsitatez bizi duen horietakoa. Heriotzarekin, bestela, harreman bizia izan du azken urteotan, haren gertuko pertsona garrantzitsuak hil direlako, mendian eta hirian: Elur-jausi banatan David bikotekidea eta Hilaree lagunmina, istripu zerebrobaskular batekin Sam bikotekide ohia eta minbizi batekin aita.

“The Guardian” egunkari ingeles batek hari buruzko artikulua argitaratu du hilabete honetan, “Grief doesn’t bend” izenburukoa (“Doluak ez du makurtzen”). Ugariak dira bertan topatutako harribitxiak, jarraian irakurriko dituzunak:

“Bizitzaren zati handi bat lana eta zergak dira, beraz garrantzitsua da jolasteko (gozatzeko) uneak topatzea”.

“Mendi batera igotzen ari zarenean, zuhaitz bat ezin duzu mugitu edo haitz bat zeharkatu. Oztopoekin moldatu behar zara”. Doluarekin bezala.

“Doluak egiten du beherak askoz beheragoak, eta gorak askoz goragoak”.

“Zauriak ez dira inoiz aldentzen, baina dolua egin dezakezu eta oraindik zoriontsua izan”.

Zoriona da mendietan Hadleyk topatzen duena, Davidek eta Hilareek aurkitzen zutena. Gutariko batzuk ere kausitzen duguna. Aurreko asteburuan, adibidez. Urbasa-Entzia aldean esate baterako. Ameskoetako zonalde hartan MHHH aurkeztu genuen asteburuan. Eider Ballinak harremanetan ipini ninduen Idoia Asurmendiren izeba batekin, Ana Zuazolarekin. Kultura eta gastronomiaren egitarau baten barruan egon zen proiekzioa. Hotza kanpoan, beroa ludotekaren barnean, jendea etortzen animatu zen. Eta bizia izan zen solasaldia, oso parte hartzailea. Emakume batek esan zidan bezala, “oso sakona”. Bakedano herrian, bitartean, pintxo dastaketa zegoen. Eta bat egin genuen egitarauaren beste ekimen horrekin, noski.

Lan egiteaz eta zergak ordaintzeaz gain, bizitza gozatzeko dagoelako.

PD.- Mila esker Nere, komentatutako artikulua helarazteagatik.

by Iñaki Peña -

Jende bakarti guztia, nondik dator?

Eleanor Rigby.

1966an grabatu zuten abestia The Beatles-ek: “All the lonely people, where do they all come from?…”. Linkean kantaren atzean dagoen istorio guztia irakurri dezakezue, zein zen benetako Eleanor Rigby (argazkian), nola abestia izan zen lehenengoa arrakastarekin gai hauek jorratuz, bakardadea eta heriotza.

(Bilatu gabeko) bakardadea da gaur egungo gai potoloen artean handienetakoa, Lehen Munduko gizarte garaikideetan erronka handia, komunitate errukitsuetan aurre egiteko arazoetako bat. Baita Zarautz Herri Zaintzailea geure ekimenerako ere.

“Osatuberri” aldizkariaren azken zenbakiak badakar artikulu interesgarria, gustura irakurri dudana. Eta hemen azpimarratutako esaldi batzuk:

  • “Bakardadea, gosea bezala, oinarrizko zerbaiten falta da”.
  • “Bakardadeak, osasun mentalari eragiteaz gain, zahartze fisikoa bizkortu eta gaixotasun kronikoen arriskua areagotu dezake (…) Bakarrik sentitzen diren pertsonek gaixotasun mentalak izateko arrisku nabarmen handiagoa dute”.
  • “Gizartearen parte hartzea eta giza kontaktua sustatzen duten programak ezinbestekoak dira (…) Adineko pertsonek baloratuta sentitzeko beharra dute”.
  • “Laguntza pertsonalak eta komunitarioak eraginkorrak dira, sarea, interakzioa eta truke emozionala”.
  • “Bakardadea duintasunez eta epaitu gabe tratatu behar dugu, eta estigmatizazioa alde batera utzi behar da. Ez da porrot pertsonal edo ahultasun-seinalea”.
  • Eta azken esaldi borobil hau: “Zahartzaro on baten sekretua bakardadearekin itun on bat egitea besterik ez da”.

Amaitzeko, ez dakit badakizuen Belgika eta Frantziako gazteak direla Europako hiritarrik bakartienak, Itxaro Bordaren testu honetan agertzen den moduan.

PD.- Maddi “buseko lagunak” helarazi zidan beste abesti hau, eta pendiente neukan ipintzeko: “Soledad” (Jorge Drexler & María Rita).

by Iñaki Peña -

Konpromisoa hartzea

Hossam Abu Safiya sendagilea Gazako hondakinen artean.

British Medical Journal aldizkari ezagunak hilabete honetan oso artikulu interesgarria argitaratu du: “Turn towards the hand in the fire: to care is to witness and condemn atrocities everywhere” (“Burdina goria eskuetan hartzea: Arduratzea toki guztietan izugarrikerien lekukoa izatea eta haiek gaitzestea da”).

Victor Montori eta Fares Alahdab medikuek sinatzen dute artikulua eta, hasierako paragrafoan, deskribatzen dute zein izan beharko zen sendagile batek egin beharreko lana gaixoekin, kalitatez, humanitatez eta, aldi berean, zientzia aurrerakuntzetaz baliatuz. Lehen Munduan egin dezakeguna.

Bigarren paragrafoan, oso bestelako eszenatokian sartzen dira, “iluna, latza eta ankerra” den lekuan. Non teknologia erabiltzen den bizitzak suntsitzeko, sendatzeko edo salbatzeko baino. Horietako asko umeak, “children of the Levant”. Ekialdeko umeak. Errugabeak.

Bitartean, hemen, gure burbuilan, zerbait paradoxikoa gertatzen zaigu:  Gure burua jotzen dugu zaintzaile unibertsal moduan (“universal care givers”), baina beste aldetik, gure bizitzetan jarraitu ahal izateko, ez gara arduratu behar munduko beste leku hartan gertatzen ari denarekin.

Baina, arduratzen bagara, konturatuko gara zein desberdintasun erraldoia dagoen “gure bizitzaren eta haien heriotzaren artean”. Eta horrek zalantzatan jarri dezake gure eguneroko lanaren zentzua, zehaztasun guztiekin eta milimetrikoki egiten duguna, pertsona bakar batekin egiten ditugun ahalegin guztiak, jende multzo handi hark pairamen gupidagabeak jasaten dituen bitartean.

Palestinan gaixoak eta osasungileak pairatzen ari diren basakeriak interpelatu behar gaituelako. Zenbakiak izugarriak dira, zenbat ospitale hondatu dituzten hilabete hauetan guztietan, zenbat paziente erail dituzten, zenbat osasungile akabatu eta zauritu dituzten. Eta, zenbakien atzean, izen-abizenak. Errukiagatik. Duintasunagatik. Gutxieneko humanitateagatik. Hangoak ere, nolabait, gure pazienteak direlako.

“Aski da” esateko aspaldian sentitu nuen nik behintzat barneko bulkada. Jendea antolatu da Osakidetzan eta Osasunbidean, “Sanitarioak Palestinarekin”, Nafarroako osasungileak. Ez dakit medikuak ote garen aktiboenak mugimendu hauetan, ezetz esango nuke. Etiketen beldur, erosotasunetik ateratzeko inolako interesik gabe, beste leku batera begiratzeko rictus horrekin. Indiferentzia horrek, kasu askotan, ez du esan nahi izango benetan ez dugula ezer sentitzen. Baina gizarteko sektore guztietan, herrialde guztietan eta historia guztian zehar errepikatzen den axolagabekeria mingarria da. “Nola izan zineten gai ezer ez egiteko?”, galdetuko digute gure bilobek. Jakin barik gauza bera pentsatu genuela geuk, beste parametro batzuekin, akaso geure gurasoetaz, geure aitona-amonetaz. Denok geure lotsak.

Konpromisoa hartzeko, beharbada, itxaron behar izan dugu goiko argazkia ikusi arte. Hossam Abu Safiyaren istorioa jakin arte, edo Khaled Nabhanena (“soul of my soul”). Edo agian hurrengo urtean esnatzeko momentua iritsiko al da? 2025ean izango al da?

Inshallah! אינשאללה / لو شاء الله

PD.- Mila esker Alberto Meléndez lankideari, artikuluaren berri emateagatik.

by Iñaki Peña -

Esker ona

Erabat lotuta daude zainketa aringarriak eta esker ona. Hauxe da arrazoi nagusietakoa, gure burua erre barik, aurrera jarraitzeko. Motibazioa mantentzeko, ilusioa, errukia. Jasotzen eta ematen dituzun eskerrak. Kontu zirkularra delako beti, ez norabide bakarrekoan. Julio Gómez handiak esaten duen moduan, gaixoak direlako gure maisu-maistra nagusiak.

Are gehiago, hartu eta eman horiek guztiak izango ez bagenitu, nekez aurreratuko genuke. Buruarekin hainbat gauza ikas ditzakegu, lan intelektual hori egin dezakegu, gaur egun dena (edo ia dena) on-line dago. Sare sozialak ere lagungarriak dira artikuluak irakurtzeko, webinarrak, bideoak, grabatutako hitzaldiak edo jardunaldiak ikus-entzuteko. Hori guztia egin dezakegu, maila teorikoa ondo finkatuta izan eta oinarri sendoa.

Horretarako, jakinmin handia pizten zidan liburu honek (ikusi goiko azala), eta azkenean egin dut egin nezakeen hoberena, herriko liburu-dendan erosi eta irakurtzeari ekin. Maria Arantzamendi eta Mariano Crespo dira argitalpenaren koordinatzaileak, eta izenburuaren azpian dagoen beste izenburu txikiagoa ezin iradokitzaileagoa da: “Klinikoen eta filosofoen arteko elkarrizketa”. Momentu honetan liburuan murgilduta nabil, pasarteak azpimarratzen, gustura. Lan intelektuala egiten.

Eta, bitartean, eguneroko praktikarekin jarraitzen: kasu konplikatuak, komunikazio erronkak, arazo administratiboak, harreman gatazkatsuak, gaizki ulertuak. Eta ezohiko egoerak, azalpenik gabeko gertaerak (espiritualak deitu), ezuste atseginak, konpondutako arazoak, harreman estuak, maitasuna, komunikazio naturala, bihotz beteak…

Urtez urte, paziente baten alargunak berak egindako erroskilak ekartzen dizkit Gabonen atarian, nire amak egiten zituenak gogorarazten dizkidatelako. Ospitalera etortzen da, tarte bat egoten gara kontu kontari. Bera ere, senarraren moduan, minbizi batekin ibili da gaixorik, baina bere kasuan zorionez gaindituta. Aurten, patxaran botila bat ekarri dit, berak egindakoa (!). Itzela da konfiantza hori, niretzat behintzat gure lanean izan dezakegun seinalerik hoberena da. Eskerrik asko, A!

Eta 2024an zehar ezagututako maisu-maistra guztiei ere eskerrak, hemen fisikoki jada ez daudenei. Hau irakurtzean akaso identifikatuko duzu aita, ama, arreba, ahizpa edo bestelako senideren bat, jakin ezazu maisu-maistrak direla guretzat, niretzat.

Edozein modutan, Eguberri on zuoi guztioi!

by Iñaki Peña -

Dinatasuna

Adio Kukai.

Definitzen zaila den hitz horietako bat dugu duintasuna. Saiakera bat egin genuen lehengo egunean Gasteizen, Florida parkearen txoko horretan, Duintasunez hil. Duintasunez hil. izenburuko jardunaldi horretan. Fisioterapiatik, Administraziotik, Erizaintzatik, Psikologiatik, Medikuntzatik, Espiritualtasunetik, Mendizaletasunetik, Zinematik, Musikoterapiatik, Zainketa Aringarrietatik begiratu genion Hitzari.

Publiko urriaren artean, Itziar egon zen, Ekhi Arroyoren bikotea. Itziarrek duintasuna ondo islatzen du, erresilientzia zer den ederki erakutsiz. Gogortasun eta biguntasunaren arteko orekan, indarra tarteka nondik ateratzen duten hainbatek miresgarria da. Baita eredugarria ere.

Bestela, duintasuna eta erresilientzia haragitzen dituen paziente bat bisitatu nuen atzo haren etxean, hiltzen laguntzeko prestazioa eskatuta, eutanasia alegia. Mediku arduradun moduan parte hartzen ari naizen lehenengo kasua da, irakaspen bidea niretzat. Aste honetan ere, gaixotasun neuroendekatzaile bera duen beste pertsona bat ezagutu dut, ondoko bailaran. Bizitzari eusten dabilen emakumea, duintasunez eta kemenez.

Lehen Mundu honetatik aterata, dinatasun handia antzematen ari naiz Ekialde Hurbilean azken hilabete luze eta odoltsu hauetan. Israelgo mugimendu bakezalearekin hasita, eta Palestinako genozidioaren aurkako juduen testigantza ausartekin. Eta dolu anizkoitz pairatzen ari diren milaka eta milaka palestinar haiekin guztiekin jarraituta, etxea eraitsita ez ezik, hainbat senide batera erailda ere galdu dituztenak. Psikikoki eta fisikoki zauritutako milaka eta milaka pertsona haiek, ohorea ez ezik, aitortza, justizia eta ordaintza merezi dutenak. Hamaseko 2023ko urriko atentatuetan eraildakoen senideek eta gertukoek ere merezi dutena.

Izua jasotzen du, amaitzeko, Miñan izenburuko antzezlan liluragarriak ere, atzo Zarautzen ikus-entzun genuena. Baita erresilientzia eta duintasuna ere, Sambou Diaby, Ander Lipus, Eihara Irazusta eta Mikel Kaye aktore lan bikainetan.

Bonus track: Miñan (“Latitude Horietan”, Gorka Urbizu). 

by Iñaki Peña -

Bizitzaren zuhaitza

Crassula ovata (Wikipedia).

Udazkena sasoi bereziki ederra da Gaztela aldean. Burgosen, Sorian, Palentzian edo Valladoliden, zumar eta makalen hosto horiak, laranjak, gorriak ta marroiak ikuskizun hutsa dira urteko garai honetan. Aurreko astean, bira txikia egin nuen Tierra de Campos aldean MHHH-ekin, azaroaren 14an eta 15ean. Datorren hilabetean 4 urte beteko duen dokumentalarekin.

Palentzian ekin nion txangoari, uste dut orain arte inoiz bisitatu ez dudan hirian. Bertako erdigunean, orain dela gutxi berriztatutako areto dotore batean, proiekzioa egin genuen. Bete-beteta egon zen kulturgunea, eta horretan zerikusi handia izango luke, zalantzarik gabe, Tente Lagunilla alpinista palentziarra solasaldian egoteak, Marta Sánchez erizaina eta antolatzailea, Leandro Maroto medikua (eta laguna) eta hirurokin batera. Palentziako iparraldean dauden Espigüete, Curavacas, Peña Prieta, Pico Murcia eta mendi haiek ondo baino hobeto ezagutzen ditu Tentek, baita Hegoamerikako eta Himalaiako hainbat gailur ere. Bizitza eta heriotzaren arteko marra fin hura ere ondo ezagutzen duen moduan, sorospen lanetan mendian hainbat aldiz egondakoa. Giza instituzio bat, goitik behera, ezagutzea plazerra ematen duena.

Palentziako egonaldia osatzeko, hurrengo egunean ospitale nagusian antolatua zeukaten jardunaldian parte hartu nuen, zainketa aringarrietan dihardugun lanbide desberdinak ordezkatuta zeuden mahai-inguru batean. Ondoren, bildotsa eta lurralde haietako beste plater batzuk zain genituen bazkaltzeko, ondo borobiltzeko.

Palentziatik Valladolidera salto egin nuen. Orain dela urte bat, Salamancatik nentorrenean, kontatu nizuen gertatutako momentutzarra. Bizitzak dituen distira zoragarri horiek. Ba lehengo egunean Laura González Alonso-Lasheras-ekin berriro egon nintzen, egon bakarrik ez eta bere familiarik gertuena ezagutzeko aukera izan nuen: Ahizpa, neba, ama, alabak eta senarra. Eta Miguel (gazte hildako nire ikaskidea eta laguna izandakoa, eta Lauraren neba) oso presente izan genuen. Dokumentala Montañeros Vallisoletanos-en lokalean proiektatu behar genuen eta hori izan zen arrazoia berriro biltzeko. Bezperan Palentzian eta orain dela aste batzuk Andaluzian gertatutakoa berriro errepikatu zen: Aretoa bete egin zen. Toperaino. Nirekin han jesuitekin ikasitako gelakide bat etorri zen, sekulako ilusioa egin zidana, Bilbotik Valladolidera orduan bizitzera joandakoa. Proiekzioa ahalbidetu zuen Roi Arias ere hor egon zen, Granadan jardunaldi bat ezagutu nuena. Gaiarekin interesatuta zegoen onkologo ‘rara avis’ bat ere hurbildu zen. Aurretiazko borondateen dokumentuaren arduraduna Valladoliden. Eta mendizale pilo bat.

Baina benetan kontatzeko modukoa izan zen proiekzioan gertatu zena: Pantaila nahiko baxu zegoen, eta azpitituluak behe-behean. Hainbeste, non ikusle gehien-gehienek ezin izan zituzten ondo irakurri. Eta beraz ezta ulertu ere. Harrigarriena izan zen inor ez zela mugitu, hasieran zurrumurru bat sumatu banuen ere, berehala isiltasuna erabatekoa izan zela. Geroago, gainera, esan zidaten pelikulak transmititu ziela, irudiekin eta musikarekin, hitzekin ulertu ezin izan zutenak. Horrek berresten digu zein garrantzitsuak diren begiak, begirada, jarrera eta, ondorioz, bihotza. Hizkuntza ez da oztopo bat izan behar, ezta aurkako baldintza haietan ere. Chapeau, Valladolideko mendizaleak!

Amaiera dotorea izan zuen topaketak. Laura eta Raulen etxean gelditu nintzen lotan gau hartan. Berandu arte egon ginen kontu-kontari, eta euren lorategitik jade landare bat oparitu zidaten. Bizitzaren zuhaitza deitzen diote. Ez esan, sinbolikoa erabat.

by Iñaki Peña -

Udagoiena

Udazkenean jaioa eta udazken zalea naiz. Klima aldatzen hasi denetik, hala ere, oso tarteka gozatu ahal izaten dugu urtaro honetaz, haize hegoa gainetik ezin astindu. Hondamendiak ez aipatzeagatik.

Nafarroa Beherean, lehengo egunean, mendi txango bat egin nuen Zarauzko lagun batekin. Egun epelegia larrazkena izateko. Baigorri eta Bidarrai artean, bide bat igotzen da oso distantzia laburrean eta desnibel handian Iparlako tontorreraino. Beherako bidean, haritz baten gerizpean jezarri ginen zeozer bazkaltzeko. Animikoki ez zegoen ongi laguna, lankide bati minbizi bat diagnostikatu diotenez. Guri medikuoi ere okerrena egokitzen zaigu lantzean behin. Eta Juanjo San Sebastianen hitzak gogoratu nituen, 1994an, K2 mendian bere sokakide eta laguna galdu baino lehen, pentsatu zuenean okerrena egokitu ahal ziela bere espeziokideren bati, edo hari berari. Bihozkadak dira, edo besterik gabe iristen da momentu bat zure zaurgarritasunaz jabetzen zarenean. “Mendian hil. Hirian hil” proiektatu genuen egun horretan Gernikan, goizean Bidarrai aldean ibili eta gero, eta solasaldira hausnarketa hau ekarri nuen.

Bi egun geroago, Lakuntzan dokumentalaren beste pase bat izan genuen, Sakana aldean. Emanaldi arrunt berezia izan zen. Izan ere, aste batzuk lehenago, hortik oso gertu, Ziordiako mendialdeko horma batetik Ekhi Arroyo gasteiztarra hil zen. Radio Vitoriaren elkarrizketa baten bitartez ezagutu nuen gertatutakoa, bertan gure dokumentala aipatu zuten eta hurrengo emanaldia non izango zen. Hara etorri ziren Ekhiren senideak, sekulako indarra erakusten, hain kolpe gogorra jaso berriak. Euren erresilientziaren gako nagusietakoa aste hauetan jasotako sostengua izan da. Ekhi oso pertsona sozialki aktiboa zen, eta komunitatearen zati handi baten dolu kolektiboa laguntzen ari da familiaren dolua arintzen. Horren lekukoa izan ginen udagoieneko lehengo egunean.

Pasa den asteburuan, azkenik, Bizkaira itzuli nintzen. Arratia aldean antolatu zuten, bigarren urtez jarraian, Denboraren igarotzea nabarmena da, orain dela 11 urte estreinatu genuen dokumentala berriro ikus-entzutean. Nola joan garen zahartzen partaideok, zenbat gauza gertatu zaizkigun 11 urte hauetan. Horietako batzuk gogoratu nituen solasaldian, Igorreko kultura etxean. Izan ere, ariketa ona da lantzean behin horrelako errepasoak egitea gure bizitzei. Zertan hobetu garen eta zertan ez dugun asmatu. Zer daukagun egiteke, kontu garrantzitsuen artean. Zeren zain gauden.

Udazkeneko egun hauetan menditerapian ibili naiz Pagoetan, Iparlan, Altzanian, Gorbeian eta Ireberren, konpainia onean. Zazpietatik bost probintzietan. Bizi garen seinale. Hurrengo udagoienean SB-ren emanaldi bat egiteko gelditu gara Igorreko antolatzaileekin. Kateak ez du eten.

by Iñaki Peña -

Aldameneko logelan

Julianne Moore aktoresa 2014an “Still Alice” pelikularen protagonista izan zen. Alzheimerrari buruzko filma zen, adin ertaineko emakume batek pairatutako prozesua deskribatzen zuena. 10 urte geroago, Pedro Almodóvar-ren “La habitación de al lado” filmean parte hartu du Tilda Swinton eta John Turturro-rekin batera, besteak beste.

Zahartzaroa iritsi baino lehen izandako zaurgarritasuna eta bizitza eta heriotzaren arteko eremua amankomuneko gaiak dira aipatutako bi pelikula horien artean. Bigarrenean, adiskidetasuna ardatz nagusietakoa da, Ingrid (Moore) eta Martharen (Swinton) artekoa. Oso lan sendoa da, zalantzarik gabe, estetikoki ez ezik etikoki ere. Bereziki gustatu zitzaidan gerretan eta ospitaleetan gertatzen denaren arteko konparaketa. Hainbeste gustatu ez zitzaidana izan zen hainbat pertsonak behin eta berriz plazaratzen duten ideia, Almodovarrek ere egiten duena, soilik eutanasiaren bidez heriotza duina lortu daitekeela esaten duena. Ez da bidezkoa zainketa aringarrien bidez hainbat hamarkadatan lortu dena alboratzea. Duintasuna bide bakar batetik errespetatu ahal izango balitz bezala. Bandera hori astintzea oso bitxia egiten zait, eremu honetan lekua denok izango ez bagenu bezala. Eutanasiarena, ibilbide luzeena duten herrialdeetan ere, Belgikan eta Herbehereetan ere, gutxiengo batek aukeratzen duen bidea izango ez balitz bezala. Eskubide guztiak dituen gutxiengo bat, jakina, ongi etorria den estatu mailako lege bati esker. Noski.

Estetikoki, Pedro Almodovarren pelikulak hobetzen ditu “Les invasions barbares” (2003) eta “Stille hjerte” (2014) gogoangarriak, nire ustez. Meritu handia dauka alde horretatik. Amankomuneko muinoa izanda hirurek ere: Aldameneko logelan norbait izatearen garrantzia. Edo ez izatea.

Egun hauetan, “Dando vida a la muerte” jaialdiaren bosgarren edizioa ospatzen ari da estatu mailan. Ekimenen artean, “The last ecstatic days” (2024) dokumentalaren proiekzioa eta solasaldia izan dugu. Ethan Sisser izeneko adin ertaineko gizona da protagonista, besteak beste yoga irakaslea izandakoa, burmuineko minbizia duena. Haren bizitzaren amaieraren lekukoak izateko gonbidapena da lan hau. Heriotzari aurre egiteko modu desberdina aukeratu duen pertsona da Ethan, bi asteko baraualdiaren ostean etorriko den heriotza. Farmakoei uko eginez, neurri handi batean. Modu konszientea eta burujabea aukeratuta. Bide hau izan, eutanasia izan, zainketa aringarriak izan ala dena delakoa, eremu honetan jende guztiak dauka lekua. Aldameneko logelan zu zaintzeko prest dagoen jendea. Adiskidetasunez. Maitasunez. Errukiaz.

Azkenik, aipatutako jaialdiaren barruan, “En tránsito: perdonen las molestias” izenburuko antzezlana ikus-entzungai izateko zortea eduki dugu Zarautzen aste honetan. Zarautz Herri Zaintzaileak antolatutako lehendabiziko antzerki saioa izan da, eta poz-pozik gelditu gara emaitzarekin. Uhartean konpainiak egindako proposamena da, Ramon Albistur-rek zuzenduta eta Esther Carrizo-k eta Araitz Bizkai-k antzeztuta. Espiritualtasun handiko lana da, musikak arima ematen diona. Hiltzear dagoen emakume baten eta haren kontzientziaren arteko elkarrizketa poetikoa da. Xumea bezain sakona. Zinez gomendagarria, egun hauetan Gernikan eta Zarautzen taularatutakoa.

Zorionez, ez dira proposamen artistikoak falta. Osasuna!

by Iñaki Peña -

Han da Luzia

2005ean Maiderrek eta biok Andaluzian bidaia eder bat egin genuen, ezkondu berritan. Granadan geundela, Pello semea mundura zetorrela jakin genuen, oso modu zinematografikoan jakin ere. Aliatar zinema aretoko komunetan egin zuen haurdunaldi-testa Maiderrek, “Obaba” (Montxo Armendariz, 2005) film estreinatu berria ikus-entzutera sartu baino lehen. Hurrengo egunean, Sierra Nevada aldera abiatu ginen, Poqueira aterpetxean lo egin eta Mulhacén eta Alcazaba gailurretara igo ginen, Pelloren enbrioia gurekin zetorrela.

Pasa den astean Granadara itzuli gara, eta egin genuen lehenengo gauza ia-ia Aliatar zinema zegoen lekura joatea izan zen. Eraikina kanpotik zegoen moduan dago, gutxi gora-behera. Barruan, berriz, perfumeria eta diskoteka bana daude gaur egun.

Pasa den astean, hiru proiekzioko errenkada izan dugu Espainiako hegoaldean, Sevillan, Granadan eta Malagan (ikus argazkia). Ez da lehenengo aldia emanaldi hirukoitza egiten dugula Euskal Herritik kanpo. Galizian bat egin genuen, José Ramón Monterroso aspaldiko lagunaren eskutik, Luz Iglesias eta Ourenseko Mendi Taldekoekin batera. Huescako probintziako iparraldean ere beste bat lortu genuen, Marta Sariñena lagun handiari esker.

María Escudero izan da azken hau aurrera ateratzen lortu duen pertsona, duela bi urte piztu zen ideia itzaltzen laga ez dugularik. Esan bezala, Granadara itzuli gara, 19 urte igaro ostean. Eta oraingo honetan, leku zoragarri batean, pelikula bat aurkezten. Nork esango zidan 2005ean? Nork esango zidan aretoa beteta egongo zela, eta beste proiekzio bat antolatuko zutela kanpoan gelditutako jendearekin? Harrigarria.

Bezperan, Sevillan ekin genion “birari”. Miguel García izan genuen anfitrioi, eta bisita laburra izan zen arren, denbora ondo aprobetxatu genuen. Eguraldia lagun (<25ºC eta euri txikia!), paseo atsegin pare bat egin ahal izan genuen kale labirinto hartan. Dokumentalarekiko erantzuna apalagoa izan zen arren, solasaldi mamitsua sortu zen. Baita ondorengo giroa ere. Oso gustura.

Malaga izan da hirugarrena, eta ustekabea da hoberen definitzen duen hitza. Emanaldi oso jendetsua gehi solasaldi bizia, konbinazio pozgarria. Hiri interesgarria, eguraldi leuna. SECPAL 2024 biltzarra bertan izan zen, pasa den astean, urtean behin leku hauetan ikusten dudan jendea topatu nuen, Masterreko ikaskideak izandako batzuekin halaber. Aurten heriotza aurreratzeko gogoaren inguruan izandako ponentzietan egon naiz bereziki, mugako kasu zail horiek, duintasunarekin bueltaka.

Rafa Gómez izan genuen lagun Cudeca-ko hospicea eta instalazioak bisitatzeko. Aspaldiko partez lekua ezagutu nahi nuen, Malagako kostaldean, eta bidaia honetan aukera izan dut azkenean. Han geundela, itsasoaz bestaldean, Afrikako iparraldeko mendiak ikusten ziren fondoan. Han da Maroko. Amaren jaiolekua, Rif-eko bazterrak. Bizirik zegoela, gogoekin gelditu nintzen berarekin Al Hoceima-ra bidaia bat egiteko. Ez zen posiblea izan, baina datorren urterako saiakera bat egingo dut anaia-arrebekin.

Lortuz gero, ikuspuntuak aldatu dira, Afrikatik Europako hegoaldea ikusi ahal izango genuke. Han da Luzia.

PD.- Han geundela, Kordoban ere MHHH emateko eskatu digute. Jaen-en, MHHH ez ezik, SB ere (hau bai ezustea!). Otsail aldean. Gora Luzia!

PD’.- Pellok egun 18 urte ditu, eta fisioterapia ikasketei ekin die aurreko hilabetean. Aiorak, bestela, 15 urte.

by Iñaki Peña -

Erresistentzia

2017ko abenduko estreinaldia. Amaia Antzokia.

2024an “Prayers of the Mothers” (Amen otoitzak) bideoa ikus-entzutea, 2016an Yael Deckelbaum abeslari kanadar/israedarraren kanta batekin egindakoa, ariketa bitxia da. Hamas-ek 2023ko urriaren 7an Israelgo hegoaldean egindako aurrekaririk gabeko sarraskia eta gero. Israelgo Gobernuak ordutik hona Gazan egindako genozidioa eta gero, Zisjordania eta Libanora zabaldutakoa.

Itxaropena sarritan sinesmen eta emozio urrun eta helduezin bihurtzen da, Ekialde Hurbilean ez ezik Penintsula Iberikoan ere. Askoz errazagoa da etsipenean eta urdintasunean erortzea, panorama ikusita. Maitasun keinuetan sinestu nahi, baina gorrotoa besterik ez nabaritu.

Higatutako hitzak denborak are gehiago agortzen ditu, baina egia da denborak sendotu ditzakeela bestelako jarrerak, aldi berean. Bai, badago jendea eusten diona erresistentzia baketsuari. Badaude Brooklyngo judutarrak, kaos honen erdian Israelgo Gobernuari bakea esaten diona. Badaude israeldarrak euren gobernuari stop esaten diotena, euren armadan sartzeari ezetz esaten diotena, jende ausarta benetan.

Gertuago, badaude alabak, hilketaz aitak galdu zituztenak. Mendekua aukeratu ez dutenak, bestelako kontzeptuak erabiltzen dituztenak. Bakea, adibidez, edo maitasuna edo errukia. Amak, alabak. Munstroaren aurrean indarkeria hautatu ez duten emakumeak. Munstrokeriei begira, bestelako bide iraultzaile bat hartu dutenak. Ulertzeko zaila izan daitekeen erresistentziako jarrera.

2017an, goiko argazkian erdi-erdian agertzen diren Olatz eta Sandraren istorioekin eraiki genuen “S(u/a)minetik bakera” obra eszenikoa. Ordutik 22 aldiz aurkeztu dugu publikoki, gehien-gehienetan Gipuzkoan. Behin bakarrik Euskal Herritik kanpo.

7 urte pasa ostean, interesgarria iruditu zaigu Interneten ikus-entzungai egotea, egin duguna orain arte ezagutu ez duenak eskuragarri izateko. Horretarako lehenengo urratsa eman dugu, narratzaileen ahotsak grabatzea, Olatz eta Sandraren ahotsekin batera grabatuta gelditzeko, gure protagonisten irudiekin batera. Laster nonbait eskegita geldituko da, eta jakinaraziko dizuegu non.

Bitartean, oso bitxi bada ere, Penintsulako beste puntatik proposatu digute SB aurkeztea. Non eta Jaenen (Andaluzia). Dirudienez, badago erresistentzian sinesten duen beste norbait ere.