Carme Junyent hizkuntzalariak argi utzi zuen, baiki, zendu ondoren –ez lehenago– nahi zuela idatzita zeukan Morir-se en català artikulua kaleratzea. Heriotzari nork bere hizkuntzan aurre egin ahal izateko eskubidea aldarrikatu nahi izan zuen haren bitartez.
Lagun batek urtebete duela (2022.11.14) igorri zuen Belamendi honetara, hiru lekukok sinatua, bere Aurretiazko Borondateen Idazkia. Hartan, Junyent-ek bezalatsu, euskaraz hiltzeko borondatea eta eskubidea aldarrikatzen zituen, “hizkuntz eskubideak eta giza-eskubideak –erantsitako gutunean zioen moduan– bat eta bera baitira une eta egoera horietan”.
Haren ustez, zerbitzu publiko unibertsala eskaini beharko lukeen Osakidetzak ez du eskubide hori ez babesten eta ez errazten eta, ondorioz, arras ohiko bilakatu zaio euskaldun jendeari mediku-azpiegitura erdaldun –arrotz– baten zaintzapean alde egin behar izatea bizien artetik. “Kasurik hoberenean, erizain euskaldunen baten edo besteren laguntza eskergarriaren salbuespenarekin”, idatzi zuen korolario gisa.
Umore beltzaren zipriztinik falta ez bazaio ere, seriotan eta era praktikoan idatzia du lagun honek idazkia eta euskaldun hiltzeko eskubidea aldarrikatzen du argi eta garbi.
Osakidetzak bideratzen dituenak ez bezalakoa den heinean, edonoren Aurretiazko Borondateak dokumentuaren erredakzioa burutzeko lagungarri ere izan litekeelako dator gaur hona.
∞∞∞∞∞∞∞∞
AURRETIAZKO BORONDATEEN IDAZKIA
Nik, ……………….(izen-deiturak, NAN, helbidea)………………., adinez nagusia eta askatasunez erabakitzeko gaitasun osoa izanik,
JAKINARAZTEN DUT
Aurretiazko Borondateen Idazki honetan azalduta utziko ditudan jarraibideen arabera tratatua izan nahi dudala, adierazitakoa modu zehatzenean eta salbuespenik gabe betez.
Jakin bedi, hortaz, nire osasuna era itzulezinean hondatzen bada eta galtzen badut jaso nahi nituzkeen zainketez eta tratamenduez erabakiak modu aske eta kontzientean hartzeko ahalmena, neure bizitzari eutanasiaren bidez lehenbailehen amaiera ematea dela nire determinazio bakarra.
Esandakoa zehazte aldera, sufrimendu fisiko edo psikiko onartezintzat jotzen dut –eta, beraz, neure duintasunarekin arras bateraezina– pairamen larri kroniko eta ezintasun-sortzaile zenbaitek (hala nola gaixotasun neurodegeneratiboek, Alzheimer motako dementziak eta antzekoek), neure nortasuna eta buru-ahalmenak halako moduan narriatzea, non ez bainintzatekeen gai izango neure gaixotasunaz eta neure balio-eskemaz jabetzeko.
Horrexegatik, nahiz eta orduan nik ez adierazi, edo ez gogoratu edo, inoren iritziz, ez erakutsi kanpo aldera sufrimendu-zantzurik, neure buruaz baliatzeko gai ez izatera iristen naizenean, edo neure senide edo hurbilekoak ez ezagutzera, edo Reisberg-en eskalako FAST 6a delakoaren pareko dementzia-egoera klinikora, neure bizitza eutanasiaren bidez lehenbailehen amaitzeko borondatea errespetatzea nahi dut.
Zalantzarik balego nire erabakitzeko ezgaitasun-egoeraren atzeraezitasunaz, argi utzi nahi dut aukera horrek ez duela inolaz ere aldarazten eguneroko jardueretan besteren mende izango nindukeen bizimodua ez jasateko dudan erabaki irmoa.
Eutanasia-eskaeraren kudeaketa burutu bitartean –ez baitut sinetsi ere egin nahi geure txakurrari ukatzen ez dioguna gizaki bati uka diezaiokegunik–, uko egiten diot bizitza iraunarazten lagun lezaketen bizi-euskarri, tratamendu, esku-hartze zein prozedura orori (antibiotikoak, fluido bidezko nutrizio-hidratazioa, zunda nasogastrikoa edo gastrostomia, taupada-markagailua edo desfibriladorea, etab.). Hori bai, eskatzen dut bitarte horretan –eta batez ere gaixotasun aurreratu edo terminaleko egoeran aurkituko banintz– sufrimendu oro ken dakidala horretarako leudekeen sedazio aringarri sakonak eta gainerako baliabideak erabiliz.
Osasun-arloko profesionalen bat jarraibide hauetakoren baten kontzientzia-objektore deklaratuko balitz, haren ordez beste profesional bat izendatzea nahi dut, neure bizitzaz eta heriotzaz askatasunez erabaki dudana bermaturik gera dakidan.
Argi utzi nahi dut, halaber, neure etxean luzatu nahi diodala azken agurra Bizitzari eta ez dudala euskaraz mintzo ez den inor izan nahi inguruan, neure hizkuntzaren magalean eta haren soinupean egin nahi baitiot aurre Herioari.
Gogo-kontsolamenduei dagokienez, jakin bedi legokiokeen erlijioaren laguntza espirituala ere nahi nukeela azken unean, baldin eta ordurako enpirikoki egiaztatua balego gizakiak espiritu hilezkorra duela eta Jainkorik –zeinahi edo zernahi delarik ere– badela.
Erantsi beharrik ez da prozesu guztian, gaixotasunaren detekziotik azken unera arte, bai ospitalean eta bai beste edonon, profesional euskaldunez artatua izan nahi dudala, euskaraz mintzo direnez soilik, alegia.
Inolaz ere ez dut nahi, azkenik, honako idazki hau bestelako hizkuntzak darabiltzaten fitxategi ofizialetan gordea izan dadin eta are gutxiago nahi dut beste hizkuntza batera itzulia gerta dadin euskaldun ez diren profesionalek irakur eta balia dezaten.
Aurreko jarraibideen arabera begiratua eta tratatua izango naizelakoan,
