by Iñaki Peña -

Bi mundu

Mendian edo hirian hil. Hirian edo herrian hil. 200.000 biztanle inguruko hiri batean edo 200 bat pertsona bizi den haran batean. Zehazki Iruñean, eta zehazki Arabako ekialdean dagoen Haranan. Nafarroako mendebaldean dauden Ameskoekin muga egiten duen Harana. Aurreko asteburuan Ekhifest izeneko lurrikara emozional bat antolatu zuten Ekhi Arroyoren omenez, eta bertan egoteko ohorea izan dut.

Ekhi ez nuen ezagutu, orain ezagutzen ari naiz pixka bat bere ingurukoen bitartez. Radio Vitoriako saio batean lehenengo topaketa (birtuala, telefonoaren bidez), izan nuen Ekhiren aitarekin eta oso gertuko lagun batekin. Ondoren, Lakuntzara etorri ziren MHHH ikus-entzutera Antonio Arroyo aita, Raquel Fdez de Lezeta ama, Aitor Arza eta Izaskun Fdez de la Peña lagunak eta Ekhiren bikotekidea, Itziar Martinez. Emanaldi oso berezia izan zen niretzat, haiek bertan egonda, istripua izan eta gutxira. Ziordia inguruko haitz batzuetan hil zen Ekhi 2024ko urrian, Lakuntzatik 20 bat kilometrotara. Haientzat ere zerbait izan zen dokumentala, zeozer piztu zien, besteak beste urteurrenean zer egin pentsatzen hastea. Bizitzaren gauzak, Lakuntzako emanaldian Castillo Suarez idazlea egon zen, “Alaska” liburuaren egilea. Mota askotako doluak modu poetikoan jorratzen ditu liburuan, eta poema horietako bat konpartitu genuen Ekhifest-eko lehenengo egunean, pasa den asteburuan, MHHH eman genuenean.

Dena lotuta dagoela ematen du sarritan, Sakanan ere izan genuen azken emanaldia, Haranan baino lehen, Olaztin. Aurten Ameskoetan eta Maeztun egon ginen pelikularekin ere. Bertatik bertara. Bestela, Izaskun Andonegi eta Andoni Ormazabal ere egon dira Uribarri Haranan aurreko ostiralean, leporaino beteta zegoen aretoan. Hunkigarritik gora izan zen. Umeak, gazteak, adin handikoak eta ertainekoak bildu ginen, herri txikietan gertatzen den bezala. Zoragarria zinez, bihotz asko batera piztu zirela sentitu nuen, gure bihotzetatik hasita. Izaskun eta Andonirekin solasaldian egon ahal izatea ederra izan zen niretzat, baina Itziarrentzat ez dakit benetan norainoko babesa eta laztana izango zen.

Ostirala eta gero, larunbatean izan zen festa nagusia Haranan. Apur bat Aretxabaletako ‘Bizir Eguna’-ren eta Urretxuko ‘Mendi Festa’-ren izpirituarekin. Ez dakit zenbat jende ibili zen antolakuntza lanetan, txingurrien moduan. Bazkaltzeko 300 pertsonatik gora egin ginen, goizean mendi buelta egin ostean eta Ekhiren haitza bisita eginda. Arratsaldean eta gauean ez nintzen gelditu, baina horrek ematen zuen Araba Euskaraz edo horrelako ekitaldi bat. Eta horrela izango da hurrengo urteetan ere, heriotzak bizitza, oroimena eta elkartasuna piztu dituenez. Ekhiren betirako argipean.

Astelehenean, bertzela, Pamplona bisitatu nuen. Iruñean egon nintzen pelikularekin Golemetan Mendi Tourrarekin, eta Izarra tanatorioarekin, Mikel Idoate pilotari ohiaren eskutik, Txantrean proiektatu zuten. Baina Pamplona bertze mundu bat da. Gasteiz eta Vitoria bezala, bi mundu. Palian Nafarroako Zainketa Aringarrietako elkartea da, eta eurek antolatu dituzte aste honetan Zine-Foruma (zorabiagarria izan da kartela konpartitzea Enric Benitorekin) eta jardunaldi zientifikoa. CiviCan areto dotorean, elkarteko Isabel Erquiaga eta Miren Martínez zeuden, baita Elena Aznal, Carlos Centeno eta Vilma Tripodoro. Izen handiak. Aurkezte lanetan, Javier Rocafort izan nuen. Pelikula ikusita zeukan, eta gustatu ez ezik jardunaldi hauetarako proposatu zuen. Ohore itzela.

Baina ilusio berezia egin zidana izan zen Camino Imizcoz izeba etorri izana, azkenean! Pandemia garaian ezin izan zuen etorri proiekzioetara, eta pasa den astelehenean pelikula ikusi ahal izan zuen azkenik, Alvaro de la Torre senarra eta Ana de la Torre koinatarekin batera.

Camino pertsona aparta da, ez daude hainbeste planeta honetan, eta bera da horietako bat. Zintzoa zentzu guztietan. Izeba deitzen dut, baina berez nire aitaren lehengusina zen. Azken urte hauetan asko sendotu dugu gure harremana, eta egia esan ederra da hortxe gertu izatea. Lesakan dauzkagu sustrai amankomunak, eta Tía Conchita Zubigaray gure arteko lotura nagusia izan zen, Bolivian hamarkadak eman zituena. Gustatuko litzaidake jakitea, bizirik egongo balitz, zer pentsatuko zuen Tía Conchitak Ekialde Hurbileko egoeraz. Palestinako bandera gutxi ikusten dira Pamplonan, baina Iruñean berriz anitz dira. Baita Arabako Mendialdean ere. (Ikurriñarekin, bidenabar, gauza ber-bera gertatzen da).

Herria. Hiria. Juanjo San Sebastianek esaten duen moduan, niri ere gustatzen zait batzuetan basatia eta beste batzuetan hiritarra sentitzea. Basoan murgildu, edozein garaitan eta edozein errekatan bainu bat hartu eta, etxean bueltan, itsasoan sartu. Mendian egon eta gero, arratsaldean zinemara joan. Durangaldeko Axtxikiko tontorrean, vivac eginda, gaua pasatu ondoren, Bilboko Plaza Barriko Victor Montes jatetxe dotorean Maiderren urtebetetzea ospatu.

Bizi gara!

by Iñaki Peña -

Ez dago berbarik

Hona hemen beste liburu bat zerrendan zain neukana, eta aste hauetan irakurri dudana (gaztelerazko itzulpena). Francesc Torralba filosofo eta teologoari buruz entzunda neukan, batez ere nola duela gutxi Oriol semea hil zela istripu batez, berarekin batera txango bat mendian egiten ari zenean, Picos de Europa aldean.

Liburuaren hasieran, kontatzen du nolakoa izan zen Marian izeneko emakume ezezagunaren erantzun errukitsua, semea hilda topatu zutela jakin zuenean: “Entzun genuen, berriz ere, helikopteroaren zarata, eta ziztu bizian atera nintzen aterpetxetik. Marianek ez ninduen bakarrik laga ezta une batean ere. Mahaian platera utzi eta nirekin irten ze. Nire alboan egoteko ardura sentitzen zuen, eta kontsolatzekoa”.

Dimentsio erraldoia duen gertakaria izan zen Oriolen heriotza Francesc, emazte eta familiarentzat, zalantzarik gabe. Norberaren biografia markatzen duten gertaera nagusi horiek dira gertakariak, gutxi horietakoak. Hemen ekintzen eta gertakarien arteko desberdintasunak: “Gosaltzea edo txangoa egitea ekintzak dira, baina pertsona batekin azken aldiz egiten duzunean, gertakari bihurtzen dira. Modu berean, seme gaztea lurperatzea gurasoentzat gertakari (tragiko) bat da, baina ekintza soila izan daiteke lurperatzailearentzat”.

Besarkada baten definizioa: “Itxuraz keinu sinplea da, bi gorputz elkarri estutzea. Baina, izatez, hurkoarekin hurbiltasun emozionala adierazteko modurik enfatikoena da”.

Espiritualtasuna presente dago lan guztian, ezin zen bestela izan idazlea zein den kontuan hartuta: “Sinestunek aurre egin behar die galdera handiei, baina baita ateoek ere. Krisialdi espiritual handiak eragin ditzake muturreko egoera batek, norabide batean edo bestean: pertsona batzuk federantz biratzen dira, haurtzaroan abandonatutako otoitzak berreskuratzen dituzte, Jaungoikoaren babesaren bila”.

Ez daudenak gogoratu, ohoratu eta gurekin beti eramaten ditugu, baina bizi behar gara egon badaudenekin, merezi duten lekua ematen haiei ere: “Gure inguruan guretzat pertsona esanguratsuak daude, alde batetik, eta bestetik pertsona ezezagunak, gure albotik pasatzen direnak, euren amets eta planekin, baina anonimoak direnak guretzat. Dolua bizitzen dugu pertsona garrantzitsu horietako baten hutsunea sentitzen dugunean. Baina ez dugu laga behar ez daudenek daudenak itzaltzea, hemen eta orain badaudenak”. Halaber: “Gauzak elkarri esan beharko genizkioke heriotza baino lehen, ez itxarotea haren ostean esateko (esker ona, maitasuna…)”.

Zer da ahula izatea eta zer ausarta: “Esanguratsua da gizonen ausentzia dolu taldeetan, indarra erakutsi behar dugulako. Baina ausardia handia behar da gure ahulezia eta barne-barneko sentimenduak adierazteko, lotsak gainetik kentzeko”.

Hau txikitatik ikasi genuen, oinarrizkoa da, baina ondo dator behin eta berriz gogoratzea: “Bakarrik gelditzen da gugandik ematen duguna, bakarrik gara ematen. Bakarrik gure burua husten hazi gaitezke, eta besteak haztea”.

Umorea bizitza hau edertzen eta erlaxatzen duen indar horietakoa da. Baina zer da seriotasuna? “Seriotasunaren muina da gure burua hilda ikustea, irudikatzea. Bizitza ez dela (soilik) jolas edo komedia bat konturatzea da seriotasuna”. Halaber: “Heldutasuna dator zoritxarrei aurre egiten ikasten dugunean, gaitasun batzuk hartzen ditugunean”.

Mugiarazten gaituzten emozioak daude, bai eta geldiarazten gaituztenak ere: “Tristezia puntu estatikoa da doluan, emozioak eteten dira, geldirik geratzen gara”.

Gaur egungo egoera globala: “Zoriontsuak izan gaitezke mota guztietako indarkeriak inguruan ditugunean, kolapso ekologikoa gero eta gertuago dagoenean?”.

Medikuntzaren historia amaiezina: “Medikuntzaren aurrerakuntzak hor daude, gaur egun ez gara hiltzen gure arbasoak hiltzen ziren zergatiengatik. Gaixotasun batzuk menperatu ditugu, baina beste batzuk agertu dira. Sisiforen mitoa bezalakoa da”.

Zerrendan dauden zeregin garrantzitsuak: “Zer egin nahi dut gelditzen zaidan bizitzarekin? Zer da lantzeko daukadan gauzarik baliotsuena? Aurrean daukadan bidaiaren tartea norekin ibili behar dut? Zein leku bisitatu behar dut? Zein pertsona agurtu? Zein maisu-maistrari eskertu behar diot ikasitakoa? Zeini barkamena eskatu? Zer irakurri behar dut? Zein artelani so egin?”.

Eta amaitzeko, hiru bertute nagusiak: “Maite dugun norbaiten hilobiaren aurrean, gizakion hiru bertute handiak ikasten ditugu: umiltasuna, errukia eta arima-handitasuna*”.

*Azken hau “magnanimidad” moduan itzuli behar dugu.

by Iñaki Peña -

Trilogia dokumental bat: MHHH

Eta 2018. urte iritsi zen. SECPAL zainketa aringarrietako biltzarra izan zen Gasteizen, eta batzorde antolatzailean parte hartu nuen. Osasun profesionalak ez ziren herritarrei begira, hainbat ekitaldi antolatu genuen hirian zehar, kongresua baino lehenagoko asteetan, zinema, antzerkia eta abar. Ofizioz medikua eta afizioz mendizalea naizenez, bururatu zitzaidan Jorge Nagoreri elkarrizketa bat egitea, bizitzaz eta heriotzaz, mendiaz eta hiriaz, Iñaki Ochoa de Olzari buruz eta Jorgeren amari buruz. “Mendian hil. Hirian hil” izena ipini nion ekitaldiari.

Hurrengo urtean, Santiago de Compostelan izan ziren SECPALeko jardunaldiak, Galizian. Eta hor piztu zitzaidan argitxoa. Proiektu honetan ez zen krisialdirik egon aurretik, beste bide batetik etorri ziren musak. Jorgerekin harremanetan ipini nintzen eta gero Izaskun Andonegirekin. Honek Aretxabaletako familia baten berri eman zidan, Mikel Cresporen gurasoak ziren. Banan-banan beste protagonistak batzen joan ziren, eta collage dotore bat eraiki genuen (AH-ekin egin genuen bezala). Grabaketak egin baino lehenagoko prestaketa hauek asko disfrutatu ditut hiru pelikuletan.

Hirugarren eta azken honetan, bestela, nire onena eman izanaren sentsazioarekin gelditu naiz. Teknikoki hoberena eta mamitsuena da. Borobilena. Lehendabizikoa egin nuenean ez neukan inongo trilogia borobiltzeko asmorik, ezta bigarrena eginda ere. Modu naturalean etorritako kontu bat izan da, pentsatzen dut beste askori gertatutako gauza bera izango dela.

Badakizuenez, handia da euskaldun jendeak mundu osoko mendietan egindako jarduera historian zehar. Istorio ederrak, epikoak eta zirraragarriak kontatu daitezke, eta eurekin batera mendian tarteka gertatzen denarekin: heriotza. Jende gazteak edo oso gazteak pairatutakoa. Tarteka hirian ere gertatzen dena, bestela. Zorigaitzeko istripuak gehien-gehienetan, baina ez guztietan. Ez dugu ukitu, baina suizidioa ere han goian gertatzen da batzuetan.

Hiriari buruz hitz egoten dugunean, Bilbo erakusten dugu. Ez dauka AH-en daukan presentzia, baina ardatz nagusietakoa da. Izan ere, estreinaldia Bilbon egin genuen, Mendi Film Festivalean. “Zortzimilako” batekin hasi ginen, eta handik aurrera aurkezpen pila egin genuen 2021ean zehar, hala Mendi Tour zoragarriaren eskutik, nola gure kabuz. Areto komertzialetan ere ibilalditxoa egin genuen, lau hiriburuetan, Golem, Principe eta Florida zinemetan. Lehen esan bezala, zurrunbilo hau guztia kudeatzen ikasi behar da, izan 8.000 metrotan, 1.500 m-tan, edo hortik behera. Izan ere, “zergatik neurtu mendiak metrotan, eta ez bizitako uneen edertasunean?”. Hain zuzen ere.

by Iñaki Peña -

Agian bizitzea hau da

Bide batetik baino gehiagotik iritsi zitzaidan liburu honen berria, eta azkenean liburutegian eskatu eta nonbaitetik ekarri zidaten. Medikua eta alpinista da idazlea, Jorge Egocheaga, zortzimilako guztiak igo dituen lehen asturiarra.

Bilatutako bakardadearen adibide ona da Jorge, jendetzak saihestu eta aszetismoa eta umiltasuna lantzen dituena. Eredu ona, hasteko. Isiltasunaren apologia topatu dezakegu pasarte honetan: “Hiru urte bete arte ez dugu ikasten hizketan, baino askoz ere gehiago isiltzen ikasteko. Batzuk sekula lortzen ez duten arren“.

Eskaladaren apologia ere, noski, sorkuntzarekin ondo lotuta: “Eskalatzea, krokis zehatzik gabe, sorkuntza ekimen bihurtzen da, literatura, margolaritza, musika edo zinema bezalako arte adierazpenen antzekoa. Sorkuntza motibazio giza iturririk handientzat jotzen dut“.

Bizi-bizirik sentiarazten gaituzten pasioen bila aritu: “Zerk bultzatzen nau itzultzera? Zergatik nago berriro hemen? Zure pasioei ihes egitea absurdoa da. Zer zentzua izango zuen bizitzak haiek gabe? Nahiz eta aitortzen dudan bizitza lau bat askoz ere errazagoa dela… eta aspergarria“.

Nahiz eta, batzuetan, pasio horiek arriskutsuak izan: “Zure ametsak bete ahal izateko zein da ordaindu behar duzun prezioa? Edozeinek balio du, altuena den bizitzak berak barne? Istant batek balio al du bizitza ibilbide oso bat? Men egin behar dugu bizi garen gizarteak inposatutakoari?“.

Izan ere, Jorgek oso gertuko pertsonen heriotzak bizi izan ditu (bikotekidearena eta lagunena), mendian gertatutakoak. Eta horrela definitzen du dolua: “Tortura fisikoak jasan ditut, min biziak, istripuak, baina ez dago antzeko ezer asko maite duzun izaki baten galerak eragiten duen sufrimenduarekin konparaturik“.

Eta horrela gainditutako (edo igarotako) dolua: “Galerengatik tristura horrek hor jarraitzen du, sakona, tematia, maltzurra, baina orain askoz ere bareagoa, min lasai batean bilduta, sosegatua, laguna dagoeneko“.

Espiritualtasuna: “Fededuna izan naiz. Baina horri uko egiteak areagotu du nire esparru espirituala. Panteismo bat posibletzat jotzen dut. Sinesmen honek naturarekin sintonian egonarazten nau“.

Gure Lehen Mundu honetako burbuila: “Ur edangarria zure etxean bertan, etengailua sakatu eta bonbila bat piztea, komunera joan ahal izatea etxetik atera eta hotza pasatu behar izan gabe gure gizarteko eguneroko luxuak dira, baloratzen ez ditugunak“.

Porrota / arrakasta: “Porrota ez da helburua ez lortzea, bideari ekiten ez saiatzea da“.

Zorion distirak: “Irribarre iheskor eta konplize bat, egunsentiko freskura, egun bero batean txokolatezko izozki baten zaporea, txori goiztiar baten kantua, ustekabean harrapatzen zaituen liburu baten irakurketa… Agian bizitzea hauxe da“.

Motzean, oso Maria Coffey eta oso MHHH. Identifikatuta sentitu naiz, 4.000 mila metrotik beherako nire mailan.

Milesker liburua gomendatu didaten horiei!

by Iñaki Peña -

Hamabostean behin #1 #2 #3 #4

Oier Aranzabal gure etxera etorri zenean lehendabizikoa izan zen niretzat, 2021ean. “Barruan gaude” deitzen da podcasta, eta 80tik gora daude entzungai Guau plataforman. Denetariko pertsonak, denetariko gaiak, 40-60 minutuko piezak. Oso bizipen ona izan zen niretzat, hagitz gustura aritu ginen, eta “Bizitza edo azkenengo bidaia” izenburua ipini zion Oierrek.

Orain dela hilabete batzuk, Aitziber Aranburuzabalak proposatu zidan Goiena-rako podcast sorta bat grabatzeari ekitea. Argitaratzeko maiztasuna bi astetik behin izango zela finkatu genuen, hortik izenburua. Saioak, izenburua bezala, musikarekin lotuta egongo zirela pentsatu nuen, saio bakoitza kanta batekin. Gaiei dagokienez, entzuleek esperotakotik ez nintzela asko aldenduko. Eta sinatzeko, Patxi Lurra erabiliko nuela.

“Hamabostean behin” martxan dago martxoaren hasieratik, eta lau kaleratu ditugu orain arte, 4-7 minutukoak:

#1 Idoia Asurmendiren “Aulki jokoa” izan da lehenengo kanta, Gabonak pasa berritan grabatu genuen podcasta, garai hartan bereziki hutsak dauden aulkiak gogoan hartuta. Aste haietan, Ameskoetan ibili nintzen MHHH aurkezten, Idoiaren laguna den Eider Ballinarekin (eta Josu Txintxurretarekin) batera egindako dokumentala. Idoiaren familiaren zati bat den herrian aurkeztu ere, Bakedanon.

#2 Olaia Inziarteren “Zure mina” etorri zen hurrengoa. Kanta hori presente egon zen Zarauzko Garoa liburudendan egin genuen komiki baten aurkezpenean, Bertol Arrieta eta Sandra Garayoaren “Hodeien gaineko aldean” izenburukoa. Suizidioa da ardatzeko gaia abestian, komikian eta podcastean. Getariako Izarori dedikatuta.

#3 Gorka Urbizuren “Janela bat” aukeratu nuen hirugarrena egiteko. Janela batetik begira, orain dela urte batzuk Oñati irratian entzundako elkarrizketa bat etorri zitzaidan gogora, Juanjo Sagarzazu medikuari egindakoa. Eta umiltasuna hartu nuen gaitzat, hain beharrezkoa duguna. Batzuetan asmatzen dugulako, baina beste batzuetan ez. (Bestela, Ziortzako Martinen omenez).

#4 Eta Pettiren “Zaldi emozionalak” da gaur bertan argitaratutakoa. Emozioen gorei eta beherei buruzkoa da saioa, zaldien moduan: trostan, mantso, jauzika, pozik, burumakur, irrintzika… Gizakiak ere horrela gabiltzalako. Uberako Iñigo Olañetari dedikatu diot, aspaldian ezagututako gizon dotorea, beste garai batekoa.

PD.- Sorta honetaz gain, iaz grabatu nuen Joseina Etxeberriarekin, hasieran aipatutako Oier Aranzabalen eta Xabier Etxeberriaren bidez, podcast eder bat Musika Hamabostaldirako, musika klasikoa eta heriotza uztartuz. Hemen promoa.

by Iñaki Peña -

Barrea eta herioa

Maeztu.

Ez dakit barrearen yoga delakoari buruz entzun duzun inoiz. Nik ez behintzat, aurreko astebukaera arte. Barreari buruzko tertulia batean egon ginen Bittor laguna eta biok Maeztun, ostiralean, giro onean. Hurrengo egunean MHHH proiektatu behar genuen, heriotzari, bizitzari eta komunitate errukitsuei buruz aritu behar ginen, baina bezperan umorea zen gai nagusia.

Zapatuan, egia esan, denetarako denbora izan genuen: goian aipatu ditugunak egiteko, baina baita goizean mendi buelta bat emateko ere, afari eder batekin amaitzeko. Dokumentalaren solasaldian umore (beltza) ere hizpide izan genuen. Egin kontu barrea uztartu daitekeela edozerekin, yogarekin barne (!), baita heriotzarekin berarekin ere. Txanponaren bi aldeak dira tragedia eta komedia, eta momentu egokian lotzea askatzailea eta osasungarria da guztiz.

Interesa zeukaten Arabako Mendialdea hartan, Gasteizen eta Zarautzen bezala, beste hainbat tokitan ere egiten ari garenarekin: Death Cafeak, heriotza hezkuntzan gazteekin jorratzea, Gabonetako saioak, errukiaren kontzeptu garaikidea eta laikoa, Aurretiazko Borondateen Dokumentuak…

Interesa zeukaten Galdakaon ere, aste berean leku bietan antzeko gaiak, kezkak, beldurrak, ilusioak, asmoak eta ametsak partekatu ditugu. Bi komunitate bizi, heriotzaren kontzientziarekin, lehenengo pausua bizitzari zuku gehiago ateratzeko. Umorea sekula galdu barik.

Mila esker harreragatik Leireri eta talde guztiari (Galdakao) eta Amaiari eta talde guztiari (Maeztu).

Bizi gara!

PD.- Domekan, Mikel eta Diego lagunekin batera, Palomares tontorrean amaitu ginen Bittor eta biok. Hobeto ezin.

by Iñaki Peña -

Konexioak

Ebro ibaia Tortosatik pasatzen.

Bitxiak dira batzuetan sortzen diren konexioak. Erronkari aldean garai batean erabiltzen zituzten almadiak, ibaien bidez egurra garraiatzeko sistema, Huesca aldeko Pirinioko ibarretan erabiltzen zuten berdina zen (“nabatas”), baita munduko beste hainbat tokitan egon den oso modu antzekoa ere, leku bakoitzean izen bat hartzen zuelarik. Pirinioetatik jaisten ziren Ebro ibaira, eta hortik itsasoruntz, Delta alderantza.

Aurreko asteburuan Tortosan egon naiz, almadiak garai batean iristen ziren zonaldean. Bizitzan konexio bitxi horietako baten bitartez, nabatak gaur egun ere eraiki eta ibaian gidatzen dituen pertsona batekin bidean topatu ahal izan dut, Jose Luis Palomeque, Sobrarbe aldekoa, Marta Sariñena dolu adituaren bitartez ezagutu dudana, Monzónen bizi den zaragozarra. Ekainean Jose Luisekin Monte Perdidora igotzeko asmoa daukat, zerrendan orain arte zain egon den mendi handi horietakoa.

Beste konexio baten bidez, iaz amaitu nuen Masterrean Pau Margalef ezagutu nuen, medikua Tortosa aldean. Urtero jardunaldi medikoak antolatzen dituzte, eta aurten Zainketa Aringarriei buruzkoak* antolatu dituzte. Itxierarako, Master Amaierako Lanaren emaitzak aurkeztu ahal izan ditut aurreko ostiralean, katalanez modu erdi duinean nire burua defendatzeko gai izanik eta dena. Larunbatean, MHHH ikus-entzun genuen.

Konexioekin jarraituz, Eider Rodriguez errenteriarrak idatzitako istorio batean oinarrituta, “Los destellos”** film gomendagarria egin zuen Pilar Palomero zinema zuzendari zaragozarrak. Ba pasa den asteburuan Pauk kontatu zidan zelan Tortosan eta inguruetan filmatu zuten. Errenteria – Zaragoza – Tortosa.

Deltebre aldean orain dela urte asko egon nintzen familiarekin, baina Tortosa hiria ez nuen ezagutzen. Bistan da etxetik ateratzea eta mundua ezagutzea ederra dela, profitatu behar ditugula suertatzen diren aukerak bidaiatzeko. Nire kasuan autokarabanan, almadietan baino.

Bistan da bizitza bakarra dela eta momentua bizi behar dugula, jardunaldiak, zinema emanaldiak, zerrendako mendiak. Aurreko larunbatean, Barcelona eta Osasuna arteko football partida bertan behera gelditu zen, Barçaren talde medikoaren kide bat ustekabean hil zenez.

Bizi eta konektatu.

*http://www.academiaebre.cat/Atenció-Pal·liativa:-Una-necessitat-transversal-en-el-sistema-de-salut/

**https://www.filmaffinity.com/es/film3569

by Iñaki Peña -

Liburua

Liburuaren azalean, nola ez, mendi bat. Baina ez edozein, baizik eta hiru tontor dituena, argazkian agertzen dena (ezkerretik eskuinera: Hirumugarrieta, Txurrumurru eta Erroilbide). Aitak erreferentziatzat zeukan mendia. Mugalaria, Gipuzkoa eta Nafarroa artean, eta Lapurditik nahiko hurbil.

Hiru tontorrena, izenburuak aipatzen duen trilogiagatik da. Baita liburua hiru hizkuntzetan idatzita dagoelako ere. Hasteko, eta estreinatzeko, euskaraz, noski. Booktegi plataformaren bidez, eta Aritz Brantoni esker. Hementxe duzue irakurgai: “Heriotzak eta doluak. Trilogia dokumental bat“.

Txikitan izan nahi nuena idazlea zen. Eta une hauetan, amaz eta amonaz gogoratzen naiz bereziki, eurek ederto ezagutzen zutenez idazteko neukan grina. Pozik hartuko zuten pasa den ostegunean argitaratu berri dugun liburuaren albistea.

Bestela, abeslaria abesten duena edo idazlea idazten duena dela esatea orokorregia da. Agian “ondo” gehitu beharko genuke (idazlea ondo idazten duena da). Edozein modutan, idaztearena aspalditik praktikatzen dudan zera bat da, eta blogarena entrenamendurik hoberena izan da, astean behin duela… 20 urte! (mila esker, Igor Leturia). Hasi Goienan, Mahatsorriekin jarraitu (ene! haiek garaiak!) eta bueltan Goienan.

“Zinemagilea” hitzarekin ere antzeko zeozer gertatzen zait, are okerragoa da egia esan. Batzuk animatzen dira horrela deitzen, baina urrutiegi gelditzen zait. Suposatzen dut komikiak literaturarako direnak direla dokumentalak zinemarako. Orduan “dokumentalgilea” horrekin bai, ados. Denok pozik.

Teaser moduan, edo amu moduan, hemen lagatzen dizuet beheko sarrera hau. Eta goiko linkean, liburu osoa, soinu-banda eta guzti.

Letren eta zientzien artean aukeratzeko esaten digute gaztetan. Bideak, hala ere, tarteko lurralde bat badagoela erakusten digu, eta batzuk hortik ibiltzen gara gure profesioetan. Liburu honetan, funtsean, medikuntza narratiboa izeneko hibrido baten emaitza da. Zinemaz, literaturaz eta psikologiaz irakurriko duzu, batik bat. Eta atzean, musika.
 
Bideak, halaber, irakasten digu bizitza hainbat emozio eta bizipenen arteko nahasketa dela: pozak eta tristurak, minak eta osaketak, erorketak eta altxatzeak, haserreak, itxaropenak… Zientziak dena ezin duela azaldu eta konpondu gogorarazten digu liburuak ere. Fantasia eta errealitatea ez nahasteko. Barrukoak partekatzen ikasteko. “Beti beste tontor bat badagoela gure zain”.

by Iñaki Peña -

Han da Luzia (II)

Manuela Jaen hiriaren inguruan dagoen herri batean jaio zen, eta txikitan emigratu zen Gipuzkoara, Gerra Zibiletik ihesean. Orain dela urte batzuk ezagutu ginen Arrasaten, eta esan dezaket iltzatuta gelditu zaidan paziente haietako bat izan dela. Prozesua bereziki ondo garatu eta amaitu zen, beti gertatzen ez dena, zoritxarrez.

Kausalitatez, Manuelaren alaba bat ospitalean topatu nuen pasa den astean, eta berriro berataz gogoratu ginen. Noiz eta Jaen aldera abiatu behar nintzen bezperetan. Izan ere, Andaluziarekin azken hilabeteetan hartu eta emana ez zen bukatu 2024ko urrian. Izan ere, azaroan RedPal ekimenaren bidez parte hartu ahal izan nuen saio kliniko birtual batean, “Procesos de morir y duelo a través de una trilogía documental”, asko disfrutatu nuena eta linkaren bidez ikus-entzun dezakezuena (mila esker, María Escudero!).

Urtarrilean, bestela, Joan Carles March-ek Granada Digital telebistan daukan “Salud a todo Twitch” programan “Duelo y cuidados paliativos desde la perspectiva del cine” izeneko saioa partekatu nuen Julio Gómez eta Montse Esquerda handiekin. Eta aprobetxatuko dut bloga hirurei eskertzeko, zinezko ohore handia izan zelako niretzat hor egotea, 8.000ko horretan.

Eta orain, otsailean, azken bidaia egin dut haruntza. Arrazoi nagusia MHHHen emanaldia izan da (ikus goiko kartela), Úbeda hirian aurreko astebukaeran egindakoa. Minbiziaren aurkako elkarteari esker izan da ekimena (Sergio eta Rocío), Ubedako zainketa aringarrietako taldea anfitrioi lanetan (Soledad, Blanca eta Cristina). Emanaldi polita.

Hirian bisita patxadaz egin ahal izan nuen eurekin, euria lagun, eta hainbat txokoren artean, San Lorenzo eliza izandakoarena aipatu nahiko nuke, harrigarria eta interesgarria, Santiagoko ospitalea, Santa Maria, Uraren sinagoga eta El Salvador-ekin batera. Bibliografia onarekin itzuli naiz gainera, irakurtzeko liburu pare batekin.

Eta begira gelditu zaidan mendilerro oso bat, nik berari eta berak niri.

by Iñaki Peña -

Dolua eta zoriona

Hadley Hammer.

Hadley Hammer eskiatzaile estatubatuarra da, 38 urtekoa. Bizitza intentsitatez bizi duen horietakoa. Heriotzarekin, bestela, harreman bizia izan du azken urteotan, haren gertuko pertsona garrantzitsuak hil direlako, mendian eta hirian: Elur-jausi banatan David bikotekidea eta Hilaree lagunmina, istripu zerebrobaskular batekin Sam bikotekide ohia eta minbizi batekin aita.

“The Guardian” egunkari ingeles batek hari buruzko artikulua argitaratu du hilabete honetan, “Grief doesn’t bend” izenburukoa (“Doluak ez du makurtzen”). Ugariak dira bertan topatutako harribitxiak, jarraian irakurriko dituzunak:

“Bizitzaren zati handi bat lana eta zergak dira, beraz garrantzitsua da jolasteko (gozatzeko) uneak topatzea”.

“Mendi batera igotzen ari zarenean, zuhaitz bat ezin duzu mugitu edo haitz bat zeharkatu. Oztopoekin moldatu behar zara”. Doluarekin bezala.

“Doluak egiten du beherak askoz beheragoak, eta gorak askoz goragoak”.

“Zauriak ez dira inoiz aldentzen, baina dolua egin dezakezu eta oraindik zoriontsua izan”.

Zoriona da mendietan Hadleyk topatzen duena, Davidek eta Hilareek aurkitzen zutena. Gutariko batzuk ere kausitzen duguna. Aurreko asteburuan, adibidez. Urbasa-Entzia aldean esate baterako. Ameskoetako zonalde hartan MHHH aurkeztu genuen asteburuan. Eider Ballinak harremanetan ipini ninduen Idoia Asurmendiren izeba batekin, Ana Zuazolarekin. Kultura eta gastronomiaren egitarau baten barruan egon zen proiekzioa. Hotza kanpoan, beroa ludotekaren barnean, jendea etortzen animatu zen. Eta bizia izan zen solasaldia, oso parte hartzailea. Emakume batek esan zidan bezala, “oso sakona”. Bakedano herrian, bitartean, pintxo dastaketa zegoen. Eta bat egin genuen egitarauaren beste ekimen horrekin, noski.

Lan egiteaz eta zergak ordaintzeaz gain, bizitza gozatzeko dagoelako.

PD.- Mila esker Nere, komentatutako artikulua helarazteagatik.