Etiketaren artxiboa: Debolsillo

Detektibearen izaeraz

-n -kargitaratuta
Erantzun

Ikertzailearen disekzioa. Chandler. Gutunak.

James Sandoe-ri

1949ko maiatzaren 12an

Ametitzen dut ezin bada detektibe aski dominatzailerik sortu, konpentsa litekeela hau, hein handi batean, istorioaren arrisku eta emozioetan inplikatuta; halaber, horrek ez dakar aurrerapausorik, izan ere, atzerapausoa da eta. Garrantzitsua dena da detektibea existitzea osorik eta pieza bateko eta ez dezala hau aldatu gertatzen den ezerk; izan ere, detektibea istoriotik at baitago eta baita gainetik ere, hala egongo da beti. Horregatik, inoiz ez da neskarekin geratuko, inoiz ez da ezkontzen, ez du bizi pribaturik salbu nonbaiten jan eta lo egin beharra duelako eta baita arropa ere gorde. Bere indar moral eta intelektuala da ez duela beste ezer jasotzen bere soldata ezik, eta, horren truke, errugabea babestuko du gaiztoa suntsituz, eta hau mundu ustel batean egin beharra irabazi ziztrin batzuen truke da aparte mantentzen duena. Aberats aspertu batek ez du ezer galtzekorik bere duintasuna ezik; profesionala hiri zibilizazioaren presio denen menpean da eta hauengandik goratu beharra du bere lana egiteko. Batzuetan legea hautsiko du, berak justizia ordezkatzen duelako eta ez legea. Zauritu dezakete eta baita engainatu ere, gizakia delako; behar gorrian, erahil lezake ere. Baina ez du ezer bere kabuz egiten. Jakina, detektibe gisa hori ez da existitzen mundu errealean. Mundu errealeko detektibe pribatua Burns Agentziako epaile txiki xuhur bat da, edota abokatu bat edota iruzurti arrakastatsu bat. Trafiko kartel batek besteko tamaina morala du, gutxi gorabehera.

Polizia nobela ez da eta ez da izango inoiz “detektibe bati buruzko nobela”. Detektibea soilik sartzen da katalizatzaile gisa. Eta ateratzen da zehazki sartu aurretik zen bezalakoa.

Raymond Chandller handiaren gutun hau ageri da A mis mejores amigos no los he visto nunca (Debolsillo 2013, originala 1945ekoa da, itzultzaileak Cesar Aira eta Juan Manuel Ibeas) lanean. Mesanotxean eduki dut bi urte luzez, Irati Jimenezek gomendatuta. Ezingo diot inoiz nahikoa eskertu aholku hori.

Orain, behin liburua inprentara bidean dudala. Apalategira bueltatzeko ordua da. Espero dut, aurki, nahkoa gaitasun edukitzea aitzakiaren bat asmatu eta liburua berriro ere mesanotxera bueltatzeko.

(Gutunaren itzulpena nirea da).

26 urte

-n -kargitaratuta
Erantzun

Hemingway. Ipuinak. Amerika.

26 urte zituen Ernest Hemingwayek In Our Time (nik irakurri dut Debolsilloren 2020ko itzulpena gaztelaniara, Rolando Costak itzulia eta Ricardo Pigliaren hitzaurrea duena). Ez sinestekoa da halako gazte batek horrela idatz zezakeenik. Haluzinantea. Ipuinei darien heldutasuna, udazken usaina, estiloaren depurazioa, liburuaren egitura… idazle beterano baten obra dirudi. Ados nago horretan kontrazalak dioenarekin sinopsian.

Liburuko ipuinen haria, intermezzo diren kapituluak gerrari buruzkoak dira eta iradokitzen dute protagonistak oroitu (nahi ez) duena, Nick Adamsen bizitzako pasarte solteak dira. A priori ez diruditenak lotuak, baina badutenak kronologia bat eta zentzua egilearen filiak eta fobiak ezagututa. Kontrazalak dio Nick Adamsen bakardadea oinazetsua dela. Ez nator bat. Nire ustez mutila bakarzaleago da bakarti baino. Arrantza, naturarekin hartu-emana, handik hona alderrai jardutea bere hautua direla patuaren opari pozoindua baino gehiago. Hemen ezingo zukeen hori egin, hain baita etxekotua eta populatua gure mendia, baina Amerikaren handitasunak bide ematen die batzuei hala bizitzeko. Jatorrizko herrietako kide, beltz edo txikano ez badira, jakina. Horiek izorratuta daude.

Liburura iritsita, nik irentsi egin dut liburua apenas bi egunetan. Esaldi labur horiek, tonu kaustiko hori. Idazteko zahar baten mozorroz janzten den gaztearen luma. Marabilla bat.

Deepfake

-n -kargitaratuta
Erantzun

Black. Marlowe. Chandler.

Lola Floresen iragarkiak jarri du hizpidea. Zilegi da hil diren pertsonen irudia, ahotsa eta presentzia baliatzea publizitatean? The Simpsons telesail genialak landu zuen gaia aspaldi, zuriz jantzitako Johne Wayne hori nola ahaztu, eta bukaeran zeruko famatuek mendekua hartzen dute euren kontura aberasten direnen aurka. Ez dakit hemen noizbait Lazkao Txiki Euskal Sagardoa saltzen jartzeko gai izango den inor, baina hala egiten badu ni aurka nengoke. Ez zait zilegi iruditzen moralki, nahiz eta defuntuaren oinordekoekin tratua egin, hildakoa esangabeak esaten jartzea. Deitu tabu, deitu zuhurtzia. Egun famatu izan nahi duen aski jende bada, literatur kritikariak aurrena, hilobiak astintzeko.

Bestalde deritzot sormenean hori egiteari. Omenalditik gehiago ikusten diot honi probetxutik baino, naiz eta probetxua egon badagoen, Cruzcamporen kasuan ez bezala. Azkenaldian adibide ugari dago eremu honetan, Jean-Yves Ferry eta Didier Conraden Asterix eta Obelixen abenturetatik hasi eta irakurri berri dudan Benjamin Blacken La rubia de ojos negros (Debolsillo Penguin Random House, 2016, itzultzailea Nuria Barrios) nobela. Hemen, Raymond Chandlerren detektibe ezaguna, Philip Marlowe berpizten du 50eko hamarkadan abentura berri bat edukitzeko. Marlowen ilunabarra marrazten du John Banville idazle irlandarraren noir alter-egoak, lanik apenas baituen, dekadentzia betean den eta bere lan nahiz bizitza filosofia zuzenari jarraiki aberasteko aukerei muzin egin dien. Bere zauriak miazkatzen ari dela agertu zaio Clare Cavendish lurrinen industriako oinordeko aberatsa bulegoan eta, edertasunak eta misterioak harrapatuta, beste behin polizia zakar, aberats zikin eta hiri ustelaren erraiak arakatuko ditu detektibeak.

Orrialde batzuetan asko gozatu dut Benjamin Blacken lanarekin, Marlowen abenturak beste behin bizi ahal izatearen poza handia da eta gustatu zaizkit bere irlandar jatorriko erreferentziei eginiko tokia edo hiriko egurats jasanezinaren deskribapena. Beste kontu batzuk ez dizkidate horrenbeste grazia egin, esate baterako poliziekin onberegi iruditu zait, zinema platora eginiko bisitarekin bakarrik uste dut lortzen duela aberatsekiko Chandlerren kritika berezko hori sinesgarri izatea eta aurreko nobela batzuetako pertsonaien presentzia gehiegizkoa iruditu zait.

La temporada estaba siendo muy floja. Había trabajado una semana como guardaespaldas de un tipo que acudió desde Nueva York volando en un clipper. Tenía la mandíbula azulada, un reloj de oro en la muñeca y un anillo en el dedo meñique con un rubí tan grande como un garbanzo. Se presentó como hombre de negocios y yo decidí creerle.

Baina, ikusita ze abiadatan irakurri dudan eta nola egon naizen oheratzeko esperoan liburua berriz irakurtzeko, guztiz gomendagarria da.