Soler. Brito Gomes. Kolonialismoaren ertzak.
Puntua Aldizkarian 2021eko ekainaren 25ean argitaratutako testua
1416an hasi zuten enpresa koloniala Ceuta konkistatuz. Zortzi hamarkadatan ozeano atlantikoa ezagutu zuten, haizeak dominatu, mapak egin, non hornitu aztertu… Esperantza Onaren lurmuturrarekin topo egin zuten, hiru ozeanok bat egiten duten paraje trumoitsu eta basati hori, eta ondoren, montzoi eta barealdiei aurre egiten ikasi.
XVI. mendean, 900 tonako ontziak eraiki zituzten portugaldarrek, gaztaina, arte, pinu edo haritzez Carreira da Indiari, Lisboa eta Goa arteko bideari, aurre egiteko. Brankako haizea nekez jasaten zuten eta haizea soilik har zezaketen zeharka edo popatik. Bela karratuak zituzten trinketean eta masta nagusian aparailu latinoa. Ezberdinak ziren ingelesen edo espainiarren naoekiko.
Horrelako ontzi batean erraz bidaia zezaketen 700-1.000 lagun inguruk. Guztiak kapitain batek gobernatzen zituen, oso zorrotz, eta hiri baten antzera antolatzen ziren. Ofizioka batzen zen tripulazioa eta han ziren arotzak, istinkariak, upelgileak, barberoak. Marinelak batuta 150 inguru izan zitezkeen eta ez ziren soilik portugaldarrak, nazioarteko lantaldea zen: gaztelarrak, italiarrak, frantsesak, greziarrak, baina baita lingua lanetan erabiltzen zituzten afrikar edo asiarrak. Tripulazioaren parte bat degradatuek osatzen zuten, heriotza-zigorrera kondenatuak, zigorra ez aplikatzearen truke haien kasa uzten zituztenak esploratu gabeko lurretan kontaktuak egiten hasteko. Gehitu kolonietara eroan beharreko soldaduak, funtzionarioak eta haien familiak, kolonoak, merkatariak, erlijio jendea… Tripulazio honek aurre egin behar zien garaiko erronka tekniko handienetako batzuei; esate baterako, oso ur hotzetan nabigatu ostean ur beroetan sartuta kalte handiak jasotzen zituzten ontziak nola konpondu, baita ur azpian geratzen ziren parteak ere.
Askok ez zuten bidaia amaitu, eta horiek jaso zituen Gomes de Britok 1736an, 1552-1602 urteen artean jazotako naufragioen kontakizunak konpilatuz. Guri lan hauek orraztuta ekarri dizkigu Isabel Solerrek Los mares náufragos liburu apartean, aspaldi irakurri dudan liburu eder, bitxi eta gogorrenean. Superbibentzia gordina, krudelkeria, naturaren aurrean garen txikiaz oroitarazten diguten olatuak, kolonialismoa, eskuzabaltasuna, harrokeria, lukurreria, kanibalismoa… Erregeari eginiko kritika zeharkakoak, abentura kolonialek ekarri zuten hondamendiaren deskribapena eta miseria gorriena kontatzeko gai ez den narratzailea ageri dira baita ere. Espainiak izan zituen hamaika naufragio, baina apenas baden horri buruzko literaturarik, Sanchez Ostizek Solerren liburuko epilogoan dioskun legez. Portugaldarrek idatzi egin zuten, kontatu, eta niri burura datorkit ea ze naufragio dugun kontatzeke eta norentzat.