Iruña-Veleia, egia ala gezurra?

2016ko ekainaren 2ko argazkia. 2015eko urtarrilean hasita, ostegunero egiten da bilkura. Oraindik ez da hedabideetan honen berririk agertu

Inoiz mintzatu gara afera honetan kazetaritza, euskal kazetaritza bereziki,  jokatzen ari den paper tristeaz. Begien aurrean dugu azken adibidea: Juanma Gallego kazetariaren Iruña-Veleia, una década a la sombra del fraude izeneko erreportajea, Madrilen editatzen den ‘La Aventura de la Historia’ hilabetekarian argitaratua. Bertsio ofizialaren bertsiorik arloteena. Pereza ikaragarria ematen digunez han esaten direnei erantzuten hasteak, Ama Ata blogeko komentario bat kopiatzera mugatuko gara, Miguel Thomson-ena, hain zuzen. Gehiago nahi duenak blog horretara jo dezake. Bestalde, uztailean, UEUko (Udako Euskal Unibertsitatea) ikastaroetan mintzatu zen Juanma Gallego. Horrela ematen du berria bere blogean:

(Sarrera berregin dugu, elkarrizketa online entzunda gero)

Maiatzaren 26an Radio Nacional de Españak (R5) irratiak Javier Fernandez Bordegarai Arabako Arkeologia Museoko zuzendaria elkarrizketatu zuen. Iruña-Veleiaz ari den zatia (4′ 42” – 7′ 04”) transkribatu dugu (azpimarrak geureak dira, noski). Kurtsiban gure komentarioak.

***

-(Aurkezlea) Toda la polémica suscitada, la verdad o la mentira de los famosos grafitos, todo eso ha generado más curiosidad, les preguntan a ustedes en el museo?

– (J. Fz Bordegarai) Curiosidad sí, curiosidad morbosa. En algunos ha generado ya hasta hartazgo, y esfuerzos en ocasiones innecesarios. Creo que hay una cosa que es importante, que llevamos demasiado tiempo pendientes de una decisión judicial. Si desde aquí se me escucha y sirve para algo, pues yo creo que la justicia cuando tarda tanto deja de ser justicia. Yo creo que es importante que se tomen decisiones judiciales rápido en un sentido o en otro, y zanjarlo. Al menos desde ese punto de vista tengo mi opinión al respecto. Yo creo que tal como apuntó la comisión científica en su momento pues defender la autenticidad de las piezas es insostenible, por mucho que algunos se esfuercen y hagan congresos y esas cosas. De hecho, además, yo creo que la información en demasiadas ocasiones se manipula, se da de forma parcial, tergiversada.

Justiziaren atzerapenaren gaian, ados.  Gainetikoa, bere iritzia da, errespetagarria, nola ez. Dena dela, informazioa manipulatzea eta tergibersatzea zuek inori egoztea ere…

– (J. Fz Bordegarai) … Hace poco ha salido en prensa que se ha puesto una querella, por ejemplo, contra el director de las excavaciones arqueológicas, Julio Núñez, que no es el responsable del yacimiento; el responsable del yacimiento es la Diputación Foral, el Departamento de Cultura.

Eta orduan zuek, Diputazioa, zergatik kereilatu zineten Eliseo Gilen aurka, eta ez Lurmen enpresaren aurka? Kasu honetan garbi dago Nuñez dela erantzule zuzena. Baina ziurrenik sakonean arrazoia izango du Bordegaraik: Arabako Foru Aldundia, eta zehazki Kultura Departamendua, da aztarnategiko desastrearen errudun eta erantzule nagusia.

– (J. Fz Bordegarai) … Y le han puesto una querella por una actuación que se realizó en el año 2013 sobre una zona donde se han hecho trabajos de conservación y consolidación, sin más. Se cubrió lo que había allí con una capa de geotextil, se echó tierra, se ha acondicionado, y no se ha hecho nada más.

Gezurra goitik beheraino. Kereila 2015eko azaroan edo abenduan egindako aktuazio bategatik ipini da. 2015eko azaroaren erdian 6. sektorea (Errosetoien Etxea) ukitu gabe zegoen, eta abenduan berriz hondeamakina bat ibilita, lurra harrotu ondoren lisatuta,  egiturak (hormak) txikituta eta harriak ehun bat metrora pilatuta (Ik. argazkiak). Aurretik (2010) txikizio are handiagoa egin zen harresien kanpoaldean. 8.000 m2 hustu ziren hondeamakinaz; gero geotextila bota zen leku batzuetan; usteldu egin zen eta babesik gabe dago hainbat urtez  eremu handi bat. Hori ere salatu da kereilan. Ondarearen aurkako delitu etengabea da salatzen dena, azken batean.

– (J. Fz Bordegarai) … Y por hacer eso que es nuestro trabajo, que es nuestra obligación, pues ponen una denuncia, no. Con unas explicaciones y unas argumentaciones en el texto que no hay por donde cogerlos. Entonces yo espero que en breve, creo que no tiene otro recorrido que el desestimar ese asunto.

Ba guk uste dugu oraingoan epaitegiak ikusi duela begi-bistan dagoena eta horregatik onartu duela tramitera, eta definitiboki onartuko duela, eta erantzuleren bat akusatuen aulkian ikusiko dugula laster.

– (J. Fz Bordegarai) … Pero bueno, se mete mucho ruido en prensa, la gente se crea una sensación de que en Iruña no se está haciendo nada, y es falso. Llevamos desde el año 2010 trabajando, invirtiendo dinero y haciendo cosas. Se ha excavado fuera de las murallas, se ha encontrado un mercado de época, del siglo primero, del siglo segundo; un makellum, un mercado público, una especie de nuestra feria de abastos casi-casi. Un mercado de abastos. Y estamos trabajando en la consolidación, y rematando aspectos de la arqueología, y queremos que para 2020 que es el plazo establecido por el Plan Director aquello pueda estar consolidado completamente, se pueda visitar y se añade un elemento más al interés que tiene el yacimiento.

Honetaz ere hainbat gauza esan daiteke, baina galdera bat egitera mugatuko gara: joan den urtean ez zen indusketarik egin. Zergatik? Aurten (2016) ere ez da egingo?

***

Bestalde, Ramiro Gonzalez Arabako Ahaldun Nagusiak Correori esan zion ez duela kasu honetan aldaketarik egiteko asmorik auzi judiziala erabakitzen den arte. Gonzalezi eta alor hau kudeatzen duen Igone Mz de Luna Kultura Ahaldunari gogoratu nahi genieke Nuñezen txikizioak ez duela zerikusirik Eliseo Gilen aurkako auziarekin, eta eurak ere Nuñezen langintzen erantzule direla, eta are gehiago babes osoa eskaintzen dioten neurrian.

Zalantzak dituenak, bideo hau ikus dezake, edota azpiko argazkiak.

2010eko uztaileko sarraskia, lehen lau egunetako argazkiak. 2015ekoa, hemen.

2011ko argazkia. Ezkerrean harrotutako eremua plastikoz estalia eta eskuinean zakartegia

Prentsa-ohar hau bidali zuen atzo SOS Iruña-Veleiak:

SOS Iruña-Veleiak Julio Nuñez kargutik kentzea eta indusketak bertan behera uztea eskatzen du

Bere egunean iragarri genuen bezala, Gasteizko 1. Epaitegiak tramitera onartu zuen 2016ko apirilaren 5ean  Sos Iruña-Veleiak Julio Nuñez Marcen-en  aurka jarritako kereila, ustezko ondarearen aurkako kalteen delituagatik eta justizia oztopatzeagatik.  Aztarnategiaren egungo zuzendaria eta Euskal Unibertsitate Publikoko irakaslea da Nuñez jauna. Epailearen autoan txostena eskatzen zitzaion Arabako Foru Aldundiari, kereilan zehazten diren gertakizunei buruzko azalpenekin. Epaitegiak jakinarazi digunez, aldundiak bi hilabeteko epea eskatu zuen txosten hori burutzeko, eta oraindik ez omen da agiri hori iritsi.

Bestalde, EHUko Letren Fakultateko iturrietatik jakin dugu Julio Nuñez Marcen jauna irakaskuntzatik kendu egin zutela probisionalki kereila jarri baino lehenago, publiko egin ez diren arrazoiengatik. Aurrekari hauekin, SOS Iruña-Veleiak pentsatzen du irakaskuntzarako gai ez den pertsona batek ezin duela aztarnategi arkeologiko bat zuzendu, eta horregatik  beste behin ere exigitzen dio Arabako Foru Aldundiari ken dezala kargutik Julio Núñez Marcén jauna, aztarnategiarentzat arriskutsua dela uste duelako. Era berean, beharrezkoa ikusten dugu hamar urterako sinatu zen Plan Zuzendaria delakoa bertan behera uztea, eta ondorioz aztarnategiko indusketa oro gelditzea, irekita  dagoen auzi judiziala itxi eta eztabaidan dauden materialak benetakoak ala faltsuak diren erabaki arte.

Gasteiz, 2016ko maiatzak 23.

SOS Iruña-Veleia

***

SOS Iruña-Veleia exige la destitución de Julio Núñez y la paralización de las excavaciones

Como ya anunciamos en su día, el Juzgado nº 1 de Vitoria Gasteiz admitió a trámite, con fecha de 5 de abril de 2016, la querella presentada por la Asociación SOS Iruña-Veleia contra Julio Núñez Marcén, actual director del  yacimiento de Iruña-Veleia y profesor de la Universidad Pública Vasca, por un presunto delito de daños al patrimonio y obstrucción a la justicia. En el auto del juzgado se requería a la Diputación Foral de Álava un informe explicativo de los hechos objeto de la querella. Según se nos  informa del juzgado, el ente foral solicitó un plazo de dos meses para la elaboración de dicho informe y se está a la espera del mismo.

Por otra parte, hemos sabido de fuentes de la Facultad de Letras  de la EHU/UPV que Julio Núñez fue apartado provisionalmente  de la docencia en fechas anteriores a la interposición de la querella, por causas que no se han hecho públicas. En vista de estos  antecedentes, SOS Iruña-Veleia considera que una persona no apta para la docencia tampoco lo es para dirigir un yacimiento arqueológico, y por ello exige una vez más a la Diputación Foral de Álava la destitución inmediata  de Julio Núñez Marcén del puesto de director por considerarlo un riesgo para su integridad. Así mismo, consideramos  indispensable la anulación del llamado Plan Director, firmado para diez años, y la consiguiente paralización de cualquier excavación, hasta que se resuelva el proceso judicial en curso y se determine la veracidad o falsedad de los materiales en litigio.

Vitoria-Gasteiz, a 23 de mayo de 2016.

SOS Iruña-Veleia

***

Correok bakarrik jaso du berria. Ama Atan honi buruzko sarrera.

Jexux Eizagirre Portillok sinaturiko artikulu hau agertu da Hernanin argitaratzen den Urumeako Kronika astekarian:

• Jexux Eizagirre Portillo. HERNANI. 2016/05/21 00:00. Larunbata

• Idoia Filloy eta Eliseo Gil ez dira egiaren beldur

• DOBERAko zenbait bazkide elkarrekin ginen, Iruña-Veleiako Kongresuan. Datu bat: Idoia Filloy eta Eliseo Gil dira bi arkeologo, lanik gabe gelditu direnak, eta juiziotan daudenak, 400 grafito “falsifikatu” omen dituztela-eta. Kontrara, Patxi Zabaleta abokatua (eta euskaltzaina) ez dator bat akusazio horrekin:
  “1. Ziur nago Idoiak eta Eliseok aurkitutako grafitoak benetakoak direla.
  2. Ez da posible 400 grafito hain modu sofistikatuan falsifikatzea.
  3. Eztabaida juizioetatik atera behar da, eta zientzialarien esku utzi”.
  Istilu guztia sortu da, hainbat grafitotan euskera azaldu delako. Bestela inork ere ez zuen esango “faltsuak” zirenik.

  Adibidez, grafito batek hauxe dakar: “Aien X Iesus ta”. Hona esanahia, gaurko euskeran, hainbat ikerleren arabera: “Mahatsondoa Kristo Jesus da”. Izan ere (eta betiere ikerleen esanetan), grafitoko “aien” hori da: “aihena”. Baina, ez, gaur euskaldun gehientsuenok ezagutzen dugun esanahiarekin, baizik eta testu zaharren batek edo bestek dakarrenarekin: “Ni naiz aihena, zuek xirmenduak” (“Yo soy la vid, vosotros los sarmientos”). Bestalde, Grafitoko “X” horrek esan nahi omen du: “Kristo”. Zeren “Kristo” hitzaren lehen letra “X”a baita, greko hizkera zaharrean. Eta, azkenik, grafitoko “ta” da: gaurko “da”. Ezbairik gabe, sofistikatua da grafitoko esaldia, Zabaletak dioen bezala. Halako falsifikazio sofistikatu bat egiteko, zenbat buruhauste askatu eta liburu zahar irakurri beharko lituzke falsifikatzaileak grafito horrekin bakarrik? Eta ez ahaztu 400 grafito direla faltsutzat jotakoak.

  Gainera, ez Idoiak eta ez Eliseok ez dute euskeraz egiten (are gutxiago testu zaharrik ulertzen). Bestetik, “X” horren esanahia jakiteko, espezialista izan behar zen kristau sinbologian, eta ez zen hori Idoia eta Eliseoren kasua. Eta azkenik, grafito horiek aurkitu aurretik, Eliseo berak zioen Iruña-Veleian ez zela euskera egiten, garai hartan. Hortaz, hainbeste lan hartu grafitoak falsifikatzen, bere esanaren kontra jotzeko?! Absurdoa.

  Beste grafito batean, agidanean, Kristo emakume bati eskutik helduta dago, apostoluez inguratuta… Ba, grafito sinple horrek kolokan jar litzake Erromako Elizaren zimentarriak. Alegia, Kristok ez zuela emakumerik “ezagutu”… Jakina, mozolo hutsa izan behar da halako falsifikazio bat egiteko, jakinda Munilla bezalako jende batek, adibidez, egileak (Eliseo eta Idoia) gurutziltzatu egingo zituela, amen batean. Beraz, Idoia eta Eliseo, edo mozoloak dira, edo… ez dira egiaren beldur. Eta, Iruña-Veleiako nobela beltz honetan, bada interesik egia lurpean sartzeko, baita kristo guztia gurutziltzatu behar badute ere. Grafito bakoitza, leiho bat baita, iraganeko munduak bistaratzeko. Eta horrek aldatu egin ditzake orain arte kontatu dizkiguten hainbat teoria, sinesmen… Eta asko, kontu zahar horietatik bizi da.

Joan den larunbatean Zarauzko talde batekin bisita gidaua izan genuen aztarnategian. ZarautzOn kultura taldeko kideak, 31 lagun denera. Udaberriko giro zoragarria, eta gure arteko giroa ere ezin hobea. Ohi bezala, harresiaren kanpoaldea ikusi genuen lehendabizi, eta barrualdea gero. Eguerdian bazkaria Langraitzen, eta proiekzioa eta solasaldia ondoren. Egun bete-betea.

Edward C. Harris arkeologoa ez zen Biltzarrera etorri, baina bere iritziak bideo baten bidali zituen, ingelesez.

Biltzarra iragarriz egun batzuk lehenago eman zen prentsaurrekoak oihartzun zabala izan bazuen ere, Biltzar eguneko eta biharamuneko hedabideek ez zuten hitz bakar bat ere ekarri. Zoriak nahi izan zuen Gasteizko Europa Jauregian, ordu berean, beste biltzar bat izatea: EAJ/PNVren Aberri-batzarra. Hara erruz joan ziren kazetariak eta argazkilariak, eta hedabideetan leku handia hartu zuen gertaerak. Aldameneko gela batean zen Iruña-Veleiako biltzarra. Hara ez zen kazetaririk sartu. Prentsa-argazkilari batek argazkiak atera zituen baina gero ez ziren inon agertu. Jokabide berdina izan dute ezkerreko zein eskumako komunikabideek, euskal abertzaleek zein espainiar abertzaleek. Esan beharrik ez zer zaigun mingarriago.

Erbestetik etorritako adituak ere baziren gure biltzarrean. Elkarrizketarik ez inori. 2012an Harris etorri zenean ere gauza bera gertatu zen. Editorialik, zutaberik edo kronikarik ere ez.  ETBk ez du ezer esan ez aurretik eta ez ondoren. Gero “Mozal Legea” gaitzetsiko dugu aho betean.

ostraka.mundua.com blogean Biltzarreko hainbat ponentzia eta amaierako mahaingurua  ikus daitezke dagoeneko. Milesker, Luisma.

1.- Eliseo Gil: Revisión crítica de los trabajos del Plan Director de Iruña Veleia de J. Nuñez.
2.- Idoia Filloy: El tesoro de un hallazgo cultural contextualizado en Iruña Veleia.

3.- Ulrike Fritz: Egyptomania in the Roman Empire – The ostraka with egyptianizing hieroglyphs of Iruña-Veleia and pieces of bone with Egyptian gods in Latin.
4.- Alicia Satué: Curiosidades sobre cuestiones fonéticas, gráficas y humanas en los grafitos de Iruña-Veleia.
5.- Mapi Alonso: ¿Cómo tendríamos que interpretar la forma verbal egin bedi/badi documentada en Iruña-Veleia?
7.- Juan Martin Elexpuru: Iruña-Veleiako euskerazko grafitoak.
8.- Koenraad Van den Driessche: The Iruña-Veleia case: Looking back on 7 years of inquiry.
9.- Jon Nikolas: La forma Geure Ata y no Ata Gurea aparecida en Iruña-Veleia impulsa la veracidad de los grafitos.

11.- Mikel Larrañaga: Lo pagano y lo cristiano en Iruña-Veleia: una perspectiva contextual.

Mahai ingurua
16.- Patxi Zabaleta (abokatua):
17.- Martin Ttipia:
18.- Eliseo Gil (Lurmen SL)
19.- Idoia Filloy (Lurmen SL)
20.- Sos Iruña Veleia (Xabi Otsoa)
21.- Euskararen jatorria:
22.- Bukaerako omenaldia Eliseo Gil, Idoia Filloy arkeologoei eta hizlariei

Gasteizen argitaratzen den euskerazko Alea aldizkariak elkarrizketa luzea egin dio Eliseo Gili.