Egunero etxean zortzi orduz pianoa jotzen aritzen zen pianistaren kasua epaitegietara iristea eta epaileen ebazpenak zeresana eman dute astean. Zer eta pianoa jotzearren epaiketa bati aurre egin beharra.

Irudimena martxan jarri eta piano-jotzaile gazte bat irudikatzen dugu adagio gozo eta doinu eztiak ateratzen pianoaren teklei, eta paretaren  bestaldean adineko emakume ernegatu edo histeriko bat burua erruloz josita, garrasi batean, eskoba kirtenarekin pareta joaz.  Agian, gutxi batzuk, alde batean Far -westeko piano jotzaile iskanbilatsua lagunak ondoan txaloka, eta paretaren beste aldera etxekoandre gozo  eta sentibera bat beste aldetik ateratzen diren doinu desarmonikoak jasan ezinik negarrez zotinka.

Seguru asko ez da ez bat ez bestea izango. Baina niri dagokidanez, ez nuke paretaz pareta egunero zortzi orduko entseguak egiten dituen musikalari profesional bat eduki nahi, ezta Keith Jarret edo Iñaki Salvador bada, edo berdin Yo Yo Ma edo Elina Garanca. Oso gustura ordainduko dut  hauek entzuteagatik, baina nahiago dut euren entseguak nire bizilekutik urruti samar egiten badituzte.

Gai korapilotsua da. Alde bien jarrerak uler ditzaket. Bulegoa tokiz aldatu behar izan genuen behin, goiko pisuko emakumeak ezin zituelako jasan bulegotik iristen zitzaizkion zaratak. Bulegoa bulego bezala erabiltzen genuela esan behar dut badaezpada. Bestalde, zapatuko goizeko bostetan ari naiz idazten kaleko zaratek iratzarri nautelako.

Nola lotu pianoa jotzeko eskubidea, auzokoen etxean atsedena hartzekoarekin? Ez da erraza, baina bizi dugun zarataren kultura honetan, Pirinioetatik beherako administrazioek ez diote arazoari behar bezala heldu nahi izan orain arte. Dirudienez kutsadura akustiko eza ez da ongizateaz duten kontzeptuan sartzen. Gaia ez dago euren agendetan.

Goizeko lau t´erdiak. Gertuko bat Loiuko aireportura eraman beharra daukat eta zain nagoela argazkiko kartela ikusi dut ondo itsatsita gure kaleko eraikin baten paretan. Kalean behera gehiago ere ikusi ditut.

Zorionak helburu horiekin lanean aritu diren Udala eta Zero zaborrekoei, euren helburuak zinez bete dituztelako, baina kritika emaitza onak kaleratzeko herriko edozein paretetan (ez adierazpen libreko guneetan) paskinak kolaz itsasten dituztenei, edota  erregai fosilen deribatuez egindako plastiko ez biodegradagarriak, edo degradatzeko 300 urte behar dituztenak erabiltzen dituztenei.

Lorpenen berri emateko mila era daude gaur: aldizkariak, Interneteko atariak, eskuz eman daitezkeen edo postontzian sar daitezkeen paskinak, posta elektronikoa, nahi beste. Garbi eta ozen esan behar dut komunikazio tresna bezala ingurunea zikintzea hautatzen dutenek ez diotela mesederik egiten ez asmoari, ez bilketa modu berria ezarri  duen Udalari, ezta bultzatu duen Zero Zabor taldeari. Bi hauek ere zerbait esan beharko lukete gehiegikeria hauen aurrean.

Duela urte dezente alderdi eta eragileen arteko hitzezko paktu bat lortu zen herriko hormetan itsasten ziren kartelak, kola erabiliz egin ordez kentzeko erraza zen beste sistema batez egiteko. Gaur gutxik errespetatzen dute hori. Txaloak batzuentzat eta txistuak besteentzat. Baina txistu ozenenak, ingurunearen zainketa helburu hartuta  metodo erasokorrenak erabiltzen dituztenentzat.

Ez da urtebete pasatu Oñatiko udalak  adierazpen libreko guneak jarri zituenetik. Txalotu nuen ekimena, baina esan nuen guneekin batera, lan pedagogikoa eta araudia beharko zirela. Dirudienez lan pedagogikoak ez du emaitzarik ematen. Agian araudiaren ordua iritsi da.

Ardo eta txakolin ekoizpenak ohikoak izan dira Euskal Herriko hainbat eskualdeetan. Etxerakoa izan, nahiz helburu komertzialekin egindakoa. Gaur modan dago txakolina. Oñatin edo Arrasaten Getariko txakolina nola ekoizten duten erakusten digute urtero hedabideek, eta Getarira Gaztela-Mantxatik mahatsez gainezka etortzen diren kamioi kopuruez apustuak egiten ditugu lagun artean. 

Sagardoak ere baditu zaleak, eta urte askoan baztertuta eta ahaztua egon den edari honi balio erantsia, kalitatea, eta estandarrak ematen saiatu dira sagardogile elkarteak. Gaur, edari honen kontsumoa gora egiten ari da dendetako apaletan ikusten ditugun marka eta irudi desberdin, berriei jaramon egiten badiegu.

Gauzak ez dira betik horrela izan, eta  liburuek diotenez, euskal herritik abiatzen ziren itsasontziek sagardoz ondo hornituta ekiten zieten Ameriketara edota gertuago egiten zituzten bidaiei. Ura usteltzen zenez, sagardo upelak kargatzen zituzten itsasontzian eskorbutoaren aurkako antidoto onena zeramatela jakin gabe. Hori omen zen euskal marinelen artean hain eskorbuto kasu gutxi izatearen arrazoia. C bitamina hartzeko bide alternatiboa.

Gauza jakina da Debagoienean ere sagardo ekoizpenak eta kontsumoak garrantzia handia izan zuela ertaroan eta ez hain aro urrutietan.

Iñaki Zumalderi  irakurri diogu 1467an Oñatiko kondeak eta bertako aitonen semeek izenpetutako hitzarmenean jasotzen zela gerra kasuetan jauntxoak herritik joandako soldaduei eman beharrekoa:  “Entre tres hombres un pan e una ración de sidra, e una libra de tocino a las mañanas al yantar, e a la cena el pan e sidra como en la mañana e una libra de tocino entre cuatro”. Aspaldi batekoak dira Ensayos de historia local vasca liburuan jasotakoak.  Liburu berean irakur daitekeenez 1562an kontzejuak ezartzen zuen sagardoaren salneurria “…y porque no haya falta de bastimentos, hoy mandaron que se ponga a ocho maravedís la azumbre.”

Kezkatuta eta bastimento falta iritsi daitekeenaren beldurrez  sagardoa egiten  saiatzea erabaki dugu Fernando lagunak eta biok. Pilarika egunean sagarrak  han eta hemen bildu, (280 kg. 10 zakutan) Aramaion zukua atera eta 100 litroko upela bete dugu. Soberakinak zuku bezala edateko.

Ez dakigu zer aterako zaigun, eta oraindik erabakitzeke dugu nor gonbidatuko dugun txotx egunean. Miley Cyrus eta Albako dukesa baztertu ditugu: lehenengoa, eskandalua daramalako noranahi joanda ere, eta bigarrena, berarekin batera familia osoa eta nobleziako kideak ekartzen baditu horretan joango zaizkigulako 100 litroak.

Ikusiko dugu zer ateratzen den.

Geroz eta gutxiago, baina oraindik ere irakur daitezke mezu elektronikoen amaieratan esaldi honen tipokorik, mezua igortzen duten tresna elektronikoak, ordenagailuak, smartphonak edo internet bera garbiak izateaz gain naturari kalterik eragingo ez baliote bezala.

2009an  idatzi nuen Goienkarian, McAfee etxeak orduan egindako azterketa batek zioela, 2008ko sareko spamek  2,4 milioi etxebizitzen edota 3,1 milioi autoren pareko energia kontsumitu zutela. Hori spamek bakarrik. Zein da orduan sarearen jarduerarako behar den energia kontsumoa? Eta tresneria horiek guztiak kontsumitzeko eta merkatuan jartzeko naturari benetan eragiten zaion kaltea plastikoak, pilak, mikrotxipak eta behar diren guztiak kontuan hartuta?

Eta oraindik ere ez da faltako Saharako edo Taklamakan basamortuen deforestazioaren errua paperari botako dionik.

Abuztuan pasta, paper, eta kartoiko ekoizleen Espainiako elkarteak jakitera eman duenez, paperean inprimatzeak gutxiago kaltetu dezake ingurunea orri kopuru bera modu digitalean irakurtzeak uzten duen karbono arrastoak baino; edota liburu elektronikoak ekoizteak baino.

Interesak daudela esandakoaren atzetik? Jakina! Papera ez inprimatzeko kanpainen atzean egon daitezkeen bezala. Duela urte dezente esan zitzaigun ekilorearen olioa osasunarentzat ikaragarri ona zela edo arrain zuria jatea komenigarria zela, handik urte gutxira oliba olioa onena eta arrain urdina sanoagoa zela esan zitzaigun bezala. Momentuko edota industrien komenientzien araberako mezu ez neutralak jaso eta sinetsi izan ditugu inolako irizpide kritikorik gabe.

Papera ekoizteak badu kostu ekologiko ukaezin bat. Paperak  lehen gaien kontsumoa, ura, energia eta beste hainbat gai kutsakor behar ditu ekoizpenerako, eta gure esku jarri arte behar den garraio eta bitarteko guztien energia kontsumoak agerikoak dira, beste ondasunetan bezala.

Baina nago papera kontsumitzea ez dela elektronika kontsumitzea bezain agresiboa ingurugiroarentzat, eta noski teknologia berriak baino garbiagoa dela. Azken batean zerbait birzikla badaiteke papera da (%70eko portzentajeetan omen dago paper industria), erabiltzen den egurra hazkunde azkarrekoa eta kalitate eskasekoa izan ohi da, eta nahi beste birlandatu daiteke beste lehengai batzuk erremediorik gabe agortzen diren bitartean.

Adibidea, Euskal Herrian diren eta izan diren paper fabrikak izanagatik,  gure arboladiak gora egin duela eta inoiz baino eremu arboladun gehiago daukagula. Pinua dela nagusi? Bai, eta agian beste politika batzuk txertatu beharko lirateke biodibertsitatea ziurtatzeko, baina begi bistakoa da papera eta basoa ez direla gaur etsai. Basoen desagerpenaren arrazoiak beste batzuk dira. Tartean Desplazatuak bere blogean aipatzen dituen suteak, nahi gabeak batzuetan eta nahitakoak besteetan, eta nekazaritza edota abeltzaintzarako lurrak irabazteko egindako mozketak.

Eta orain zer? Lehengo idazmakina eta arkatzetara itzuli? Ez dakit, baina amorra arazten nau azken urteotan mitoak eta sasi-egia interesatuak irensteko eta zabaltzeko garatu dugun ahalmena eta eztabaida sanoak egiteko gaitasun eza. Hau adibide txiki bat besterik ez da.