Autobusean gizonezko bat entzundakoaz da: “Etorri egin bihar die ze gero be biharko doguz. Baina etorri legez egin bihar die”.
Etorkinen gainean ari zen bera. Bera be gaztetan etorkina izandakoa zela kontatu zion ondoan zuen neskari. Atrapau egin ninduen gizonezkoaren bakarrizketak.
“Etorri egin bihar die, baina paperekaz, gero be biharko die eta hemen! Ze, hamen atrapetako dana kanpora doa ostera, baina legez etorri ezkero…”. Haren ardura horixe zen: etorkinak, paper barik datozen etorkinak, legez kanpo bizi direla eta horrela ez lukeela izan behar. Azken baten, hemen bizi badira, hemen lanean ari badira, hemen ordainduko dituztela zergak eta euren irabaziak ere, hein baten, gure herrian geratuko direla. Hori ere azaldu zion gizonezkoak ondoko neskari. Eta zer esaten zuen bazekiela erakusteko, bera ere etorkina izandako zela aitortu zion:
“Gu be jun giñan 1959, 1960 eta 1961ean, Australiara jun biharra euki gendun guk, baina gu legez joaten ginen. Hangoek paperak eginda joaten ginen. Neu 14 urte egon nintzen han, koinatu eta koinatak paperak eginda”.
Tartean neskak ere parte hartu zuen elkarrizketan. Eta etorkinak, paper barik datozen etorkinak, nola etortzen ziren gogorarazi zion gizonezkoari: “harek koittaduak zelan datozen, txalupa horretan-eta”, esan zion neskak. Gizonezkoak, berriz, “Han baino hobeto dauz hamen. Atara kontuak zelan egongo diran han”. Neskak ere jarraitu zion eta “bai, baina horrela etorteko be”. Eta gizonezkoak : “Atara kontuak: biajia pagauta be ez goaz gu euren herrira”.
Hizkuntza ere gogoan
Horrela beharko zukeela izan gaur egun ere, zioen hark eta beste kontu batetaz ere gogoratu zen gizona: hizkuntzaz: “Lehen be etorri zian ta zer pasa da ba? Ezebe. Eta hamar urte barru hamen be ze paseko da ba? Ezebe”, argudiatu zion ondokoari. “Honek txikixek, hamen jaixotakoek horrek pe ikasiko dabe euskaraz ta hamengoak izango dia”, zioen ondoko eserlekua zihoan txinatar mutil koskorrari begira. Ze, zutik joatea tokatu zitzaien mutil koskorrari, honen amari eta gure gizonezkoari, baina nire ondoan zioen neska altxatu eta mutikoari esertzen laga zion: zutik ere lo hartuta zihoala konturatu zenean izan zen hori. “Glaziaz” esan zion amak neskari eta autobusetik jaitsikeran, berriz, “abul, abul”, esan zion, mutil koskorrak eskuari eragiten zion bitartean.
Baliteke bai mutikoak euskara ikastea. Ez dakit. Ni neu erabat txundituta geratu nintzen amari txinatarrez entzuten eta zenbat gauza-edo esaten zizkion mutikoari, autobusetik jaitsi aurretik, apurtxo batez esnatzeko. Hura zen hura berba mordoa. Haiek, baina ezin hona ekarri: ez nion ezer ere ulertu.
