Como la mula al surco da eskuartera etorri zaidan azken liburuaren izenburua. Irakurketa errazekoa izateaz gain oso erakargarria, Nafarroako Erriberako jornalero baten bizitza kontatzen digulako, jornaleroak berak idatzia laurogeitaka urte zituela. Aragoirekin mugakide den herri bateko herritar xumeenak idatz dezakeen bezala idatzia dago, eta ondoren Pedro José Francés herrikideak zuzendua, honen moldaketak hasierako testuko orijinaltasuna, xalotasuna eta benetakotasuna bete-betean gorde duelarik.

Luis Tajafuercek etxean edo kalean hitz egingo zukeen bezala, eta gordintasun osoz idatzi zituen bere memoriak.

En el año 1901, el día 25 de agosto, en la villa de Buñuel, provincia de Navarra, nació Luis Tajafuerce Morales. Hijo legítimo de Fructuoso Tajafuerce y Juana Morales. Era yo venido al mundo con el permiso de la madre naturaleza. El mismo que les cuenta de memoria lo que recuerda de su vida a la par que corre el lapicero.

Umetatik jornalero baino zerbait gehiago izateko grina bizi izan zuen etxera dirua eta ongizatea eramateko; baina Rifeko gerlak, eta ondoren gerla zibilak markatu zuten bere bizitza osoa. Soldadutzara joateko adina iritsi zitzaionean, zer, eta Afrika egokitu zitzaion. Honela zioen:

Que por si hay alguien que todavía a estas alturas no se ha dado cuenta, siempre ha habido ricos y pobres  y a las guerras siempre van los mismos.

Garlatik Itzuli eta Buñuelen bizimodua aurrera ateratzen saiatu zen eta baita neurri batean lortu ere. Ezkondu, etxea alokairuan hartu  eta hainbat seme-alaba izan zituen. UGTko kide eta errepublikazalea bihurtu zen mundu justuago bat amesten zuelako. 1936an eskuinak  antolatutako matxinadarekin okertu zitzaizkion bizimodua, esperantzak eta etorkizuneko asmoak, beste hainbat herrikideri bezala.  Sikiera, berak bizirik jarraitzea lortu zuen.

El día 23 de Julio por la tarde, en la misma entrada del ayuntamiento, mataron los falangistas del pueblo al alcalde y al secretario.

Berrogeita hamar bat lagun akabatu zituzten herrian.

En Buñuel provincia de Navarra en aquel verano mataron cincuenta hombres y una mujer.

Eta Luis beste hainbat bezala Bardeetan ezkutatu zen harik eta Aragoiko erreketeekin boluntario joatea erabaki zuen arte. Ordurako lau seme-alaba zituen eta bizirik irautea zuen helburu bakarra. Horretarako bermerik onena, erreketeekin boluntario joatea.

Hilabete batzuk erreketeekin egin ondoren, Terueleko frentean errepublikarren aldera pasatu zen beste lau lagunekin 1937ko maiatzaren 30eko gaueko 10etan: aprovechando que era domingo, y que a esa hora parecía que se acabara la guerra al poco rato.

Irabazleen taldetik galtzaileenera egin zuen bidaia. Bere anaia Jesus irabazleekin geratu zen eta bizitzaren paradoxak, bizia galdu. Galtzaileenera pasa zenak berriz, zahartzaroa ere ezagutu zuen.

Tajafuerceri bizitza gogorra egokitu zitzaion bere belaunaldiko ia guztiei bezala. Gerlak, kartzelak, gosea, eta goizetik gabera arteko lana izan ziren bere bizimodua modutu zuten elementuak.

Errepublikaren egun honetan, inori gomendatzeko moduko liburua, 1936 eta hurrengo urtetako lekukotza gordin bat ezagutu nahi duenarentzat. Ez zara damutuko: Como la mula al surco; Pedro José Francés, Editorial Ciudadano.

Krimearrek  Errusiako federazioarekin bat egitea erabaki dute. Mendebaldeak ez du erabakia gustuko eta erreferenduma ez dela legezkoa dio.

Legezkoa, 1954an Sobiet Batasuneko presidente Nikita Khrushchevek Krimea Ukrainian integratzeko hartutako erabakia izan zen. Orduan inork ez zien Krimearrei ezer galdetu baina legearen babespean hartu zen erabakia. Oraingoan, erreferenduma ez omen da legezkoa, baina albisteen arabera, erabakia herritarrek demokratikoki eta gehiengo handiz hartutakoa izan da.

Zerk behar luke indar gehiago, herritarrei bizkar emanda egindako legeak ala herritarren erabaki demokratikoa legeen babesik ez izan arren?

Erantzuna? Geopolitikak.

Gurean ia ezerk ez gaitu harritzen espainiar estatuaren jokamoldeei dagokionean, eta gutxiago  Ezker Abertzalea tartean dagoenean.

Urtarrilaren 11ren bezperatan osasun arazoek ohera  lotuta izan naute eta lanetik ezin izaten dudan bezala jarraitu ahal izan dut Velasco epailearen manifestazio  debekua eta inguruko gora behera guztiak.  Aurrez mila bider ikusitako film bat eskaini digute hedabideek: Guardia Zibilak bururik ere ez duen txosten bat egiten du (Egunkaria, Nafarroako D eredua eta beste askok osatzen dute zerrenda), Entzutegi Nazionalean izen eta ospe egarria duen, edo agian botere politikoarekin  zorretan dagoen epaile bat (Velasco, Del Olmo,…) aurkitu, eta operazioa martxan dago.

Politika distantziatik jarraitzen dugunontzat ez da erraza izaten analisi sakonak egitea.  Ez dakit koiuntura bati erantzuten dion Velascok hartutako erabakiak, hau da urrutiegi joan dira presoak eta estatuak kolpe bat eman beharra dauka bere agintekeria garbi uzteko, ala Ezker Abertzalearen aurkako estrategia sakonago baten aurren gauden, presoak etxetik urruti bahituta edukiaz Sorturen estrategia politikoa edo independentzia nahiak lotzeko estrategia alegia.

Arratsaldea aurrera joan ahala nire baikortasuna eta ilusioa piztu duen albistea iritsi da: Andoni Ortuzar eta Asier Arraizek prentsaurreko bat emango dute arratsaldeko 7etan. Edukiak ezagutu gabe, argazkiak izugarrizko balioa du eta bide berriak urratzeko balio beharko luke.

Ez diet eskatzen  Sorturi eta EAJri beren ideologiei uko egitea, baina bai herri honek dituen herri-arazoei aurre egiteko gutxieneko batzuk adostea. Ez dut uste erabakitze eskubidearen egikaritzarik ikusiko dugunik epe laburrean, baina iruditzen zait, bitartean, euskal errepublikaren oinarriak sendotzeko lan asko egin dezaketela arazo garrantzitsu askoren aurrean jarrerak adosten. Duda barik presoen gaian, baina baita ere herritarren parte-hartze prozesuak arautzen, Euskal Curriculumari bultzada ematen, euskararen erabilpena sustatzen e.a.

Zorionak, eskerrik asko biei, eta ea aurrerantzean bide beretik jarraitzen duzuen ahal dela oraingoan falta izan diren batzuk dinamika honetara biltzen.

Orain prentsaurrekoa ikustera.

Izenburuak zentzu betea dauka niretzat. Igeldo auzoan (oraingoz horrela deitu beharko diogu) ordu asko eman nituen gaztaroan. Gida baimenik izateko adinik ez geneukanean oinez joaten ginen lagunak Valentinetik gora. Lagun taldeko lehenengoak karneta atera ondoren bere etxeko  600a libre zegoenetan, pilota eta palak hartu eta bertako pilotalekura jokatzera. Partidak izan ala ez, ez zen sagardorik falta izaten guztion patrikak urratu eta hiru duro biltzea lortzen genuenetan.  Gero, hogei urte eskasekin Buenabistako terraza ezagutu genuen eta unibertsitateko klase aspergarrietatik ihes egiteko aitzakia bihurtu zen udaberriko arratsalde epeletan.  

Handik Bergarara. Urte askoan lan egin dut Aranzadi Ikastolan. Herriarekin izan ditudan loturak ez dira lan kontuetara mugatzen, bertakoa baita nire seme-alaben  ama.

Ez dut aurreko asteburuan bi herri/auzo hauetan gertatutakoaz hitz egingo. Ezagutu ditugu bi erreferendumen emaitzak, eragileek elkarri egindako akusazioak eta  bozketen inguruko gogoeta partzialak.   

Gure politikoek maiz hitz egiten dute herriari hitza emateaz, prozesu parte hartzaileez, Suitzako ereduaz, edota lau urtetik lau urterako bozketetara deitzen duen demokrazia eredua eraldatu beharraz. Baina hitzok desagertu egiten dira norberaren politikak gauzatzeko ordua iristen denean. Batzuk ez dute gaur arte erreferendumik deitu gobernatzen izan direnean, eta besteek euren estrategiekin bat datozenak  bakarrik hartzen dituzte aintzakotzat. Badirudi alde horretatik alperrik joango dela legealdia.

Gipuzkoan ba omen dago herritarren parte hartzea arautzen duen arautegi bat. Omen dago diot,  ondo gordeta dagoelako herritarrek ezagutu ez dezaten. Ez da lan pedagogikorik egin. Parte hartzeaz eta demokraziaz hitz egitea ondo dago, baina kontzeptu hauetan sakontzea eta herritarrek eskubideak egikaritzeko dituzten aukerak eta bideak argitzea beste kontu bat da.  

Demokrazia ez dela 4 urtetik 4 urtera botoa ematea  aldarrikatzen dugu, eta harrotasunez esaten dugu herri honek batzarretan oinarritutako tradizio demokratiko sakona garatzeko eta gordetzeko gaitasuna izan zuenez,  Suitzarrek duten antzeko sistemak gurean ezartzea ez litzatekeela arazo izango, eta bai erabaki egokia. Baina hitz egiteaz aparte ezer gutxi egiten da emaitzak aurkakoak izan daitezkeela sumatzen denean. Norberaren komenientzien arabera deitzen dira erreferendumak Gipuzkoan. Beste lurralde batzuetan deitu ere ez.

Beldur naiz legealdi galdua izango dela 2015ean amaitzen den hau, demokrazian sakontzeko, sinetsi,nahi, eta  adostasun zabal eta sakonak behar direlako. Eta horiek ez dira epe laburrean iritsiko.

Hurrengoan? Auskalo!

Eskandalua da baina ez gaitu harritzen. Hain geunden ohituta  holakoetara, ez gaituela harritzen. Eta ez gaitu harritzen hain zuzen, post sasoian ere, bere burua demokraziatzat izanagatik oso adierazle kaxkarrak igortzen dituen erregimenak diktaduretako metodo polizialei uko egin nahi ez izatea.

Iosu Lizarraldek salatutako gertaeraz ari naiz noski. Gertatutakoa oso da pertsonen eskubideen aurkakoa, iraingarria eta umiliagarria,  eta ezin dut zerbait idatzi gabe geratu. Gogoeta sakonagorik gabe, burura edo bihotzera datorkidana baino ez. Ezin dut imajinatu zer gertatuko litzatekeen Europako herri demokrata batean, bertako indar polizialek herritarrek bozkaz aukeratutako  ordezkari bat gauaz  basabide batera eraman eta bertan itaunketa bati ekingo baliote.

Eskandalu bat litzateke.

Albisteak Interneteko agerkarietan izandako oihartzuna kontrastatzen saiatu naiz. Ez dut lehen begiratu batean ezer aurkitu Garan izan ezik ( Goiena eta sustatuz aparte) : Retienen e insultan a un miembro de Sortu. Señores de Gara; será un miembro de Sortu, pero sobre todo es un representante político de los oñatiarras que le eligieron en las últimas elecciones, y esto es mucho más importante.

Baina Garak bakarrik jasotzen du ordu honetan, edo ez dut beste inon aurkitu.

Espero dut Legebiltzarrak gaia aztertzea eta gertaera salatzea. Gure ordezkariei eska diezaiokegun gutxiena da.

Zerbait ari da mugitzen Sortu eta Bilduren munduan. Atez atekoaren inguruan gertatzen ari diren jarrera aldaketak mugimendu horien isla dira.

Atez atekoa lehenesten duen arren koalizioak beste eredu batzuen alde ere egingo duela gaika %70 baino gehiago biltzen bada esate hutsa, pentsa ezina zen duela hamabost egun.

Jarrera aldaketa hori onuragarria da herritar guztientzat eta baita gaiarekin aspertzen hasita zeuden Bilduzaleentzat. Horietakoak ere badaude eta.

Nire buruari galdetzen diot ea aldaketa horrek  Arnaldo Otegik azkenaldian bi une garrantzitsutan esandakoekin loturarik ote duen. Hemen uzten ditut esandakoak.

Sorturen Batzar eratzaileari igorritako gutunean:

Estrategia berriak gure mentalitatearen iraultza ere eskatzen du, gure jardun politikoan hitz egin, konbentzitu, antolatu eta borroka egin behar dugu. Dena batera. Fase honetan kontsigna gutxiago eta argudio gehiago behar ditugulako, parte-hartzea ardatza delako, autokonplazentzia gutxiago eta autokritika eta antolakuntza askoz gehiago behar ditugulako 

Eta Gernika Bakearen eta Adiskidetzearen aldeko Sariak ekitaldira igorritakoan:

Halere neuretzat daukat eginiko bideak irakaspen ugariak utzi dizkigula aurrera egiteko: besteak beste Politika herri zerbitzuan egiteko handira jokatu eta HIZKI HANDIZ egin behar dela eta beraz alderdikeriak , sektarismoak, boto lehiak… albo batean utzi eta HERRI BORONDATEARI eman behar zaiola bide… ez dagolako inor eta ezer HERRIA baino garrantzitxuagorik… eta herria lagunok ez dute osatzen gu bezala pentsatzen dutenek, gu bezala pentsatzen ez dutenak ere dira herria, dira Euskal Herria.

Azpimarratuak nireak dira. Hor geratzen dira testu hauek norberak bere ondorioak atera ditzan.