Etiketaren artxiboa: Itzulpena

Brexitaz

-n -kargitaratuta
Erantzun

BIhotza. Ingalaterra. Coe.

Gai garaikideei buruz idaztea arrikutsutzat jotzen dute batzuek Covid-19aren bueltan argitaratu diren liburuen harira, nahiz eta gure aro honen (bista da nik ez diodala arazorik ikusten horri) ezaugarri bat baden denari, hutsal nahiz sakon, buruzko analisi azaleko bezain berehalakoa. Ez dakit historian inoiz idatzi den hainbeste, txio forman bada ere, momentuan gertatzen denaz. Ez dut ukatzen analisi sakonak berez behar duela kautela, hala bedi, baina labea bero dela idatzitako liburu batek balio dezake noraezari iparra jartzeko. Izan Covid-19, izan Brexit, izan Kataluniako procés. Liburu salmentek frogatzen dute, gainera, beharra izan badela hainbaten artean.

Jonathan Coeren El corazón de Inglaterra (Anagrama, 2019) Brexita ardatz duen nobela da. Nik berari irakurtzen diodan lehen lana da, baina akaso gehiago irakurri dizkiozuenok ezagutuko dituzue obra gehiagotan ateratako pertsonaiak.

Azken hamarkadaren errepasoa egiten du idazle britainiarrak lagun talde bat eta euren seme-alaba batzuk oinarri harturik, Londoneko Olinpiar Jokotatik hasita 2019raino. Pasarte errealak nahasten ditu fikizioarekin, garaiko politikariek esaniko diskurtso zatiak, aktualitate eta politika ingelesa zipriztindu zituen txutxumutxuak.

Brexita aitzakia bat da ziurrenik hamaika gai errepasatzeko: harreman erromantikoak, indarkeriaren biktima direnen trauma, anti-intelektualismoa eta intelektualek duten nagusitasun morala, landa-hiri gatazka, xenofobia, akademian lan egitearen ajeak, ideologia ezberdinen artekoen maitasuna, industria osteko aroak eragindako noraez bitala pertsona askorengan, zaintza, politika pijo eta elitisten kapritxoek izan ditzaketen ondorio lazgarriak… Hari mutur askorekin asmatzen du, bereziki ona da Sophie eta Ianen arteko bikote harremanaren kontakizuna, baina muturren bat eskapatzen zaionaren sentsazioa geratu zait (Charlie, esate baterako, alabaordeaz duen harremana ez zait sinesgarria egin).

Estiloan, horren anglosaxoia den umorea lerroartean dasta daiteke, maiz beste kulturaren bateko egileek Coek desribatzen duen egoera bera dramatikoago kontatuko zukeenean. Benjaminen ohe kontuak dira horren adibide, liburu amaiera partekoak.

Brexita aitzakia izango da, baina bikain kontatzen du Brexita ere. Poliedrikoa da planteamenduaren beraren sorreran edo botuaren azalpenetan, nahiz eta argi lerratzen den nire ustez egilea balantzaren alde batera.

Literaturak ez badu balio errealitatea kontatzeko, egunkari edo kronikek egin dezaketena baino sakonago fikzioak eskaintzen dion indarraz, akabo.

Negua.

-n -kargitaratuta
Erantzun

Mingarelli. Krudelkeria. Zaila.

Nobelei eskatzen badiezu ekintzak, gertaeren kateatzea eta ustekapeko kolpeak ez ezazu irakurri Hubert Mingarelliren Una comida en invierno lan aparta, Siruela 2019, Laura Salasek gaztelaniara itzulia. Aldiz horoskopoen artea eta literatura bi gauza ezberdin direla baderitzozu, eman aukera bat nobela motz bezain mamitsu honi.

Testuingurua Bigarren Mundu Gerra, Polonia, negua. Ezaguna da gerraren krudela eta juduek jasan zuten suntsipena. Bost gizon etxe baten sutondoan eta zopak ez du irekin nahi, elkarrizketen tartea da. Aita batek kezka du bere seme artean gazteegiak tabakoa erretzeari ekin diolako. Ez daki zer esan, gerra testuinguruan, semeari ohitura kentzeko.

Ametsez ez da komeni hitz egitea, hori argi dute.

-Has tenido suerte de pasear en tranvía esta noche, porque lo que es para mí las noches son iguales que los días. A veces son hasta peores.

Intenté sonreírle, luego bajé la vista.

¿Veis como tenía razón? Más vale guardarse los sueños para sí, no deberíamos hablar nunca de ellos.

Bost gizon horietako hiruk gauza oso krudela egin behar dute euren ustez krudelagoa den zerbait ez egiteko. Hondamendiaren erdian, atzerrian, ez dute ia gogoetarik egiten, gizatasunak euren egunerokoa ikus ez dezan. Bukaera aldera, halere, etorkizunaz dihardute: batek bakarrik biharko egunean pentsatzen du, bestea beldur da etorkizunak zer ekarriko dion. Narratzailea mutu dago, hirugarren gizona da.

Sinplea dela dirudi baina zinez zaila den zerbait lortzen du Mingarellik, orriak irensteko nahia piztea su artifizialik gabe, zehaztasun izugarria, zentzu denetan, soilik lanabes.

Hirira doan bidea.

-n -kargitaratuta
Erantzun

Ginzburg. Delia. Italia.

Izan zitekeen gure arbasoei buruz, gure amona eta aitonei buruz. Landa eremua eta mugakide duen hiria, bigarren honen eragina.

Baina hori baino askoz gehiago da Natalia Ginzburgen Hirira doan bidea, Igela 2001, italieratik Pello Lizarraldek euskaratua. Ez da Gure etxeko kontuak, gaia ere ezberdina denez gero, baina dirudiena baino hari mutur dituenaren susmoa dut.

Argindarraren jokoa (aitaren ofizioa eta izebaren etxea), irakurri eta ez irakurtzearen aldeko pertsonaiak, ekoitzi gabe negozioa egin nahi dutenei buruzko begirada zorrotza, emakumeenganako indarkeria eta jazarpena, emantzipaziorako gakoak, gizarte fededun itxien hipokrisia, hiriak landa eremuetan erein zuen askatasuna eta galbidea, famiilia eredugarrien mitoa…

Airean irakurtzen da, ez da txarra hori gero, eta ibilaldi batzuetan buruari eragiteko beta eskaintzen du. Pasarte honek kasu:

-Alfer-alferrik ari haiz orain Ninirekin ametsetan -esan zidan-. Ninirekin edo beste batekin berdin zion. Kontua dun norbait izatea, bizitza tristeegia baitun emakume batentzat, bakarrik baldin bazegoen.

Kollontairen Boltxebike maitemindua gogorarazi dit. Akaso biak ezkertiarrak zirelako, Ginzburg eta Kollontai. Akaso, maitasuna politikoa delako. Ez egin kasu, baldarkeriaren bat izan bailiteke.