Statkraft eta KREAN, lankide

Aramaio-Eskoriatzak eta Azpeitia-Errezil-Zestoak industria-poligono eolikoen aurka aurkeztutako alegazioei buruzko ebazpenak oraindik kaleratzeke badaude ere, Statkraft-ek urrats eraginkorrak ematen segitzen du han eta hemen, besteak beste, bere prepotentziak ziurtzat jotzen duelako ez diola inork aerosorgailuak eraikitzeko bidea itxiko. 

Ildo horretan, orain ozenki mintzatu da –gaztelaniaz, noski– Arrasateko “la vasca KREAN” taldearekin egindako akordioei buruz, agerian utzi nahi baitu, izan ere, haien arteko hitzarmen horiekin proiektu berriztagarrien garapenerako eredu berri bat finkatzen ari direla Euskal Autonomia Erkidegoan.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Egia esan, aspaldixko ezagutu zen noraino iritsi zitezkeen KREANen eta Statkraften arteko loturak eta ibilaldiak. Duela urtebete pasatxo azaldu zuen hori, esaterako, Fagor taldeko arduradun batek norvegiarren proiektua komentatzerakoan: “hasierako harremanak izan ditugu Statkraftekin parke eolikoaren proiektuaren inguruan”. Eta aratzago utzi zuen segidan  Iberiar Penintsulan Statkrafteko Jose Miguel Ferrer izeneko zuzendari nagusiak zein hurbileko zeukaten norvegiarrek KREAN taldea: “son verdaderamente nuestros ojos y nuestras manos sobre el terreno”.

Ezaguna zen hori guztia, bai, baina orain arte ez da jakin izan nolako aletxoa ipiniko zuen Arrasateko KREANek norvegiarren kolonizazio-lana errazteko. Eta hori argitzera etorri dira Statkraften adierazpenak.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Komunikatuak kaleratu duen berririk interesgarriena, beraz, honako hau izan da: hainbat akordio direla medio, Arrasateko KREAN konpainia buru-belarri sartu da Aramaioko eta Azpeitiko proiektu eolikoetan. 

Con la entrada de KREAN en los proyectos, ambas partes plantean una solución innovadora para la transición energética en Euskadi, que aspira a convertirse en referencia del proceso de socialización de la energía en la CAV.

Eta sartu da eta inplikatu, baina ez edonola, poligono eolikoen inguruko ardura eta erantzukizunak hartzen dituen bazkide gisa baizik:

Ambas empresas […] posibilitarán el protagonismo de la sociedad en ellos [proiektuetan], y asegurarán el correcto desarrollo, construcción y operación de las infraestructuras. 

Hortaz, akordioak tarteko,

Las dos compañías promoverán unidas Itsaraz y Piaspe, trabajando conjuntamente en la definición de una estructura jurídica y económica que permita la combinación de los parques eólicos con industrias, entidades públicas locales y ciudadanos.

Horraino komunikatuak eskainitako albiste ohargarriena eta ulergarriena. Ez da maila berekoa, tamalez, gainerako pasarteetan eskaintzen den informazioa.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Larregi despistatu gabe dezifratu nahi bada aldarrikapena, arreta gehiagorekin irakurri beharko da, betiere laharrak garbituz, gandua kenduz eta azpian datzana-edo interpretatzen saiatuz. Zergatik? Bada, horrelako adierazpen interesatuetan hizkera anbiguoarekin eta bitariko hitzen erabilera tranpatiarekin jokatzen delako sarritan, eta honetan ere hasieratik susmatzen delako ez dela falta fake mailako kontzeptu bilakatutakorik, besteak beste, “convivencia”hitza –harrigarriro, testuak sinonimotzat jotzen ditu “convivencia” eta “combinación” berbak ia hitzez hitz errepikatzen dituen esaldietan: “combi…/convi… de los futuros parques con industrias, entidades públicas locales y ciudadanos”–,“socialización” –“de la energía”, “ciudadana”–, “local” –hitzak ez du gauza bera adierazten ”sensibilización local” eta “consumo local” sintagmentan–,  “propiedad”“ciudadano”“consumidor”, etab. Hitz horiek berdin adierazi dezakete gauza bat zein kontrakoa, betiere mintzo denaren interesen arabera.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Dialogo” hitza da komunikatuan agertzen den beste totem bat.

Birritan aipatua, zinez pentsa daiteke Statkraften balore, jarrera eta jokamoldeen ezaugarritzat zabaldu nahi dutela dialogo-aren ideia euskal gizartean, zeren eta honela mintzo baitira idazkian:

Statkraft y KREAN proponen un nuevo modelo […] con el diálogo en el centro de sus proyectos.

[Akordioarekin] se inicia así una nueva etapa para los proyectos eólicos en Euskadi. Con la iniciativa de Statkraft y KREAN, los proyectos buscan dialogar e integrar a la sociedad para que los impactos sean los adecuados, la propiedad sea compartida, y el consumo sea local.

Zoritxarrez, serial honetako kapituluren bat galdu ez bada behintzat, Aramaioko herriak ez du orain arte “dialogo” delako hori inon ere ikusi eta bai, aldiz –eta hasiera-hasieratik, gainera–, prepotentzia ikaragarria eta proiektu eolikoen inposaketa itsua Statkraften aldetik. Aramaioarrak, lekuko.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Aurrerantzean, baina, konpainia elkartu berriek “inpaktu positiboa sorrarazi nahi dute pertsonen artean” eta, diotenez, “era berezian ahaleginduko dira proiektu eolikoak ulertuak eta gizartean integratuak izan daitezen”. Hemendik aurrera, bada, dialogoaz baliatuko dira hori lortzeko eta aerosorgailuak lasaitasunez eraikitzeko.

Edo bestela esanda, Statkraft-KREAN bikotea oso kezkatuta dago proiektu eolikoek sorrarazi duten eta sorrarazi dezaketen oposizioagatik eta ezinbesteko iritzi diote azpiegitura horiekin kalteturik gertatuko diren udalerrien eta jendearen onespena lortzeari. Hortik, hain zuzen, “ulertuak” eta “gizartean integratuak” izateko duten premia eta dialogatzeko grina, ez dute-eta eolikoen eraikitze-lanetan hasi nahi gehiegizko kontrakarra izanik.

Premia horretatik etorriko dira gero propaganda-kanpainetan eskainiko diren mezuak eta argudioak, nonbait ez beti zintzoki informatzaileak eta desinteresatuak.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Guztiarekin ere, bi ideia nagusi azpimarra litezke komunikatuan:

– Statkraft-KREAN-ek Poligono eolikoen garapenerako eskainiko omen duten eredu “berrian”, EAE osoan diharduten energia-kontsumo handiko industriak eta enpresak izango dira protagonistak, bai kontsumitzaile pribilegiatu gisa eta bai negozio eolikoaren partaide edo jabekide modura. Administrazio publikoarentzat ere izango omen da tokirik.

–Proiektu eolikoen agente mehatxatzaile diren heinean, inguruetako “hiritarrei” ere honelako goxoki atsegingarriren bat luzatuko zaie larregi desmadratu ez daitezen: proiektu eolikoen onuraz konbentzituak izateko kanpainak jasoko dituzte, komunitate energetikoei buruzko informazioa erraztuko zaie, etab. Hori bai: ez dute proiektu eolikoetan jabegorik edota kudeaketa-partaidetzarik izango, ez eta energia kontsumitzeko tratu pribilegiaturik ere ezagutuko. Beraz, azpiegitura eolikoen lan, zamalan eta ustiaketa guztien jasaile huts izango dira eta, aldi berean, argindarra Abadiñotik bueltan ekarriko dien konpainiaren bezero pairakor. Horixe izango dira industria-poligono eolikoa eraikitzen bada. Hori guztia (!) eta hori baino ez.

Kategoriak Aerosorgailuak | Utzi iruzkina

Ikurrin berria ala ergelkeria?

Ikurrin berria?

Zeharo txundituta ikusi behar izan dugu euskaldunok Eusko Jaurlaritzak urriaren 13tik 20ra bitartean Japonian ospatzen ari den “Basque Week” delakoaren itzalpean agertu duen Ikurrin-eredu berria. 

Japonia lehentasunezko herrialdetzat jo dute Euskadi Basque Country 2025 Estrategian, eta “Euskadi-Japonia 2023” izeneko programaren bitartez japoniarrekin harremanak areagotzea dute xede nagusia. Jakina, munduko hirugarren ekonomia izanik, Japoniako turismoa erakartzea bilatzen du Jaurlaritzak. 

Eta hara abiatu dira, pozik eta alai, Iñigo Urkullu lehendakaria eta Arantxa Tapia eta Javier Hurtado sailburuak “ikurrin” berria Japoniako banderaren pareko ikurtzat harturik.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Oinezko huts garenok nekez jakin dezakegu noren berrikuntza-zaletasunak bultzatu ote dituen “ikurrin” lotsagarri hori asmatzera eta erabiltzera. Halaz ere, susmatzen hasiak gara agian administrazioan gero eta hedatuagoa den narraskeria eta arduragabekeria izan direla Jaurlaritzak Japoniara eraman duen “ikurrin” aizun eta eskematiko horren motibo bakarra.

Egia da Euskal Herrian inor gutxik dakiela zein den Ikurrinaren koloreen antolamendua (berdea zuriaren gainean? gorria erdian?), baina espero izatekoa zen goi mailako erakundeetan dabiltzanek ongi asko jakingo zutela Ikurrina irudikatzen, zerbaitegatik baita guztion ikur nazionala eta, areago, zerbaitetarako ordaintzen baitzaie jauregietan aterpetuta egotea. 

Eusko Jaurlaritzak argitaratutako egitaraua

Bada, itxura duenez, zirkulu horietan ere ez dakite Ikurrina margotzen, ez behintzat begien aurrean paratutako eredu, erreferentzia edo wikipediarik gabe. Eta ez dakite, nahiz eta zirkulu horietako askok eta askok urteak eta urteak daramatzaten esentzien “jagole” ideologiko izaten eta guztion “arduradun” politiko gisara jokatzen.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Guztiarekin, izango da, noski, kirtenkeria horren errua diseinuaz arduratu den agentziari leporatuko dionik. Eta izan lezake akaso arrazoirik, diseinu-agentziak oso baitira berrizale, eta batez ere baldin eta Eroskik kanpaina baterako egin zuen proposamen egokiarekin antz ezin handiagoa atzeman bazioten lehen zirriborroari.

Hoberena, beraz, gurutzeak (ai, ene!) mantentzea eta, xirmi-xarma, beheko kolorea gora eta goikoa behera… “Eta kitto! Hemen inor ez baita enteratuko! Eta are gutxiago Asia urruneko japoniarrak!”

∞∞∞∞∞∞∞∞

Baina horrela gertatu bada ere, ez litzateke erru guztia diseinu-agentziarena, ez guztia eta ez larriena ere; inondik ere ez. Funtsezko errua politikoena da, bai horretan parte hartu duten sailburutza desberdinena, eta bai lehendakaritzarena, beraiei zegokien azken batean agentziak proposatutakoa ikuskatzea, begiratzea, zuzentzea eta onestea edo, kasu honetan bezala, atzera botatzea.

Latza litzateke gure arduradun politikoak uste baino axolagabeagoak balira! Baina kontua da ohartu ere ez direla egin muturren aurrean jarri zaien “irudi” horretaz eta ontzat hartu dutela, zoritxarrez, astakeria hutsa den ikurrin gisakoa. Eta, onestea gutxi bailitzan, antipodetara eta mundu guztira zabaldu dute euskal “sinboloa”.

∞∞∞∞∞∞∞∞

“Eman eta zabal ezazu Munduan fruitua!”, aldarrikatzen zuen gure koblakari zaharrak. “Baina honako hau, otoi!”, erantsiko uste lioke jarraian, biziko balitz.

Kategoriak Historia eta istorioak, Hizka-mizka | Utzi iruzkina

Lehen Kultur Astea Aramaion (1977)

Intxixu

Urte gogorra izan zen 1977koa Euskal Herrian, jazarpen nazionalaren aurkako borroka politikoak etengabeko oihartzuna eta eragina –eragin latza gehienetan– izan zituen-eta eguneroko bizimoduan. Hildakoen, atxilotuen, torturen eta debekuen albisteez gainera, gurean ez zegoen errepresiorik gabeko egunik. Horren ikur izango zen euskaldun jendeak aurrerantzean hain ongi ezagutuko zuen Auzitegi Nazionalaren sorrera, urte hartako Errege Magoek ekarria. 

Ezin ahaztu daiteke, dena den, gizarte-borbor harengatik hasi zirela lehen fruituak ere agertzen, besteren artean, Ikurrinaren legalizazioa (urtarrilean) eta preso politikoentzako amnistia-legea (urrian). Luze joko luke lorpen haietara eraman zuten dinamika irmoez (batik bat, aurreko hilabeteetako Ikurrinaren legalizaziorako ekimen ausartez eta 1977ko maiatzean amnistiaren aldeko kanpaina sendoaz) mintzatzeak, edo Errepublikaren ondoren burutu ziren lehen hauteskunde “demokratikoez” jarduteak (ekainean), edo urte hartan bertan burutu zen Xibertako bilkuraz (apirilean) aritzeak edo…

Haien guztien lekukoa izan zen 1977. urtea.

Eta lekukoa izan zen Aramaion ere. 

∞∞∞∞∞∞∞∞

Aramaio bezalako herri xumeetan garrantzizko ezer gutxi gertatu ohi bada ere, aurretik gertatu gabekorik gertatu zen 1977an.

Izan ere, urtea guardasobilek inauguratu zuten ofizialki, Belamendi honetako tontorrean zegoen burdinazko gurutzearen azpian lehergailuak jarriz eta eztandaraziz.

Ohikoa izan zen urlia haiek kaleratu zuten aitzakia: urte berriko lehen eguna argitzean, urrundik ikus zitekeen ikurrin erraldoia (6 x 2 m.) azaldu zen gurutzearen goiko aldean, lehergailuak izan zitzakeen zapata-kutxa batez lagunduta. Hortaz, Ikurrinaren debeku larriak bultzatuta, eta zapata-kutxan lehergailu gutxitxo egongo zela-edo iritzirik, badaezpada eurek eramandako lehergailuak ipini zituzten burdinazko bi hankatan, gurutzea azpikoz gora utzirik.

 Haren ondorioz, Urte berriari eta Herriari agur itxaropentsua egiteko paratua zen ikurra ere eraitsia geratu zen urtarrilaren lehen egun hartan.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Hogeita bost egun lehenago, abenduaren 5ean Atotxan burututako derbian, Erreala eta Athletic taldeetako Kortabarria eta Iribar kapitainek Ikurrina eskuan zeramatela irten ziren futbol-zelaira. Keinu hura eta ikusleen aldetik jaso zuten txalo-zaparrada Euskal Herriak irrika bizian espero zuen garai berriaren hasiera sinbolikoa suertatu zen.

Aipatutakoak bezalako gizarte-erreibindikazioen poderioz, otsailaren 19an heldu zion espainiar gobernuak Ikurrina onesteari eta, azken batean, legeztatzeari. 

Aramaiok ere laster asko ekin zion hautsia zuen Belamendiko gurutzea berregiteari: martxoaren 5ean zutik agertu zen gurutze berriztatua, ikurrina ere agerian zuela.

Herri guztiak hartu zuen parte.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Borborrean zegoen giro aberats eta eskuartzaile hura uholdeak bezala hedatzen ari zen Euskal Herrian barrena eta Aramaion ere islatu zen. 

Hartara, urte-hasieran herrian Belamendiko gurutzearen eraiste eta berregitearekin sortutako dinamika indartsuari segida ematea erabaki zuen bertako gazte-taldeak, herri-kontzientzia sustatu zezakeen jarduera interesgarri bat planteatuz. 

Inolako eskarmenturik gabekoak ziren arren, laster lortu zuten, bilerak eta lan sutsua zirela medio, Lehen Kultur Astea izango zenaren zirriborroa prestatzea eta paperean idatzita zeramatena bideratzea. 

Kontaktuak eta konpromisoak hitzartu, Gobernu zibilaren baimenak eskuratu, propagandarako laguntzak lotu…, abentura zoragarrian murgildu ziren gazte haiek eta, guztiaren fruitu gisa, Lehenengo Kultur Astea burutu ahal izan zen 1977ko azaroaren 7tik 13ra bitartean.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Xumea izan arren, astebeteko programa hartan ez zen falta gurean ziharduten alderdi politikoen lekukotasunik, hitzaldi interesgarririk, garrantzi handiko antzerki-lanik, euskal filmik, kontzertu ospetsurik edota herri-dantzaldirik. 

Eta Kultur Asteak amaiera duina baino duinago izan zezan, Euskal Liburu eta Diskaren Azoka ireki zen larunbat arratsaldean eta igande goizean.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Kultur Astea ondo baino hobeto bideratua izan bazen ere, ekitaldi bi nabarmendu beharko lirateke.

Lehena: Eugenio Arozenak eta Xabier Letek idatzitako Deus ez izatetik izatera antzezlana jokatu zuen “Intxixu” izeneko talde oiartzuarrak ostiral gauean herriko zine-aretoan. 

Bost eszenatan banatua, antzezlanak gure herri-antzerkiaren historia agertzea bilatzen zuen.

Debagoiena guztitik etorritako ikusleek ondo frogatu zuten guztiz merezia zutela “Intxixu” taldeak eta antzezlanak berak Euskal Herrian barrena jasoa zuten ospea.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Larunbateko kontzertua izan zen, edonola ere, arrakasta gehien eskuratu zuen ekitaldia. Sarrerak berehala agortuta, jende asko geratu zen zine-aretoan sartu ezinik, emanaldia kanpotik entzuten.

Bi taldek jo zuten, bi-biak lehenengo euskal rock-taldetzat hartuak: Iparraldeko Errobi taldeak eta Koska izeneko talde elgoibartarrak.

Koska taldeak urtebete lehenago izen berberarekin aurkeztutako diskoa jo zuen oro har.

Anje Duhalde-k eta Mixel Ducau-k osatutako Errobi taldeak, bestalde, 1977an bertan grabatutako “Gure lekukotasuna”izeneko diskoan agertutako lanak eskaini zituzten. 

Arrakasta ikaragarria izan zuten talde biek. Alabaina, batez ere Iparraldekoen letrak eta musika gertatu ziren jendearen gogoan iltzatuta, lehen abestia –barka erredundantzia– lekuko:

Gure lekukotasuna

Zuen aurrean, jaun-andereak,
ibiltzen gara askotan,
bozkarioa ezarri nahiz
denen gogo-bihotzetan.
Baina giroa ez dago, naski,
alaitzeko denboretan,
oraindik ere gure Herria
ari baita negarretan. (bis)

Ez dugu segur gauza haundirik
Herriari eskaintzeko,
bakar-bakarrik zenbait olerki
hemen zuei kantatzeko,
guk ere, zinez, gure Herria
asko maite dugulako,
eta kantuaz, gure moldean,
nolazbait zerbitzatzeko. (bis)

Badakigu, bai, kantuaz beste
nahi duela Herriak,
baina ez dira denontzat berdin
iraultzaren iturriak.
Bakoitzak, beraz, bere sailean
ezar ditzala harriak.
Elkarren lanak ongi uztartuz
altxatzen dira etxeak.

Etxe batean nork ez du maite
beti kantuz ari dena?
Baina kantua ez da, ez, aski,
egin behar ere lana!
Gaurko kantu hau izan dadila
gure lekukotasuna.
Borroka gaiten irabazteko
Euskadin askatasuna! (bis)

Kategoriak Historia eta istorioak | Utzi iruzkina

Euskaldun hiltzeko eskubidea

Carme Junyent hizkuntzalariak argi utzi zuen, baiki, zendu ondoren –ez lehenago– nahi zuela idatzita zeukan Morir-se en català artikulua kaleratzea. Heriotzari nork bere hizkuntzan aurre egin ahal izateko eskubidea aldarrikatu nahi izan zuen haren bitartez. 

Lagun batek urtebete duela (2022.11.14) igorri zuen Belamendi honetara, hiru lekukok sinatua, bere Aurretiazko Borondateen Idazkia. Hartan, Junyent-ek bezalatsu, euskaraz hiltzeko borondatea eta eskubidea aldarrikatzen zituen, “hizkuntz eskubideak eta giza-eskubideak –erantsitako gutunean zioen moduan– bat eta bera baitira une eta egoera horietan”. 

Haren ustez, zerbitzu publiko unibertsala eskaini beharko lukeen Osakidetzak ez du eskubide hori ez babesten eta ez errazten eta, ondorioz, arras ohiko bilakatu zaio euskaldun jendeari mediku-azpiegitura erdaldun –arrotz– baten zaintzapean alde egin behar izatea bizien artetik. “Kasurik hoberenean, erizain euskaldunen baten edo besteren laguntza eskergarriaren salbuespenarekin”, idatzi zuen korolario gisa.

Umore beltzaren zipriztinik falta ez bazaio ere, seriotan eta era praktikoan idatzia du lagun honek idazkia eta euskaldun hiltzeko eskubidea aldarrikatzen du argi eta garbi. 

Osakidetzak bideratzen dituenak ez bezalakoa den heinean, edonoren Aurretiazko Borondateak dokumentuaren erredakzioa burutzeko lagungarri ere izan litekeelako dator gaur hona. 

∞∞∞∞∞∞∞∞

AURRETIAZKO BORONDATEEN IDAZKIA

Nik, ……………….(izen-deiturak, NAN, helbidea)………………., adinez nagusia eta askatasunez erabakitzeko gaitasun osoa izanik,

JAKINARAZTEN DUT

Aurretiazko Borondateen Idazki honetan azalduta utziko ditudan jarraibideen arabera tratatua izan nahi dudala, adierazitakoa modu zehatzenean eta salbuespenik gabe betez.

Jakin bedi, hortaz, nire osasuna era itzulezinean hondatzen bada eta galtzen badut jaso nahi nituzkeen zainketez eta tratamenduez erabakiak modu aske eta kontzientean hartzeko ahalmena, neure bizitzari eutanasiaren bidez lehenbailehen amaiera ematea dela nire determinazio bakarra. 

Esandakoa zehazte aldera, sufrimendu fisiko edo psikiko onartezintzat jotzen dut –eta, beraz, neure duintasunarekin arras bateraezina– pairamen larri kroniko eta ezintasun-sortzaile zenbaitek (hala nola gaixotasun neurodegeneratiboek, Alzheimer motako dementziak eta antzekoek), neure nortasuna eta buru-ahalmenak halako moduan narriatzea, non ez bainintzatekeen gai izango neure gaixotasunaz eta neure balio-eskemaz jabetzeko. 

Horrexegatik, nahiz eta orduan nik ez adierazi, edo ez gogoratu edo, inoren iritziz, ez erakutsi kanpo aldera sufrimendu-zantzurik, neure buruaz baliatzeko gai ez izatera iristen naizenean, edo neure senide edo hurbilekoak ez ezagutzera, edo Reisberg-en eskalako FAST 6a delakoaren pareko dementzia-egoera klinikora, neure bizitza eutanasiaren bidez lehenbailehen amaitzeko borondatea errespetatzea nahi dut. 

Zalantzarik balego nire erabakitzeko ezgaitasun-egoeraren atzeraezitasunaz, argi utzi nahi dut aukera horrek ez duela inolaz ere aldarazten eguneroko jardueretan besteren mende izango nindukeen bizimodua ez jasateko dudan erabaki irmoa. 

Eutanasia-eskaeraren kudeaketa burutu bitartean –ez baitut sinetsi ere egin nahi geure txakurrari ukatzen ez dioguna gizaki bati uka diezaiokegunik–, uko egiten diot bizitza iraunarazten lagun lezaketen bizi-euskarri, tratamendu, esku-hartze zein prozedura orori (antibiotikoak, fluido bidezko nutrizio-hidratazioa, zunda nasogastrikoa edo gastrostomia, taupada-markagailua edo desfibriladorea, etab.). Hori bai, eskatzen dut bitarte horretan –eta batez ere gaixotasun aurreratu edo terminaleko egoeran aurkituko banintz– sufrimendu oro ken dakidala horretarako leudekeen sedazio aringarri sakonak eta gainerako baliabideak erabiliz. 

Osasun-arloko profesionalen bat jarraibide hauetakoren baten kontzientzia-objektore deklaratuko balitz, haren ordez beste profesional bat izendatzea nahi dut, neure bizitzaz eta heriotzaz askatasunez erabaki dudana bermaturik gera dakidan. 

Argi utzi nahi dut, halaber, neure etxean luzatu nahi diodala azken agurra Bizitzari eta ez dudala euskaraz mintzo ez den inor izan nahi inguruan, neure hizkuntzaren magalean eta haren soinupean egin nahi baitiot aurre Herioari.

Gogo-kontsolamenduei dagokienez, jakin bedi legokiokeen erlijioaren laguntza espirituala ere nahi nukeela azken unean, baldin eta ordurako enpirikoki egiaztatua balego gizakiak espiritu hilezkorra duela eta Jainkorik –zeinahi edo zernahi delarik ere– badela.

Erantsi beharrik ez da prozesu guztian, gaixotasunaren detekziotik azken unera arte, bai ospitalean eta bai beste edonon, profesional euskaldunez artatua izan nahi dudala, euskaraz mintzo direnez soilik, alegia. 

Inolaz ere ez dut nahi, azkenik, honako idazki hau bestelako hizkuntzak darabiltzaten fitxategi ofizialetan gordea izan dadin eta are gutxiago nahi dut beste hizkuntza batera itzulia gerta dadin euskaldun ez diren profesionalek irakur eta balia dezaten.

Aurreko jarraibideen arabera begiratua eta tratatua izango naizelakoan,

Kategoriak Euskara gurean, Euskarari erasoka | Utzi iruzkina

Armintza (Bizkaia) 2 – Fujian (Txina) 384

Itsas aerosorgailuen arteko liga

Pasa den astelehenean (2023/09/18) jarri da martxan itsasoan (offshore), Armintza parean, argindarra ekoizteko aerosorgailu bat, DemoSATH izena daraman proiektuaren barnean. Izatez, flotagarria da (espainiar estatuko lehendabizikoa) eta esperimentazio-fase horretan 2 MW-ko energia ekoiztea lortu du.

Hamabost egun lehenago (2023/09/01) Txinako Fujian-en parean, Taiwan-eko itsasartean, beste aerosorgailu batek (Goldwind GWH252–16MW) inoiz eman den ekoizpenik handiena lortu zuen 24 ordutan: 384,10 MW

Lehen begiratuan, beraz, handi samarra dirudi aerosorgailu bien ekoizpen-desberdintasunak. Baina, ez kasualitatez, badira horretara bideratzen dituzten bestelako alderdi batzuk ere. Honatx

∞∞∞∞∞∞∞∞

Armintza (Bizkaia)

Albistearen arabera, aerosorgailua kostatik lau bat kilometrora jarrita dago eta 85 metroko sakoneran ainguratu dute. Haize-indarrari dagokionez, badirudi 3 eta 25 metro/segundoko abiadura jasan ahal izateko prestatua dela eta, bestenaz, 17 metroko olatuak ere jasan litzakeela.

Errotoreak 96 metroko diametroa ei du eta, gorago esan bezala, momentuz 2 MW besterik ez du ekoizten, nahiz eta, diotenez, aski izango bailitzateke kopuru hori 2.000 etxebizitzaren argindar-kontsumoa asetzeko.

2026rako beste hiru aerosorgailu eraiki nahi bide dituzte teknologia berdintsuarekin, bakoitza 15 MWekoa. Dena den, prentsa ez dator bat zenbat etxebizitzarentzako energia sortuko duten hiru aerosorgailu horiek, batzuk 50.000rentzako izango dela dioten bitartean, beste batzuk 60.000rentzako izango dela zehazten batitute.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Fujian (Txina)

Munduko energia-ekoizpenaren arloan 384,10 MW-eko errekorra eskuratu duen aerosorgailuak 152 metroko garaierako dorrea dauka. Aramaion jarri nahi direnak baino berrogeita hamar metro txikiagoa da, hortaz. 

Guztiarekin ere, une honetan munduko aerosorgailurik indartsuena ei da potentziaren ikuspuntutik (16 MW). Hiru palen tamaina ere harritzeko modukoa da, bakoitzak 54na tonako pisua baitauka eta 123na metroko luzera.

Horren ondorioz, 252 metrokoa da errotorearen diametroa eta 50.000 m2-ko aire-esparru biribila hartzen du dabilenean (sei bat futbol-zelairen zabalera), bira bakoitzean 34,2 kWh ekoiztuz. 

Aldi berean, itsasarte estu samar batean kokatuta egoteak haizearen tunel-efektua baliatzeko aukera ere ematen dio aerosorgailuari, ez baitituzte txinatarek gutxiesteko bertan dabiltzan haize bortitzak: 51 km/h eta gehiagoko abiadura urtean berrehun bat egunetan. Nolanahi ere, 287 km/h-ko haizeteei aurre egiteko prestatua bide dago haize-errota. Eta ez da gutxi, azken mende erdian Ipar-mendebaldeko Ozeano Barean izandako tifoirik bortitzenak (1979an gertatuak) 260 km/h-ko abiadura hartu baitzuen.

Haize-zirimolen probestea dela eta, gogoratu behar da oraingoan Fujianen lortu den energia-ekoizpen erraldoia ere Haikui tifoiari esker iritsi dutela.

Txinatarren iritziz, aerosorgailu bakar horrek lortu berri dituen 384,10 MWek 170.000 etxebizitzaren eguneroko kontsumoa ase lezakete erraz asko. Bistan da, baina, etxebizitza gehiagoren kontsumoa ziurtatuko lukeela aerosorgailu txinatarrak Armintzako aerosorgailuetarako kalkulatutako proportzioa aplikatuko balitzaio: mila etxebizitza megawatt bakoitzeko.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Fujian-eko energia-errekorrak atzean utzi du hogei egun lehenago (2023/08/10) Vestas-ek Jutlandian eraikitako aerosorgailuak (V236–15MW) egun batean ekoiztutako elektrizitate-kopurua, 363 MW-ekoa izan baitzen “soilik”. Baina hori ere, nabarmena da, gure Armintzakoaren aurretik legoke offshoreen ligan.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Errekorren atalean, halaz ere, laster asko izango omen dira merkatuan orain arteko langak erraz gaindi ditzaketen turbina eoliko flotagarriak, batez ere energia-ekoizpenaren maximizatzeari eta kostuen merkatzeari dagozkienak. 

TouchWind enpresa holandarrak diseinatu du interesgarrienetako bat: sakonera handiko itsaso zabalean jartzeko prestatua, buia handi batek orekatuko duen kupel moduko oinarri flotagarri baten gaineko zutoin inklinatuan ezarria egongo da ohiko bi palaren luzerako pala bakar bat (200 metro luze) daraman modeloa.

Enpresak adierazi duenez, ekonomikoki hiru palako aerosorgailuen % 30 besterik ez da izango berriaren kostua eta, hori gutxi balitz bezala, oso erraza suertatuko da palaren luzera har dezaketen kaietan eraikitzea ere. Horrezaz gainera, 252 km/h abiadurako haizeak ere balia litzake energia sortzeko. Konparaziorako, gaur egun Euskal Herrian jartzen ari diren ohiko turbinak itzali egiten dira 90 km/h abiadura hartzen duen haizearekin.

Kategoriak Aerosorgailuak | Utzi iruzkina

Nor mintzatuko da euskaraz espainiar Kongresuan?

Garaipen sinbolikoa baino gehiago ekarri beharko luke espainiar Kongresuan euskaraz, katalanez eta galegoz hitz egiteko aukera zabalik izateak, kontua ez baita bakarrik hizkuntzei dagokien eskubide demokratikoren bat teorikoki onetsita azaltzea.

Harago joan beharko luke aukera berriaren baliatzeak, hortaz. Hain zuzen ere, eskubide hori praktikan jartzera eta, gure kasuan are garrantzizkoago dena, euskara era irmo eta sistematikoan baliatzera. Hau da, gaia edozein izanda ere, publikoki mintzatu behar den guztietan euskaraz hitz egitera.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Irakurri ahal izan dugu jadanik partidu batzuk inondik ere ez dutela hizkuntza koofizialik erabiliko parlamentuan (VOX). Beste batzuk ez dute ezer esan horretaz baina, gureari dagokionez, jakina da, nahi izango balute ere, ez dutela kide bat bera ere Kongresuan euskaraz mintzatzera ausar daitekeenik (PP). 

Uste izatekoa da ez dela erabilera sinboliko hutsetik lar urrunduko euskal hiztun bakarren bat baino ez duen partiduaren egoera (PSOE). Zalantza da ea antzera jokatuko ote duen hiztun gutxi baina orain arte praktika zertxobait euskaltzaleagoa eraman duen taldeak (SUMAR). Etorkizunak esango.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Nolanahi ere, zalantza gehiago eta kezka handiagoak sorrarazten ditu partidu abertzaleek (PNV eta EHBildu) har dezaketen jokamoldeak, hasia baita haien artean “diskurtsoa noranahi iritsarazteko” asmo larria zabaltzen; edo bestela esanda, euren mezua euskaldun ez direnek ere entzun behar dutela eta, gaztelaniaz erruz eta gehiagotan mintzatzeko bidea prestatzen. 

Horrela balitz, horrek, ezaguna dugu ondorioa, biziki murriztuko luke euskararen presentzia Kongresuan, eta folkloriko bezain hondarreko bilakatuko litzateke gure hizkuntza bigarren egunetik aurrera.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Hondarreko eta balorerik gabe gera liteke, era berean, parlamentari euskaldunek, bat-batean gara litezkeen aho-diskurtsoak alboratuta, euskarazko testuak tribunatik ozenki irakurtzeko madarikazioari helduko baliote. 

Aberrazio parlamentarioak aberrazio, bakarrik faltako litzateke, gauzak bere puntuan uzteko, totelka eta ohituta gauzkaten trakeskeriarekin irakur litzaten.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Eguneroko lan parlamentarioen mailara jaitsiz gero, bestalde, ezaguna da bost batzarkideko talde batek nekez balia dezakeela hizkuntza gutxitua lan-tresnatzat kide haietako bik tutik ere ez badakite euskaraz. Soziolinguistika matematikoa mintzo. 

Egoera hobeagoa izan lezake barneko lanetan eta txostenen ekoizpenean ia kide guztiak euskal hiztun osoak direnean. 

Halabeharrez, baina, direnak dira eta daudenak daude.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Ikustekoa da, halaz ere, lan-batzar horietatik aterako den fruitua euskaraz pentsatua eta bilbatua izango ote den ala jostura eta lits guztietatik hizkuntza hegemonikoa isurtzen duen euskaratze hutsa…, gero parlamentuko itzultzaileek berriz ere gaztelaniara eraman beharko dutena.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Orain artekoa baino erronka erraldoiagoa, beraz, Madrilera doazen parlamentariena, Euskararen prestigioa areagotze edo urritze aldera ere joka dezakeena eta, izatez –ondo baino hobeto jakin behako lukete hori–, jokatuko duena. Ahaztu gabe, noski, miresmenetik ridikulua sentitzeraino ere eraman dezakeela.

Euskal ordezkarien hizkuntz gaitasunez gainera, oraingoan gure hizkuntzaren balioa eta baliagarritasuna izango dira mundu guztiaren aurrean agertuko direnak eta, ikusi eta entzun egingo denaren arabera, baloratuak gertatuko direnak. Baita euskaldunon artean ere.

Kategoriak Euskara gurean | Utzi iruzkina

Amaiurko gudari aramaioarra eta “Santoñako Ituna”

1937ko abuztuaren 24an sinatu zen Santoñan (Cantabria) espainiar Errepublikaren aldekoekin borrokatzen ziharduen Euzko Gudarostearen errendizioa adosten zuen akordioa. 

Kronikek diotenez, “Santoñako Ituna” deituriko hura Francoren alde ari ziren italiar faxisten eta EAJko politikarien artean sinatu zen.

Francok, halere, ez zuen ontzat hartu akordioa eta, hitzarturik zegoena gaitzetsita, italiarren eskuetan zeuden gudari guztiak harrapatu zituen irailaren 4an.

Ondoren, espainiar jeneral kolpe-emaileak gerra-kontseiluak antolatu zituen Euzko Gudarosteko ofizialen aurka. Hiru hilabete eskas besterik ez zuen behar izan guztiak fusilarazteko. Gainerako gudariak eta kapilau militarrak espetxe eta kontzentrazio-esparruetan sartu zituen.

Etsaien eskuetan erori ziren gudari debagoiendarren artean bazen Arrasaten jaiotako aramaioar bat ere, honako belamenditar honek aski ongi ezagutu zuena eta, hori dela medio, hona ekarri nahiko lukeena orduan erori eta hil zirenen omenez. 

∞∞∞∞∞∞∞∞

Francisco de Paula ponte-izenez, gure aita “Pako” hipokoristikoaren bitartez izan zen inguruan ezagunago. Alabaina, oso gazte ekin zion euskarazko izena erabiltzeari, Pantzeska lehendabizi eta Patxi beranduago. Azken honekin militatu zuen gero bere alderdi politikoan eta huraxe ezpainetan zendu zen 2010eko uztailaren 28an, 94 urte zituela.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Madrilen komertzio-ikasketak egiten igarotako hiru ikasturteetan, txikitatik adiskide min zeukan Joxemari Azkarraga, Lurgorri, izan zuen bidaide abentura abertzalean, batez ere adiskidea Euzko Ikasle Batzan lehendakari izan zen bitartean.

Madrilen, Joxemari eta Emiliano Azkarraga anaien erdian

Handik gutxira, faxisten aurkako gerrak ekarriko zien Euskal Herriaren defentsarako irakaspen praktiko bortitza.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Gure aita 1937ko otsailean estreinatu zen gerra gorian. Hogei urte zituen une haietan eta denbora eskasa izan zuen fusila zer zen ikasteko. Asturiaseko frontean bertan ikasi behar izan zuen, beraz, Amaiur batailoiak Kandido Sasetaren agindupeko Brigadaren parte egin zuenean. 

Amaiur batailoian arrasatearrek Jose Gorroñogoitia taldeburu izanik osatzen zuten lehen  konpainiak –Arrasate izenekoa, jakina– Mundaka izan zuen Asturiasera abiatzeko pausalekua eta “ondasunak” –arropa, dirua, kuttunak eta beste– gordeta izateko lekua. Gure aitari hango Ormaetxea familia egokitu zitzaion hartarako, gaur egun guztiz aramaioartua den Markel Ormaetxearen gurasoen etxea. Gure aitak inoiz ez zituen ahaztuko familia hartako kideak eta jaso zuen abegi txeratsua eta maitagarria. Azken unera arte egon zen eskerturik seme gisa eman zioten tratuagatik. Esan bezala, haiena bezalako etxe xamurretan uzten zituzten gudariek beren ondasuntxoak eta, maizegi, azken giza-emozio eta afektuak. 

∞∞∞∞∞∞∞∞

Besteri buruz bai, baina Asturiaseko frontean ia hiru eguneko iraupena izandako infernu-irakasgai hartaz inoiz ez zigun aitak anekdota hutsalen bat edo beste baizik kontatu seme-alaboi, nahiz eta Amaiurrek berak jasan zituen, bai orduan eta bai zutik iraun bitartean, hildako (tartean, Saseta komandantea bera) eta zauritutako gehienak. Latzegi zeritzon han gertatutako sarraskiari.

Martxoaren amaieran Bilbora itzuli eta, jarraian, ongi ezagutzen zituen inguruetara abiatzea egokitu zitzaien (Oleta eta Urkiola). Gero etorri ziren Sollube, Bizkargi, Artxanda eta beste, harik eta Santanderren harrapatu zituzten arte.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Santanderren –Laredo, Castro, Santoña– hasi zitzaien zorabioa eta engainatuak izatearen amorrua. Geroxeago etorri ziren izua eta zigorrak, Francok hasieratik ekin baitzion etenik gabeko errepresioa hedatzeari.

Beste askorena bezalakoxea izan zen gure aitaren gurutze-bidea ere: Miranda de Ebro (kontzentrazio-esparrua), S. Pedro de Cardeña (kontzentrazio-esparrua), Gallur (“soldadu langileen batailoia” izenekoan), Haro, tartean, gaixotasunak medio, Tutera eta Zaragozako ospitaleak bisitatu behar izan zituelarik. Gerra amaitzean laurehun mila inguru ziren soldadu kartzelatuak.

Eta 1939an haietako batzuk etxera –ustez, betiko– bidali bazituzten ere, handik gutxira bigarren errepresio-txanda bete behar zutela jakinarazi zieten. Gure aitaren ibilbide berria Mirandatik Galiziaraino hedatu zen, bidean batez ere Madril (“Miguel de Unamuno” izeneko kontzentrazio-esparrua) eta Lavacolla (Santiago de Compostela-ko aireportua egiteko “soldadu langileen batailoia”) dastatu zituelarik.

∞∞∞∞∞∞∞∞

San Pedro de Cardeñan preso euskaldun eta asturiarrak ziren nagusi eta, oro har, ez zuten bertan hilabete eta erdi baino gehiago egiten. Halere, gure aitak ongi gogoratzen zuen han izan zuela krisi moralik handiena. Gosea, hotza, erabateko higiene-gabezia eta etengabe jasan behar izan zuten umiliazioa gutxi bailiran, gorputzeko azal guztia haragi bizian utziko zion hazteriak harrapatu zuen, jasanezinezko hazkura latza eta oinazea sortuz. 

∞∞∞∞∞∞∞∞

Gerrara boluntario gisa joan zenez, gure aita ez zen frankisten sailkapen ideologikoan “berreskuragarri” gisa agertu, “desafecto al Glorioso Movimiento Nacional” moduan sailkatu baitzuten hasieratik, horrek ekarriko zizkion ondorio guztiekin. 

Jasangaitzenetako bat Galiziako langile-batailoian zenean gertatu zitzaion. Jakinaren gainean zen bere aita Jose guztiz gaixorik etxeratua zela Iparraldean eta Frantzian barrena aterpetuta egotetik. Handik gutxira hil zen Aramaion. Gure Patxi Salaberri Urtzelai gudariari ez zioten biderik utzi ez aitaren hilzorian eta ez hildakoan etxeratzeko eta azken agurra eskaini ahal izateko. 

Kategoriak Historia eta istorioak | Utzi iruzkina