Bilbao | Sagasti Etxea

Sobao. Ufologia. Bilbao.

Ez naiz puntu kardinalak erabiltzearen zale azalpenetarako. Beti iruditzen baitzait ipartzat bere burua duenak ahazten duena hirugarren baten hegoa dena eta horrenbeste anbiguotasun jasatea zaila zait. Horrenbestez esan ordez Euskal Herriko mendebaldeak, benetakoak, ez nafarren marketin inbentoak (zeinak arrakasta lortu duen dena esaten hasita), baduela lotura handia Kantabriarekin esango dut nahiko nukeela orain norbaitek ni besarkatzea bizkaitarrek autonomia erkidego uniprobintzial hori besarkatzen duten bezala.

Revilla, sobao pasiegoak, cabralesa, hondartzak, Ertzainak, gerra errendizioa… kontzeptu hauen asoziazioak diost ez zaidala arrotz auzo Espainia zatia. Eta halere, hau gertatu izan zait baita beste leku batzuetan ere, Euskal Herriko paisaiaren antzeko tokietan arrotzago sentitu ohi naiz zeharo ezberdinak diren tokietan baino. Jaenen baino arrotzago Xixonen. Okzitanian arraroago Belfasten baino. Bitxia zait hurbiltasunak pizten dezakeen zera ilun (?) hori. Ziur asko ilun ez da hitza, baina ez dut hoberik eskura.

Barka digresioa. Esan nahi nuena zen bere aurreneko lanean, Basiliscon, baduzue blog honetan iruzkina, bezala Jon Bilbaok Ribadesellan kokatzen duela bere Los extraños (Impedimenta, 2021) nobelaren trama. Bertan ari da Jon eta Katharinak osatzen duten bikotea negua igarotzen lehenaren gurasoen etxean, aurreko lanean bezala koba propriodun etxea da horrek suposatzen duen denarekin, eta asperduratik krisira doan etapa zeharkatzen ari dira ez oharkabean.

Halako batean, Markel eta Virginia agertuko zaizkie etxean, ezezagun bi, baina Markel lehengusu txikia omen du Jonek. Ordutik laukote honen bizikidetza kontatuko da, herrian bien bitartean OHE (Objektu Hegalari Ezezagunak) fenomenoak gertatzen direlarik. Egunerokotasun hits eta aspergarriaren zama arintzeko zilegi dira espioitza eta mesfidantza? Galdera hau eta beste batzuk erantzuten ditu, barka planteatzen ditu esan nahi bainuen, Bilbaok. Autore ona da, bere obrak lortzen du tentsioa mantentzea orrialde askotan zehar eta azken esaldi bikaina duen arren, “Está seguro de que ella volverá pronto”, irakurketa gozamenaren sufle efektua nozitu dut. Bizi izan nuen antzeko zerbait Basiliscorekin ere, bukaeran apur bat behera egitea kontakizunak alegia.

Halaber, 133 orrialde dituen nobela labur honek merezi du arreta. Erritmoagatik, orrietako prosa soil eta landuagatik, narrazioaren sedimentazio interesgarriagatik eta Bilbaok badituelako bitxikeria batzuk, esaterako faunari ematen dion garrantzia. Ariketa polita da kontatzea zenbat animalia ageri diren nobela honetan eta aldiz beste zenbat lanetan ez den bat ere ez ageri.

PS: Libuaren kontrazala irakurri dut eta nire logean idatzitakoak ez du batere epikarik. Akaso esan beharko nuke: adin ertaineko bikote baten desintegrazioa nola bizkortzen duen eguneroko bizitzak eta labexomorroak eta bla bla bla. Baina esan nobela bat egun ez duena hori ageri. Nahiago animaliak kontatzen aritzea, interesgarriago baitzait. Ez nago ahoa bete hitz aritzeko umorez.

Bilbao. Mendebaldea. Muga.

Euskarazko Wikipediak honela definitzen du basiliskoa: Europako bestiario eta kondairetan, basilisko (grezieraz: βασιλίσκος basilískos, “erregetxo;” latinez: Regulus) alegiazko animalia da, suge gorputza, hegazti hankak, hegal arantzadunak eta lantza itxurako isatsa dituena, begirada hutsez hiltzeko ahalmenaz hornitua^[1]. Beste Europako herrialdeetan bezalaEuskal Mitologian ere badu bere esparrua. Aurrerago jartzen duenaren arabera, Arabako Martioda herriko Urrialdo baselizan ba omen zen Basiliskoaren pintura gotikoa. Sute batek suntsitu zituen hango aberastasunak eta sute txiki bat marrazten du Jon Bilbaok bere Basilisco (Acantilado, 2020) nobela/ipuin bilduman.

Izan ere, ez dago argi zer duen irakurleak esku artean formari dagokionez. “Cápitulo autoconclusivo” gisa deskribatzen da liburuaren bizkarrean obra. Nik esan dezakedana da bi karril dituela, bata garaikidea bestea duela mende eta erdi Amerikako Estatu Batuetako far-westean girotua, eta tartean idazle izan nahi duen protagonistaren obra laginak. Badu haria, jakina, protagonistak abiatu duen bidaia ingeniari ohi izan eta idazle bihurtzeko eta dakigunez bidaia orok du atzean uzten den zerbait. Kasu honetan, Katharina bikotearekin eta bere guraso nahiz seme-alabekin duen harremana da bidean uzten duena gizonak. Berekoikeriak dakarren krudeltasunez.

Ez dut alferrik idatzi gizon hitza. Gizonen nobela baita hau. Haserre diren gizonak, ume haundi diren gizonak, bikote harreman bat azken orduan salbatzeko zikoitzak diren gizonak. Eta gizontasun honek isolatu egiten ditu, zarpaildu, gogortu eta gaiztotu. Protagonista haserre dago, ukabilka egin nahi lioke munduari. Jelosiak jota dago finean maite ez duen emakume baten bikote ohia agertzean. Mundua eta ingurunea arrotzak, krudelak eta gogorrak dira. Izan Utah parajeko basamortuan edota Kantauriko hegian. Horregatik jostailuzko hegazkinaren eszena mundiala da, oso ondo idatzia. Zer esanik ez western berantiar ezaugarriak dituen fikzio karrilaz, arketipikoa dena eta berria trebezia handiz nahasten baititu, egiazkotasun handia erdietsiz.

Liburu guztiz gomendagarria, irentsi egin dut apenas bi egunetan, eta ezagutzen ez nuen autore bat orbitan jartzeko modua. Western zalea izanik asko gozatu dut kapitulu horiekin, baina goia kontakizun garaikideak jotzen duelakoan nago. Irakasle ohiari eginiko bisita, Ribadesellako etxea edota idazle gisa erditzeko egin beharrekoa apartak dira. Izugarria, beldurra emateko modukoa, protagonistak bere amarekin duen elkarrizketa. Ileak puntan jartzeko modukoa.

Bukatzeko, hemen hasierako pasarte bat, ezezagunen arteko bazkari bateko giroa eta giza kondizioa ezin hobeto deskribatzen duena:

¡Vamos, Oscar! ¡Es muy divertido!

Antes de que su madre pudiera decir algo, el niño corrió a la cama elástica. Sylvia no reaccionó hasta después de que el niño se lanzar a saltar. Le ordenó que se bajara de allí, pero fue Katharina la que contestó.

Dijiste que una cama elástica solo para él era demasiado. Ahora ya no es solo para él, así que puede jugar un poco.

Es cierto, dijo Manuel.

Sí,eso fue lo que yo entendí, dijo Diana.

Con cada salto, a Katharinase le subía la minifalda dejaba a la vista unas bragas amarillas amarillo limón. Oscar se reía y chillaba.

El marido de Sylvia y Manuel no despegaban los ojos de Katharina. El primero intentaba disimular; el segundo la miraba abiertamente. Manuel había apoyado un codo en la mesa y cruzado las piernas. Cada vez me caía mejor. Si no estaba cómodo no disimulaba; si lo estaba, tampoco.