Anna Ajmátova. Amedeo Modigliani. Elisabeth Barillé.
Paris, 1910. Urte gutxian asko aldatu da mundua. Are gehiago, urte pare batean Paris utzi duenak ez daki zer aurkituko duen bueltan. Hirigintza operazio handiak, metroa zaldien ordez, uholdea eta argindarra, bohemia eta proletalgoa.
Mosku, 1910. Tsarraren polizia sekretuak zorrotz zaintzen du ingurunea. Erbesteratu ugari dago, Suitzan edo Parisen. Errusiarra dena exotikoa da, oraindik ez da burgesia izutuko duen iraultzaren berririk. Edo bai?
Livorno, 1910. Hamaika urte falta dira bertan sortzeko Italiako Alderdi Komunista indartsua. Badira lau urte Amedeo Modigliani izeneko gazte judu batek artea esku artean harrapatu nahi duena eta Florentzia nahiz Veneziatik igarota Parisen dagoela.
Historian eta istorioan nahastu dira batetik Anna Ajmátova, poeta, bere lekua zein den aurkitu nahi duen emakumea, gizonen nagusikeriari aurre egin behar dien idazlea, ezkondu berria, senarra Tsarraren defendatzaile duena. Bestetik Amedeo Modigliani, osasun kaskarduna, margolari eta eskultorea, pobrea, irakurlea, inongo eskola piktorikorekin bere obra lotu nahi ez duena, saldu ezinik ari den talentua, Picassoren itzalean ernetuko den hazia.
Elisabeth Barillé bi pertsona (pertsonaia) hauen arteko maitasun harremana kontatzen du. Dokumentazio lan sakona eginda, girotzea aparta da, zintzo fikzionatuz ziurtasun gabe suma daitekeena. Zintzo diot beti ematen diolako irakurleari frogatu ezin denaren berri. Maitasun horren fruitua buru eskultura bat da, baina ez hori bakarrik. Italiarrak edertasuna aurkituko du eta une batez bada ere bila ari den hori hatz puntekin ukitzera ailegatuko da. Errusiarrak konfiantza irabaziko du bere obran, gorputza deskubrituko du idazlearen osotasun gisa eta bere obra poetikoan sakonduko du. Finean hori baita Un amor al alba (Elisabeth Barillé, Acantilado 2021, David M. Copék itzulia) obra, maitasun istoriotik harago giro baten kontakizuna eta artista orok duen zailtasuna bere ahotsa aurkitu edo sinpleki bizirauteko.
Besteak beste, aholku hau ematen digu egileak Ajmatóvaren hitzetan:
Lo que Anna descubre o, mejor dicho, redescubre gracias a Modigliani es que la poesía puede ser, literalmente, un verdadero placer; que, por muy casta que sea, no por ello resulta menos voluptuosa al mezclar dos voces en un mismo poema y acercar esos cuerpos sentados en un mismo banco. La poesía se comparte; ella había olvidado esa obviedad. Ése es el precio de las malas compañías. En San Petersburgo, con los mundanos de la torre de Ivanov, la poesía se consume el minúsculo teatro de las rivalidades: Blok contra Gumiliov, Gumiliov contra Ivanov, Kuzmin contra Merezhkovski, Hippius contra todo el mundo. El viciado mundo de San Petersburgo.
Modiglianiren tragedia ezaguna da. Ajmatóvari senarra fusilatuko diote iraultzan, monarkikoa baitzen, eta Stalinen izu garaian gulag batera kondenatu semeak. Berak, beldurtuta, Modiglianiren gutunak eta eskutitzak erreko ditu bere aurkako ezer aurki ez dezaten. Batek daki, mundu arrano honetan edozer gauza pasa liteke eta.