Iruña-Veleia, egia ala gezurra?

Berria, 2020ko urriak 17. Iñigo Astiz.

«Egina utzi dut bizi testamentua, eskatuz ez nazatela elikatu». Uztailaren 23an abiatu zuen Iruña-Veleiako aztarnategian aurkitutako piezei arkeometria probak eskatzeko gose greba Jose Mari Lejardi Gabixolak (Markina-Xemein, Bizkaia, 1959), eta 87 egun beteko ditu gaur jan gabe. «35 bat kilo galdu ditut, eta, oraingoz, ez dut minik. Noizean behin, zorabio batzuk izaten ditut». Probak egiteko konpromisorik hartu ezean amaierara doala berretsi du. Bestalde, Gasteizko auzitegiak Eliseo Gil aztarnategiko zuzendari ohiari ezarri zion bi urte eta hiru hilabeteko kartzela zigorra ere kritikatu du, haren hitzetan Espainiako Kultura Ministerioak egindako ikerketa bat baitu oinarri bakartzat, eta ezbaian geratu baitzen azterketa haren balioa epaiketan bertan. «Ikerlariak onartu zuen ez zuela halako datazioak egiteko eskarmenturik, eta lehenengoz egin zuela halako ikerketa bat». Jarraitzen du

Irailean eta urrian lau artxibo ipini ditugu irakurgai academia.edu-n. Batetik, Sardiniari buruzko liburuaren laburpena gazteleraz, eta bestetik Iruña-Veleiari dagozkion hiru: grafitoen zerrenda, grafitoak gaika eta igo berri dugun epaiketaren kronika eta sententziari buruzko iritzia, urtean zehar atalka argitaratu duguna blog honetan.

Uztailaren 23an eman zitzaion hasiera aurtengo bisita denboraldiari. Hiru bisita egin dira dagoeneko, arrakasta handiz, 90 bisitari izan baitira denera. Urriaren 18an egingo da laugarrena eta azkena. Egon ez zaretenok aprobetxatu aurtengo azken aukera. Izena emateko: irunaveleiaargitu@gmail.com. Hemen iragarkia

Aspalditxo egina genuen lan hau eta academia.edu-ra igo dugu, duela gutxi grafitoen zerrendarekin egin genuen bezala. SOS Iruña-Veleia webguneko Ostracabase atalean dauden grafitoen argazkiak eta transkripzioak sailkatu ditugu gaika (euskera, latina, egipto, marrazkiak…). Irudi oso nahasia eta fragmentarioa du jende askok ostraken edukiez, eta pentsatzen dugu bati baino gehiagori lagungarri egingo zaiola lan hau. Epaiketaren kronika eta sententziari buruzko iritzia ere prestatuak ditugu eta laster ipiniko ditugu webgune horretan.

El departamento foral de Cultura trabaja en un proyecto para mostrar los restos arqueológicos malogrados por Eliseo Gil y sus colaboradores

“Notizia” hori zekarren atzoko Correok. Iturri onetik jakin dugunez, Kultura Diputatuak broma giroan esan omen zuen hori, astelehenean biltzarkideekin aztarnategian egindako bisita gidatuan. Correoren beste puzker bat.

Correoren puzkerraren usainak 24 ordu iraun du. Hurrengo egunean “desmentidoa”, baina barkamenik eskatu gabe. Los expertos apuestan por almacenar y no exponer las piezas falsas de Iruña-Veleia, titularra. Correoren kazetaritza zikinaren beste adibide bat.

Jose Luis Erdozia – Euskaltzain urgazlea. Berria, 2020ko urriak 7

Etxeko teilatuan harriak jarri izan dira maiz haize gaiztoak teilarik jaso ez dezan. Zentzu horretan, beraz, harrien beharra duelako eta ez harrikatze gisa, hartu behar da ondorengoa.

Etxeko kontuak laratzak dakizki! esaten zuten Satrustegi euskaltzaina zenaren herrikoek. Baina, etxean gorde behar al dira guztiak? Kontu aldrebesak edo trapu zikinak ere, etxean arteztu edo araztu behar dira beti?

Saiatu, behintzat, bai! Horretaraino bat heldu naiz erabat galdera erretoriko horiekin. Saiatu naiz ni neroni eta beste batzuk ere bai Euskaltzaindiaren beheko suko laratzatik zintzilik dagoen kontu aldrebestua artezteko bidean jartzen, baina ez da modurik izan. Ez dio erreparatu trapu zikinduari Euskaltzaindiak. Ostrukarena egin du. Burua ez ezik, corpus osoa estali du. Trapu zikindua usteltzen utzi nahi izan du laratzean zintzilik, sukaldeko atea itxita murrilu eta guzti. Bistan da horrela jokatzeko, 2006an azaleratu eta ondoren aldrebestutako kontuak bertigoa sortu diola.

Saiatu nintzen ni neroni 2018ko udaberrian, mendeurrenaren egitaraua aurkeztu zigutenean Nafarroako euskaltzainei Iruñan. Ahoz saiatu nintzen bertan eta idatziz egin behar nuela jakinarazi zidan mendeurrenaren aurkezleak. Hurrengo egunean, posta elektronikoz bidali nion mendeurrenaren koordinatzaileari. Ekainaren amaieran, nire eskaria kontuan izan ote zuten galdetuta, ezetz esan zidan koordinatzaileak, lanpeturik baitzebiltzan mendeurrena hortik eta handik aurkezten. Urriaren hasieran tematu nintzen beste behin, baina dagoeneko ez zegoen ostrukaren corpus-arimarik erantzuteko.

Saiatu zen besteren bat ere, burura joaz oraingoan zuzenean, aukerarik izan ez zezan hura estaltzeko, baina… ezta horrela ere! Euskaltzaindiko kideen erdiak trapu zikinduaren faltsutasunaren alde eta, beste erdiak, benetakotasunaren alde zeudela esan zion, antza. Jarraibide demokratikoa, orduan, ezer egin ez izanaren arrazoia? Zotzera bota izan balute sikiera! Alta, erantzun ofizialik ez!

Hizkuntza zaindu, zabaldu, hobetu eta baita bere historia aztertu eta ikertu ere, edozein hizkuntza akademiaren helburuen artean dago, eta Euskaltzaindia, euskararen akademia ofiziala izanik, horixe egiten aritu da mende bateko bizitza horretan, orokorrean, euskara ehuntzen, mendeurrenaren logoak zioen moduan.

Hala ere, azken hamarkada honetan, iruditzen zait ez dela beste bederatzietakoen mailan egon. Euskararen historiaren ikerketan, bereziki, ez da egon akademia bati eska dakiokeen mailan. Nola daiteke berdinketa teknikoa izatearen aitzakian, hala izan ez dela jakinik ere, eztabaida baztertu eta ikerketaren ateak ixtea? Ikerketaren ateak ixtea, zientziari aitortzarik ez egitea bezalakoa da. Zalantza da zientziaren motorra eta zalantzari esker egin dute gizataldeek aurrera. Zenbat aldiz aldatu behar izan dute akademia ezberdinek garaian garaiko egiak? Elizak berak ere, goi-isurizko jakituria izanagatik eta oso noizbait bada ere, aldatu edo moldatu behar izan ditu zalantzarik gabeko bere egia batzuk. Eta Euskaltzaindiak berak ere, zenbat aldiz aldatu behar izan du arauren bat edo beste? Zenbat ohar agertzen dira Euskaltzaindiaren azken hiztegian, esate baterako, esanez ez erabiltzeko honako edo halako hitza, beste bat hobetsiz? Horretan dihardute akademiek haien esparru berezituetan, zalantza-ikerketa-erabakia dialektika edo gurpilean, ondorengo zalantza sortu bitartean.

Horixe egin beharko luke Euskaltzaindiak trapu zikinduarekin, Iruña-Veleiako grafitoen aferarekin. Arrazoi gehiagorekin berdinketa teknikoarena egia balitz. Eta ez da hau nire sutondoko laratzeko zintzilikarioa soilik. Euskaltzale asko geratu da harri eta zur, haserre beste batzuk, akademiak ez duelako txintik ere esan hamalau urte hauetan, auzia berarekin ez balihoa bezala.

Horregatik, garaia delako, behar du Euskaltzaindiak bere xedeari ekin, aurrea hartu eta auzia argituko duen grafitoen azterketa arkeometrikoa bideratu. Gainerakoan, Euskaltzaindia, 100 urte eta gero hau?

Iruña-Veleiako grafito polemikoen argazkiak eta transkripzioak / Fotografías y trascripciones de los polémicos grafitos de Iruña-Veleia titulatu dugun pdfa ikusi eta jaitsi daiteke academia.edu-n. SOS Iruña-Veleiaren webgunean, Ostracabase atalean dauden gratio guztien berri ematen da, lehenik sektoreka eta gero hitz guztiak ordena alfabetikoan. Klik batez iristen da grafito bakoitzaren fitxara.

Miguel Thomson zientzialaria da, hainbat txosten sakon egin dituena gaiaz. Iruzkin hau egin du Ama Ata blogean:

“Leo con preocupación que hay una persona que lleva 70 días en huelga de hambre pidiendo que se hagan analíticas sobre los grafitos de Iruña-Veleia Vista. Aunque apoyo la petición de analíticas, desde aquí hemos sido varios los que hemos manifestado nuestro desacuerdo con que se haga por la vía de la huelga de hambre y vuelvo a reiterar mi petición de que se ponga fin a la misma. No merece la pena poner en riesgo la salud y la vida para hacer una petición que va a ser ignorada por las instituciones y los medios, como lo ha sido de forma continuada durante muchos años. El último ejemplo de ello, el artículo publicado por un grupo de científicos, entre ellos destacados arqueólogos y epigrafistas, que ha sido ignorado por los medios de mayor difusión y por las autoridades concernidas.”

Esan behar guztiz bat natorrela Thomsonen eskariarekin.

Uztailaren 23an hasi zuen gose-greba Gasteizko Aiztogile kalean eta dagoeneko 68 egun darama gose-greban Jose Mari Lejardi “Gabixola” markinarrak. Joan den astean elkarrizketa egin zion Halabedi Irratiak. Bestalde, hona hemen hil honen 19an egin zen giza-katearen argazkia eta kronika, Euskeraren Jatorriaren blogetik jasota.

2017an argitaratu zuen Pamiela argitaletxeak liburua, eta orain jarri berria da haren 112 orrialdeko laburpena gazteleraz, pdf formatuan, ¿Euskera y paleosardo, lenguas hermanas? izenburuarekin. Hemen klik eginda aurkitu eta jaitsi daiteke.