Artista

Brasil. Fonseca. Beltza.

Marx. Ez dakit nor den hobea kapitalismoa azaltzen, Groucho edo Karl. Akaso biak batera. Dena den, azkenak idatzita utzi zuen kapitalismoaren fase gustukoenetakoa dut kapitalaren metatze goiztiarra. Argilun eta itzal ugariko fasea da, krimena eta dirutzak (akaso bereizi izen ez diren termino bi) ezkontzen diren momentua. Peaky Blindersek kontatzen du, Godfatherrek kontatzen du eta Rubem Fonsecak kontatzen du El gran arte (Txalaparta, 2008) liburuan.

Fonsecaren obra nagusitzat jotzen du Edorta Jimenezek liburua hemen. Nire kasuan irakurri diodan lehenengo liburua da eta oparitu egin didate, eskerrak bide batez oparigileari. Lehen orrietan zaplaztekoa ematen dizuten liburu horietako bat da. Egitura zatikatuak, narratzailearen denbora jauziek eta esaldi motz zuzenek astia eskatzen dute ohitu arte. Behin ohituta, gozamen hutsa iruditu zait liburua eta ohiko nobela beltzen haritik doan arren berezitasun propioak dituena.

Lehena, nire ezagutza faltaren ondorio dena, Brasil misterio dut. Izan ere, gaztelaniaz hitz egiten ez duen herrialde handi-handi horrek, ze espainiar garen halakotan batzuk, ezagutzen ez ditudan paisaia, hiri, kronika eta pertsonaiak ditu niretzat Fonsecaren liburuan. Rio de Janeiroren berezitasunak, Boliviarekin duen tentsioa, barrualde nekazaria eta diktadura politikoak ez dira ezagunegiak niretzat. Oihana, futbola, inauteri eta sambaz haragoko misterioa. Egunen batean herrialdeaz gehiago badakit, baietz espero dut, ostera hartuko dut liburu hau. Ziur merezi duen ahalegina dela.

Bigarrena pertsonaien aberastasuna da. Abokatu bat da protagonista, Mandrake, nabari zaio horretan formazio akademikoa Fonsecari tribunalez duen ezagutzagatik, baina hori baino askoz gehiago da. Mandrakez gain Ada, Bebel eta beste hamaika emakume; Wexler bazkidea eta Lima Parra gaizkilea edo Camilo Fuentes sikarioa.

Hirugarrena Mandrake bera da. Neurotikoa, emakumezale porrokatua, biktima eta justizia egarriz den mendekatzailea. Harrigarria da ze hotza eta sentiberatasunik gabea den bere bikoteak jasaten duen erasoarekin eta, aldiz, nola jartzen dien arreta beste hamaika xehetasun txikiri. Artikulu honetan ondo azaltzen dute hori.

Laugarrena, nobelaren erritmoa eta gordintasuna. Labanei buruzko lezio magistrala emateaz gain, gupidagabea da bere pertsonaiekin Fonseca. Kronikagile ere izan zen idazle izateaz gain eta akaso bazekin zeri buruz ari zen idazten. Nire hipotesia da hori, baina esango nuke errealitatea ez dela urrun ibiliko.

Bosgarrena, egilearen ezagutza ia entziklopedikoa. Bere deskribapenak oso zehatzak dira izan laban, izan jantzi, izan suburbio. Arkatza eta papera alboan edukita irakurtzeko moduko nobela da.

Bukatzeko deus guti gehiago. Kriminalek enpresa holding handiak eraikitzen dituzte, sikarioak maitemintzen dira eta abokatu juduen estereotipoek Brasilen ere funtzionatzen dute. Guztiz lan gomendagarria genero beltzaren zaleentzat. Pelikula ere bada liburuan oinarritua, 1991koa, akaso ikusiz gero egingo diot iruzkin honi addenda.