Ez dakit barrearen yoga delakoari buruz entzun duzun inoiz. Nik ez behintzat, aurreko astebukaera arte. Barreari buruzko tertulia batean egon ginen Bittor laguna eta biok Maeztun, ostiralean, giro onean. Hurrengo egunean MHHH proiektatu behar genuen, heriotzari, bizitzari eta komunitate errukitsuei buruz aritu behar ginen, baina bezperan umorea zen gai nagusia.
Zapatuan, egia esan, denetarako denbora izan genuen: goian aipatu ditugunak egiteko, baina baita goizean mendi buelta bat emateko ere, afari eder batekin amaitzeko. Dokumentalaren solasaldian umore (beltza) ere hizpide izan genuen. Egin kontu barrea uztartu daitekeela edozerekin, yogarekin barne (!), baita heriotzarekin berarekin ere. Txanponaren bi aldeak dira tragedia eta komedia, eta momentu egokian lotzea askatzailea eta osasungarria da guztiz.
Interesa zeukaten Arabako Mendialdea hartan, Gasteizen eta Zarautzen bezala, beste hainbat tokitan ere egiten ari garenarekin: Death Cafeak, heriotza hezkuntzan gazteekin jorratzea, Gabonetako saioak, errukiaren kontzeptu garaikidea eta laikoa, Aurretiazko Borondateen Dokumentuak…
Interesa zeukaten Galdakaon ere, aste berean leku bietan antzeko gaiak, kezkak, beldurrak, ilusioak, asmoak eta ametsak partekatu ditugu. Bi komunitate bizi, heriotzaren kontzientziarekin, lehenengo pausua bizitzari zuku gehiago ateratzeko. Umorea sekula galdu barik.
Mila esker harreragatik Leireri eta talde guztiari (Galdakao) eta Amaiari eta talde guztiari (Maeztu).
Bizi gara!
PD.- Domekan, Mikel eta Diego lagunekin batera, Palomares tontorrean amaitu ginen Bittor eta biok. Hobeto ezin.
Bitxiak dira batzuetan sortzen diren konexioak. Erronkari aldean garai batean erabiltzen zituzten almadiak, ibaien bidez egurra garraiatzeko sistema, Huesca aldeko Pirinioko ibarretan erabiltzen zuten berdina zen (“nabatas”), baita munduko beste hainbat tokitan egon den oso modu antzekoa ere, leku bakoitzean izen bat hartzen zuelarik. Pirinioetatik jaisten ziren Ebro ibaira, eta hortik itsasoruntz, Delta alderantza.
Aurreko asteburuan Tortosan egon naiz, almadiak garai batean iristen ziren zonaldean. Bizitzan konexio bitxi horietako baten bitartez, nabatak gaur egun ere eraiki eta ibaian gidatzen dituen pertsona batekin bidean topatu ahal izan dut, Jose Luis Palomeque, Sobrarbe aldekoa, Marta Sariñena dolu adituaren bitartez ezagutu dudana, Monzónen bizi den zaragozarra. Ekainean Jose Luisekin Monte Perdidora igotzeko asmoa daukat, zerrendan orain arte zain egon den mendi handi horietakoa.
Beste konexio baten bidez, iaz amaitu nuen Masterrean Pau Margalef ezagutu nuen, medikua Tortosa aldean. Urtero jardunaldi medikoak antolatzen dituzte, eta aurten Zainketa Aringarriei buruzkoak* antolatu dituzte. Itxierarako, Master Amaierako Lanaren emaitzak aurkeztu ahal izan ditut aurreko ostiralean, katalanez modu erdi duinean nire burua defendatzeko gai izanik eta dena. Larunbatean, MHHH ikus-entzun genuen.
Konexioekin jarraituz, Eider Rodriguez errenteriarrak idatzitako istorio batean oinarrituta, “Los destellos”** film gomendagarria egin zuen Pilar Palomero zinema zuzendari zaragozarrak. Ba pasa den asteburuan Pauk kontatu zidan zelan Tortosan eta inguruetan filmatu zuten. Errenteria – Zaragoza – Tortosa.
Deltebre aldean orain dela urte asko egon nintzen familiarekin, baina Tortosa hiria ez nuen ezagutzen. Bistan da etxetik ateratzea eta mundua ezagutzea ederra dela, profitatu behar ditugula suertatzen diren aukerak bidaiatzeko. Nire kasuan autokarabanan, almadietan baino.
Bistan da bizitza bakarra dela eta momentua bizi behar dugula, jardunaldiak, zinema emanaldiak, zerrendako mendiak. Aurreko larunbatean, Barcelona eta Osasuna arteko football partida bertan behera gelditu zen, Barçaren talde medikoaren kide bat ustekabean hil zenez.
Liburuaren azalean, nola ez, mendi bat. Baina ez edozein, baizik eta hiru tontor dituena, argazkian agertzen dena (ezkerretik eskuinera: Hirumugarrieta, Txurrumurru eta Erroilbide). Aitak erreferentziatzat zeukan mendia. Mugalaria, Gipuzkoa eta Nafarroa artean, eta Lapurditik nahiko hurbil.
Hiru tontorrena, izenburuak aipatzen duen trilogiagatik da. Baita liburua hiru hizkuntzetan idatzita dagoelako ere. Hasteko, eta estreinatzeko, euskaraz, noski. Booktegi plataformaren bidez, eta Aritz Brantoni esker. Hementxe duzue irakurgai: “Heriotzak eta doluak. Trilogia dokumental bat“.
Txikitan izan nahi nuena idazlea zen. Eta une hauetan, amaz eta amonaz gogoratzen naiz bereziki, eurek ederto ezagutzen zutenez idazteko neukan grina. Pozik hartuko zuten pasa den ostegunean argitaratu berri dugun liburuaren albistea.
Bestela, abeslaria abesten duena edo idazlea idazten duena dela esatea orokorregia da. Agian “ondo” gehitu beharko genuke (idazlea ondo idazten duena da). Edozein modutan, idaztearena aspalditik praktikatzen dudan zera bat da, eta blogarena entrenamendurik hoberena izan da, astean behin duela… 20 urte! (mila esker, Igor Leturia). Hasi Goienan, Mahatsorriekin jarraitu (ene! haiek garaiak!) eta bueltan Goienan.
“Zinemagilea” hitzarekin ere antzeko zeozer gertatzen zait, are okerragoa da egia esan. Batzuk animatzen dira horrela deitzen, baina urrutiegi gelditzen zait. Suposatzen dut komikiak literaturarako direnak direla dokumentalak zinemarako. Orduan “dokumentalgilea” horrekin bai, ados. Denok pozik.
Teaser moduan, edo amu moduan, hemen lagatzen dizuet beheko sarrera hau. Eta goiko linkean, liburu osoa, soinu-banda eta guzti.
Letren eta zientzien artean aukeratzeko esaten digute gaztetan. Bideak, hala ere, tarteko lurralde bat badagoela erakusten digu, eta batzuk hortik ibiltzen gara gure profesioetan. Liburu honetan, funtsean, medikuntza narratiboa izeneko hibrido baten emaitza da. Zinemaz, literaturaz eta psikologiaz irakurriko duzu, batik bat. Eta atzean, musika.
Bideak, halaber, irakasten digu bizitza hainbat emozio eta bizipenen arteko nahasketa dela: pozak eta tristurak, minak eta osaketak, erorketak eta altxatzeak, haserreak, itxaropenak… Zientziak dena ezin duela azaldu eta konpondu gogorarazten digu liburuak ere. Fantasia eta errealitatea ez nahasteko. Barrukoak partekatzen ikasteko. “Beti beste tontor bat badagoela gure zain”.
Manuela Jaen hiriaren inguruan dagoen herri batean jaio zen, eta txikitan emigratu zen Gipuzkoara, Gerra Zibiletik ihesean. Orain dela urte batzuk ezagutu ginen Arrasaten, eta esan dezaket iltzatuta gelditu zaidan paziente haietako bat izan dela. Prozesua bereziki ondo garatu eta amaitu zen, beti gertatzen ez dena, zoritxarrez.
Kausalitatez, Manuelaren alaba bat ospitalean topatu nuen pasa den astean, eta berriro berataz gogoratu ginen. Noiz eta Jaen aldera abiatu behar nintzen bezperetan. Izan ere, Andaluziarekin azken hilabeteetan hartu eta emana ez zen bukatu 2024ko urrian. Izan ere, azaroan RedPal ekimenaren bidez parte hartu ahal izan nuen saio kliniko birtual batean, “Procesos de morir y duelo a través de una trilogía documental”, asko disfrutatu nuena eta linkaren bidez ikus-entzun dezakezuena (mila esker, María Escudero!).
Urtarrilean, bestela, Joan Carles March-ek Granada Digital telebistan daukan “Salud a todo Twitch” programan “Duelo y cuidados paliativos desde la perspectiva del cine” izeneko saioa partekatu nuen Julio Gómez eta Montse Esquerda handiekin. Eta aprobetxatuko dut bloga hirurei eskertzeko, zinezko ohore handia izan zelako niretzat hor egotea, 8.000ko horretan.
Eta orain, otsailean, azken bidaia egin dut haruntza. Arrazoi nagusia MHHHen emanaldia izan da (ikus goiko kartela), Úbeda hirian aurreko astebukaeran egindakoa. Minbiziaren aurkako elkarteari esker izan da ekimena (Sergio eta Rocío), Ubedako zainketa aringarrietako taldea anfitrioi lanetan (Soledad, Blanca eta Cristina). Emanaldi polita.
Hirian bisita patxadaz egin ahal izan nuen eurekin, euria lagun, eta hainbat txokoren artean, San Lorenzo eliza izandakoarena aipatu nahiko nuke, harrigarria eta interesgarria, Santiagoko ospitalea, Santa Maria, Uraren sinagoga eta El Salvador-ekin batera. Bibliografia onarekin itzuli naiz gainera, irakurtzeko liburu pare batekin.
Eta begira gelditu zaidan mendilerro oso bat, nik berari eta berak niri.
Hadley Hammer eskiatzaile estatubatuarra da, 38 urtekoa. Bizitza intentsitatez bizi duen horietakoa. Heriotzarekin, bestela, harreman bizia izan du azken urteotan, haren gertuko pertsona garrantzitsuak hil direlako, mendian eta hirian: Elur-jausi banatan David bikotekidea eta Hilaree lagunmina, istripu zerebrobaskular batekin Sam bikotekide ohia eta minbizi batekin aita.
“The Guardian” egunkari ingeles batek hari buruzko artikulua argitaratu du hilabete honetan, “Grief doesn’t bend” izenburukoa (“Doluak ez du makurtzen”). Ugariak dira bertan topatutako harribitxiak, jarraian irakurriko dituzunak:
“Bizitzaren zati handi bat lana eta zergak dira, beraz garrantzitsua da jolasteko (gozatzeko) uneak topatzea”.
“Mendi batera igotzen ari zarenean, zuhaitz bat ezin duzu mugitu edo haitz bat zeharkatu. Oztopoekin moldatu behar zara”. Doluarekin bezala.
“Doluak egiten du beherak askoz beheragoak, eta gorak askoz goragoak”.
“Zauriak ez dira inoiz aldentzen, baina dolua egin dezakezu eta oraindik zoriontsua izan”.
Zoriona da mendietan Hadleyk topatzen duena, Davidek eta Hilareek aurkitzen zutena. Gutariko batzuk ere kausitzen duguna. Aurreko asteburuan, adibidez. Urbasa-Entzia aldean esate baterako. Ameskoetako zonalde hartan MHHH aurkeztu genuen asteburuan. Eider Ballinak harremanetan ipini ninduen Idoia Asurmendiren izeba batekin, Ana Zuazolarekin. Kultura eta gastronomiaren egitarau baten barruan egon zen proiekzioa. Hotza kanpoan, beroa ludotekaren barnean, jendea etortzen animatu zen. Eta bizia izan zen solasaldia, oso parte hartzailea. Emakume batek esan zidan bezala, “oso sakona”. Bakedano herrian, bitartean, pintxo dastaketa zegoen. Eta bat egin genuen egitarauaren beste ekimen horrekin, noski.
Lan egiteaz eta zergak ordaintzeaz gain, bizitza gozatzeko dagoelako.
PD.- Mila esker Nere, komentatutako artikulua helarazteagatik.
Udazkena sasoi bereziki ederra da Gaztela aldean. Burgosen, Sorian, Palentzian edo Valladoliden, zumar eta makalen hosto horiak, laranjak, gorriak ta marroiak ikuskizun hutsa dira urteko garai honetan. Aurreko astean, bira txikia egin nuen Tierra de Campos aldean MHHH-ekin, azaroaren 14an eta 15ean. Datorren hilabetean 4 urte beteko duen dokumentalarekin.
Palentzian ekin nion txangoari, uste dut orain arte inoiz bisitatu ez dudan hirian. Bertako erdigunean, orain dela gutxi berriztatutako areto dotore batean, proiekzioa egin genuen. Bete-beteta egon zen kulturgunea, eta horretan zerikusi handia izango luke, zalantzarik gabe, Tente Lagunilla alpinista palentziarra solasaldian egoteak, Marta Sánchez erizaina eta antolatzailea, Leandro Maroto medikua (eta laguna) eta hirurokin batera. Palentziako iparraldean dauden Espigüete, Curavacas, Peña Prieta, Pico Murcia eta mendi haiek ondo baino hobeto ezagutzen ditu Tentek, baita Hegoamerikako eta Himalaiako hainbat gailur ere. Bizitza eta heriotzaren arteko marra fin hura ere ondo ezagutzen duen moduan, sorospen lanetan mendian hainbat aldiz egondakoa. Giza instituzio bat, goitik behera, ezagutzea plazerra ematen duena.
Palentziako egonaldia osatzeko, hurrengo egunean ospitale nagusian antolatua zeukaten jardunaldian parte hartu nuen, zainketa aringarrietan dihardugun lanbide desberdinak ordezkatuta zeuden mahai-inguru batean. Ondoren, bildotsa eta lurralde haietako beste plater batzuk zain genituen bazkaltzeko, ondo borobiltzeko.
Palentziatik Valladolidera salto egin nuen. Orain dela urte bat, Salamancatik nentorrenean, kontatu nizuen gertatutako momentutzarra. Bizitzak dituen distira zoragarri horiek. Ba lehengo egunean Laura González Alonso-Lasheras-ekin berriro egon nintzen, egon bakarrik ez eta bere familiarik gertuena ezagutzeko aukera izan nuen: Ahizpa, neba, ama, alabak eta senarra. Eta Miguel (gazte hildako nire ikaskidea eta laguna izandakoa, eta Lauraren neba) oso presente izan genuen. Dokumentala Montañeros Vallisoletanos-en lokalean proiektatu behar genuen eta hori izan zen arrazoia berriro biltzeko. Bezperan Palentzian eta orain dela aste batzuk Andaluzian gertatutakoa berriro errepikatu zen: Aretoa bete egin zen. Toperaino. Nirekin han jesuitekin ikasitako gelakide bat etorri zen, sekulako ilusioa egin zidana, Bilbotik Valladolidera orduan bizitzera joandakoa. Proiekzioa ahalbidetu zuen Roi Arias ere hor egon zen, Granadan jardunaldi bat ezagutu nuena. Gaiarekin interesatuta zegoen onkologo ‘rara avis’ bat ere hurbildu zen. Aurretiazko borondateen dokumentuaren arduraduna Valladoliden. Eta mendizale pilo bat.
Baina benetan kontatzeko modukoa izan zen proiekzioan gertatu zena: Pantaila nahiko baxu zegoen, eta azpitituluak behe-behean. Hainbeste, non ikusle gehien-gehienek ezin izan zituzten ondo irakurri. Eta beraz ezta ulertu ere. Harrigarriena izan zen inor ez zela mugitu, hasieran zurrumurru bat sumatu banuen ere, berehala isiltasuna erabatekoa izan zela. Geroago, gainera, esan zidaten pelikulak transmititu ziela, irudiekin eta musikarekin, hitzekin ulertu ezin izan zutenak. Horrek berresten digu zein garrantzitsuak diren begiak, begirada, jarrera eta, ondorioz, bihotza. Hizkuntza ez da oztopo bat izan behar, ezta aurkako baldintza haietan ere. Chapeau, Valladolideko mendizaleak!
Amaiera dotorea izan zuen topaketak. Laura eta Raulen etxean gelditu nintzen lotan gau hartan. Berandu arte egon ginen kontu-kontari, eta euren lorategitik jade landare bat oparitu zidaten. Bizitzaren zuhaitza deitzen diote. Ez esan, sinbolikoa erabat.
Udazkenean jaioa eta udazken zalea naiz. Klima aldatzen hasi denetik, hala ere, oso tarteka gozatu ahal izaten dugu urtaro honetaz, haize hegoa gainetik ezin astindu. Hondamendiak ez aipatzeagatik.
Nafarroa Beherean, lehengo egunean, mendi txango bat egin nuen Zarauzko lagun batekin. Egun epelegia larrazkena izateko. Baigorri eta Bidarrai artean, bide bat igotzen da oso distantzia laburrean eta desnibel handian Iparlako tontorreraino. Beherako bidean, haritz baten gerizpean jezarri ginen zeozer bazkaltzeko. Animikoki ez zegoen ongi laguna, lankide bati minbizi bat diagnostikatu diotenez. Guri medikuoi ere okerrena egokitzen zaigu lantzean behin. Eta Juanjo San Sebastianen hitzak gogoratu nituen, 1994an, K2 mendian bere sokakide eta laguna galdu baino lehen, pentsatu zuenean okerrena egokitu ahal ziela bere espeziokideren bati, edo hari berari. Bihozkadak dira, edo besterik gabe iristen da momentu bat zure zaurgarritasunaz jabetzen zarenean. “Mendian hil. Hirian hil” proiektatu genuen egun horretan Gernikan, goizean Bidarrai aldean ibili eta gero, eta solasaldira hausnarketa hau ekarri nuen.
Bi egun geroago, Lakuntzan dokumentalaren beste pase bat izan genuen, Sakana aldean. Emanaldi arrunt berezia izan zen. Izan ere, aste batzuk lehenago, hortik oso gertu, Ziordiako mendialdeko horma batetik Ekhi Arroyo gasteiztarra hil zen. Radio Vitoriaren elkarrizketa baten bitartez ezagutu nuen gertatutakoa, bertan gure dokumentala aipatu zuten eta hurrengo emanaldia non izango zen. Hara etorri ziren Ekhiren senideak, sekulako indarra erakusten, hain kolpe gogorra jaso berriak. Euren erresilientziaren gako nagusietakoa aste hauetan jasotako sostengua izan da. Ekhi oso pertsona sozialki aktiboa zen, eta komunitatearen zati handi baten dolu kolektiboa laguntzen ari da familiaren dolua arintzen. Horren lekukoa izan ginen udagoieneko lehengo egunean.
Pasa den asteburuan, azkenik, Bizkaira itzuli nintzen. Arratia aldean antolatu zuten, bigarren urtez jarraian, Denboraren igarotzea nabarmena da, orain dela 11 urte estreinatu genuen dokumentala berriro ikus-entzutean. Nola joan garen zahartzen partaideok, zenbat gauza gertatu zaizkigun 11 urte hauetan. Horietako batzuk gogoratu nituen solasaldian, Igorreko kultura etxean. Izan ere, ariketa ona da lantzean behin horrelako errepasoak egitea gure bizitzei. Zertan hobetu garen eta zertan ez dugun asmatu. Zer daukagun egiteke, kontu garrantzitsuen artean. Zeren zain gauden.
Udazkeneko egun hauetan menditerapian ibili naiz Pagoetan, Iparlan, Altzanian, Gorbeian eta Ireberren, konpainia onean. Zazpietatik bost probintzietan. Bizi garen seinale. Hurrengo udagoienean SB-ren emanaldi bat egiteko gelditu gara Igorreko antolatzaileekin. Kateak ez du eten.
2005ean Maiderrek eta biok Andaluzian bidaia eder bat egin genuen, ezkondu berritan. Granadan geundela, Pello semea mundura zetorrela jakin genuen, oso modu zinematografikoan jakin ere. Aliatar zinema aretoko komunetan egin zuen haurdunaldi-testa Maiderrek, “Obaba” (Montxo Armendariz, 2005) film estreinatu berria ikus-entzutera sartu baino lehen. Hurrengo egunean, Sierra Nevada aldera abiatu ginen, Poqueira aterpetxean lo egin eta Mulhacén eta Alcazaba gailurretara igo ginen, Pelloren enbrioia gurekin zetorrela.
Pasa den astean Granadara itzuli gara, eta egin genuen lehenengo gauza ia-ia Aliatar zinema zegoen lekura joatea izan zen. Eraikina kanpotik zegoen moduan dago, gutxi gora-behera. Barruan, berriz, perfumeria eta diskoteka bana daude gaur egun.
Pasa den astean, hiru proiekzioko errenkada izan dugu Espainiako hegoaldean, Sevillan, Granadan eta Malagan (ikus argazkia). Ez da lehenengo aldia emanaldi hirukoitza egiten dugula Euskal Herritik kanpo. Galizian bat egin genuen, José Ramón Monterroso aspaldiko lagunaren eskutik, Luz Iglesias eta Ourenseko Mendi Taldekoekin batera. Huescako probintziako iparraldean ere beste bat lortu genuen, Marta Sariñena lagun handiari esker.
María Escudero izan da azken hau aurrera ateratzen lortu duen pertsona, duela bi urte piztu zen ideia itzaltzen laga ez dugularik. Esan bezala, Granadara itzuli gara, 19 urte igaro ostean. Eta oraingo honetan, leku zoragarri batean, pelikula bat aurkezten. Nork esango zidan 2005ean? Nork esango zidan aretoa beteta egongo zela, eta beste proiekzio bat antolatuko zutela kanpoan gelditutako jendearekin? Harrigarria.
Bezperan, Sevillan ekin genion “birari”. Miguel García izan genuen anfitrioi, eta bisita laburra izan zen arren, denbora ondo aprobetxatu genuen. Eguraldia lagun (<25ºC eta euri txikia!), paseo atsegin pare bat egin ahal izan genuen kale labirinto hartan. Dokumentalarekiko erantzuna apalagoa izan zen arren, solasaldi mamitsua sortu zen. Baita ondorengo giroa ere. Oso gustura.
Malaga izan da hirugarrena, eta ustekabea da hoberen definitzen duen hitza. Emanaldi oso jendetsua gehi solasaldi bizia, konbinazio pozgarria. Hiri interesgarria, eguraldi leuna. SECPAL 2024 biltzarra bertan izan zen, pasa den astean, urtean behin leku hauetan ikusten dudan jendea topatu nuen, Masterreko ikaskideak izandako batzuekin halaber. Aurten heriotza aurreratzeko gogoaren inguruan izandako ponentzietan egon naiz bereziki, mugako kasu zail horiek, duintasunarekin bueltaka.
Rafa Gómez izan genuen lagun Cudeca-ko hospicea eta instalazioak bisitatzeko. Aspaldiko partez lekua ezagutu nahi nuen, Malagako kostaldean, eta bidaia honetan aukera izan dut azkenean. Han geundela, itsasoaz bestaldean, Afrikako iparraldeko mendiak ikusten ziren fondoan. Han da Maroko. Amaren jaiolekua, Rif-eko bazterrak. Bizirik zegoela, gogoekin gelditu nintzen berarekin Al Hoceima-ra bidaia bat egiteko. Ez zen posiblea izan, baina datorren urterako saiakera bat egingo dut anaia-arrebekin.
Lortuz gero, ikuspuntuak aldatu dira, Afrikatik Europako hegoaldea ikusi ahal izango genuke. Han da Luzia.
PD.- Han geundela, Kordoban ere MHHH emateko eskatu digute. Jaen-en, MHHH ez ezik, SB ere (hau bai ezustea!). Otsail aldean. Gora Luzia!
PD’.- Pellok egun 18 urte ditu, eta fisioterapia ikasketei ekin die aurreko hilabetean. Aiorak, bestela, 15 urte.
Debagoienean baino bizi naizen eskualdean lan egingo banu, Urola Kostan, edo Lea-Artibain, desagertzen ari den belaunaldi bateko arrantzaleei buruz idatziko nuke. Herenegun irratian adineko arrantzale batzuk elkarrizketatu zituzten, gaur egungo belaunaldiei buruz hizketan, gaztetxoen nekeen gainean zehazki. Elkarrizketatuek gaztetan ez zirela nekatzen esaten zuten, ez behintzat gaur egungo gazte nekatuek esaten duten moduan.
Nekea zer den deskubritzeko denborarik ez zuten izan, ziur aski, belaunaldi bateko gizon eta emakume horiek guztiek. Adibidez, argazkian agertzen den herriko Dimas eta Benita guztiek. Argazkia atera zuten garaiko horiek denek.
Eneko Barberenak idatzitako eta Pettik kantatutako abestia da Azken aetzaren balada. Azken artzaina. Azken almadiazaina. Azken mugalaria. Araozko azken ikazkina, Arantzazuko azken fraidea, Santa Anako azken lekaimea…
Astelehenean eta asteartean Arantzazuko etorkizunari buruzko uda ikastaro interesgarri batera joango naiz. Bidegurutze zoragarri hartan zer egongo da hemendik 15-30 urtetara, 500 urtetik gora duen santutegia hutsik geldituko denean? Erdigune espiritual haren hutsunea nola beteko dugu? Nekez topatuko dugu Penintsulan, edo Europa osoan, horrelako leku gehiagorik. Askoz gehiago, behintzat, nekez.
Arantzazutik oso gertu, Duru aldetik gora, Artzanburu mendia dugu. Benitaren tontor kuttuna ez dakit zein izango zen, baldin bazegoen baten bat. Dimasena bai, Artzanburu bera zen. Gizon dotore hura gogoratzeko gailur dotorea, nekerik gabe ezin dena igo. Baina goitik behera merezi duen nekea. Gugan bego.
Aspaldiko partez, dokumentalaren emanaldia izan dugu. Garai honetan oso sakabanatuta ditugu, eta batik bat Euskal Herritik kanpo gabiltza. Asteburu honetan hemendik atera gabe izan dugu, Sakanako herriburuan. Izarra tanatorioen eta Altsasuko mendigoizaleen elkartearen eskutik, Mikel Idoateren partez Garbiñe Petriati anfitrioi.
Maiatzaren 23an 16 urte bete dira Iñaki Ochoa de Olza hil zenetik, Annapurnako tontorretik gertu. Hortik abiatu ginen, alpinista nafarra gogoan. Irakurtzekoak dira haren aitak orduan idatzitako testua, egun hauetan berriro argitaratuak.
Gogoan izan genuen Xabi Ormazabal ere, asteburu honetan haren omenezko festa Urretxun egin dutelarik. 20 urte dira Xabi hil zela. Bizitza ospatu, oroimena oso presente edukita. Orainaldia eta iraganaldia uztartuta. Hori da MHHH-en hari nagusietako bat, hain zuzen ere.
Atsegina da solasaldietako bizipenak berritzea, aretoa utzi behar duzulako amaitu behar duzula jakitea, ziur aski publikoak apur bat gehiago geldituko zen arren. Txaro Otxandorena erizaina ikus-entzuleen artean egon zen, mendizalea eta Baltistan fundazioan ibilitakoa. Hango emakumeekin proiektu ugari aurrera atera ditu, eta horretan jarraitzen du.
Laurent Richard espeleologoa ere bertan egon zen, eta opari batekin itzuli nintzen etxera, berak idatzitako “Montañas embarazadas” liburuarekin. Lur azpiko munduak beti txunditu izan nau, kobazuloetan sartzea oso gustukoa izan dut txiki-txikitatik. Santimamiñen lehenengo aldiz sartu ginenean zerbaitek gatibatu ninduen betirako. Sekula ez naiz sartu espeleologoen moduan, neoprenoekin eta horrela, baina jarduera hau erakargarria suertatzen zait.
Lur gainean nabil ni, oraingo honetan Urbasa aldean. Urte hauetan Aralarren bereziki, baina baita Andian eta Entzian ere ibili izan naiz. Urbasa da ezezagunen dudana, eta larunbatean paraje berriak ezagutu ditut, aspaldiko lagun batzuen konpainia bikainean.
