Maskor ederrak

-n -kargitaratuta
Erantzun

Ladron Arana. Asain. Detektibeak.

Amerikako akzio eta thriller film zaharren zaleok dugun arazoetako bat da asko eta txarto ikusi dugula. Zinemaldian interesik eduki gabe, bazkalostean sofak igaroz badakigu artadian ornitorrinko bat ageri bazaigu ezkerretik eta Virginia Woolfen doblea eskuinetik ezin dela kasualitatea izan. Horregatik kasu honetan Ladron Aranaren Film zaharren kluba (Elkar, 2018) nobelako planteamendua irakurrita dezepzioa hartu nuen.

Hala eta guztiz ere liburua ez dago gaizki, une askotan lortzen du intriga eta akzioari esker irakurlea lotzea baina, tamalez, ez dut irrakurri hion aurreneko liburua esku artean edukitzean izan nuen lilurarik. Kontatzen dituen pasarte estereotipatuek batzuetan eta hutsalek besteetan, Artzin kokatua egon arren pasarte esanguratsu bat berdin egon zitekeen Alpeetan adibide bat jartzeagatik, ez naute ase. Are gehiago, Jainkoen Zigorran interesgarri zitzaizkidan elementuak, hala nola forentseak edota judizialak desagertu dira azalkeriatan diluituta: homofobia apur bat, intzesto printza batzuk, bikote harreman eskukada bat etab, baina dosi homeopatikoetan. Sinismena galdu dugunontzat, antzu.

Alde du arin irakurri dudala eta thriller generoaren zaleentzat oso gozagarria dela. Kontra akzio biluzia ere barrenik gabe aspergarria dela, beltza izan arren duela hamarkada batzuetako Arrasateko errege kabalgaten tonua duela narrazioak eta, tristeena, Asiaini buruz gehiago jakiteko gogoa itzali zaidala.

Karga jasogailu

-n -kargitaratuta
Erantzun

Tragedia. Dard. Beltz-beltza.

Poliglota larre motzekoon abantailetako bat da badakigula hitz batzuek indar handiagoa dutela hizkuntza batean besteetan baino. Katalanezko veritat, euskarazko more edota gaztelaniako montacargas berba kolosalak dira aipatu ditudan hizkuntzatan. Karga jasogailu ahularen parean montacargasa irudikatzen duzu altzairu trinkoz egina, zaharra baina bidean utziko ez zaituena eta koipe beltzez zikindutako botoi traketsez hornitua.

Halakoa irudikatzen dut nik Frédéric Darden El montacargas (Siruela 2019, Vanesa Garcíak itzulia) bikaineko aparatua. Nobela labur honetan kontatzen dira espetxetik atera berria den Albert Herbinen gabon gaueko ibilerak, bakardadean eta oinazean murgildua dena bere amagatiko doluan eta zoriak brasserie batean Dravet andrea eta bere alaba txikiarekin batzen dituena. Senak agintzen dionean Alberti ihes egiteko, joateko bere auzotik eta berak geratzea erabakitzen du badakizu tragediare osagai guztiak mahai gainean daudela. Liburuaren kontrazalean argitaletxekoek diote klasikoa dela, Simenonen romain durs-ak konbinatzen dituenak Célineren existentzialismotik. Nik ez dakit hala den Simenon ez baitut ezagutzen, baina bi kolpetan irakurri dut, benetan ederra iruditu zait eta duen fatalitate karga iman oso indartsua da orrialdeei pega-pega egoteko.

Albert gaizoa, z-rekin, Behe Nafarroan ahoskatzen duten lanturu doinuan, zer gertatuko ote zaizu. Honela hasten den liburu batean badakizu argia norberak jarri beharra duela.

¿Hasta qué edad se siente huérfano un hombre cuando pierde a su madre?

Al regresar, tras seis años de ausencia, al pequeño apartamento donde murió mamá, sentí como si alrededor del pecho, me hubieran puesto un inmenso nudo corredizo y lo hubieran estado apretando despiadadamente.

Me senté en la vieja butaca que ella siempre elegía para zurcir, cerca de la ventana, observé a mi alrededor aquel silencio, aquel olor y aquellos objetos que me aguardaban. El silencio y los olores existían con mayor ímpetu que el papel amarillento de las paredes.

Eta hala eta guztiz ere, biziki eskertuta nago Arrasateko Bibliotekako langileei, nobedadeen apalean nire begien parean halako harribitxiak jartzeagatik. Ze ona den norbaiten kriterioan duzun fedeak emaitza bikainak ematen dizkizunean.

Laura

-n -kargitaratuta
Erantzun

El Salvador. Miren&Leire. Zientzia fikzioa.

Zer den norbere posizioa. Hurbilagoa egin zitzaidan “Neronek tirako nizkin” irakurri berri dudan Laura esaten zioten-Miren Odriozolaren borrokak (Leire Ibarguren, Txalaparta, 2016) baino. Gauza bat baita altxamendu faxistak dena hankaz gora jarri eta askatasuna/zure bizia/ herria defendatu beharra eta beste bat zure inguruneak erosotasunean habia egin duenean dena utzi eta Ertamerikako herrialde txiki batera joatea. Mirenek, Agurtzanek, Teresa, Pakitok eta beste hamaika internazionalistek eginiko apustua hain zen eskuzabala egun zaila dela sinesten horrelakorik badenik. Badakit, bai, Kobane Calling komiki apartak badu antzekotasun handirik, baina akaso zahartzen hasi den belaunaldi batekoa naizelako edo (egon ez den) bake prozesu osteko giroak neoliberalismoari aurre egiteko tresna gutxi utzi dizkidalako, urrun sentitu nituen liburuaren lehen orrialdeak. Txertoak ukatu eta Covid-19ak hildako jendea onartzen dugun egunotan gizateriarekiko baikortasuna landu beharra dago

Miren Odriozolaren bizitzak ongi irabazia du liburua. Baserri giroan hazi eta Bilboko langile borroketan murgildua, feminista hirugarren olatuaren hastapenetan aritu eta iraultzaile Sobietar kolapsoaren ateetan. Victor Jara hila, Thatcher (eta laster Reagan) gobernuan zelarik eta abian trantsizio-traizioa Euskal Herrian, egun ikusita orduz kanpo hasi zen El Salvadorren Farabundo Martí gerrilla taldeak eta Estatuak izaniko gerra. Liburuak gerra hori kontatzen du eta eskaintzen dizkigu bidean pasarte politak, gogorrak (Pakitorena ezaguna izan arren gogor askoa herrikide zen heinean), xamurrak eta guztiak eskuzabalak. Bizitza kolektiboaren poza, miseria eta ginda artean bada ere protagonistek utzi nahi ez dutena. Mina, nekea eta abaildura tarteka ere, jakina, gerra itsusia baita. Baina bakeak batzuetan zapore mingotsa utzi arren amaierarik ez duen prozesua da iraultza, Mirenek frogatzen duen moduan lanean segiz bai Euskal Herrian bai El Salvadorren. Iraultzaile batek ez dio uko egiten herria zaindu eta bizi baldintzak hobetzeari justizia sozialaren bidez.

Liburuan oso ondo tartekatzen dira Mirenen biografiako pasarteak, bere haurtzaro nahiz gaztarora eginiko flashbackak eta berarekin borrokan aritu ziren hainbat kideren edo senideen testigantzak. Idazlearen meritua da, dudarik gabe, estilo xume baina txukunaz kontatu behar duen hori zuzen eta ondo transmititzea.

Bukatzeko, Mirenek berak idatzitako epilogoko pasarte hau dakart hona:

Chalatenangoko gerra frontera joan aurretik, ez nekien gerra bat zer zen ere, bain askotan pentsatu nuen bazitekeela bizia bertan galtzea. Buelta asko eman nizkion horri, eta uste dut arrisku horretaz nahiko jabetuta sartu nintzela frontera. Izan ere, gerrara ezin zara joan hortaz jabetu gabe; ez zenuke jasango. Goizean jaiki, eta ez dakziu iluntzean berriz oheratuko zaren; eguenero hiltzen dizkizute lagunak eta egunero ikasten duzu. Gerran bizitzaren eta heriotzaren ideiak erabat aldatzen zaizkizu. Gezurra badirudi ere, heriotzaren sokan zintzilik ibiltzeak bizi gogo handiagoa ematen dizu“.

Urrun bizi arren gerrillari internazionalisten bizia, maitasun handia hartzen diezu horren pertsona eskuzabalei. Sortuko dira besteak. Amaren osabak esan ohi zuen gisara Arrasateko parrokiako frankisten omenezko plaka apurtu zutenean, garai hartan hori egiteko prest zeudenak ez ziren herrian hiru edo lau besterik. Aurki bihurtuko ziren hogeita hamalau.

Pipa eskuan

-n -kargitaratuta
Erantzun

Paris. Simenon. Berezia.

Ez nuen ezagutzen Georges Simenon idazle belgiarra baina orain iruzkinduko dudan liburuaren hitzaurrean irakurri dudanez inoiz izan den idazle emankorrenetakoa da: 1.800 lekuetan kokatu zituen bere eleberriak eta 9.000 pertsonaia inguru sortu. Azken hauen artean Maigret inspektorea, 103 narraziotan agerturikoa eta editoreen iritzi ezkorraren aurka irakurleen atxikimendua lortu zuena.

Hain justu bere izen bereko nobelaren protagonista da Maigret (Igela, 2010, Juan Mari Mendizabalek itzulia) eta ez da ohiko nobela beltzen detektibea. Ezatsegina da baina ez Sam Spade bezain bizia, bakartia da baina ez da Marlowe bezain erromantikoa. Obsesiboa da, itzela da nola pentsatzen duen irudikatzea karratuen marrazkiak eginaz foliotan, eta zorrotza: Tabac Fontaine antroan pipa eskuan egiten duen hamabi orduko zaintza antologikoa da. Bere eskutik Frantziako polizia judizialaren barruak arakatzen ditugu eta gaueko krimenaren munduaren oihalean ku-kuka aritu gara. Pertsonai onen artean Maigretez gain Fernande azpimarratuko nuke, prostituta, eta berarekiko lanketa Pretty Womanen mito faltsutik aski aldendua. Bukaeran ez dago magia trukorik, soil-soilik pipa erre eta bere izan zuen hirian arrotz sentitzen den gizon baten inteligentzia.

Bitxikeria gisa, amaitzeko, euskalduna den pertsonaia bat ere marraztu zuen Simenonek, Gastambide epailea:

Komisarioarentzat hitz bakoitza oihartzunez betea zegoean. Ezagutzen zuen Gastambide epailea, euskaldun koskor eta zorrotz bat, harroa, hitzak neurtzen zituena, esan beharreko esaldia hainbat minutuz prestatu ondoren honelatsu erortzen uzten zuena:

-Ea, zer erantzuten diozu horri?

Los Angeles, Baztan edo Chicagotik kanpo ere beltzak baditu bere koloreak eta hone hemen Maigretena, irakurtzen hasteaz bat harrapatuko zaituena.

Malkarra

-n -kargitaratuta
Erantzun

Lilura. Cain. Femme fatale.

James M. Cain idazlearen Galbidea (nik Igelaren 3. edizioko alea dut, 2011koa eta Xabier Olarrak itzulia) irakurtzean badakizu zer edo zer ez doala ondo eta amaierak ezin duela ona izan. Gure buruaren alde kontzienteak uler ezin dezakeen zerbait atzematen du alde inkontzienteak halakotan, ekaitz lainoak ikusita geldi geratze hori, eta halere nobelako protagonistetako bat den Walter Huff aseguru saltzaileak ezin du arriskutik aldendu. Zergatik? Idazleak argi du, Phyllis Nirdlingerrena da erru oso-osoa. Ez dio arretarik eskaintzen gizonak duen herio pultsioari. Ezta giza kondizioaren parte den lukurreriari. Txorkatila baten kate-urreak du erru guztia.

Ezin esan James M. Cain topikotan erortzen denik bera denean topiko honen sortzaileetakoa. Femme fatale deritzonaz ari naiz, Wikipediak aipatzen du gaia pintore aurrerafaelitek ere landu zutela baina ez dakar aipu gehiegirik, genero beltzarekin estuki lotua. Zakilez jositako nobelatan emakume manipulatzaileek maneiatutako hariek mugituta egiten dituzte gizonek gehiegikeriak. Gezurra dirudi nola genero honen idazleek ez dieten beraien buruei galdetzen gaizkile asko gaizkile direla nobelako emakume manipulatzaileak ezagutu aurretik ere. Baina onartuz gero generoaren ezaugarrietako bat dela, aurreko batean aipatu nuen Idoia Gartzesen liburua, McCainen lanek kanona ezartzen dute Hammettenek edo maila apalagoan Chanldlerrenek beste.

Liburua motza, erritmo bizikoa eta duda-mudarik gabea da. Aseguru etxeen mundu ilunaren eta klausulen letra txikien azalpen xehea egiten du eta aldi berean krimen burutsu bat planteatu. Peter Collinsek hitzaurrean dioen moduan, Cainen pertsonaiak ez dira inguru-minguruka ibiltzen, harira joan ohi dira eta ez dute berriketan denbora galtzeko joerarik izaten. Horregatik, ia-ia zakar itxura ere izaten dute batzuetan.

Tentsio handiko nobela batekin gozatzeko, pertsonai txirikordatuekin gozatzeko eta hurkoaren (fikzioko) gaiztakeriez plazer hartzeko nobela bikaina da.

Suari begira gelditu nintzen puska batean. Banekien saltsa hartatik aldendu beharra neukala posible den bitartean. Baina neure baitan malkarrera bultzatzen ninduen zerbait neukan; eta berriro bere asmoak ezkutatzen zituela susmatu nuen.

Infernu handi

-n -kargitaratuta
Erantzun

Faye. Burundi. Oroitzapenak.

Aspaldion irakurri dudan liburu borobilenetakoa da egun Kigalin bizi den Gaël Faye musikari eta idazlearen Ene herri txikia (Igela, 2019, Irati Bereauk itzulia eta Marisa Mantxolaren azal ederrarekin), originala argitaratu eta soilik urte betera. Ez da ohikoa bizkortasun hau gure itzulpenen erritmoa ezagututa, akaso Eraztunen Jauna pelikulen estreinuarekin bateratzeko Agustin Otxoa Eribekoak egin zuen ahalegina datorkit burura Txalaparta argiteletxean, argitaletxe berean COVID-19 garaiotan Žižeken lanaz Danele Sarriugarteren urgentziazko itzulpena edota AED elkarteak eta Elkar argitaletxeak elkarrekin sustatzen duten Jokin Zaitegi beka.

Liburura bueltatuta, lehen pertsonan idatzitako nobela bizia da eta bertan 12 urte dituen Gabrielek bere errealitatea kontatuko digu, hasiera batean lasaia eta elitekoa den Bujumburako haur baten kontakizuna. Lagunekin kale kantoi bat defendatu, mangoak lapurtu, bere familiaren berri eman, etxeko zerbitzariekin duen harremana edo gurasoen bikote harreman katramilatsua. Baina finean Altxor Uhartea bezalako heldutze nobela da, haur batek ikusten ez dituen gauzak kolpetik ikusiaraziko dizkiolako gerrak. Aita frantziar kolonoa du, ama Ruandako errefuxiatu tutsia eta Burundin du bizitokia Gabrielek. Gerra lehertzear hasieran Ruandan eta gero Burundin haurtzaroa amaituko da modurik gordinenean, indarkeriaz eta minez. Gabrielen begirada xalo eta aldi berean zoliak kontatuko dizkigu kolonialismoaren ajeak, klase borroka, gerraren gordina eta dakarren suntsipena. Hasier Rekondo kritikariak hemen dioen bezala, galdera zentzugabe bati soilik erantzun zentzugabea dagokio: “—Orduan zergatik egiten diote gerra elkarri? —Sudur bera ez dutelako”.

Economopoulos andrea bezalako pertsonaia ederrengatik bakarrik merezi du irakurtzea. Frantziako ikasle batekin duen gutun trukearen metaforan GKEen lanari jaurtitako gezia ikusteagatik. Baina baita haurtzaroa kontatzeko duen modu biziagatik. Zeren zain zaude?

Arrats batzuetan, txorien kantuarekin nahasten zen armen hotsa edo muezzinaren deiarekin, eta, nor nintzen guztiz ahanzten nuenean, ederra ere iruditzen zitzaidan tarteka unibertso durunditsu hura.

Asiain

-n -kargitaratuta
Erantzun

Ladron Arana. Foruzaingoa. X-Izpiak.

Alberto Ladron Arana euskal idazle oparoenetakoa dugu eta Leire Asiain gure detektibe behinenetakoa. Merezi baino arreta gutxiago jaso duen egilea, nahiz eta Arotzaren Eskuak liburuak 20 ediziotik gora eduki, eta intelligentsiak menostua. Irakurri dudan liburua Jainkoen zigorra da (Elkar, 2017) eta Leire Asiain protagonista duen hirugarrena. Bertan, Baztango Mendaur tontorrean gertatutako hilketa bitxi eta espektakular bat abiapuntu hartuta Nafarroako geografia eta hainbat gizarte gai lantzen ditu. Blog honetan behin eta berriz azaleratzen den gisara, gizartea x-izpiz behatzea baita nobela beltzaren dohainetako, edo eginbeharretako, bat. Ia hirurehun orrialde pasatan jorratzen dira anorexia, euskal gatazka politikoa, emakumeen trata, haurrek jasandako sexu erasoak, atxilotuei poliziak emandako tratu txarrak, zaintza, muga, lankide arteko mobbinga, epaile mesianikoak, eraso informatikoak… (ADI, SPOILERRA dator) Eta bingo, pandemia eragindako bat ere iragartzen du, konspirazio makur denentzat gozagarri. Harrigarria da egun dakigunarekin irakurtzea duela lau urteko lerroak.

Zerbait nabarmentzekotan erritmo bizia da ezaugarria. Egileak berak dio Itziar Ugartek Berrian eginiko elkarrizketa honetan: misterioa eta erritmoa dira beretzat gakoak nobela beltz on baterako. Nik onartu behar dut oso zaila zaidala bi lerrotako deskribapena ontzea, beti baitut tentazioa hitz anabasan nahasteko. Bere alde ni behintzat zati on batean harrapatu nauela, ikaragarri gustatu zait Asiainen pertsonaia eta oso ondo azaltzen du barrutik daukan sufrikarioa, baina esango nuke azken 50 orrialdeetan nekeak istorioaren garapenari eragiten diola kalterako. Egileak berak dio 300 orrialdeak urte betean idatzi zituela eta hori ezin liteke egin estiloa, pertsonaiak eta espazioa oso ondo ezagutu gabe. Doakiola nire miresmena horregatik.

Asiain listua irensten saiatu zen, baina ohartu zen ahoa erabat lehor zeukala. Balen kontrakoak mugimenduak eragozten zizkion. Bost minutu ere ez ziren Basoko dorrera iritsi zirela. Markarik gabe autoak erabili zituzten, eta lurpeko parkinetik sartu ziren, bahitzaileen arreta ez erakartzeko. Eskaileratan gora joan bitartean, Olanok mugikorrak itzaltzeko agindu zien. Orain agenteak seigarren pisuko eskailera buruan lerrokaturik zeuden, armak prest: ataria, igogailuak eta inguruko solaiurak segurtatzen ari ziren seinalearen zain.

Irakurriz gozatzeko liburua eta, horregatik, guztiz gomendagarria.

Malta

-n -kargitaratuta
Erantzun

Hammett. Spade. San Francisco.

Sam Spade ez da fidatzeko tipoa. Gogorra, bizia, azkarra, berekoia. Aldi berean, hau dena esanda, ezin esan alproja hutsa denik. Berak eginiko hainbat berari eginikoen erantzun huts baitira. Kontraportadako iruzkinean Nosey Parkerrek dioen bezala, “Bigunkerietatik hain urrun dagoen munduaz idaztean Hammettek heriotzaren begirada hotza ezarri zion bere prosari: gizakiaren ibileren arrazoiak eta barru-barruko motibazioak, era guztietako uste, azalpen eta esplikazioak asmaezinak baitira. Izan ere, gizakia baita bere burua eta besteak engainatzeko sortu den piztiarik trebeena“. Hor dago akaso Hammett eta Chandlerren arteko ezberdintasun behinena, lehenak ekintza gordin eta biluzia erakusten digu eta hitzak amarruaren amu besterik ez dira. Chandlerren detektibeak gogoeta egiten du, bere irakurketak sakonagoak dira, duen sufrimenduaren adinakoa.

Maltako Belatza (Igela 1997, Xabier Olarrak itzulia) izeneko nobela honetan, Bogarti esker aski ezaguna zineman, Sam Spade detektibeak Miss O’Shaughnessy bezeroak endredatuko du. Ustez jarraipen lasaiaz hasi behar zuen mandatuaren ondorioz aurki geratuko da bazkide gabe Spade eta objektu baliotsu baten atzetik mundu erdi zeharkatu duten hiru pertsonen joko erdian: O’Shaughnessy bera, Gutman handi-mandia eta Cairo misteriotsua. Hiru hauek ur handitan sartu diren ur gezako marinel dira Spaden alboan, hauekin ez ezik fiskal nahiz poliziekin norgehiagokan jarduten ohitua baita.

Maskulinitate jakin baten estereotipoa da Spade. Emakumeekiko mira gutxiduna. Egia esan hurkoarekiko, ez bada ofizioko beste kideren bat, gogor askoa da oro har. Eta halere liluragarria da irakurtzea nola bere jokoan sartzen dituen guztiak, nola badirudien detektibea badutela armiarma sarean lotua eta azkenean armiarma bera da Spaderentzat lanean aritu dena. Nobela beltz klasikoa, topiko guztiak erruz kunplitzen dituena, gizarte gogor baten erradiografia bizi eta entretenigarria, bizirauten duten galtzaileen erreinua.

Eta tira eta tunba!

-n -kargitaratuta
Erantzun

Salaberria. Hauspoa. Zibila?

Gozatu eta sufritu dut liburu hau irakurtzeko orduan. Batetik gozatzen dut garai hartako kontuak irakurrita, “Bizi izen juat” edo “Celestino Uriarte” biografiak ere oso gozagarriak dira bere mondragoetartasunean. Bestetik, sufritu dut gauza batzuk ulertzeko moduagatik eta batez ere edizio lanetan ageri diren tik batzuengatik.

Goazen alde onak azpimarratzera. Ederra da nola kontatzen duen garai hartan azkenetan zen, bi-hiru hamarkada gehiago asko jota Hego Euskal Herrian, bizimodu baten miseria. Errenteroak, morroiak eta egun hiri den aldirietako bizia. Sagardotegien gozoa eta lanaren gogorra. Etxegabetze baten gordina eta anai-arreben arteko zaintza. Ederra da pasarte hau, hizkuntza bizi eta gozoa darabil, eta guztiz gomendagarria egun garai hura irudikatu nahi duenarentzat.

Itzalen artean dago liburu honen gerrako pasarteen kontakizuna. Adi, hemen spoilerrak hasten dira duela bost hamarkadatako lan bat spoileatu badaiteke. Andu Lertxundik hitzaurrean ondo detektatzen du Sebastian Salaberria kinto soldaduarengan gerrako propagandak duen eragina. Esango nuke bakarra dela hori ondo usaintzen duena, izan ere kritikariek, bai oraingoan kritiken hemerotekara jo dut, tiroa erratu dutelakoan nago. Alex Gurrutxagak hainbat aldiz nabarmentzen du testuaren pobrezia estetikoa, zergatik egin ote du hori, eta gero dio gerra humanizatzen lagundu duela obrak. Ea, niri ondo iruditzen zait gerrako ikuspuntu ezberdinak ezagutzea, aberasgarria da hori, baina humanoa literatura oro izanik (robotak ere hasiko dira sormenean noizbait, hasiak ez badira jada) niri pasarte batzuk ez zaizkit oso humanoak egin. Edo ez saldu nahi didatena bezain humano. Legutioko hilotzekiko adierazten duen hoztasuna eta Dimako jaien pasartea, hutsik diren etxeak ihes egin duen jendeak utziak eta han den festa, oso gogorrak egin zaizkit eta azken bertsoak ez du aho zapore mingotsa gozotzen. Jakina, nire prisma da, galtzaileen partea ezagutzen dut ondoen, baina hori gutxi ez eta Maite Gonzalez Esnalek Gurrutxagaren ildotik jotzen du. Anaia ez tirokatzeko duela kezka, ez dakit besteekiko halakorik horren argi adierazten duen hori. Ufa… Ulertzen dut kritikariek esan nahi dutena baina ez dut konpartitzen.

Nik ere galdu nuen senide bat kinto harrapatu eta nazionalekin joana. Ulertzen dut anaiek elkarri tiro ez egiteko beldurraren zama eta uste dut Salaberria zintzoa dela horretan, hor badago fabula bat hitzaurrean esaten den gisara eta izan zitekeen minkorrago. Baina, irabazle begiz kontatzen ditu gauza asko, nola bestela eduki ondoreneko pribilegioak. Eta bai, jakina, bizitzak aurrera egiten du, gazteak ziren eta gerra tiroak jotzea baino gehiago da. Ez nau konbentzitzen ordea, eta esango nuke hasiera batean herriko Alberto udal langilea gorroto zen Sebastian Salaberria haurra ez ote den gero kontrarioa deshumanizatzera iristen kontrario deituta.

Baina nire kontuak dira, zer jakingo diot bada. Ah, ia ahaztu dut. Lana Neronek tirako nizkin da Sebastian Salaberriarena (Hauspoa, 2016, Antonio Zavalaren 1. edizioa errebisatzen duena) eta irakurtzeko gomendatzen dudan arren eta goretsi bultzatzaileen adorea, ez jarri arreta kontraportadako azken esaldian. Bestela ikusiko duzue 36ko altxamendu faxista definitzen dela “Horixe besterik ez da, izan ere, gerra zibila: anaiarteko borroka”. Hori irakurri eta haserretu, dena bat.

Mendimina

-n -kargitaratuta
Erantzun

Gartzes. Kofradia. Erailketa.

Kuriosoa da alferkeria, beti gose den munstro hori. Gero eta gutxiago eginda are gutxiago egitea eskatzen duen bulkada. Nire kasuan alferkeria kirola da, azken hilabeteotan nahi baino gutxiago egin dudana, eta forma fisiko faltak galbana limurtzen du. Inertzia apurtzeko ezinbestekoa da borondate3 handia eta orduan dator ifrentzua, are gehiago eginez beti gose den emaitza bilatzea.

Testuinguru honetan tokatu zitzaidan irakurtzea Erri de Lucaren azken liburua, blog honetan iruzkindua, eta oraingoan Idoia Gartzesen Mendiko gaitza (Elkar 2020), Zubikarai sariaren irabazlea idazle honen ondoren eta biziki interesgarria dena. Bi liburuak dira erromantikoak mendizaletasunaren ulermenean, mendizale bakartien glosa, baina batak militantzia klasikoari egiten badio erreferentzia besteak ihesa eta obsesioari egiten dio. Gartzesek, horrez gain, federatutako mendizaleen eta mendi taldeen unibertsoa deskribatzen du, ezagutzatik abiatuta.

Liburua hasten da Arlet Anaut protagonistaren keinu erromantiko batekin, mendi postontzi batetako txartela jasotzea, eta horrek eroango du galbidera. Batetik bere asperger izaera bakartiarekin bat ez datorren bizimoduari egin beharko diolako aurre, telefono dei eta pertsona juntadizo andanarekin, eta bestetik han ezagutuko duelako Maitena, femme fatale klasikoa. Azken honekin ditu, eta bat nator Katixa Agirrek esanikoarekin, euskaraz idatzitako sexu pasarte onenetakoak, natural eta ondo idatziak. Bidean agertu zaizkio irakurleari argitu beharreko heriotza, ertzain tuntunak, Aralar mendilerroko paisaia eta euskal mundutxo batzuen zipriztinak. Aitortu behar dudan arren batzuetan Arleten gogoeten artean galdua aritu naizela, uste dut erritmoari kalte egiten diotela, beste pasarte askorekin gozatu dut. Hizkuntza dominatzen du, oso prosa aberatsa uzten du agerian, eta lortu du beste liburu batzuek ez bezala ni amaiera arte eramatea.

Merezi du oihartzun handiagoa obrak eta poztuko nintzateke idazleak argitaratzen jarraituko balu, gure letren munduari dakarkion freskotasunagatik. Edo, alfer nagoen honi, orrialde artean bederen mendian nagoela sinestearazteagatik.

Basotik atera eta menderaezin diruditen Osinbeltzeko haitzak agertu zitzaizkidan bistara. Harri-metatxoei jarraika hormari pega-pega doan xenda hartu nuen. Belarra luze zen, baina lehor. Tximinian gora eskuak erabili behar izan nituen. Sei metroko desnibela gainditu eta lapiazean nengoen. Kareharri zorrotzen arteko ildaskei eta arrailei begiratu nien. Zulo asko zegoen han gauza onerako. Oina sartuta, orkatila okertzea gerta zekizukeen gauza onena zen; osinen batean erorita, aldiz, elur-jausiaren ondoren non zauden ohartarazteko larrialdiko ARVA dispositiboa eramatea hobe!