Itun ekonomikoen gaia puri-purian izan dugu azken hilabeteotan. Zer den ulertzen dugun arren, ze kalkulu egiten diren kupoa erabakitzeko, aldeko edo kontrako saldoarena, guk Espainiari ordaindu behar ote diogun ala Espainiak guri,…tira; hau  guztia Lamiena  baino misterio handiagoa da niretzat. Ez naiz gaiaren trikimailuak inori azaltzeko gai.

La  Vanguardiak Pedro Luis Uriarteri egindako elkarrizketa bat argitaratu du honen guztiaren berri ematen, eta gure osaba Jesulagunak azkar bidali digu iloba guztiei.

Gure osabak duela hamaika bat urte hartu zuen erretiroa hirurogeta hamabost urterekin,  Herri Irratian, Euskadi Irratian eta Vaticano Irratian zuzendaritza karguak izan ondoren; adin horretan erretiratzen omen dira apaizak. Baina ez zion utzi jarduera aktiboari eta larogei urterekin Comunity Manager ikastaro batean matrikulatu zen  mundu digitalaren berri izateko.

Iloba guztiak posta talde batean sartu eta harrezkero interesekoa iruditzen zaion edozer gauza bidaltzen digu, batzuetan arrakastarekin besteetan barik, baina amore eman gabe aurrera jarraituz bere larogeita sei urte ingururekin.

Oraingo honetan gustura hartu dut bidali diguna. Kupoaren misterioaren inguruan nire kezka berberak dituen beste norbait ere izango delakoan argitaratzen dut elkarrizketarako lotura.

Eta noski, osabaren bidetik jarraiki, beste erretiratu honek ere jarduera intelektuala mantentzea nahi duelako betirako gaztetasunaren bermea delakoan.

Orain artekoa irakurtzeko pazientzia izan duzun horri 2018a ederto joan dakizula opa nahi dizut nornahi zarela ere.  Beti ere, aurrekoa baino hobea izan dadila.

Oñatiarrok arraroak garela esaten dute bergarar baztzuek zer esan ez dakitenean. Niri irribarrea eragiten dit, baietz esan eta aurrera jarraitzen dut. Baina jakinekoa da gauzak hainbeste aldiz errepikatuta norbera sinestera ere iristen dela. Hor arriskua.
Horrelako zerbait gertatu behar zaigu langabezia kontuekin. Hainbeste aldiz irakurri behar izaten dugu aldizkarietan, Oñati estatuan langabezia txikiena duen herria dela, guztiok sinesten amaitzen dugula, lan duin bat ez duenak edo besterik gabe lanik ez duenak izan ezik. Horiek nekez egingo dute bat hedabide batzuek noiz behinka eskaintzen diguten irudi idilikoarekin
Astean, Cambio16 aldizkariak argitaratutako artikuluari (nahiko itxurosoa), lehenago El Paisek, La Vanguardiak, El Paiseko ekonomia sailak, edota Tiempo de Hoyk argitaratutakoak gehitu behar zaizkie. Zerrenda hau hautaketa bat da, benetakoa askoz luzeagoa delako
Azkenean sinetsi egingo dugu arraro samarrak izateaz gain lan egin nahi duten guztiak lanean ari direla Oñatin, eta lanik egiten ez duenak ez duelako nahi dela. Ni lehenengoa onartzeko prest nago, baina bigarrenarekin bat egitea kosta egiten zait, izan ere guztiok dakigu gazte dezente lanik gabe, edota bere trebezia eta prestakuntzak mereziko luketen lana aurkitu ezinik ari direla, behin-behinekotasunean murgilduta eta mila euroko soldaten marraren inguruan.

Amaitu da bidaia. Alfa taldea urtebete konkurtsoan egon ondoren hartzekodunekin taldearen etorkizuna berma dezakeen hitzarmenera  iristeko unean dagoela jakin dugun astean, etxetresnak likidazioarena hartu duela irakurri  dugu urte askoko historia arrakastatsuari amaiera emanaz. Hartzekodunen konkurtsoaren helburua likidazioak eta enpresen itxierak saihestea izanik, denboraz, eta irtenbide  posibleekin iristea derrigorrezkoa izaten da. Bideragarritasun plan bat eskuan, hartzekodunekin hitzarmen bat lortzea ezinbestekoa izaten da enpresaren (edo enpresena, hartzekoduna ere antzeko egoeran egon baitaiteke) biziraupena ziurtatzeko.

Baina hori guztia denbora agortu aurretik egin behar izaten da, partidaren luzapenean sartu aurretik. Kasuan, dirudienez, partida amaituta zegoen emaitza aldatzen saiatu nahi izan dutenerako.

Etxetresnen bukaera porrot kolektibo mingarri bat da. Mingarria bazkide asko bere bizitzako aurrezki barik geratuko direlako; beste asko, bazkide ala ez, partaidetza berezietan sartutakoa galduko dutelako,  eta bazkide langileak  lan barik utziko dituelako,  seguru asko  drama bat baino gehiago sortuaz. Porrot kolektibo bat da, bertako bazkideena, MCCrena eta orokorrean kooperatiben mugimenduarena,  ez duelako jakin etor zitekeena aurreikusten edota ikusi arren, eta hau okerragoa da, beste toki batera begiratzea nahiago izan dutelako.

“Egoeraren berri ez geneukan”, “inork ez zigun hain egoera larrian geundenik esan”, eta horrelakoak ere entzun diegu bertako lan bazkideei. Harridura eragiten dute esaldiok, Kooperatibak desegitearen arrazoien artean eta kasuari dagokiona, honako hau dagoelako,  baltzu-kapitala, estatutuetan ezarritako gutxieneko kapitalaren azpitik 12 hilabete jarraian egotea, kapital ekarpen berriak egin gabe, eta   egoera honetara ez delako gauetik goizera iristen. Garagartzako plantak ez ziren salduko likidezia beharik ez bazegoen edota irabazi atipiko batzuk behar ez baziren.  Korporazioak berak ez zituen 300 milioi bideratuko azken urteotan beste kooperatibei kenduta, egoera oso larria izan ez bazen.

Orain  diotenez, likidazioak ez du drama sozialik ekarriko. Jakina ekarriko dituela. Agian gutxitu egingo dira bateko eta besteko Gobernuek euren eremuko filialei emandako abal eta laguntzen bidez, baina gurean lanpostu suntsiketa garrantzitsuak izango dira. Horrek  betik dakartza ondorio sozial latzak. Agian langile bazkide gehienen arazoa konponduko da epe ertainean, baina hauentzat gordetako lan postu berriek beste pertsona batzuen esperantzen suntsipena ekarriko du. Ez da drama sozialik ekidingo korporazioak dioen bezala, asko jota beste pertsona batzuei atxikiko zaie drama hori.

Kooperatibismoak badauka zer ikasi honetatik. Garai onenetan arrakasta eredua izan dena eta aberastasuna sortzeko balio izan duenak, ez du jakin ekaitzei aurre egiten. Prestatuta al dago kooperatibismoa egoera zailei aurre egiteko? Eta prestatuta badago, zerk egin du kale kasu honetan?

Uda oporren amaieran esan zidan lagun batek Fagorren benetako egoera oso larria zela; ordura arte kaleratutakoa baino askoz larriagoa. Kasu eginda ere ez nuen uste hainbesterainokoa izango zenik.

Eskualdeko eta Euskal herriko traktore izateaz gain gauzak egiteko beste filosofia batean oinarritu da Fagor. Munduan zehar eredu sozial bihurtu den ikuskera izan da. Baina eredu sozialak ez daude krisien erasoetatik libre, eta zazpi buruko munstroak Arrasateko dragoia garaitu du momentuz behintzat.

Eredu bakoitzak bere berokiak ditu krisiari aurre egiteko. Kooperatibei dagokionez beti goraipatu izan dira soldatak berregokitzeko duten malgutasuna edota baten lan soberakinak beste batean  birkokatzeko duten gaitasuna. Hau guztia ez da nahikoa izan kasuan, eta konkurtsora deitu beste irtenbiderik ez du izan. Orain, futbol zaletuek igandero entrenatzaile izatera jokatzen duten bezala, estratega izatera jokatzen dugu arazoa bere sakontasunean ezagutuko bagenu bezala, zer dagoen gaizki eta zer ez zen inoiz egin behar azpimarratuz tabernako edo kaleko berbaldietan. Fagor gurean sortua  da eta islatzen duen mezua ikaragarri ederra da: Bospasei gaztek hutsetik sortutako ekimena, herri eta hein batean eskualde batek elikatutako egitasmoa, berrikuntza eta  arriskuei aurre egiteko harrotasuna, demokrazian oinarritutako eredu justuagoa,  elkartasunaren paradigma…

Hori guztia eta gehiago, baina krisiak ez dio barkatu. Haize ufadek eta marrumek itsasontziaren masta nagusia hautsi dute hondoratzeko beldurra eskifaian zabalduaz, eta beldurrak  geldiarazten  gaitu eta erabakiak hartzeko argitasuna ilundu egiten du. Horrela erabakiak hartzen direnerako aukera asko galtzen dira bidean.

Seguru asko arazoa ez da finantzarioa bakarrik, ez da injekzio finantzario batekin konpontzen, eta egitura merkatuaren beharretara egokitu ezean etorkizun iluna izango du horizonte hurbilean.  Salba daitekeen enplegua ziurtatuko duen bideragarritasun plan bat ezinbestekoa da finantzazio plan batek bakarrik ezin duelako arazo ekonomiko bat estali.

Gipuzkoan ikur diren beste enpresa batzuk ere pasa dira egoera honetatik. Irizar eta Erreala dira azken adibideak, baina CAF bera ere ez da beti ibili gaur egun bezala. Balentziaga edo Zamakona untziolak dira aurrekoekin batera krisi sakonetik bideragarritasun plan on batekin atera daitekeela erakusten duten beste eredu batzuk.

Ez dute erronka makala Fagorreko kudeatzaile eta bazkideek balore kooperatiboak baztertu  gabe esku artean duten arazoari buelta eman nahi badiote. Kapital elkarte batek ERE bat eska dezake langileentzat eta berregituratzeari ekin. Bide horiek itxita daude jabe eta administratzaileentzat. Kooperatibek, eta kasuan Fagorrek beste bide batzuk urratu beharko dituzte aurrera egin daitekeen guztiarekin aurrera egin ahal izateko. Dagoeneko berandu ez bada,eta urak pasa ondoren presa eraikitzeari ekin ez badiote.

Asma bezate guztion onerako izango baita.