Mendian edo hirian hil. Hirian edo herrian hil. 200.000 biztanle inguruko hiri batean edo 200 bat pertsona bizi den haran batean. Zehazki Iruñean, eta zehazki Arabako ekialdean dagoen Haranan. Nafarroako mendebaldean dauden Ameskoekin muga egiten duen Harana. Aurreko asteburuan Ekhifest izeneko lurrikara emozional bat antolatu zuten Ekhi Arroyoren omenez, eta bertan egoteko ohorea izan dut.
Ekhi ez nuen ezagutu, orain ezagutzen ari naiz pixka bat bere ingurukoen bitartez. Radio Vitoriako saio batean lehenengo topaketa (birtuala, telefonoaren bidez), izan nuen Ekhiren aitarekin eta oso gertuko lagun batekin. Ondoren, Lakuntzara etorri ziren MHHH ikus-entzutera Antonio Arroyo aita, Raquel Fdez de Lezeta ama, Aitor Arza eta Izaskun Fdez de la Peña lagunak eta Ekhiren bikotekidea, Itziar Martinez. Emanaldi oso berezia izan zen niretzat, haiek bertan egonda, istripua izan eta gutxira. Ziordia inguruko haitz batzuetan hil zen Ekhi 2024ko urrian, Lakuntzatik 20 bat kilometrotara. Haientzat ere zerbait izan zen dokumentala, zeozer piztu zien, besteak beste urteurrenean zer egin pentsatzen hastea. Bizitzaren gauzak, Lakuntzako emanaldian Castillo Suarez idazlea egon zen, “Alaska” liburuaren egilea. Mota askotako doluak modu poetikoan jorratzen ditu liburuan, eta poema horietako bat konpartitu genuen Ekhifest-eko lehenengo egunean, pasa den asteburuan, MHHH eman genuenean.
Dena lotuta dagoela ematen du sarritan, Sakanan ere izan genuen azken emanaldia, Haranan baino lehen, Olaztin. Aurten Ameskoetan eta Maeztun egon ginen pelikularekin ere. Bertatik bertara. Bestela, Izaskun Andonegi eta Andoni Ormazabal ere egon dira Uribarri Haranan aurreko ostiralean, leporaino beteta zegoen aretoan. Hunkigarritik gora izan zen. Umeak, gazteak, adin handikoak eta ertainekoak bildu ginen, herri txikietan gertatzen den bezala. Zoragarria zinez, bihotz asko batera piztu zirela sentitu nuen, gure bihotzetatik hasita. Izaskun eta Andonirekin solasaldian egon ahal izatea ederra izan zen niretzat, baina Itziarrentzat ez dakit benetan norainoko babesa eta laztana izango zen.
Ostirala eta gero, larunbatean izan zen festa nagusia Haranan. Apur bat Aretxabaletako ‘Bizir Eguna’-ren eta Urretxuko ‘Mendi Festa’-ren izpirituarekin. Ez dakit zenbat jende ibili zen antolakuntza lanetan, txingurrien moduan. Bazkaltzeko 300 pertsonatik gora egin ginen, goizean mendi buelta egin ostean eta Ekhiren haitza bisita eginda. Arratsaldean eta gauean ez nintzen gelditu, baina horrek ematen zuen Araba Euskaraz edo horrelako ekitaldi bat. Eta horrela izango da hurrengo urteetan ere, heriotzak bizitza, oroimena eta elkartasuna piztu dituenez. Ekhiren betirako argipean.
Astelehenean, bertzela, Pamplona bisitatu nuen. Iruñean egon nintzen pelikularekin Golemetan Mendi Tourrarekin, eta Izarra tanatorioarekin, Mikel Idoate pilotari ohiaren eskutik, Txantrean proiektatu zuten. Baina Pamplona bertze mundu bat da. Gasteiz eta Vitoria bezala, bi mundu. Palian Nafarroako Zainketa Aringarrietako elkartea da, eta eurek antolatu dituzte aste honetan Zine-Foruma (zorabiagarria izan da kartela konpartitzea Enric Benitorekin) eta jardunaldi zientifikoa. CiviCan areto dotorean, elkarteko Isabel Erquiaga eta Miren Martínez zeuden, baita Elena Aznal, Carlos Centeno eta Vilma Tripodoro. Izen handiak. Aurkezte lanetan, Javier Rocafort izan nuen. Pelikula ikusita zeukan, eta gustatu ez ezik jardunaldi hauetarako proposatu zuen. Ohore itzela.
Baina ilusio berezia egin zidana izan zen Camino Imizcoz izeba etorri izana, azkenean! Pandemia garaian ezin izan zuen etorri proiekzioetara, eta pasa den astelehenean pelikula ikusi ahal izan zuen azkenik, Alvaro de la Torre senarra eta Ana de la Torre koinatarekin batera.
Camino pertsona aparta da, ez daude hainbeste planeta honetan, eta bera da horietako bat. Zintzoa zentzu guztietan. Izeba deitzen dut, baina berez nire aitaren lehengusina zen. Azken urte hauetan asko sendotu dugu gure harremana, eta egia esan ederra da hortxe gertu izatea. Lesakan dauzkagu sustrai amankomunak, eta Tía Conchita Zubigaray gure arteko lotura nagusia izan zen, Bolivian hamarkadak eman zituena. Gustatuko litzaidake jakitea, bizirik egongo balitz, zer pentsatuko zuen Tía Conchitak Ekialde Hurbileko egoeraz. Palestinako bandera gutxi ikusten dira Pamplonan, baina Iruñean berriz anitz dira. Baita Arabako Mendialdean ere. (Ikurriñarekin, bidenabar, gauza ber-bera gertatzen da).
Herria. Hiria. Juanjo San Sebastianek esaten duen moduan, niri ere gustatzen zait batzuetan basatia eta beste batzuetan hiritarra sentitzea. Basoan murgildu, edozein garaitan eta edozein errekatan bainu bat hartu eta, etxean bueltan, itsasoan sartu. Mendian egon eta gero, arratsaldean zinemara joan. Durangaldeko Axtxikiko tontorrean, vivac eginda, gaua pasatu ondoren, Bilboko Plaza Barriko Victor Montes jatetxe dotorean Maiderren urtebetetzea ospatu.
Bizi gara!
Muy emocionante Iñaki, sentí mucho no haber estado en la proyección del pasado día 17 de octubre un Ullibarri Harana, estaré eternamente agradecido a este Valle de Harana, a los promotores de EKHIfest (Itzi, Aitor Arza), a ti, Iñaki, por el sentimiento que aportas y a todos tus seguidores porque quieren vivir la vida pero…..sabiendo que vamos a morir.
Un grandísimo abrazo para cada uno.
Antonio Arroyo (Padre de Ekhi)i
Otro fuerte abrazo de vuelta, Antonio. Un placer habernos encontrado en el camino. Txarrenari onena.