Auritzen erromatarren arrastoei jarraitzen.

Aurizperrin ikus daitezkeen milarioak

Lagunok, gaztetan hainbeste ordu konpartitutakoak, urtean behin edo bi aldiz biltzeko ohitura hartu dugu. Kontu zaharrak gogoratu eta berriak ikasi, egunero dugulako zerbait ikasteko aukera. Urteak aurrera joan ahala gauza eta kontzeptu berriak asimilatzeko gaitasuna geldotuaz joaten da. Badirudi giza-ordenagailuaren diskoa beteta, ez dagoela ideia edo ezagutza gehiagorako tokirik, baina amore eman ordez, ezagutzen ez ditugun gauzekiko kuriositatea eta ikasnahia gorde eta zaindu beharra dago. Horretan saiatzen gara.

Azken irtenaldian erromatarrekin egin dugu topo. Egia da aspaldi, erromatarrak guretik ez zirela pasatu edota ez gintuztela menderatu zioen lelo zaharra, ez dakit abertzaletasun espainiarraren edo euskaldunaren mitoa, sinetsi egin genuela, baina erori ere aspaldi erori zitzaigula beste teoria batzuk ezagutu ahala.

Aurreko asteburuan egindako ikustaldiek, erromatarren aztarnen norabidean jarri gintuzten. Rafa gure lagunak, Iturissa aurkitu dutela uste du (arrazoi sakonak ditu hori sinesteko), eta Ibañetatik Iturisan barna Artze ibarretik pasatuaz Irunberrira zeraman galtzadaren arrastoa nondik nora joan zitekeen azaldu zigun. Teorizazio bat da, baina ideia hori bidean aurkitutako miliarioek justifikatzen dute.

Ustezko Iturisako kata bat.

Erromatar galtzadaren arrastoak

Igandean, ibilalditxo bat antolatu zuten Aurizperriko Errobi kanpinetik Saraguetaraino ustezko erromatar galtzada jarraitzeko. Dozena bat lagun ginen joateko. Ahoz ahokoak lan handia egin, eta goizeko bederatzietan inguruetako eta kanpoko 100 lagun inguru ginen ibilaldiari ekiteko prest.

Eguraldia lagun osatu genuen ibilbidea, Juanmarik eta Rafak emandako azalpen guztiak bete-betean sinetsita. Teoriak izango dira, baina ondo arrazoituak eta gure historia galdua osatzeko ezinbesteko kate-mailak.

Hainbat gauza ikasi genituen. Ikasi genuen Aurizperri eta Auritz bitarteko lautadetan hektarea askoko zabalera izan zuten bi herri gutxienez izan zirela erromatarren sasoian, eta bide batez asteburu bikain bat pasatu genuen hango gastronomiaz eta ingurugiroaz disfrutatzen.

Ez da gutxi!

Duela hamar urte Ejean.

Api12

Duela hamar urte Ejean izan nintzen. Bai azkar pasatzen dela denbora! Orduan oraingoan bezala lehen sariarekin etorri ziren bueltan Oñatiko Ganbara Abesbatzakoak.

Eta zer egiten nuen nik Ejean? Abesbatza honek betik izan du berezitasun bat teknikaz aparte, eta teknikatik asko dauka bestela ez zen iritsiko iritsi den mailara.

Orain Ganbara Abesbatza dena, lehen Gazte Ganbara Abesbatza zen eta gazteekin batera gurasoak joaten ginen kontzertutara. Ohitura hau, seme-alaben joan-etorrien ikuskaritzarekin lotu daitekeena, modu naturalean sortu zen. Abesbatza bera izan zen gurasoak gonbidatzen hasi zena. Denborarekin konturatu nintzen alderdi oso praktiko bat ere bazuela gonbidapenak. Garraio gastuak konpartitzen genituen abesbatzako kideek eta gurasoek, eta gainera, entzuleen saria lortzeko boto kopuru garrantzitsu bat ematen genion abesbatzari. Horrela denok pozik.

Gaur guraso gazteagoak ere bildu dira “sektara” eta kantoreen bikoteak eta seme-alabak ere bidaide izaten dira. Bilakaera naturala!.

Baina behar ekonomikoak lehen bezala jarraitzen dute. Betik ibili izan dira gure gazteak diru beharrean euren ilusioak bete ahal izateko. Autofinantzaketa modu bat ere asmatu zuten. Mariborreko (Slovenia) lehiaketara Joan nahi zutela? ba hainbat lehiaketetara aurkeztu behar aurrez kutxa gizentzeko. Aurtengo uztailean Spittalera (Austria) Joan nahi dutela? Aurrez Avilesekoa, Ejeakoa eta beste lehiaketa batzuk irabazi behar. Horrelako erronkek tentsioa mantentzen eta maila hobetzen lagundu diete dudarik gabe, eta umiltasunak eta gertukoekin jositako amaraunaren berotasunak, emozioa, alaitasuna eta egiten dutenean sinesten dutela transmititzeko gaitasuna eman diete.

Teknikan baina, gure abesbatzak (ez Oñatikoa bakarrik) Europako iparraldekoak eta erdikoak baino maila bat beherago daudela esaten dute lehiaketa garrantzitsuenetako palmaresek. Ez da harritzekoa abesteaz gain, diru biltzeaz eta beste hainbat lanez arduratu behar badute.

Gure eskualdean, banda munizipalak eta udal txistulari bandak udalak babestutakoak eta udal aurrekontuetan finantzazio partida izendunak izaten dituzte. Batzuetan oso garrantzitsuak. Udal musika bandak eta udal txistulari bandak egotea normaltzat jotzen dugun bezala, udal abesbatzak egotea erokeria bat iruditzen zaigu. Egon daitezkeenik ere ez zaigu bururatzen.

Behar bada hobe da horrela autonomia horrek freskotasuna eta beste balore batzuk ere ematen dizkiolako taldeari, besteak beste, benetako lagun-talde zintzo bat izatea. Baina finantzazioarena eztabaidarako gai bat izan daiteke. Ganbara Abesbatzak eta beste alor batean Oñatz dantza taldeak egindako irakaste eta transmisio lana ikaragarria izan da. Baloratua ere bai, baina ez dakit behar beste izan ote den.

Hamabost egun eskas

Api6

Hamabost egun eskas haren birikak beharrezkoa dugun oxigenoa airetik odolera garraia arazteko behar diren lanak egiten hasi zirenetik.

Hamabost egun eskas amaren hutsune ilun, umel eta epela, bederatzi hilabetez babesleku, utzi eta argiaren eta ilunaren arteko kontraste oraindik bereiz ezinarekin bizi izatera ohitu behar izan zuenetik.

Hamabost egun eskas, behin babeslekuaren bakardadea eta isolamendua utzi eta mundu eta jendarte zaratatsu batean bere tokia aurkitzen hasi behar izan zuenetik.

Hamabost egun eskas bere amarekin behin behinekoz lotzen zuen zilbor hestea hautsi eta amarengandik berezituta bizi izatea erabaki zuenetik.

Hamabost egun eskas bizitzarako bidai luzeari ekin zionetik; baina ai ene! Ezin bakarrik abiatu. Ezin sortu zintuztenen laguntza eta babesik gabe urrats bakarrik eman.

Hamabost egun egin dituzu bizitzaren ikasgai baliotsuenak ikasten hasi zarenetik. Denbora asko beharko duzu aske izateko behar duzun guztia ikasteko.

Ikasketa prozesu luzea izango duzu eta nahi izanez gero bidelagun har nazakezu. Tarteka, eta zeuk nahi duzun une eta egoeretan, beste bidelagun batzuk ere izango dituzu eta.

Hamabost egunetik hona kontrako norabideak daramaten bi lerrotan kokatu gara biok. Zu, hazi, hezi, ikusi, ikasi, asimilatu, formak igarri, alaitasuna eta tristura antzeman; emozioak ezagutu eta emozio guzti horiekin emakumetzeko bidean abiatu zara.

Zure bide luzearen lekuko izan nahiko nuke, eta ondorioz zeu ere nik egin behar dudanaren lekuko izatea. Hain justu zurearen aurkakoa, nire bidea ere bizitzaren legeek mugatzen baitute. Horrela behar du eta ez dago zertan kezkatu.

Bitartean, espero dut zure eta nire momentuek sarri bat egitea. Denbora justuan, ez gehiago, ez gutxiago, zuk zure bizitza eraiki behar duzulako nik neurean aurrera egin beharko dudan bezala. Baina zure eta nire bizitzak elkar-gurutzatuko diren une horiek biontzat politak, bizipozez beteak eta aberasgarriak izatea nahiko nuke. Horretan saiatuko naiz.

Duela hamabost egun eskas sortu zinen Amaia.

Barne Produktu Gordina ala Barne Zoriontasun Gordina?

Mar27

Barne Produktu Gordina mintzagai dugu berriro. 2013an zenbat jaitsiko den da eztabaida. Ez dago adostasunik. Batzuek kopuru bat, besteek beste bat, urte amaierara itxoitea onena. Orduan seguru jakingo dugu zein izan den 2013ko jaitsiera baina %2tik %1etik baino gertuago ibiliko dela dirudi, eta 2006ko mailatik gertu ibiliko garela ere bai. Aterta kontuak KPIa zenbat igo den kontuan izanik.

Ezin esan kezkatzen ez gaituen gaia denik, gure ingurura ere hurbildu baitira egoera honen ondorioak eta sortzen ari diren giza tragediak egunero betetzen baitute gure egunkarietako orriak.

Batzuek diote BPGa ez dela herri baten bizitza maila neurtzeko parametro bakarra. Bhutaneko erregea aurrerago joan zen eta Barne Zorion Gordina kontzeptua asmatu zuen, edo asmatzea agindu zuen horretarako baita errege: BPGaren taulan azkenengotakoak garenez, neur dezagun gure zoriontasuna pentsatu omen zuen; honetan seguru herrialde bat baino gehiago aurreratzen dugula eskalan.

Ez du arrazoirik falta neurri batean, dirua ez delako zoriontasuna bermatzen duen faktore garrantzitsuena, nahiz eta onartu behar dugun bere eragina duela.

Kuriositatez hasi naiz Barne Zoriontasun Gordinaren gaia aztertzen eta iruditu zait gurean ere izan dezakeela aplikazio praktikorik. Zer da BZGa? Herri bateko hainbat faktore neurtzen dituen bateria konbinatu bat da: Ongizate psikologikoa, denboraren erabilpena, komunitatearen bizkortasuna (bitalitatea, bizinahia), Kultur aniztasuna eta erresilentzia, osasuna, hezkuntza, ingurumen aniztasuna, bizitza maila eta gobernu ona.

Bizitza maila eta faktore ekonomikoak ere bai noski, baina ez hauek bakarrik. Beste hainbat faktorek ere laguntzen digute zoriontsuago izaten. Agian mereziko luke Bhutaneko erregeak egindako azterketa hori gurera ekartzea zoriontasunetik urruti ala hurbil gabiltzan jakiteko.

Gaia sakonago ezagutu nahi izatera, Grossnationalhappiness.com webgunean duzu behar duzun informazio guztia. Ni neure aldetik saiatuko naiz zerbait ikasten, eta aldika ikasitakoaren berri ematen blog honetan. Ariketa interesgarria iruditzen zait.

euskalkia oztopo ikusten omen dute askok

Mar22

Ez dut ulertzen euskalkia zergatik ikusten dute askok oztopo! da Leire Narbaizak Goienak argitaratutako eibar.org-eko post baten izenburua. Leirek dio ez duela ulertzen zergatik duten askok euskalkia etsaitzat eta Sarasolak aitatzen duela mendebaldeko euskaraz egindako edozer, okerra dela batuaren izenean eta batasunaren aitzakian.

Leirek aitatzen duen mundu horretan ez bide naiz bizi. Ez ditut euskalkien etsaiak nonahi ikusten. Arraroa egiten zait gainera, Sarasolak (Ibon bada) horrelako esaldi borobil baten bidez mendebaldeko euskalkiak deskalifikatu izana, are gehiago Leirek ez didalako esaten duenaren frogarik ematen.

Geroz eta gehiago ari da entzuten euskalkia versus batua eztabaida hori, niretzat artifiziala, elkarren osagarri izan ordez bata bestearen etsai izango balira bezala.

Nire ustez euskalki guztiak, batua barne, errealitate bakar baten aurpegi anitzak dira. Euskalkirik gabe ez litzateke baturik existituko eta baturik gabe euskara bera desagertzeko zorian zatekeen. Euskara da azken batean jokoan dagoena.

1968tik hona baina, euskara batua hobetu, dotoretu eta diziplina desberdinak lantzeko gai bihurtu den neurri berean, euskalkiak berezitasunak galduaz joan dira, eta okerrago dena, narrastuaz.

Euskara batua euskalkien maileguekin aberastu dute eskolek, idazle eta hedabideek. Euskalkiak berriz, txirotu egin dira. Seguru asko zerikusi handia izan du gerra ondorengo belaunaldiek euskara (euskalkia) ia galdu ondoren transmititu dutena oso berbeta eskasa izan dela, eta euren gurasoenetik oso urrun zegoena. Euskalkiak berdinduaz joan dira berezitasunak galduaz joan direlako, eta euskalkiak sortzea bideratu zuten komunikazio egoerak desagertuaz joan direlako.

Gaur egungo euskalkiek ez dute zerikusirik gure belaunaldikoek jasotakoekin. Euskalkien doinu partikularrak galdu egin dira herri eta eskualde askotan; Aditzaren forma asko erabat galdu dira, eta forma xelebrek ordezkatu dituzte; hitz asko galdu egin dira hiztunak batuaren maileguak hartuaz joan diren neurrian. Gaur, posible da bizkaitar batek eta behenafartar batek elkar ulertzea, duela berrogeita hamar urte euren aitona-amonentzat ezinezkoa zena.

Nik neuk, gure euskalkia ondo egiten dutenen artean nagoela uste dut, baina konturatu gabe beste euskalki batzuetako eta batuko formak erabiltzen ditut naturaltasun osoz. Oñatin jaioa izanik, Donostian bizi izan naiz urte askoan, eta Bergaran, Donostian eta Leintz ibarrean eman dut nire urteetako lan jarduna. Ezinezkoa beste euskalki eta batuaren maileguek ez kutsatzea.

Euskalkien berezitasunak desagertuaz joango dira. Prozesu natural bat; pertsonak ere, jaio, zahartu, narrastu eta hiltzen dira. Naturaren eboluzioa da, eta ekosistemez eta hizkuntzen ekologiaz hitz egiten den denboretan bizitzaren arauak ere onartu beharko ditugu. Ez inor akabatuaz edota desager araziz, baina onartuaz prozesu ekidin ezinen aurrean gaudela.

Esandakoak esanda, ez dut nire burua euskalkien etsaien esparruan ikusten, baina ez dakit etsai horien artean kokatuko ote nauten.

El Corte Inglésen 300 euroko txekeak

Mar16

Egun hauetan Espainiako telebistetako berriketalariek jasotzen dituzten sarien berri izan dut. 600 eta 150 euro bitartean ari dira jasotzen saioko kate eta programen arabera. Ez dago gaizki ordaindua esaten dituztenak esateko.

Ez dakit inoiz aguantatu izan ote dudan horrelako programa bat osorik. Berriketalarien ahoetatik ateratzen diren koherentzia gabeko garramistoek eta leloek, nire estresa maila gorenetara eramaten dute eta ez zait asko komeni. Sikiera intereseko mezurik, irakasgai garrantzitsurik zalduko balute gaitz erdi. Ezagutzen dudanagatik baina, euskal eta katalan abertzaleen aurka nork handiagoak esan izaten da euren arteko borroka hein handi batean. Jende zentzuduna ere badago baina horiek aurkitzeko programa eta telebista jakinetara jo beharra dago derrigorrean.

Batzuk espezietan jasotzen dute euren ordainsaria. Intereconomíak 300 euroko El Corte Ingléseko erosketa txekeak banatzen omen dizkie nork baino nork handiagoa esan lehian lepoko zainak puztuta aritzen diren Leon Salvadorren ikasle dorpeei.

Haziendako ministroa ere kezkatuta omen dabil ordainketa hauek pertsona fisikoen errentako aitorpenean aitortu beharrekoak izaki, bateon batzuk iruzurgile fin bihurtu bide direlako.

Ondo dago ministroak kezka hau izatea hori baita bere eginkizunetariko bat. Iruzurraren aurkako borroka esku onean dagoela ikusirik, beste honi heldu nahi diot: zer egiten du El Corte Inglések horrelako lotura zuzen bat sortzen ergel kuadrila horrekin. Niregatik libre da horiei guztiei nahi beste txeke emateko, baina ez nire diruarekin.

Emakumeak eta publizitatea

Mar7

Publizitate mundutik gertuan ari garenok sarri askotan entzun izan ditugu publizitateak emakumearen gorputza erabiliaz hedatzen dituen mezuei egindako kritikak. Iragarki sexistak, edota emakume argal, zoriontsu, polit eta alaiak irudikatzen dituzten mezuak…

Aurtengo Lilatoneko antolatzaileek neska gazte, lirain eta kirol zale bat aukeratu dute lasterketa iragartzeko. Egia esan, bizkarra emanda agertzen da, baina begi bistakoak dira ezaugarri horiek guztiak. Askotan kritikatu izan dira hedabideetatik eta publizitatetik iragartzen zaizkigun mezu horiek errealitate desitxuratu bat agertzen dutelako. Lilatonaren antolatzaileek hautaketa bera egin dute.

Egia da kirolariak normalean gazteak, argalak eta gorputz lirainekoak izaten direla, eta emakumeen lasterketa batez ari bagara, amua emakume bat izatea ulertzekoa da. Alde horretatik begiratuta erabat justifikatuta dago iragarkiko argazkia. Beste bat ere izan zitekeen, Lilatonean parte hartzen duten guztiek ez dutelako argazkikoaren taixurik, ezta horrelako janzkerarik soinean, eta seguru asko ez dituztelako kirol helburu berberak konpartitzen.

Lilatona emakumeen aldarrikapenak eta bizinahia kaleratzeko jai bat da. Iragarkia ikusteak zer pentsa eman dit, batzuek kritikatzen duten “bekatuetan” erori direla esan daitekeelako.

Ez daukat ezer iragarkiaren aurka, baina nik neuk beste irudi bat aukeratuko nuke. Izango da lasterketa horren helburuak hobeto identifikatzen dituen irudirik.

Gaueko aterpea

Ots26

Warren Buffet, Bill eta Melinda Gates eta beste 105 mega-aberatsek euren ondasunen erdia hirugarren munduari eta munduko behartsuenei laguntzen erabiltzea erabaki dute, euren ondorengoei utzi ordez, igandeko (2013-02-25) El País-en irakur daitekeenez.

Ezaguna da Bill Gates eta bere emazte Melindak duela urte batzuetatik hona bere aberastasunaren zati bat IHESAren aurkako ekimenetara bideratu dutela Afrikan. George Soros berak, dirutza handiak bideratu ei ditu bere fundazioen bidez demokrazia eta gizarte irekiak sustatzera.

Asko eztabaida daiteke batzuen aberastasunaren zilegitasunaz. Nola lortu dituzten, espekulazioan edota hirugarren edo lehen munduko langileen esplotazioan oinarritu ote dituzten euren dirutzak. Baina sikiera kasu bakan hauetan, modu batera edo bestera metatutako ondasunak behar gorrian daudenengan itzultzeko bidean jartzen dira.

Ez naiz jende hau eredutzat jartzen hasiko. Ez dira nire eredua. Baina pobreok edota hainbeste diru ez dugunok gure ale txikia jartzen badugu kooperazio lanetan, zergatik ukatu fortuna handienei bere bihotza era honetan zuritzeko eskubidea? Ez al dugu denok gure bizitza moldea hein handi batean zuritu beharra hirugarren munduko biztanleen aurrean? Are gehiago; zergatik ukatu laguntza jasotzeko eskubidea laguntza horien onuradunei; HIESa jota bizi denari edota etxean ur txorrotik ez duenari?

Gurekin lotutako gogoetak ere badakarzkit ekimen honek. Ez dakit, esate baterako, nola ikusiko genukeen Euskadiko fortuna handienek beren diruen %50 hirugarren munduko behartsuenei laguntzen erabiltzea erabakiko balute, gurean inbertitu eta gure seme-alabentzat lanpostuak sortu ordez.

Eta beste hainbat galdera; seguru. Bitartean, Mikel Laboak Bertold Bretchen hitzak euskaratuaz egin zuen kantua datorkit burura.

Kontatu didate Nueva York-en
Broadway eta 26 karrikaren kantoian,
Negu gorrian, gizon batek gabero
jendeari otoi eskatzen
aterbea bilatzen duela
bilutsirik daudenentzat.

Mundua ez da era hortan aldatzen
Gizonen hartu-emanak ez dira hobekitzen
zama-aroa ez da hola laburtzen
Baina gizon batzuek gau batez, ohea dute,
aterbean haize otzik ez eta
bereri zijoakien elurra, karrikan ari da.
Liburuaren irakaspenik ez ahaztu gizona!

Margolari buruz

Ots22

Margola hitzak ez du zentzu handirik izango jende gaztearentzat. Adin batekoei berriz, Eibarko familia baten tindategia ekarriko die gogora. Niretzat baina, Margola toponimo bat da. Toki bat. Garibai eta Zubillaga auzoetan banatzen den lur sail bat, muino bat, aspaldiko istingak.

Gure aitona-amonen baserritik Margolara joateko zubi batetik igaro beharra zegoen nahitaez. 1986ko ur handiek eraman zuten. Margolara eramaten zuena desagertuta beste hau aukeratu dut blog honen buruan jartzeko. Kontraste bitxia egiten du blog moderno batekin. Aspaldikoa eta gaurkoa. Eta han eta hemen, ibaia igarotzeko tresna baliotsua.

Zubiak esanahi asko izan ditzake. Desberdinak hurbiltzen laguntzeko tresna esate baterako. Ez da hori zubi honen helburua. Ausartegia litzateke.

Hau joan-etorriko zubia da. Etxeko goxotasunetik interneteko plazarantz bidea egin nahi duen ekilibristaren soka. Margolarako bidean erabiliko dudana baina porrotean itzultzeko aukera emango didana. Arriskuak ere baditu. Agian zubitik erori eta Margolara iritsi ezinik geratuko naiz, ibaiak ur gutxi edo gehiegi daramalako. Aspaldikoaren eta teknologia berrien arteko uztarketan asmatu ez dudalako ez atzera ez aurrera ere gera naiteke. Ea arriskua iristen denean, haginetakoa hartu aurretik edota perlesiak jo baino lehen itzulerako bidea egiteko gauza naizen.

Bitartean, teknologia berriekin eta idazketa arauekin hasten naiz borrokan gaur. Hurrengoan zergatia azaltzen saiatuko naiz.