Euskarazko hedabideak bizirik.

Aurreko larunbatean Berriaren 10. Urteurrena ospatu zen Andoainen.

Jende andana: administrazioko ordezkariak, hedabideetako kideak eta Berriaren lantaldea eta komunitatea bildu ziren ospakizunera. Pena dut ez nuelako bertaratzeko betarik izan.

Larunbat goizean  Argiaren ekainaren 23ko zenbakia irakurtzeko hartu nuen. Euskarazko hedabideekin lotutako bi albiste, aurretik ezagunak izan arren gogoeta eragin zidatenak: Xabier Letonaren gutuna azalduz Argiako zuzendaritza uzten zuela Estitxu Izagirrerren eskutan, eta Iban Arregiri Berria taldeko kontseilari ordezkari berri moduan egindako elkarrizketa.

Euskarazko hedabideetako arduradunen esparrua erabat aldatu da azken urte hauetan. Argian zuzendari berria, Berrian presidente berria (zoritxarrak eragindako aldaketa) eta kontseilari ordezkari berria, eta maila apalago batean Goienan ere presidente berria. Elhuyarren ere izan dira mugimenduak.

Aldaketok gogoeta prozesu luzetatik eta aurrez hartutako erabakietatik etorri dira. Orokorrean aurrez pentsatuak eta planifikatuak izan dira.

Aldaketa hauetatik hainbat irakaspen atera daitezke. Lehena, zuzendaritza arduretan emandako aldaketak prozesu naturalak eta berekoikeriarik gabekoak izan direla, eta hamar urtez  erantzukizun postuetan egon ondoren ardurak beste batzuei uztea naturala eta sanoa dela.Eta horrekin batera erakusten dute gazteagoek ere promoziorako eskubidea dutela eta betikotzen diren kortxo zaharrak ez direla onak erakundeetan, alegia askotan odol eta ideia zaharrak alboratu eta berriak behar izaten direla.

Iban Arregik bere elkarrizketan dio: “Azken bizpahiru urteetan euskarazko hedabideen sektorea zuzentzeko ardura izan dugunok elkar ezagutzeko aukera izan dugu, konfiantza sortu da  eta beldur asko mahai gainean jarri ditugu gure arazoei buruz hitz egiteko”. Prozesu hauetan kide izan naizen neurrian, bat egiten dut Ibanek esandakoekin, eta gaineratu behar dut Joanmari Larrarte eta Xabier Letona bezalako pertsonek, eta zer esanik ez Iban Arregik berak, ahalegin handi bat egin dutela euskarazko hedabideen sektoreko kideen artean harreman estilo berri bat  sortzeko eta  ilusioak berpizteko.

Gaur egun, herenegun arteko mesfidantzak bazterrean utzita aurrera begira bizi da sektorea. Lan giro desberdina sumatzen da -salbuespenak salbuespen- eta lankidetzaz eta proiektu berriak sortzeaz naturaltasunez hitz egiten da. Honek ez du esan nahi bide erraza dugunik aurretik, baina  duda barik argazki berri baten aurrean gaude.

Joanmari, Xabier, Joxean edo Estepan, sortzeko eta hedabideen munduak exijitzen dituen aldaketak aurreikusteko gai izan dira. Haiek, eta haien taldeak, zuzendari eta erredaktoreak. Lekukoa hartu dutenak (Iban biak, Arregi eta Arantzabal, Bea, Estitxu, Aitor…) eta beren lan taldeak gai izango dira aurrekoen laguntzaz eraikitakoa indartzeko eta egonkortzeko. Ez dut zalantzarik.

 

euskalkia oztopo ikusten omen dute askok

Ez dut ulertzen euskalkia zergatik ikusten dute askok oztopo! da Leire Narbaizak Goienak argitaratutako eibar.org-eko post baten izenburua. Leirek dio ez duela ulertzen zergatik duten askok euskalkia etsaitzat eta Sarasolak aitatzen duela mendebaldeko euskaraz egindako edozer, okerra dela batuaren izenean eta batasunaren aitzakian.

Leirek aitatzen duen mundu horretan ez bide naiz bizi. Ez ditut euskalkien etsaiak nonahi ikusten. Arraroa egiten zait gainera, Sarasolak (Ibon bada) horrelako esaldi borobil baten bidez mendebaldeko euskalkiak deskalifikatu izana, are gehiago Leirek ez didalako esaten duenaren frogarik ematen.

Geroz eta gehiago ari da entzuten euskalkia versus batua eztabaida hori, niretzat artifiziala, elkarren osagarri izan ordez bata bestearen etsai izango balira bezala.

Nire ustez euskalki guztiak, batua barne, errealitate bakar baten aurpegi anitzak dira. Euskalkirik gabe ez litzateke baturik existituko eta baturik gabe euskara bera desagertzeko zorian zatekeen. Euskara da azken batean jokoan dagoena.

1968tik hona baina, euskara batua  hobetu, dotoretu eta diziplina desberdinak lantzeko gai bihurtu den neurri berean, euskalkiak berezitasunak galduaz joan dira, eta okerrago dena, narrastuaz.

Euskara batua euskalkien maileguekin aberastu dute eskolek, idazle eta hedabideek. Euskalkiak berriz, txirotu egin dira. Seguru asko zerikusi handia izan du gerra ondorengo belaunaldiek euskara (euskalkia) ia galdu ondoren transmititu dutena oso berbeta eskasa izan dela, eta euren gurasoenetik oso urrun zegoena.  Euskalkiak berdinduaz joan dira berezitasunak galduaz joan direlako, eta euskalkiak sortzea bideratu zuten komunikazio egoerak desagertuaz joan direlako.

Gaur egungo euskalkiek ez dute zerikusirik gure belaunaldikoek  jasotakoekin. Euskalkien doinu partikularrak galdu egin dira herri eta eskualde askotan; Aditzaren forma asko erabat galdu dira, eta forma xelebrek ordezkatu dituzte; hitz asko galdu egin dira hiztunak batuaren maileguak hartuaz joan diren neurrian. Gaur, posible da bizkaitar batek eta behenafartar batek elkar ulertzea, duela berrogeita hamar urte euren aitona-amonentzat ezinezkoa zena.

Nik neuk, gure euskalkia ondo egiten dutenen artean nagoela uste dut, baina konturatu gabe beste euskalki batzuetako eta batuko formak erabiltzen ditut naturaltasun osoz. Oñatin jaioa izanik, Donostian bizi izan naiz urte askoan, eta  Bergaran, Donostian eta Leintz ibarrean eman dut nire urteetako lan jarduna.  Ezinezkoa beste euskalki eta batuaren maileguek ez kutsatzea.

Euskalkien berezitasunak desagertuaz joango dira.  Prozesu natural bat; pertsonak ere, jaio, zahartu,  narrastu eta hiltzen dira. Naturaren eboluzioa da, eta ekosistemez eta hizkuntzen ekologiaz hitz egiten den denboretan bizitzaren arauak ere onartu beharko ditugu. Ez inor akabatuaz edota desager araziz, baina onartuaz prozesu ekidin ezinen aurrean gaudela.

Esandakoak esanda, ez dut nire burua euskalkien etsaien esparruan ikusten, baina ez dakit etsai horien artean kokatuko ote nauten.