Eta Joanesen bigarren sorta!

1)       Ixim Ulew-ko bertso euria

ezin da egon aterri,

nahiz ta noiz kristo botako duen

Maldonadok ez igerri.

Berriro ere idatziko dut

makina bat bertso berri,

ta emango dut Jon Maia hauen

erlijioaren berri.

 

2)       Igande baten xukulem maia

bat ikusten egon nintzen.

Hor egon nintzen kristautasunan

liturgia konparatzen,

kristautasunan antza zerk duen

esaten hasi gaitezen:

lau terdietan iratzartzea

penitentzia izan zen.

*Xukulem = zeremonia maia.

 

3)       Lau terdietan iratzartzea

sekula ez dugu lirain,

baina seietan ailegatzeko

ardura nuen nire gain.

Iximche_uherriko katedralera

denboraz helduta bikain,

hor egon nintzen ezezagun bat

plazan noiz agertuko zain.

 

4)       Ez zen erraza Aurelino hau

aurkitzeko ahalegina,

jende piloa zebilen plazan,

benetan pentsa ezina.

Ordu horretan ez da esnatu

oraindik ama birjina,

nola demontre egon liteke

elizan over booking-a?

 

5)       Cita a ciegas baten bezala

bilatzen nenbilen bero,

eskerrak horko jende guztia

zela Jesusen bezero.

Goizeko seiak emandakoan

meza hasi zenez gero,

tipo bat baino ez zen gelditu

denak joan eta gero.

 

6)       Nire laguna bera ote zen

deskubritzeari ekin,

ez zela bera azaldu zidan,

ta hizketan hasi berdin.

K’ula-n azpitik zerbezatxo bat

hortxe atera zuen fin.

Gaupasero bat aurkitu behar

lehenengo espuelarekin!

*K’ul=pontxoa.

 

7)       Denbora baten plaza hortara

ez zenez agertu inor,

elizarantza begiratuta

kontatzen hasi zen jator

urte luzetan gitarra jotzen

ibili zela bera hor,

15 urtez katolitro ta

5 urtez evangelicor.

 

8)       Hor egon ginen Aurelino hau

bila etorri zen arte,

Fausto gurekin apuntatu zen,

zahartasunean gazte.

15 tipo pick up batean

ia mundutik aparte.

Euskal Herriko ahuntzek sarritan

bide hobeak dauzkate.

*Fausto=gaupaseroa.

 

9)       Jende nahikotxo aurkitu nuen

paraje urrun horretan,

hango aq’ij-ak beso zabalik

hartu gintuenak bertan.

Bere etxeko atmosfera zen

gustagarria benetan,

intsentsu pila sudurrean ta

marinba belarrietan.

*Aq’ij=gida espirituala.

 

10)    Sinesmen maian ri ati’t ik’-a

gu guztion ati’t-a da,

qatata’ ri q’ij, qate’ ri ulew

guraso zaharrak jada,

animali ta landare denak

beraien seme alaba.

Ta gizakiok famili hortan

ume gazteenak gara.

 

*Ri ati’t ik’=ilargia; Ati’t=amama; Qatata ri q’ij=eguzkia gure aita da;

Qate’ ri ulew=lurra gure ama da.

 

11)    Denok kanpora atera eta

ataria jendez lepo.

Kanpoaldean borobiltxo bat

jarria zuten ederto.

Azukre eta zerealekin

bete genuen konpleto,

arbasoei bizitza eta

janaria eskertzeko.

 

12)    Borobil hori bete genuen

zereal eta azukrez,

ta xukulem-ak jarraitu zuen

denari sua emanez.

Kea ta sua xukulem-eko

erdigunea da berez,

arbasoekin hitz egiten da

erdiko suan bitartez.

 

13)    Arbasoei eskerrak eman

gero guztiok batera.

Iparraldera, hegoaldera,

sartalde ta sortaldera.

Hala ere lau norabideak

haientzako dira zera:

eguzkiaren ta haizearen

sarrera ta irteera.

 

14)    Guzti guztiok mugimenduan

batera ta besterantza,

katolikoen estatismoaz

galdua baitzuen antza.

Zeremonia bat edo jaia zen

hartua nuen zalantza,

aldi berean egiten ziren

liturgia eta dantza.

 

15)    Aldi berean erabilita

arima eta gorputza,

igarri gabe helduak ginen

amaiera alderuntza.

Amaierarik onena beti

txokor handi bat ta kuxa,

nahiz ta ardoa nahiago dudan

kuxa baita alkohol hutsa.

*Kuxa=zeremonietako edaria.

 

16)    Xukulem-a hor amaitu arren

handik eskapatu ezin.

Nimaq’ij-a zen denontzat eta

han dantzatzeari ekin.

Hango marinba orkestra eta

kuxa ta zerbezarekin,

zeremoniaren osteko jaia

hasi baino ez zen egin.

*Nimaq’ij=egun handia/ jai eguna

 

17)    Suak berotzen gintuen eta

ezin ginen gelditu hotz.

Eliza baten ez da egoten

hain giro onik kauen zotz.

Nahiz ta etxetik hain urrun egon

ez ginen sentitzen arrotz,

ia_uastelehena egin artean

man xojb’e ta roj pa qochoch.

*Man xojb’e ta roj pa qochoch=gu ez ginen etxera joan.

 

18)    Faltan izaten zaituztet baina

ez zait hainbeste axola,

mundu urrun hau ezagutzea

behar bainuen behinola.

Badakizue ederto baten

ta zoriontsu nagola,

tichajij iwi’ iwonojel ta

choyan chik bertso eskola.

*Tichajij iwi iwonojel=zaindu zaitezte zuek guztiok; choyan chik=ikusi arte.

* Doinua: Javi Ocejo gure laguna doinuan, edo beste edozein zortziko nagusitan. Hirugarren denborako komandoko beteranoek badakite zein den “Javi Ocejo gure laguna” doinua.