Iruña-Veleia, egia ala gezurra?

Igande honetan itxi zen Santa Cruz de Yanguasen uztailaren 17an inauguratu zen erakusketa. Euskal Herriko hedabideek batere arretarik jarri ez dioten arren, oso arrakastatsua izan da, 700 bat lagun pasatu baitira bertatik, gehientsuak euskal herritarrak. Kontuan izan behar da hiru orduko bidea dagoela autoz EHko leku askotatik.

Igandean ia gainezka egin zuen aretoak erakusketa ikusi eta Eduardo Alfaro Peña arkeologoaren azalpen mamitsuak entzuteko; Eduardo Aznar Martinezek lagundu zion, batez ere euskarazkoak argitzen. Pozez zoratzen antolatzaileak zein Tierras Altas-eko leku eder hartara hurbildu diren bisitariak.

Hemen Euskararen Jatorriaren blogeko kronika.

Blogaren bisitari batek bi lotura barregarri bezain argigarri bidali dizkigu trollei buruz. Blog honetan ere hainbat ibili dira hamar urte hauetan, eta jarraitzen dute ibiltzen. Pertsona bera hainbat ezizenekin, edo hainbat pertsona ezizen berarekin, modu narrasean, orainaldian bezala. Irakurleak asmatuko du zeini edo zeintzui buruz ari garen, ez ditugu geuk ate guztiak irekiko. Hemen eta hemen.

Asteburu hau, ostegunetik igandera (11:00-14:00) izango da erakusketa ikusteko azken aukera. Esan digutenez, jende asko hurbildu zen azken aste bukaeran eta are gehiago espero da oraingo honetan. Dakigunez, euskal telebistan eta prentsan ez da agertu erakusketaren berririk eta kronikarik, iritzi-artikulua izan da anuntzio bakarra, baina hala ere jendea ari da erantzuten.

Roger Blascok elkarrizketa egin dio Eduardo Alfaro Peña arkeologoari Radio Euskadin, eta Onda Vasca-k ere elkarrizketatu du. Joxe Aranzabalek bere blogean komentatu du erakusketara egindako bisita.

Bisita gidatu alternatiboekin jarraitzen dugu. Hurrengoa:

Irailak 15, igandea. 11:00 aztarnategiko aparkalekuan. Izena emateko idatzi bisitak.sosirunaveleia@gmail.com

Esan bazkaltzen geratuko zaren ala ez. Argibide gehiago hemen.

Anonimatoan jarraitu nahi duen blogaren jarraitzaile batek ekarpen hau bidali digu. Ohiko agurrak eginda gero, zera dio: “Euskaldunok ez gara ados jartzen gure herria izendatzeko orduan ere: Euskal Herria, Euskadi, Nafarroa, Baskonia, Baskeland…, eta gauza bera hiriburuekin: Iruñea/Pamplona, Vitoria/Gasteiz, Saint-Jean-Pied-de-Port/Donibane Garazi… Uste dut ordua dela egungo garaiei egokitutako toponimia modernoa ezartzeko. Ea zer iruditzen zaizuen”.

Ba horixe, ea zer iruditzen zaizuen.

Atzerapenez ematen dugu berria eta barka eskatu beharrean gara, berri inportantea baita. Uztailaren 3an aurkeztu zen Euskaltzaindiaren egoitzan Joseba Lakarrak zuzendutako Euskal hiztegi historiko-etimologikoa. Hemen Noticias taldeko kazetariak eginiko erreportaia. Izango dugu honetaz mintzatzeko astia obra ezagutu ahala.

Ikusirik euskal hedabideek ez dutela Soriako erakusketaren berririk ematen, ondorengo iritzi-artikulua bidali dut hedabideetara. Argia izan da lehena ateratzen. Igandeko Berrian, nahiz eta Koen-en parrafoa ez duten sartu. Naiz. Noticias de Navarra eta Noticias de Gipuzkoa ((08-15). Bestalde, ¿Están las raices del euskera en Tierras Altas? artikulua arkitu dugu El Heraldo de Sorian (2018ko abuztua).

Soria eta euskaldunak

Uztailaren 17an zabaldu zen Santa Cruz de Yanguas-en (Tierras Altas, Soria) oso erakusketa garrantzitsu bat, Eduardo Alfaro Peña arkeologoa, Eduardo Aznar Martínez antropologoa eta probintziako agintariak bertan zirela: erromatar garaiko hilarrien erakusketa. Eskualdean aurkitutako 44 estelaren argazkiak eta traskripzioak ikus daitezke, eta horietako 12 fisikoki. Benetako altxorra euskararen historiarentzat, hilarri hauetan agertzen diren pertsona-izenengatik euskara arkaikotik baitatoz. Hau ikusita gero jarraituko ote dute ematen euskalduntze berantiarraren ipuin telebisatua?

Hurrengo egunean El Heraldo de Soriak orri osoko kronika zekarren. Zera irakurtzen dugu, besteak beste: “Tenemos un patrimonio excepcional, y dentro de este algunas piezas que están dando un nuevo giro a los estudios sobre el origen del euskera. La estela de Antestius Sesenco, datada entre los siglos I y II, y hallada en Villar del Río, es en este sentido el gran atractivo que de hecho ya está suscitando reserva de visitas desde el Pais Vasco (…) De alguna manera esto certifica que en Tierras Altas existía una nomenclatura indígena vascona o “vascoaquitana…”. Ezin da esan, nonbait, “hemen euskaraz egiten zen”, baina tira, zeharbidez esaten da, eta testuingurua ezagututa ez da gutxi.

Adiskide baten bidez erakusketaren berri izan nuelarik, harritu nintzen euskal hedabideetan ez zelako ezer agertzen. Pare bat egun itxoin ondoren, uztailaren 21ean mezua bidali nuen Euskal Herriko egunkari guztietara, Argiara eta EITBren irrati eta telebistera. Ezagunak ditudan kazetariei zuzenean horietako zenbait. Horrela zioen:

“Arratsaldeon: ez dira data onenak horrelako lanetarako, baina berri on batekin natorkizue. Azkenaldian hainbat estela interesgarri aurkitu dira Sorian (Tierras Altas) euskarazko hitzekin, eta agian esaldi osoekin, eta horiekin erakusketa inauguratu da berriki Santa Cruz de Yanguas-en. Tartean bada Haurce (haurke) Belsco eta euskarazko beste hitz batzuk dituena, I. mendekoa edo,  lehen aldiz aurkezten dena. Iruditzen zait notizia inportantea dela, haizatzea merezi duena. Aurkitu dituen arkeologoa Eduardo Alfaro Peña da, Eduardo Aznar Martínezek laguntzen dio euskara kontuetan. Harremanetarako: Eduardo Alfaro, tlf.: xxx, eposta: xxx. Bera oso interesatua dago. Soriako prentsan agertutako erreportaje bat bidaltzen dizuet, erakusketako kartelarekin batera. Izan ondo. ”

Hiru kazetarik bakarrik erantzun zidaten. Batek, egingo zutela zeozer, besteak, pasatuko zuela mezua zegokion sailera, eta horrela. Kontua da abuztua aurrera doala eta ez dela inon ezer agertu. Hitz bat ere ez. Orain arte euskal kazetariek dei bakar bat ere ez diote egin Alfarori. Abaltzisketan patata-tortilla lehiaketa egiten bada edo Azpeitian ingeles hutsez kantatzen duen rock taldea sortzen, hori notizia inportantea da, orrialde osoa eskaini dakioke, baina honi kasurik ez.

“¿Los euskaldunes aman realmente la historia de la lengua vasca?” titulatzen du sarrera Koen Van den Driessche geokimikari beljikarrak Ama Ata blogean; zenbait gogoetaren ondoren zera dio: “Pero todavía más fuerte me parece el completo desinterés por el trabajo de Eduardo Aznar y el dr. en Arqueología Eduardo Alfaro en La Rioja y las Tierras Altas en Soria. Los ‘Eduardoak’ están, cada uno en su campo, convirtiendo la Rioja y el norte de Soria poco a poco en un nuevo ‘Aquitania’ para el euskera de época romana, y la elite cultural vasca no parece enterarse”.

Sorian interes handia dago gai honetan. Urte hauetan guztietan Alfarok botere publikoen babes osoa eduki du. Herri txikietako biztanleek ulertu dituzte hilarri hauen balioak eta atseginez kolaboratzen dute Alfarorekin pieza berriak aurkitzeko eta zaintzeko orduan. Hango intelektualak eta politikariak (bai eskuinekoak bai ezkerrekoak) harro daude patrimonio honetaz, eta haietako zenbait harritu egiten dira Ebro ibaiaren iparrean, hau da, gaur egungo Euskal Herrian, interes handiagoa ez dagoela ikusita.

Uste dut dena esanda dagoela. Etsigarria!

Gogoratu: erakusketa zabalik dago abuztuaren 25era arte. Ostegunetik igandera, 11:00-14:00, baina beste egun batzuetan ere bisitak itundu ahal dira. Pentsatu nahi dugu jende asko joango dela bisitan Euskal Herritik.

Juan Martin Elexpuru

Iragarri genuen bezala, abuztuaren 25era arte egongo da zabalik Soriako Santa Cruz de Yanguas-eko erromatar garaiko hilarrien erakusketa. Informazio zabala Idoubeda.oros webgunean. Sorianoticias.com-en ere ematen zen atzo honen berri.

Ostegunetik igandera, 11:00-14:00

Animatu eta agertu, merezi du eta.

O

Zer pentsatua eman beharko ligukeen artikulua idatzi du geokimikari beljikarrak Ama Atan:

” Estamos acostumbrados a un desinterés de las elites culturales por estos lares por el caso de Iruña de Veleia, con una reacción que consiste en un simple repetir de las versiones oficiales y periodísticas interesadas.

Todavía menos inteligibles es la falta de una sana actitud crítica y un buen escepticismo con las teorías sobre la evolución del euskera de Joseba Lakarra, quien es capaz de teoretizar sobre el proto-euskera sin mencionar a efectos prácticos los hallazgos de euskera antigua de época romana, y al mismo tiempo extrapolar hacia miles de años atrás. Todo esto como si fuese un idioma aislada sin ninguna relación con p. ej. el ibero. Como si el euskera se desarrolló en el archipielago de Tristan da Cunha situado a más de 2000 kms de cualquier vecino.

Pero todavía más fuerte me parece el completo desinterés por el trabajo de Eduardo Aznar y el Dr. en Arqueología Eduardo Alfaro en La Rioja y las Tierras Altas en Soria. Los ‘Eduardoak’ están, cada uno en su campo convirtiendo la Rioja y el norte de Soria poco a poco en un nuevo ‘Aquitania’ para el euskera de época romana, y la elite cultural vasca no parece enterarse. (Jarraitzen du). Oso interesgarria gai honi buruzko Eduardo Alfaroren Idoubeda Oros webgunea.

Euskal hedabideetan ezer agertu ez bada ere, uztailaren 18an zabaldu zen Santa Cruz de Yanguasen (Soria) erakusketa oso interesgarria. Hamaika estela erakusten dira, baina argazkien bidez eta abar Tierras Altas eskualdean agertutako 44ren berri ematen da. Tartean SESENCO ezaguna, eta agertu berriak ere bai. Horietan izarra HAURCE, BELSCO eta beste hainbat euskal hitz dituena, Villartoso herriko oilategi baten ateko zorutik atera berria.

Erakusketaren kartela eta El Heraldo de Sorian agertutako kronika eransten ditugu.