Uztaileko Kontzejupetikeko 30. orrialdean argitaratutako artikuluaren harira gaiaren inguruko hainbat zalantza argitu nahian ausartu behar naiz. Hobe, argitasun eske natorrela esango banu.
Aspalditik ezagutzen nuen Santxolopeztegiko Bakuebarrena gunean dagoen gurutze-buruaren historia etxeko baso batean dagoelako. Ezagutza horren abiapuntua 1987koa da, Kurtzetxoko santutxoaren eraberritze lanekin batera, Kale Zaharreko batzordeak gurutzea basotik Kurtzetxora jaisteko eskaera gure aita-amei egin zienekoa, Iñaki Zumalderen idatzi bat argudio nagusi bezala erabiliaz gurutze hori arboledako hasierako santutxokoa zela ziurtatuaz.
Niri bere momentuan zalantza bat baino gehiago sortu zitzaidan. Basoan zegoen gurutzea Oñatiko irteera bideak markatzen zituen hiru horietako bat izatea erabat sinesgarria egin zitzaidan nahiz eta ez izan Kurtzebaltzekoaren berdina. Aldizkariren batean argitaratu zen orduan XIX mendearen amaieran egindako obrekin batera egin zela garraioa, baina erabat baztergarria iruditzen zait hipotesi hau. Jakin nuenez 1918aren inguruan igo zen mendira, baina ez nuen jakin nondik hartu zen edo aurretik non egona zen garraioa egin zutenak ordurako hilda baitziren nahiz eta semeak oraindik bizirik egon. Garbi dagoena da XX mende hasierarako Kurtzetxon gurutze hori ez zegoela eta beste nonbaitetik eramana zela gaur egun dagoen basora. Horregatik ez dut ulertu sekula zergatik zioten Iñaki Zumaldek eta batzordekoek gurutze hori hain zuzen, arboledako hasieran zegoena zela, orain ere Kontzejupetikeko azken alean ere frogatutzat ematen den bezala
Zumaldek zioen: a comienzos del pasado siglo (XIX) existía esta cruz y el santutxu (Altzibargoaz ari da); ambos desaparecieron a lo largo de ese siglo como consecuencia de la remodelación urbanística. Desconocemos el paradero de esta cruz.
Kurtzetxokoari dagokionean: La capilla que actualmente se encuentra en ruinas, por su factura, parece del siglo XVIII y sustituyó al antiguo santutxu. No hemos hallado dato alguno sobre su construcción….frente a esta capilla se alzaba la primitiva cruz… El destino de la vieja cruz de piedra es un tanto curioso. Actualmente se halla colocada, sin el pie, esto es, solo la parte superior de ella, en un montículo encima de la casería Santuru del barrio de Santxolopeztegi.
Hauek Zumaldek idatzitakoak. Historia kontuetan ez naiz Zumalde baino gehiago ezta hurrik ere. Are, ez naiz inor baino gehiago, baina nongoa zen argitzeari bere garrantzia ematen diot, ez dadin gertatu denok egiazkotzat jotzea gutxienez eztabaidagarria den hipotesi bat. Eta Zumalderen idatzian ez dago inolako frogarik Kurtzetxoko hipotesiaren alde Altzibarkoaren kaltetan.
Gure amaren borondatea zen gurutzea udalaren esku uztea. Aurreko eta aurrekoaren aurreko udaleko zinegotzi eta alkateekin hitz egin nuen gaiaz baina gaur arte ez dugu inolako erantzunik jaso. Ez dut interes handirik ikusi. Gurutze horrek ez du dagoen lekuan inolako arrazoibiderik eta nahiago genuke gure herriaren historiaren parte baldin bada herriko irteeraren batean ikustea hori zelako ama zenaren nahia. Baina, eta hau nire iritzia da, Kale Zaharreko irteeran egon behar badu aurrez frogatu beharko litzateke Kale Zaharrean egondakoa dela, bestela berdin berdin egon baitaiteke Portalekuako biribilgunean Altzibargoa egon zenetik oso gertu. Eta Kale Zaharrekoa naiz.
