Eta Joanesen bigarren sorta!
1) Ixim Ulew-ko bertso euria
ezin da egon aterri,
nahiz ta noiz kristo botako duen
Maldonadok ez igerri.
Berriro ere idatziko dut
makina bat bertso berri,
ta emango dut Jon Maia hauen
erlijioaren berri.
2) Igande baten xukulem maia
bat ikusten egon nintzen.
Hor egon nintzen kristautasunan
liturgia konparatzen,
kristautasunan antza zerk duen
esaten hasi gaitezen:
lau terdietan iratzartzea
penitentzia izan zen.
*Xukulem = zeremonia maia.
3) Lau terdietan iratzartzea
sekula ez dugu lirain,
baina seietan ailegatzeko
ardura nuen nire gain.
Iximcheuherriko katedralera
denboraz helduta bikain,
hor egon nintzen ezezagun bat
plazan noiz agertuko zain.
4) Ez zen erraza Aurelino hau
aurkitzeko ahalegina,
jende piloa zebilen plazan,
benetan pentsa ezina.
Ordu horretan ez da esnatu
oraindik ama birjina,
nola demontre egon liteke
elizan over booking-a?
5) Cita a ciegas baten bezala
bilatzen nenbilen bero,
eskerrak horko jende guztia
zela Jesusen bezero.
Goizeko seiak emandakoan
meza hasi zenez gero,
tipo bat baino ez zen gelditu
denak joan eta gero.
6) Nire laguna bera ote zen
deskubritzeari ekin,
ez zela bera azaldu zidan,
ta hizketan hasi berdin.
K’ula-n azpitik zerbezatxo bat
hortxe atera zuen fin.
Gaupasero bat aurkitu behar
lehenengo espuelarekin!
*K’ul=pontxoa.
7) Denbora baten plaza hortara
ez zenez agertu inor,
elizarantza begiratuta
kontatzen hasi zen jator
urte luzetan gitarra jotzen
ibili zela bera hor,
15 urtez katolitro ta
5 urtez evangelicor.
8) Hor egon ginen Aurelino hau
bila etorri zen arte,
Fausto gurekin apuntatu zen,
zahartasunean gazte.
15 tipo pick up batean
ia mundutik aparte.
Euskal Herriko ahuntzek sarritan
bide hobeak dauzkate.
*Fausto=gaupaseroa.
9) Jende nahikotxo aurkitu nuen
paraje urrun horretan,
hango aq’ij-ak beso zabalik
hartu gintuenak bertan.
Bere etxeko atmosfera zen
gustagarria benetan,
intsentsu pila sudurrean ta
marinba belarrietan.
*Aq’ij=gida espirituala.
10) Sinesmen maian ri ati’t ik’-a
gu guztion ati’t-a da,
qatata’ ri q’ij, qate’ ri ulew
guraso zaharrak jada,
animali ta landare denak
beraien seme alaba.
Ta gizakiok famili hortan
ume gazteenak gara.
*Ri ati’t ik’=ilargia; Ati’t=amama; Qatata ri q’ij=eguzkia gure aita da;
Qate’ ri ulew=lurra gure ama da.
11) Denok kanpora atera eta
ataria jendez lepo.
Kanpoaldean borobiltxo bat
jarria zuten ederto.
Azukre eta zerealekin
bete genuen konpleto,
arbasoei bizitza eta
janaria eskertzeko.
12) Borobil hori bete genuen
zereal eta azukrez,
ta xukulem-ak jarraitu zuen
denari sua emanez.
Kea ta sua xukulem-eko
erdigunea da berez,
arbasoekin hitz egiten da
erdiko suan bitartez.
13) Arbasoei eskerrak eman
gero guztiok batera.
Iparraldera, hegoaldera,
sartalde ta sortaldera.
Hala ere lau norabideak
haientzako dira zera:
eguzkiaren ta haizearen
sarrera ta irteera.
14) Guzti guztiok mugimenduan
batera ta besterantza,
katolikoen estatismoaz
galdua baitzuen antza.
Zeremonia bat edo jaia zen
hartua nuen zalantza,
aldi berean egiten ziren
liturgia eta dantza.
15) Aldi berean erabilita
arima eta gorputza,
igarri gabe helduak ginen
amaiera alderuntza.
Amaierarik onena beti
txokor handi bat ta kuxa,
nahiz ta ardoa nahiago dudan
kuxa baita alkohol hutsa.
*Kuxa=zeremonietako edaria.
16) Xukulem-a hor amaitu arren
handik eskapatu ezin.
Nimaq’ij-a zen denontzat eta
han dantzatzeari ekin.
Hango marinba orkestra eta
kuxa ta zerbezarekin,
zeremoniaren osteko jaia
hasi baino ez zen egin.
*Nimaq’ij=egun handia/ jai eguna
17) Suak berotzen gintuen eta
ezin ginen gelditu hotz.
Eliza baten ez da egoten
hain giro onik kauen zotz.
Nahiz ta etxetik hain urrun egon
ez ginen sentitzen arrotz,
iauastelehena egin artean
man xojb’e ta roj pa qochoch.
*Man xojb’e ta roj pa qochoch=gu ez ginen etxera joan.
18) Faltan izaten zaituztet baina
ez zait hainbeste axola,
mundu urrun hau ezagutzea
behar bainuen behinola.
Badakizue ederto baten
ta zoriontsu nagola,
tichajij iwi’ iwonojel ta
choyan chik bertso eskola.
*Tichajij iwi iwonojel=zaindu zaitezte zuek guztiok; choyan chik=ikusi arte.
* Doinua: Javi Ocejo gure laguna doinuan, edo beste edozein zortziko nagusitan. Hirugarren denborako komandoko beteranoek badakite zein den “Javi Ocejo gure laguna” doinua.