Asko okertu da egunotan airearen kalitatea Euskal Herrian. Eta ez bakarrik Saharatik datorren hautsagatik. Albistegietan lar zabaldu ez den arren, Kanadako suteek ere ekarri digute keaz gaineko kutsadura berezirik: beruna, merkurioa eta artsenikoa, hain zuzen.
Baina kutsaduraren jatorriak gorabehera, inpresioa da hemen airearen kalitateaz arduratzen omen diren erakunde publikoek ez dituztela larriagotze horren inguruko datuak behar bezala eskaintzen. Ez da lehenengo aldia.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Kanadako suteak, zuhaitz eta zohikaztegi edo turbategiak medio, ia lau milioi hektarea erretzeraino iritsi dira urte erdi honetan. Kutsadura okerrena, halere, zohikaztegiena izaten ari da, neguan zehar ere mantendu izaten baita sua bizirik lurpe sakonean. Hortik jarri zaien izena: sute zonbiak, inoiz ez dira-eta hiltzen.

Zohikatza, ezaguna denez, karbono-kopuru ezin handiagoak metatzen ditu bere baitan, baina horrezaz gainera, industria- eta meategi-hondakinak ere xurgatu izan ditu, batik bat orain, erretzean, airera botatzen ari den toxikoak. Beraz, karbono-dioxidoa aireratzeaz gain, urre-meategietan erabili izandako berun-, merkurio- eta artseniko-tonak eta tonak jaurtitzen ari dira orain airera.
Kanadako suteen kutsadura, halere, eta inork ez bide daki zergatik, mundu zabalera hedatzen ari da, Estatu Batuetako ekialde guztia zeharo kutsatua geratzen ari delarik.
Ekainaren hasieran Kanadako suteen kea 5.000-9.000 metro bitartean zegoela hurbildu zen Europara.

∞∞∞∞∞∞∞∞
Egun beretan gertatzen hasi da, halaber, Saharako hautsaren etorrera manedebaldeko Europarantz ere, honek ere erdian Euskal Herria harrapatu duelarik:

Iturria: Meteo-Paris.com
∞∞∞∞∞∞∞∞
Eta nola eman dute egoera berezi horren berri euskal erakundeek?
Ekainaren 10ean beheko geruzetara jaisten hasi zen kea, kontinenteko airearen kalitatea gaiztotuz. Gasteizko Udalak egun hartan kaleratu zuen airearen kalitate txarraren abisua, betiere, Kanadakoa ahaztu eta “errua” askoz nabarmenagoa den Saharako hautsari leporatuz. Hurrengo egunean, baina, gainditutzat jo zuen Udalak egoera kezkagarria, Eusko Jaurlaritzaren datuetan oinarrituta.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Eusko Jaurlaritzaren kontrolpeko estazioetan jasotako datuek ez bide dute hain egoera lasairik islatzen, ordea. Ez behintzat Gasteizen.
Izatez, aire-kalitatearen berri emateko erabiltzen dituzten informazio-grafikoen mekanismoak oso bitxiak eta, nola esan, nahasgarriak dira, datuetara iristeko estekak irekitzean, berdinak edo, gutxienik, orobatsuak diruditen koadroak azaltzen baitira, trikimaina txiki —eta maltzur?— bat edo beste erakutsiz.
Gaur, ekainak 13, esaterako, Gasteiz hiribideko datuen grafikoak 25 μg/m3 kontzentrazioak baino gutxiago emateko prestatua dirudi:

Tamaina eta antolamentu berdinak ditu Judimendi parkekoak ere, nahiz eta oraingoan koadro txikia 35 μg/m3-rainoko kontzentrazioak islatzeko prestatua izan:

Martxoaren 3ko plazako grafikoak, bere aldetik, 50 μg/m3 baino gutxiagoko kontzentrazioak emateko pentsatua dela ematen du, batzuetan kutsadura-zifrak altuagoak direla susma badaiteke ere:

Hiru grafiko, lehen begiratuan kolore, egitura eta tamaina berdinak dituztenak, baina funtsean auzo txiro/auzo aberats eskema estaltzen dutenak, haietako kutsadura beti baitabil balore-tarte berberetan: Zaramagan beti altuago, Hiribidean baxuago.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Esan gabe doa Farmaziako estazioak Gasteizko laugarrenak, hiri osoko airearen batez bestekoak eta kalitate-inpresioak hobetzeko baliatzen dela ematen duela, hiriko aire garbienetako bat izateaz gain, han ez baita besteetan neurtzen diren aerosolak eta neurtzen. Han airea, ofizialki, beti da berdea eta osasuntsua.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Norberak erabakiko du manipulazio-nahiari, ezdeustasunari edota zeri egotzi dakiokeen kontua, baina guztiz kezkagarria da ekainaren 11n, Martxoaren 3 plazako estazioari dagozkion datuekin eskaini den “informazioa”.
Eusko Jaurlaritzaren orrialdeak emandako grafikoan hutsune hutsa besterik ez dago goizeko bederatzietatik arratsaldeko lauak arte, itzalaldiren batengatik-edo neurketarik izan ez balitz bezala. Arratsaldeko lauetan, zorionez, beherantz hasten da OSO TXARRA izateko puntua —50 μg/m3 kontzentrazioa azaltzen duen grafikoaren muga bera— haustekotan egon den marra:

Gaizki pentsatzeko zaletasunik izan gabe ere edonork susma lezake grafikoan kabitzen ez den aerosol-kontzentrazioa izan dela zazpi ordu desagertu horietan, izan ere, hurrengo egunean ere, ekainaren 12an, eguerdiko ordu bietan, Martxoaren 3 plazako estazioan 129-ko indize ezohikoa markatu baitzuen neurgailuak:

Lehen lerroko marra gorri/laranjaren luzerak, dena den, ez du proportziorik gordetzen gainerakoekin konparatuta. Askoz txikiagoa da. Arazoren bat disimulatu edo estali nahi izango bailitzan. Eta han zuzen ere partikula kaltegarrienez ari garelarik.
∞∞∞∞∞∞∞∞
Gaur, ekainak 13, inork ez du arrisku abisurik kaleratu, nahiz eta IQAir delakoak honelako informazioa kaleratu duen Gasteizen dauden lau (Farmaziakoa barne!) estazioetako datuak baliatuz:

Grafikoan ikusten denez, partikula txikienen eta kaltegarrienen (PM 2,5) kontzentrazioa Munduko Osasun Erakundeak duen urteko erreferentzia baino ia bost (4,6) aldiz handiagoa da.
Saharako hautsa izan edota Kanadako kea, hemen inork ez du abisurik luzatu. Aire garbiko paradisu greena gara.