Iruña-Veleia Argitu-ren agiria, batzorde batek faltsutasuna aldarrikatu zuen egunaren 11. urteurrena dela eta

Azaroak 19, Iruña-Veleiako lotsagarrikeriaren hamaikagarren urteurrena

Duela 11 urte, 2008ko azaroaren 19an, nagusiki EHU/UPVeko irakaslez osatua zegoen eta Arabako Aldundiko Kultura diputatuak zuzentzen zuen Batzorde “Aholkulari-Laguntzaileak”  faltsutzat jo zituen Iruña-Veleian agertutako 400 grafito “bereziak”. Egun beltz horretan, eskatutako hamar txostenetatik bakarra zegoen entregatua. Geroago jakin izan genuen ez zela izan Batzordeak aldarrikatzen zuen “unanimitate zientifikorik”eta txosten guztiak ez zirela faltsutasunaren aldekoak;  esate baterako txosten kimikoak, horrelako gai batean zeresan handiena duenak, ez du esaten  ez faltsuak eta ez benetakoak direnik. Garbi dago erabakia ez zela inolaz ere gauzak zehatz aztertu ondoren hartu.

Handik gutxira, Aldundiak kereila jarri zuen Eliseo Gil zuzendariaren eta Oscar Escribano langilearen aurka “ondarearen aurkako kalteengatik”. 2009an eta 2010ean Lurmenek 20 txosten aurkeztu zituen epaitegian aurkikuntzak benetakoak izan zitezkeela eta arkeologoen lan-jarduna zuzena izan zela aldarrikatzen dutenak.  Txostengileak adituak dira grafitoetan agertzen diren gaietan: arkeologia, euskara, latina, geokimika eta abar. Aipagarriak, besteak beste, Edward Harris arkeologo britaniarra, Ulrike Fritz egiptologo alemana  edo Antonio Rodríguez  Colmenero epigrafista galiziarra.  Esan beharra dago txostengileak hainbat naziotakoak direla, Lurmenek aurkeztutako txostenek 2.100 orrialde dituztela, eta egileetariko inork ez duela euro bat kobratu egindako lanagatik. Batzordearenak, berriz, ez dira 400 orrialdera heltzen denen artean eta 1.800 euro ordaindu zen bakoitzagatik. Batzordearen txostenak zein Lurmenek aurkeztutakoak eskuragai daude SOS Iruña-Veleiaren webgunean.

Iritzi kontrajarriak zeudela ikusita, Lurmenek, auzia argitzea eskatzen duten taldeekin batera, piezak Arkeometrian adituak diren Europako  laborategietan aztertzea eskatu zuen, eta horretaz gain, indusketa kontrolatuak egitea arkeologoek grafitoen agerlekutzat seinalaturiko lekuen inguruetan. Zientziaren bideari heltzea, hain zuzen, eztabaidari irtenbide zuzena eman ahal izateko. 2018an, kultura eta politikako 140 pertsona izentsuk agiria sinatu zuten gauza bera eskatuz. Horien artean dira Benito Lertxundi, Garbiñe Biurrun, Patxi Zabaleta edo Fermin Muguruza bezalako izenak. Zentzuzko eskaera eta proposamena da, zalantzarik gabe, epe laburrean auzia betiko erabaki dezakeena. Hala eta guztiz ere, Gasteizko Auzitegiak zein Arabako Foru Aldundiak ez dute  aintzat hartu ere egin.

Auziaren instrukzio-fasea sinestezina eta amaiera bakoa izan da. Ikertzeko hiru pertsona besterik egon ez arren, Ertzaintzak sei urte baino gehiago behar izan ditu bere polizia-txostena burutzeko. Epaitegiak zortzi urte baino gehiago instrukzioa amaitzeko. Eta beste hiru igaro beharko dute epaiketara heltzeko, 2020ko otsailean hasiko baita. Inola ere zuritu ezin den atzerapena, hamaika urteko “aulki-zigorra” jasan behar izan dute-eta akusatuek, benetako tortura. Gure ustez, gaia usteltzen uzteko borondate garbia egon da, erraz antz eman daitezkeen arrazoiengatik.

Eliseo Gil eta Oscar Escribano kartzela-urte luzeak bereganatzeko arriskuan daude (zazpi urte eta erdi Gilek, hiru eta erdi Escribanok), eta ia 300.000 euroko isuna ere bai “ondarearen aurkako kalteengatik”. Eta hori oraindik zientifikoki frogatu gabe dagoelarik grafito bakar bat ere faltsua dela eta are gutxiago auzipetuak direla egileak. Eta ez dezagun ahaztu Arabako Aldundia dela kereila jartzailea eta honek Estatuko Fiskaltzak baino zigor handiagoak eskatu dituela, eta Eusko Jaurlaritzak egin duela balizko “ondarearen aurkako kalteen” balorazioa, guztiz surrealista, hau da,  600 euro pusketa bakoitza, faltsifikazioak balira beren benetako balioa hutsaren hurrengoa litzatekeenean.

Esandakoarengatik,  akusatuen aurkako karguak behin-behinean kentzea eta  arkeometria analisiak eta indusketa kontrolatuak bultzatzea eskatzen diegu aipaturiko erakundeei.  Oraindik garaiz gaude. Aldi berean, ahotsa altxatzeko eskatzen diogu iritzi publikoari, gertatzen ari den bidegabekeria ikaragarriaren aurrean.  Kultura eta hizkuntza alorreko altxor handia izan daitekeena, euskararen historiarekin eta beste jakintza-arlo batzuekin zerikusi zuzena leukakeena, zakartegian amaitzeko arriskuan dago, eta dagoeneko asko sufritu duten pertsona ustez errugabeek kartzelan bukatu dezakete.

Ahalegin guztiak egin behar ditugu auziak amaiera ustela izan ez dezan, hurrengo belaunaldiei pasatuko genieke-eta eztabaida. Egia jakin nahi dugu, edozein delarik ere. Eskubide hori daukagu.

2019ko azaroaren 19a.

IRUÑA-VELEIA ARGITU

19 de noviembre, undécimo aniversario de la ignominia de Iruña-Veleia

Hace 11 años, el 19 de noviembre de 2008, una Comisión autodenominada Científica- Asesora, formada mayoritariamente por profesores de la EHU/UPV y dirigida por una política, la diputada de Cultura de la Diputación de Álava, declaraba falsos los alrededor de 400 grafitos “excepcionales” hallados en Iruña-Veleia por el equipo de Lurmen.  Ese fatídico día, de los diez informes científicos solicitados, solamente uno había sido entregado. Más tarde pudimos comprobar que, en contra de la unanimidad científica proclamada por la Comisión, no todos los informes abogaban por la falsedad;  por ej., el informe químico, el más relevante en un asunto como en el que nos ocupa, no concluye ni falsedad ni veracidad. La toma de decisión, en definitiva, estuvo lejos de ser rigurosa.

Al poco tiempo la diputación interpuso una querella contra el director Eliseo Gil y el geólogo Oscar Escribano por “daños al patrimonio”. En el transcurso de 2009 y 2010 Lurmen presentó en el juzgado 20 contrainformes elaborados por especialistas de renombre en arqueología, euskera, latín, egiptología, geoquímica, etc., que rebaten uno por uno los argumentos de la Comisión. Sostienen que los grafitos pueden ser buenos y que la práctica arqueológica de Lurmen ha sido correcta. Entre otros referentes internacionales, podríamos citar los nombres del arqueólogo británico Edward Harris, de la egiptóloga alemana Ulrike Fritz o del epigrafista gallego Antonio Rodríguez Colmenero. Hay que señalar que sus autores son de diversas nacionalidades, que los informes suman más de 2.100 pgs., y que nadie ha cobrado un euro por su elaboración. Sin embargo, los informes de la Comisión, no pasan de las 400 pgs., y fueron pagados a 1.800 euros cada uno. Estos informes, tanto los de la comisión como los posteriores contrainformes, se encuentran accesibles en la web de SOS Iruña-Veleia.

En vista de la diversidad de opiniones,  Lurmen, así como los grupos que abogan por el esclarecimiento del caso, han exigido desde el primer momento la realización de pruebas analíticas determinantes en laboratorios europeos especializados en Arqueometría así como excavaciones controladas en lugares próximos a los señalados por los arqueólogos como puntos de aparición de los grafitos. Esto es, tomar el camino de la ciencia para poder cerrar la controversia. En 2018, 140 personas relevantes de la cultura y de la política, entre las que se encontraban nombres como Benito Lertxundi, Garbiñe Biurrun, Patxi Zabaleta o Fermín Muguruza, firmaban un documento con la citada propuesta. Una propuesta de sentido común que, más allá de las opiniones académicas, en poco tiempo podría resolver definitivamente el caso, pero que ni siquiera ha sido considerada por el Juzgado de Vitoria-Gasteiz ni por la Diputación Foral de Álava.

La fase de instrucción ha sido increíble e interminable. A pesar de que las personas investigadas sean solamente tres, la Ertzaintza ha tardado más de seis años en completar su informe policial. El juzgado ha necesitado más de ocho para cerrar la instrucción, y  aún tendrán que pasar otros tres años más para que comience el juicio, anunciado para febrero de 2020. Once años de dilación injustificada y de “pena de banquillo” para los acusados, una auténtica tortura. Interpretamos que ha habido una clara voluntad de dejar pudrir el caso por motivos no muy difíciles de adivinar.

Eliseo Gil y Oscar Escribano se enfrentan a largos años de cárcel (siete y medio y tres y medio respectivamente), y a una multa de casi 300.000 euros “por daños al patrimonio”. Y ello cuando a día de hoy, no se ha demostrado científicamente que ninguno de los grafitos sea falso, y mucho menos que los encausados sean los autores de los mismos. No podemos pasar por alto que es la Diputación de Álava la querellante, que ésta ha pedido incluso penas superiores a la Fiscalía del Estado, y que ha sido Eusko Jaurlaritza la que ha realizado la surrealista valoración de los supuestos “daños al patrimonio”, a 600 euros cada fragmento, cuando su valor real, en caso de considerarlos falsificaciones, sería prácticamente nulo.

Por todo lo dicho, pedimos a las citadas instituciones que retiren provisionalmente los cargos y promuevan las analíticas arqueométricas y las excavaciones controladas. Aún estamos a tiempo. A su vez, pedimos a la opinión pública que alce su voz ante la enorme injusticia que se está cometiendo. Un posible tesoro cultural y lingüístico, que afecta directamente a la historia del euskera y a otras áreas de conocimiento, está en peligro de terminar en el vertedero; y personas presuntamente inocentes, que ya han sufrido lo indecible, están en peligro de terminar en la cárcel.

Tenemos que evitar a toda costa un cierre en falso, ya que la controversia podría colear durante generaciones. Queremos saber la verdad, sea cual sea. Tenemos ese derecho.

19 de noviembre de 2019

IRUÑA-VELEIA ARGITU

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

“Lurrezkoak ala urrezkoak?” Berrian eta Garan

Gaurko Berrian eta Garan Lurrezkoak ala urrezkoak? artikulua agertu da.

Lurrezkoak ala urrezkoak?

Juan Martin Elexpuru

2019ko azaroak 12 0 «Kontuz ibili pitxar berriarekin», esan dio Lidia mirabeari Pompeia Valentinak, hiriko familia aberatseneko etxekoandreak iturrira bidali duenean. «Ondo zaindu eta kontuz esku-luzeekin». Nagusiaren izena du behealdean grabatua bezperan Tritium-etik bere zalgurdiaz etorri zen merkatariari erositako ontziak. Kontuz ibili beharko zuen, bai, bazekien eta zer zeukan pitxarra apurtzen bazuen edo harrapatzen bazioten.

Badator Lidia iturritik pitxarra buruan, eta etxeko atea zeharkatzean txakurrarekin jolasean dabilen mutikoarekin estropezatu eta ontzia mila pusketa egin da lurrean. Bueno, mila agian ez, baina mordoa bai, jo dezagun berrogei. Pompeia Valentinak ez daki nor astindu eskuan duen erratzaz, bere seme bihurria ala mirabea. Hasperen eginez, barreiatuta dauden pusketak batu erratza eta palaz eta zakartegira bota ditu.

Ez zekien asko Pompeia nahigabetuak nolako balioa izango zuten 1.800 urte geroago buztin-pusketa haiek: 40 x 600 = 24.000 euro. Ez da hauspokeria. Gatozen harira. Eusko Jaurlaritza da ondare arkeologikoaren jabea. Kultura kontseilaritzak 600 eurotan baloratu du Iruña-Veleiako zeramika-pusketa bakoitza (hezur eta adreiluak ere berdin). Arabako Aldundia da aztarnategiaren administratzailea, eta honek biderketa egitea beste lanik ez du izan isuna proposatzeko orduan: 480 pieza x 600 euro. Fiskalak ere Jaurlaritzaren irizpideari jarraitu dio. Kartzela zigorraz gain (zazpi urte eta erdi Gilentzat, hiru eta erdi Escribanorentzat), ia hirurehun mila euro eskatzen diete arkeologoei.

Egoeraren absurdoaz jabetuta, Kultura Kontseilariarekin eta Ondare Zuzendariarekin bildu ginen joan den urtean eta arazoa azaltzen saiatu. Esaten duzue piezak faltsuak direla, zeramika pusketa garbiak hartu eta gainean idazkunak eta marrazkiak egin dituztela. Jo dezagun horrela dela hipotesi gisa. Zenbat balio du horrelako zeramika zati batek? Balio kulturala zero, horrelakoak milaka agertzen direlako eta zakartegira joaten direlako. Idoia Filloy zuzendarikide ohiak Radio Euskadiri berriki eskainitako elkarrizketan adierazi zuen estratu bakar batean 20.000 pusketa agertu zirela, denak garbitu zituztela, eta grafitoa edo zerbait berezia zuten apurrak bereizi ondoren zakarretara joan zirela beste guztiak. Ohi den lez. Balio ekonomikoa ere zero edo zerotik hurbil dagoen zifra bat. Orduan non dago «ondarearen aurkako kaltea» eta nola justifikatzen dira bakoitzeko eskatzen diren 600 euro horiek? Ez dezagun ahaztu arkeologoei egozten zaien delitua «ondarearen aurkako kaltea» dela eta ez «faltsifikazioa».

Ez zekiten zer erantzun. Isun-eskaera erretiratzeko eskatu genien. Ezetz, auziak aurrera jarraitu behar duela. Erridikulurik lotsagarriena egiteko arriskuaz ohartu genituen. Ez dirudi inporta zaienik Jaurlaritzari eta Arabako Aldundiari. Hemengo justizia ezagututa, beldur gutxi, nonbait. Izan ere, nori axola zaio Eliseo Gilen eta Oscar Escribanoren buruan beste mailukada batzuk jotzea; hamaika urtez epaiketaren zain egon ondoren, bidegabekeria nabarmenari krudelkeria eranstea kartzela eta isun formatuan. Gure hedabideek, eliteek eta eragileek mutu jarraitzen badute orain arte bezala, beldur gutxi.
Eta oraingoan Espainiako Auzitegi Nazionalik eta Auzitegi Gorenik gabe. Estatuaren Fiskaltzak baino zigor handiagoak eskatuz, gainera. Eta hori piezak faltsuak direla defendatzeko inolako frogarik aurkeztu ez denean.

Gu horrelakoxeak gara eta harro gaude. Gora gu eta gutarrak!

Kategoriak Sailkatugabeak | Iruzkin 1

“Iruña-Veleiako auziaren epaiketa dela eta”, Jose Antonio Villarren gutuna Berrian

Jose Antonio Villar Oiarzabal, musikaria eta soinu-teknikaria, Ez dok Amairu mugimenduaren sortzaileetarikoa da. Naizek ere argitaratu du gutunaren bertsio luzexeago bat “A propósito del juicio sobre el conflicto de Iruña-Veleia” tituluaz.

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

1.200 bisitari bost denboraldi hauetako bisita gidatu alternatiboetan

2015eko udan eman genien hasiera bisita gidatu alternatiboei. Bost denboraldi izan dira eta joan den igandekoarekin eman genion amaiera aurtengoari. Formatoa beti izan da berdina. Goizez aztarnategia bisitatzen da, lehenik kanpoaldea eta gero harresi barrua, hiru orduko ibilaldia eginez. Gero bazkaria eta hitzaldi-solasaldia nahi dutenentzat Langraiz aldean.

Egun ederra eta aberasgarria izan ohi da. Jendea pozik eta eskertuta. Harrituta eta kezkatuta ere bai ikusi eta entzundakoarekin. Gaia sozializatzeko bitarteko ona da. Balantzea, esan beharrik ez, oso positiboa. Kontuan izan behar da bisitak iragartzeko geure blogak eta helbide elektronikoak izan direla gure baliabide bakarrak. Hemen zenbait datu:

bisitak bisitariak
2015 11 280
2016 11 250
2017 9 160
2018 9 270
2019 10 240
Denera 50 1.200

Bisitarien artean ugari izan dira talde antolatuak. Hona hemen jatorria: Alaña familia, Araia, Aretxabaleta, Aulesti, Azpeitia,  Bergara, Donostia, Eskoriatza, Errenteria, Hernani, Hondarribia, Iberdrolako langile ohiak, Larrabetzu, Laudio, Martin Ttipia, Oñati, Ordizia, Plentzia, Sakana, Soraluze, Usurbil,  Zangotza, Zarautz, Zizurkil-Villabona.

2019-X-27

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

Urriaren 27an egingo da gaur bertanbera utzitako bisita

Hogeita zazpi lagun zeuden izena emanda gaurko bisitarako. Ostegunean abisatu zitzaien ez zela egingo, eguraldi txarra zegoelako iragarrita, eta hala gertatu da. Datorren igandean, urriak 27, egingo da, eguraldiak oztopatzen ez badu behintzat; oraingoz iragarpena ona da.

Oraindik bada lekua. Beraz, norbaitek aprobetxatu nahi badu aurtengo azken aukera, badaki nora idatzi: bisitak.sosirunaveleia@gmail.com

Eskoriatza inguruko taldea (2019-X-13)

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

Alberto Santanaren adierazpen mamitsuak Radio Euskadin

Joan den igande goizeko programan Almudena Cachok Alberto Santana elkarrizketatu zuen bere historiari buruzko 3. denboraldia dela eta. Galantak bota zituen euskalduntze berantiarraz, Iruña-Veleiaz eta abar. Merezi du entzutea. Hemen lotura. Izango dugu komentatzeko astia.

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

Biziki interesgarria Radio Euskadiren “Ganbara”k Iruña-Veleiaz eskainitako irratsaioa

Ostegun honetako Ganbarak Iruña-Veleiako gaia jorratu zuen. Lehen partean, gertatutakoari errepasotxo bat eman zitzaion grabatutako pasarteen laguntzaz. Ondoren lau pertsona elkarrizketatu ziren. Esatariak garbi utzi zuen faltsutasunaren aldekoek ez zutela parte hartu nahi izan, unibertsitatera, diputaziora eta kazetari ezagun batengana jo zutela baina denek ezezkoa eman zietela. Ignacio Rodriguez Temiño (Sevillako arkeologo bat), aurkitu behar izan zuten faltsutasunaren aldekoen ahotsa entzun zedin. Idoia Filloyk eta Juan Martin Elexpuruk defendatu zuten beste jarrera. Iratxe Jaio artista ere mintzatu zen. Esan behar Radio Euskadik oso lan txukuna egin duela gure ustez, eta emaitza duina eskaini digula.

Hemen entzungai.

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

Jende asko eta interes handia hitzaldietan

Aurrekoan esan genuen Donostiako hitzaldian 100 lagun bildu zirela. Aste honetakoak ere jendetsuak izan dira, 30 lagun Eskoriatzan eta 55 Ordizin. Interes handia jendearen aldetik eta harridura gertatu denarekin eta gertatzen ari denarekin.

Ordizi 2019-10-10

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

Urriaren 13an eta 20an aurtengo azken bisita gidatuak

Datorren igandean, urriak 13, Eskoriatzako talde batek bisitatuko du aztarnategia. Oraindik bada lekua eta beraz edonor apunta daiteke. Egun horretan ez da bazkaririk eta solasaldirik egingo.

Urriaren 20an izango da aurtengo azkena. Dagoeneko hogei lagun daude izena emanda. Bada lekua oraindik. Bazkaria eta solasaldia ere izango dira egun horretan, nahi dutenetzat.

Izena emateko: bisitak.sosirunaveleia@gmail.com

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina

Radio Euskadiren gaurko Ganbara programak monografikoa eskainiko dio Iruña-Veleiari

Gaur osteguna, gaueko bederatzietatik aurrera emititzen den Ganbara irratsaioan Euskadi Irratiak Iruña-Veleiako gaia jorratuko du eta auziarekin lotutako zenbait pertsona elkarrizketatuko ditu.

Kategoriak Sailkatugabeak | Utzi iruzkina