by Iñaki Peña -

Heriotzak eta doluak: SB

Zuhaitz hau Udalatx mendiaren magalean dago, erabat makurtuta haizeengatik, baina zutik. Bi protagonistak irudikatzen ditu, antagonikoak ematen dute, baina zuhaitz bera da errealitatean.

Aurreko dokumentaletik kanpo ez zen gai asko gelditu, baina esparru arantzatsu eta garrantzitsu bat bai, oso lotuta dagoena munduko gure bazter honekin. Beste leku batera begiratu genezakeen azken 4-5 hamarkadotan izandako hainbeste hildako eta zauritu ondoren, baina jatorri politikoko indarkeriek eragindako heriotzei ere heldu nahi nien, eta haiek eragindako doluei. Eta itsaso horretan dzanga egin genuen, edo terrorismoaren putzuan, nahiago baduzu.

Gai delikatu hauei aurre egiteko beldurra gainditzearen ildotik, SB beste urrats sendo bat zen. Bestelako heriotza motei begiratzeko ausardia biltzen baldin badugu, behin baino gehiagotan egiten baldin badugu, enpatia ariketa horiek errepikatzen baldin baditugu doluan daudenekin, emozionalki entrenatuta eta prest egongo gara. Baita biolentziaren ataka latz eta mingotsak pasa dituztenen begietara begiratzeko ere.

Berriro, SB egiteko argitxoa beste krisialdi pertsonal batek piztu zuen. Amaren heriotzak, 2015eko hasieran, lurrikara emozionala eragin zuen seme-alabon artean, hilabete oso zailak izan ziren ondorengo haiek. Lanean topera nenbilen, hain zuzen ere hainbat pazienteren bizitzaren amaieran, eta euren heriotzek senideei ekarritako seismoekin lagundu nahian. Mugan nengoen, norbaitek putz eginez gero lurrera eroriko nintzateke, eta horixe bera gertatu zen. Orain arteko nire garairik ilunena izan zen, zalantza barik.

Zumarragako ospitalean pairatutako gatazka pertsonal batetik gatazka kolektibo erraldoi horretara egin nuen jauzi. Kontatuko genituen bi istorio zehatzak gertuagotik ezagutu ahal izan nituen. Sandra eta Olatz bi protagonistak ondoan nituen, aspalditik lan egiten dudan udalerrian, hortxe. Euren istorioen berri ere nola edo hala baneukan, baina patuak ekarri zidan Arrasateko bi emakume hauek ezagutzeko abagunea. Eta hortik joan ginen SB eraikitzen.

Lehenik eta behin, Aitor lagun musikariarekin harremanetan ipini nintzen, itxura ematen joan ginen, narratzaileak aukeratu genituen eta, formatu desberdin batean, obra eszeniko bat sortu genuen, izen artistikoekin sinatuta, Mudoh eta Patxi Lurra moduan. Izenburuan, sumina eta samina arteko hitz jolasa egin dugu, gaiari errukiaren kontzeptu garaikidetik begiratuta.

Gogora Institutuak diruz lagundu zigun, eta poliki baina konbentzimenduz ibili gara herriz herri aurkezpenak egiten, Baketik elkartearekin hasieran, Bakeolarekin jarraian edo gure kabuz. Esperimentu zoragarria izan da, gure aportazio xumea dolu kolektibo handi hau gainditzen laguntzeko.

by Iñaki Peña -

Barrea eta herioa

Maeztu.

Ez dakit barrearen yoga delakoari buruz entzun duzun inoiz. Nik ez behintzat, aurreko astebukaera arte. Barreari buruzko tertulia batean egon ginen Bittor laguna eta biok Maeztun, ostiralean, giro onean. Hurrengo egunean MHHH proiektatu behar genuen, heriotzari, bizitzari eta komunitate errukitsuei buruz aritu behar ginen, baina bezperan umorea zen gai nagusia.

Zapatuan, egia esan, denetarako denbora izan genuen: goian aipatu ditugunak egiteko, baina baita goizean mendi buelta bat emateko ere, afari eder batekin amaitzeko. Dokumentalaren solasaldian umore (beltza) ere hizpide izan genuen. Egin kontu barrea uztartu daitekeela edozerekin, yogarekin barne (!), baita heriotzarekin berarekin ere. Txanponaren bi aldeak dira tragedia eta komedia, eta momentu egokian lotzea askatzailea eta osasungarria da guztiz.

Interesa zeukaten Arabako Mendialdea hartan, Gasteizen eta Zarautzen bezala, beste hainbat tokitan ere egiten ari garenarekin: Death Cafeak, heriotza hezkuntzan gazteekin jorratzea, Gabonetako saioak, errukiaren kontzeptu garaikidea eta laikoa, Aurretiazko Borondateen Dokumentuak…

Interesa zeukaten Galdakaon ere, aste berean leku bietan antzeko gaiak, kezkak, beldurrak, ilusioak, asmoak eta ametsak partekatu ditugu. Bi komunitate bizi, heriotzaren kontzientziarekin, lehenengo pausua bizitzari zuku gehiago ateratzeko. Umorea sekula galdu barik.

Mila esker harreragatik Leireri eta talde guztiari (Galdakao) eta Amaiari eta talde guztiari (Maeztu).

Bizi gara!

PD.- Domekan, Mikel eta Diego lagunekin batera, Palomares tontorrean amaitu ginen Bittor eta biok. Hobeto ezin.

by Iñaki Peña -

Trilogia dokumental bat: AH.

Argazkiaren eskuinaldean dagoen egurrezko aulkia Otsagabian egindakoa da. Urkuluko urtegiaren inguruan paratu genuen, atzean Orkatzategi eta lerro bereko mendiak ikusten direlarik. Eguzkia da argazkiko truku bakarra.

Lehenengoa beti da lehenengoa. Ikus-entzunezkoen zure burua mundu honetan estreinatzea, kontu berriak ikastea, estutasunak igarotzea eta, aldi berean, prozesuarekin gozatzea.

Dokumentalaren genesian, sorkuntza prozesuekin sarritan gertatzen den bezala, krisialdi bat egon zen: aitaren heriotzatik 5 urtetara, amari ere beste tumore bat diagnostikatu zioten. Hiru urte lehenago Aiora jaio zen, Bilbon, eta 2012ko amaiera hartan berriro hasten ginen bestelako kontuekin, ostera hastera. Eguberri hartan etorri zitzaidan inspirazioa, deitu ustekabea, nahi duzun moduan. Baina hiru pelikulekin antzeko zerbait gertatu zait.

AH, lehenik eta behin, oroimenaren aldeko aldarria da, alzheimer sozialak eta beldurrek bultzatutako ahanzturaren gainetik. Hala minbiziaz nola biziminez egiten dugu berba. Tabuen artean tabuena den suizidioaz eta baita dolu perinatalaz ere. Testigantza pertsonalak adituen hitzekin tartekatuz, tarteka gutako batzuk osatzaile zaurituak garelarik.

Lehendabiziko dokumental honetan, baita hurrengo bietan ere, mezu nagusietako bat da doluan dagoenari denok lagundu diezaiokegula, osasun profesionala izan barik. Alboan eginda, batik bat entzuten. Denok dugun enpatia gaitasuna lantzeko gonbidapena da. Hanka sartzeko beldurra arintzeko sortu genuen.

Beharbada hiruretatik hauxe da akademikoena, baina beharbada arima ere badaukalako, edo momentu egokian sortu genuelako, ibilbide harrigarriki luzea izan du. Euskal Herrian, eta baita hemendik kanpo ere, aurretik bagenekien gauza bat egiaztatu dugulako: hizkuntzak ez direlako oztopoa nahi ez duenarentzat. Dokumentala ulertzeko nahi duten guztiek arazorik ez dutelako edukiko. Erabakia norberarena dela, azpitituluak irakurtzea lana bakarra dela.

Bestela, arrakasta kudeatzea ere irakaspen handia izan da. Real Sociedaden zaleok ez gaude ohituta erramu koroekin, sariak irabazten dituzten pelikulei ematen dizkietenak. Ederra da telebistan, irratian eta egunkarietan agertzea, zinema aretoak beteta ikustea eta txaloak jasotzea, baina hau guztia jakin behar da bideratzen. Lehenik eta behin gogoratzea dokumental bat pertsona askoren ahalegina dela, protagonistena hasteko eta behin. Umiltasuna ez da galdu behar, Erreala garela oroitzea, ez gehiago, baina ezta gutxiago ere. Jose Migel Barandiaran maisuari behin irakurri nion sagar gehien dituen sagarrondoa apalena dela, fruituen pisuagatik makurtuta dagoelako, bera zegoen bezala. Halaber, bidean ezagutzen ari naiz horrelako “zuhaitzak”, eredu onak direnak.

Izan ere, 2014an bereziki, eta 2015ean ere jo eta ke ibili nintzen leku batetik bestera aurkezpenak egiten. 100 proiekzio publikotik gora egin ditugu 10 urtetik gorako ibilbide honetan. Liburu bat egin zitekeen leku haietan guztietan gertatutako pasadizoekin. Gugan gera bedi, eta bejondeigula.

Trilogia dokumental honi buruzko liburua on-line irakurtzeko: “Heriotzak eta doluak”.

by Iñaki Peña -

Konexioak

Ebro ibaia Tortosatik pasatzen.

Bitxiak dira batzuetan sortzen diren konexioak. Erronkari aldean garai batean erabiltzen zituzten almadiak, ibaien bidez egurra garraiatzeko sistema, Huesca aldeko Pirinioko ibarretan erabiltzen zuten berdina zen (“nabatas”), baita munduko beste hainbat tokitan egon den oso modu antzekoa ere, leku bakoitzean izen bat hartzen zuelarik. Pirinioetatik jaisten ziren Ebro ibaira, eta hortik itsasoruntz, Delta alderantza.

Aurreko asteburuan Tortosan egon naiz, almadiak garai batean iristen ziren zonaldean. Bizitzan konexio bitxi horietako baten bitartez, nabatak gaur egun ere eraiki eta ibaian gidatzen dituen pertsona batekin bidean topatu ahal izan dut, Jose Luis Palomeque, Sobrarbe aldekoa, Marta Sariñena dolu adituaren bitartez ezagutu dudana, Monzónen bizi den zaragozarra. Ekainean Jose Luisekin Monte Perdidora igotzeko asmoa daukat, zerrendan orain arte zain egon den mendi handi horietakoa.

Beste konexio baten bidez, iaz amaitu nuen Masterrean Pau Margalef ezagutu nuen, medikua Tortosa aldean. Urtero jardunaldi medikoak antolatzen dituzte, eta aurten Zainketa Aringarriei buruzkoak* antolatu dituzte. Itxierarako, Master Amaierako Lanaren emaitzak aurkeztu ahal izan ditut aurreko ostiralean, katalanez modu erdi duinean nire burua defendatzeko gai izanik eta dena. Larunbatean, MHHH ikus-entzun genuen.

Konexioekin jarraituz, Eider Rodriguez errenteriarrak idatzitako istorio batean oinarrituta, “Los destellos”** film gomendagarria egin zuen Pilar Palomero zinema zuzendari zaragozarrak. Ba pasa den asteburuan Pauk kontatu zidan zelan Tortosan eta inguruetan filmatu zuten. Errenteria – Zaragoza – Tortosa.

Deltebre aldean orain dela urte asko egon nintzen familiarekin, baina Tortosa hiria ez nuen ezagutzen. Bistan da etxetik ateratzea eta mundua ezagutzea ederra dela, profitatu behar ditugula suertatzen diren aukerak bidaiatzeko. Nire kasuan autokarabanan, almadietan baino.

Bistan da bizitza bakarra dela eta momentua bizi behar dugula, jardunaldiak, zinema emanaldiak, zerrendako mendiak. Aurreko larunbatean, Barcelona eta Osasuna arteko football partida bertan behera gelditu zen, Barçaren talde medikoaren kide bat ustekabean hil zenez.

Bizi eta konektatu.

*http://www.academiaebre.cat/Atenció-Pal·liativa:-Una-necessitat-transversal-en-el-sistema-de-salut/

**https://www.filmaffinity.com/es/film3569

by Iñaki Peña -

Liburua

Liburuaren azalean, nola ez, mendi bat. Baina ez edozein, baizik eta hiru tontor dituena, argazkian agertzen dena (ezkerretik eskuinera: Hirumugarrieta, Txurrumurru eta Erroilbide). Aitak erreferentziatzat zeukan mendia. Mugalaria, Gipuzkoa eta Nafarroa artean, eta Lapurditik nahiko hurbil.

Hiru tontorrena, izenburuak aipatzen duen trilogiagatik da. Baita liburua hiru hizkuntzetan idatzita dagoelako ere. Hasteko, eta estreinatzeko, euskaraz, noski. Booktegi plataformaren bidez, eta Aritz Brantoni esker. Hementxe duzue irakurgai: “Heriotzak eta doluak. Trilogia dokumental bat“.

Txikitan izan nahi nuena idazlea zen. Eta une hauetan, amaz eta amonaz gogoratzen naiz bereziki, eurek ederto ezagutzen zutenez idazteko neukan grina. Pozik hartuko zuten pasa den ostegunean argitaratu berri dugun liburuaren albistea.

Bestela, abeslaria abesten duena edo idazlea idazten duena dela esatea orokorregia da. Agian “ondo” gehitu beharko genuke (idazlea ondo idazten duena da). Edozein modutan, idaztearena aspalditik praktikatzen dudan zera bat da, eta blogarena entrenamendurik hoberena izan da, astean behin duela… 20 urte! (mila esker, Igor Leturia). Hasi Goienan, Mahatsorriekin jarraitu (ene! haiek garaiak!) eta bueltan Goienan.

“Zinemagilea” hitzarekin ere antzeko zeozer gertatzen zait, are okerragoa da egia esan. Batzuk animatzen dira horrela deitzen, baina urrutiegi gelditzen zait. Suposatzen dut komikiak literaturarako direnak direla dokumentalak zinemarako. Orduan “dokumentalgilea” horrekin bai, ados. Denok pozik.

Teaser moduan, edo amu moduan, hemen lagatzen dizuet beheko sarrera hau. Eta goiko linkean, liburu osoa, soinu-banda eta guzti.

Letren eta zientzien artean aukeratzeko esaten digute gaztetan. Bideak, hala ere, tarteko lurralde bat badagoela erakusten digu, eta batzuk hortik ibiltzen gara gure profesioetan. Liburu honetan, funtsean, medikuntza narratiboa izeneko hibrido baten emaitza da. Zinemaz, literaturaz eta psikologiaz irakurriko duzu, batik bat. Eta atzean, musika.
 
Bideak, halaber, irakasten digu bizitza hainbat emozio eta bizipenen arteko nahasketa dela: pozak eta tristurak, minak eta osaketak, erorketak eta altxatzeak, haserreak, itxaropenak… Zientziak dena ezin duela azaldu eta konpondu gogorarazten digu liburuak ere. Fantasia eta errealitatea ez nahasteko. Barrukoak partekatzen ikasteko. “Beti beste tontor bat badagoela gure zain”.

by Iñaki Peña -

Han da Luzia (II)

Manuela Jaen hiriaren inguruan dagoen herri batean jaio zen, eta txikitan emigratu zen Gipuzkoara, Gerra Zibiletik ihesean. Orain dela urte batzuk ezagutu ginen Arrasaten, eta esan dezaket iltzatuta gelditu zaidan paziente haietako bat izan dela. Prozesua bereziki ondo garatu eta amaitu zen, beti gertatzen ez dena, zoritxarrez.

Kausalitatez, Manuelaren alaba bat ospitalean topatu nuen pasa den astean, eta berriro berataz gogoratu ginen. Noiz eta Jaen aldera abiatu behar nintzen bezperetan. Izan ere, Andaluziarekin azken hilabeteetan hartu eta emana ez zen bukatu 2024ko urrian. Izan ere, azaroan RedPal ekimenaren bidez parte hartu ahal izan nuen saio kliniko birtual batean, “Procesos de morir y duelo a través de una trilogía documental”, asko disfrutatu nuena eta linkaren bidez ikus-entzun dezakezuena (mila esker, María Escudero!).

Urtarrilean, bestela, Joan Carles March-ek Granada Digital telebistan daukan “Salud a todo Twitch” programan “Duelo y cuidados paliativos desde la perspectiva del cine” izeneko saioa partekatu nuen Julio Gómez eta Montse Esquerda handiekin. Eta aprobetxatuko dut bloga hirurei eskertzeko, zinezko ohore handia izan zelako niretzat hor egotea, 8.000ko horretan.

Eta orain, otsailean, azken bidaia egin dut haruntza. Arrazoi nagusia MHHHen emanaldia izan da (ikus goiko kartela), Úbeda hirian aurreko astebukaeran egindakoa. Minbiziaren aurkako elkarteari esker izan da ekimena (Sergio eta Rocío), Ubedako zainketa aringarrietako taldea anfitrioi lanetan (Soledad, Blanca eta Cristina). Emanaldi polita.

Hirian bisita patxadaz egin ahal izan nuen eurekin, euria lagun, eta hainbat txokoren artean, San Lorenzo eliza izandakoarena aipatu nahiko nuke, harrigarria eta interesgarria, Santiagoko ospitalea, Santa Maria, Uraren sinagoga eta El Salvador-ekin batera. Bibliografia onarekin itzuli naiz gainera, irakurtzeko liburu pare batekin.

Eta begira gelditu zaidan mendilerro oso bat, nik berari eta berak niri.

by Iñaki Peña -

Bakarka

Torreoia (Zarautz)

Bakarrik ibiltzea gustuko dut. Betidanik gozatu dudan gauza bat da. Zinemara, mendira, museo batera joatea bakarrik, mundutik isolatu eta mindfulness ariketak egitea, arreta osoaren kontu hura zer arraio zen ez nekienean ere.

Betidanik egon da hor familia gertua, gurasoak, anaia-arrebak, izeba, amona… Baina, egia esan, independentzia izan da baloratu eta praktikatu dugun jarrera bat gure familian. Baita arlo pertsonalean ere.

Gero etorri zen Maider,  eta geroago Pello eta Aiora. Hasieran bikoteka (garai ederrak), geroago taldeka (orain faltan botazen ari naiz), eta oraindik tarteka bakarka. Lagunduta zenbat disfrutatzen dudan, baina baita nire kabuz ere. ”El buey solo bien se lame”, entzun nuen gaztetan. “Bakarrik azkarrago joango zara, taldean urrunago”, orain dela gutxiago.

Kontu bat da bilatutako eta gozatutako bakardadea, bestela, eta guztiz  kontu desberdina nahi gabekoa, behartutako isolamendua. Lehengo egunean hasitako haritik tiraka, komiki bat irakurri dut (mila esker, Ana): “Seek you“ (“Sobre la soledad”, gazteleraz), Kristen Radtke idazle eta marrazkilari estatubatuarrarena.

Ez dugu gogoratu nahi, baina pandemiarena izan zen eskala erraldoian bakardadearekin izan genuen bizipen kolektibo traumatikoa, eta komikian jasota dago, beste puntu batzuen artean. Bistan da depresioarekin bakardadeak izan dezakeen lotura, baita beste gaixotasun batzuekin ere, minbizia barne.

UCLA Loneliness Scale ez nuen ezagutzen, baina ariketa ona da nork bere burua kokatzeko. Aipatzen da liburuan, baita beste puntu potente bat ere: muturreko bakardadea eta indarkeriarekin arteko lotura potentziala. AEBetan ezaguna da armekin duten arazo potoloa, eta “otso bakartia” kontzeptua sarritan honekin lotuta dago, tiroketekin, atentatuekin eta abar.

Halaber, hiri handi batean bizitzea ala herri batean zein desberdina den arlo honetan ere, adibidez NYC ala Wisconsingo herri batean, Kristen Radtkeren kasuan bezala, komikian agertzen den bezala.

Amaitzeko, Harry Harlow zientzialariak 1950eko hamarkadan isolamenduari buruz argitaratutako ikerketak deskribatzen ditu Radtkek, tximinoekin egindako esperimentu beldurgarriekin. Bibliografia interesgarria ere eskaintzen du bestela.

Horra hor gomendioa (berriz ere, esker mila Ana).

by Iñaki Peña -

Otsaila

Near Biarritz during a winter storm (REUTERS/Regis Duvignau)

Bizitza guztirako markatuta gelditzen zaizkigun hilabeteak daude egutegian. Urtez urte faltan ditugunak gogoratzekoak, bizi garen bitartean. Mariarentzat uztaila dena, Sararentzat otsaila da. Uztailean Juan Mari erail zuten, eta Fernando (eta Jorge) otsailean. Bihotzeko orbainak seinalatutako hilabete horietan ernatzen dira, hor jarraitzen dutela abisatzeko.

Alberto gure aita ere uztailean hil zen, eta ama otsailean. Hilabete honetako lehenengo egunean, duela 10 urte, minbiziak Irune kolpatu zuen azken aldiz. Gaur gogoan hartu dut, “Aulki hutsak” Mendaron proiektatu dugunean. 10 urte zurztasun bitxi hori sentitzen hasi ginenetik, funtsezko bi aulki huts horiek ditugunetik. Bitxia diot, adin batekin gertatu zelako, gu umeak ez ginelarik. Baina goizegi, edozein modutan. 73 urte berak, 43 nik.

Gaur dokumentala hamaikagarren aldiz ikusi dut, gurasoen Donostiako etxearen irudiak ikusi ditut berriro, erabat aldatuta dauden txokoak. Bertan etxe hartan hil zirenetik gauzak dexente aldatu dira. Lesakako kanposantuko hilarrian, adibidez, amaren izena ez zen agertzen orduan aitarenarekin batera (amatxi eta abuelorekin ere batera). 2013a zen pelikula grabatu genuenean, ordurako minbizia martxan zuen amak, ebakuntza eginda, baina gaixotasuna oraindik bizirik. Diagnostikatu ziotenean, 2012ko abenduan, krisialdi hartan AH egiteko zera hori piztu zitzaidan. Aita omendu nahian, eta amaren bizitza ere kolokan.

Otsailean ere hil zen amaren ama, abuela Mari, harekin lotura handia neukalarik. Hutsune handia laga zidan. Kuriosoa da amona hil zen egun berean anaia Albertoren urtebetetzea izatea, otsailaren 16a. Hilabete honetako bi marka horiek batera datoz, heriotzarena eta bizitzarena.

Zezeil honen amaieran, azkenik, aspaldiko amets bat egia bihurtuko zait, honekin guztiarekin loturik. Bihotzeko orbainak goxatzeko.

Besarkada handi bat zeuri, Sara

(baita Mariari ere).

by Iñaki Peña -

Espiritualtasunaz

Murugain

Gorputza eta fisikoa ez dena, ukitu eta ikusi ezin dena, azaltzen zaila dena. Odol-analisietan eta eskanerretan agertzen ez dena. Ulertzen ez duguna, baina bestelako kontuak bezain erreala dena.

Elurraren desagerpenarekin gertatzen ari den bezala jazotzen ari da arlo zabal honekin. Mendeetan eta mendeetan geure arbasoek izan dituzten heldulekuak galdu ditugu “bat-batean”, denbora laburrean. Noraezean gabiltza nolabait. Eta pertsona askok egarri modukoa igartzen dute. Behin, sedazio batekin zegoen paziente baten ohearen ondoan, bake-bakean, senide batek galdetu zidan (“zuk honetan esperientzia duzula”), ea heriotzaren ondoren zer dagoen.

Erantzun irmorik ez nion eman, noski. Hiltzen ari den jendearekin esperientzia pilatzen ari naiz, hori hala da, baina momentuz ikusten, entzuten eta nabaritzen ditut “gauzak”, hain zientifikoak ez diren haiek guztiak. Begira nago, nik neuk egarri hori sumatzen dut, gero eta gehiago. Lesakan, aitaren aldetik, Iturriatarrek “Errettora” ezizena dute. Nonbaitetik datorkit.

Eta adi egote horrekin, jarrera eta forma definituagoak topatzen ditut tarteka. Egun hauetan hiltzear dagoen emakume argitsua adibidez, K.: “Orain argirantz noa, eta bakean nago”. Ez dago ezer gehiago esateko. Beste lezio bat, ikasi nahi duenarentzat.

Hortxe misterioa. Eta hau guztia interpretatzeko erretore berriak ditugu, emakumeak eta gizonak. Julio Gómez laguna eta lankidea da haietako bat, Bilbokoa, errukiaren bidean maisua. Mikel Lizarralde eta Andoni Salamero, beste bi, bakoitza bere tokian. Urretxu-Zumarragakoak biak ala biak. Andonirengana jo nuen Mondragoeko familia bat esan zidanean hileta zibil bat egin nahi zutela. Eta gogoekin gelditu nintzen ekitaldia presentziatzeko.

Arantzazu da Debagoienean eta Euskal Herri osoan erreferentzia handi horietakoa, blog honetan behin eta berriz agertzen den presentzia hura. Behin eta berriz itzultzen naizen babeslekua. Natura, kultura eta espiritualtasuna. Bidean ezagutu ditut Arantzazurekin oso lotuta dauden Izaskun Andonegi eta Marije Goikoetxea maistrak, erreferentziak. Donostia aldean bata, Bilbo aldean bestea. Ekialdeko tradizioetatik edo kristautasunetik gertuago, errukiaren ildotik, misteriotik. Edo behin eta berriz jotzen dudan beste emakume baten atea, Lori Thompson-ena, laikotasunetik. Zorionez, itsasargiak ez ditugu faltan.

PD.- Argian bego, K.

by Iñaki Peña -

Ez da xamurra

Araotz.

Ez da erraza gure lana batzuetan. Izan lankideen arteko elkarbizitzagatik, izan zuzendaritzatik datozen aginduengatik, izan lanagatik beragatik.

“Zertan egiten duzu lan?” – “Zainketa aringarrietan” – “Uff, ze gogorra!”. Horrela dator sekuentzia. Eta jarraipena sarritan, nire aldetik, esker oneko lana dela, edo norberarentzat oso betegarria den arloa dela, sakon-sakona, bizitza eta heriotzaren arteko muga misteriotsu haietan.

Baina egia da tarteka ez dela xamurra. Lehenengo aldiz eutanasia bat aplikatzea, adibidez. Ez da erraza izan behar senideentzat, lehenik eta behin, ezta guretzat ere. M-k erakutsitako adorea, hala ere, erraztu zuen bidea, zidan, niri behintzat. Egia da ospitale txiki eta handien arteko bizikidetzan askotan tirabirak daudela (ospitale txikia eta osasun zentroen artean, osasun zentro eta zahar egoitzen artean…). Baina oraingo honetan zoragarria izan da Txagorritxu eta Arrasateren arteko harremana, hango koordinatzailearekin eta erizainekin. Eta horrek izugarri ondo urratu du bidea.

Bestela, orain dela urte mordoa ezagututako paziente bati agur esan behar izatea ez da xamurra. I.-ri, zehazki. Jakinda zelan zegoen, zein mehatxu zeukan gainean, zein gaixotasun daukan. Baina zaila da pertsona batzuei agur esatea.

Halaber, zure adinkidea den aspaldiko lagun baten heriotza barneratzea ere ez da aise lortzen. Z. hil izana niretzat kolpea izan da. Geu denon zaurgarritasuna eta hauskortasuna muturren aurrean ipintzen dizkigu. Eta beldurgarria da hori.

Bizitza bera tarteka xamurra da, eta, tarteka, latza.