Irlandara Miguel lagunarekin berriki egindako bidaia baino lehen, Zarauzko liburutegira joan nintzen zerbait eramateko bilatzen. Liburu hau gomendatu zidaten, Patrick Radden estatubatuarrak idatzitakoa. Egia da eleberria ematen duela, benetako gertaera historikoak kontatzen dituen kazetari baten lana baino. Harrapatzen duen horietakoa.
Ez zen lehenengo aldia Irlandan nengoela, urte hauetan liluratu nauen herrialde horietakoa da, bere euri, laino, gaztelu, itsaso eta ezaugarri zoragarri horiekin guztiekin. Hala ere, orain dela oso gutxi egindako bidaia ezberdina izan da, konpainiagatik, laburra izan delako eta helburu nagusiagatik: uharteko pubik zaharrenak ezagutzea. Gustura ibili gara Belfast, Athlone eta Dublinen, baita beste herri txikiago batzuetan ere (“country road” horietatik, Glencree-rako bidegurutze bat ikusi genuen). Gainera, hasierako planean ez zegoen topaketa atsegin bat izan genuen. Naomi aspaldiko lagunaren ikaskide eta lagun batekin egon ginen Belfasten, Alison-ekin. Pinta batzuk elkarrekin hartzeaz gain, kontu pertsonal erabat interesgarriak partekatu zituen gurekin, The Troubles-en garaikoak. Testigantza bikainak.
Zalantzarik ez dago geurean Ulsterrek daukan erakargarritasuna, apaldu ez dena. Azken urteotan, besteak beste, Kneecap musika taldearen eztandak ederto nahastu ditu bazterrak, hip hop irlanderaz kantatuta. Orain irakurtzen ari naizen liburuak, 2020an argiratutakoa, hainbat kontu berri (niretzat behintzat) ekarri dizkit: Dolours Price, Jean McConville, Brendan Hughes, Gerry Adams eta Martin McGuinness-ekin lotuta ezagutzen ez nituen kontu batzuk, Stephen Rea…
Damua dago liburuan: “Honetarako erailtzen genuen jendea? Honetarako hiltzen ginen? Zertan ari ginen ba?” Dolours Price-ren hitzetan. Baina ez guztiz: “Hala ere, Pricek jarraitzen zuen oso harro haren ibilbide pertsonal eroarekin“. Eta hitz interesgarri hauek: “Munduari jakinarazi nion edozein gizaki normalen gaitasuna mugaraino joateko, fisikoki zein mentalki, sinesmen sakonek mugiarazita (…) Haren semea zapaltzen ari den kotxea jasotzeko gai den emakumea bezala. Inork ez daki noraino irits daitekeen”. Munstrokeriaren (edo heroitasunaren) ertzetan edozein egon daitekeela, alegia, baldintza zehatzak egonez gero.
Bestela, “Erresuma Batuko eta Irlandako gobernuek sortu zuten 1999ko apirilean, bake prozesuaren barruan, bi nazioen arteko erakunde berri bat, Biktimen Hondakinak Kokatzeko Batzorde Independentea”. Desagertutako pertsonei buruz ari da: “Gerra tresna moduan, indarrez egindako desagerpenek daukaten gauzarik krudelena ziur aski da senideei ukatzea hileta erritua, ziurgabetasun linbo batera kondenatzen dituena (…) Ezin da lutoz jantzi hil ez den pertsona batengatik”. Datuak ikaragarriak dira: Pinocheten Txilen 3.000 pertsona baino gehiago “desagertuta” daude, eta Argentinan 30.000 ere badira. Ulsterren, Batzordeak 16 pertsona identifikatu zituen. Besteak beste, Jean McConville: 10 seme-alaba laga zituen, alkohola, kartzela eta sumina kudeatzeko arazoak izan zituztenak, horietako batzuk. “Haietako inork ez zuen benetako laguntza psikologikorik jaso, eta ondorioz samina eta sumina oraindik oso presente zituzten, asimilatu gabe. Amorru berezia sentitzen zuten IRAren kontra, ez bakarrik ama desagerrarazteagatik, baizik eta salataria zela iradokitzearren, are gehiago“. Salataria, kontakatilua, “informer”. “Familia horietako batzuk biltzen ziren terapia zentro misto batean (unionistak eta errepublikarrak), Wave izenekoa. Pertsona batzuk larritasun egoera ikaragarriak bizi zituzten. Kevin McKeeren ama aztoraturik gelditu zen semea galdu ostean. Batzuetan gauez esnatzen zituen umeak, berokia ipini eta hirira joateko esaten zien Kevinen bila joateko. Bizilagunen ateak jotzen zituen garrasika: ‘Zer egin duzue Kevinekin?’. Janaria prestatu eta labean sartzen zuen, Kevinentzat ez hozteko, mutila itzultzear egongo balitz bezala kaletik mandatu bat egin eta gero”.
PD.- Datorren urterako, “S(u/a)minetik bakera”-ren emanaldi bat lotzen hasi gara, Arratia aldean. Joango naiz kontatzen.
