Ikusi mesedez bideoa. Egin esperimentua. Christopher Chabris eta Daniel Simons psikologoek diseinatu zuten, baina eurek ere ez dakite oraindik nola funtzionatzen duen.
Tximinokeriaren ilusioa
6
Etiketaren artxiboa: kixmi
‘Jentilen Akabera’ Jamendon
Jamendo musika partekatzeko zerbitzu bat da eta han jarri berri dut gure Jentilen Akabera kanta. Dagoeneko komentatzen ari dira ingelesez eta errusieraz: Jentilen Akabera Jamendon
Jentilen Akabera Gaztean
Gure kanta Jentilen Akabera jartzen ari dira egunotan Gaztea irratiko Ekaitz Perfektua saioan. Entzun hemen Fermin Etxegoien saioko gidaria kantua komentatzen.
Edonola ere, kanta bere horretan entzun nahi baduzue, hobeto beste bertsio honetan. Izan ere, irratirako asko konprimitzen dute soinua.
Jentilen Akabera
Abesti bat sortu dut Jentilen akabera eta Kixmiren etorrera hitzez eta musikaz kontatzeko. Apokaliptiko-kitsch generoan sartuko nuke emaitza. Hemen duzue:
Zergatik ez diezu musika musikariei uzten? esango du baten batek.
Ba, ez didatelako ematen nik entzun nahi dudana.
Bi mila urte pasatxo daramatzat zain, musikari profesionalen batek noiz egingo duen jentilen akaberaren eta Kixmiren etorreraren inguruko abesti bat. Alferrik. Probabilitatearen legearen arabera, azkenean egingo zidaten ditxosozko abestia, beste bi mila urte-edo itxoinez gero. Baina horrenbeste biziko naizela ziurra ez denez, neronek sortzea erabaki dut.
| Jentilen akabera by zimino
|
Norbaitek remix bat egin nahi badu, eska ditzala pistak eta eskura jarriko ditut. Abestia bere horretan jaisteko, CD kalitatean edo MP3an: Jentilen akabera.
Akaba dezagun Amy Winehouse!
Amy Winehouse abeslaria lurrean dago, burua lehertuta, odol putzu batean. Tiro bat jaso du bekokiaren erdian. Ustezko hiltzailea gorpuaren aldamenean dago, lasai eserita, arma eskuetan… William Burroughs idazlea da.
Ezin da erreala izan, noski. Eskultura bat baino ez da, Marco Perego artistak egina. New Yorkeko arte galeria batean dute salgai egunotan. The Only Good Rock Star Is A Dead Rock Star izenburua jarri dio artelanari egileak. Bideo honetan azaltzen du zer esan nahi duen eskulturarekin: “Rock izarrak dira egungo gizartearen sakrifizioa”.
Ez zaio arrazoia falta. Ez dut uste gehiegi esatea dela ia planeta osoa dagoela ikuskizunaren zain, Winehouse hilik noiz agertuko den esperoan. Are gehiago, horretara bultzatzen ari gara musikari gaztea.
Sakrifizioa
Aurreko batean kontatu nuen Georges Bataillek ekarri zuela sakrifizioaren gaia lehen planora joan zen mendeko erdialdean.
Jacques Derridak liburu oso bat eskaini zion gaiari: Donner la mort (1999). Abrahamen sakrifizioa jorratzen du filosofo frantziarrak. Isaac, bere seme bakarra, hiltzeko agintzen dio Jainkoak Abrahami. Bai eta honek obeditu ere. Ez du hilketa gauzatzen. Aingeru batek gelditzen dio eskua, labanarekin semeari lepoa moztera doanean. Horrez gain, Herman Melvilleren Bartleby narrazioa aztertzen du. Bere burua hiltzen uzten du protagonistak, apatia hutsez.
- Nola ez harritu, bada, bi istorio ikaragarri bezain hutsal hauetan emakumearen faltagatik? Aita eta semearen istoria da, gizonezko-irudiena, gizonen arteko hierarkiena (Jainko Aita, Abraham, Isaac […].
Sakrifizioaren lege unibertsalari erantzuten dio horrek, Derridaren arabera, eta galderak egiten ditu filosofoak:
- Sakrifizioaren erantzukizunaren logika aldatuko litzateke, bigunduko, desbideratuko, emakume batek horretan era erabakigarrian esku hartuko balu? Sakrifizioaren erantzukizunaren sistema hau […] funtsean emakumearen bazterketa edo sakrifizioa al da?
Galderak airean zintzilik uzten du Derridak. Dena den, berehala argitzen du sakrifizio honek ez duela zerikusirik sakrifizio tragikoarekin edo heroiarekin. Horretan beti aritu da emakumea protagonista.
Bistan da, arrazionaltasun batetik (arrazoia absurdoa bada ere) azal ezin den sakrifizioaz ari da Derrida hor. Kontua ez da sakrifizio horrek ez duela zentzurik, baizik eta zentzua baztertzen duela. Are gehiago: zentzurik ez izateak bihurtzen du sakratu.
Halako sakrifizioa bilatzen zuen Bataillek, eta errealitatean gauzatzeko zorian ibili zen, aurreko batean kontatu nuenez.
Joan Vollmer
Halako sakrifizio batek bihurtu zuen idazle William Burroughs, ordura arte pijo-jonki bat besterik ez zena. 1951. urtean, Joan Vollmer bere emaztea tiroz hil zuen Burroughsek Mexiko Hirian. Askotan bezala mozkortuta zeuden biak, eta askotan bezala, lagunak entretenitzeari ekin zioten Wilhelm Tell jolas batekin. Vollmerrek edalontzi bat jarri zuen burugainean, eta Burroughsek tiro egin zuen, ontzia hautsi eta bere trebezia erakusteko.
“Zerk edo zerk nire eskua mugitu zuen”, esan zuen gero kalkulagailua asmatu zuen gizonaren bilobak.
David Cronenbergek horrela kontatu zuen gertaera, Naked Lunch filmean (1991):
Burroughsek “izpitu itsusi” delako bati egotzi zion gertaturikoaren erantzukizuna eta serio idazteari ekin zion, zulotik ateratzeko. Horren fruitua izan ziren Junkie, Queer eta The Naked Lunch eleberriak. Bistan da, heriotza sakrifiziala gisa ulertzen zuela Burroughsek berak Vollmerrekin gertaturikoa.
- Beraz, joanen heriotzak harremanetan jarri ninduen inbaditzailearekin, Izpiritu Itsusiarekin, eta bizitza osorako borrokara behartu nau, non idaztea den nire irtenbide bakarra.
Inbaditzailea lengoaia da Burroughsentzat, hortik haren lelo “lengoaia birusa da”. Lengoaiak eta horretatik eratorritako arrazoimenak preso du gizakia. Bizitzaren arerio, birus, inbaditzaile edo Izpiritu Itsusi, horren kontrako borrokari eskaini zion Burroughsek bere lana, Vollmerren sakrifizioak behartuta.
Lengoaiaren aldarean hilak
Burroughsen lana eta Bataillerena lotuta daude beraz, Nietszcheren iturritik edaten dutenen heinean. Biek egin zuten gehiegikeriaren literatura, biek borrokatu ziren lengoaiaren kontra (Burroughsek cut-up teknikaren bidez, Bataille, Derridaren dekonstrukzioaren aitzindari gisa).
Sakrifizio zapuztu bat eta “istripu” bat, Thot lengoaiaren tximu-jainkoaren aldarean. Bi emakumeon gorpuen argazkiak ditugu. Ez ditut hemen jartzen morbo hutsarengatik. Posmodernitatearen benetako cadavre exquis bezala baizik.
Colette Peignot hilda, 1938
Joan Vollmer, Mexiko Hiriko morgean, 1951
Derridak azterturiko sakrifizio adibideetan ez bezala emakumeak dira hor protagonista. Protagonista diot, ez biktima. Paradigma aldaketa baten erakusgarri dira? Irakurketa feministarik egin daiteke? Ez dakit.
Amyren bihotz sakratua
Marco Perego artistak argi ikusi du egungo rock eszenak hartu duela sakrifizio paganoen eta sakrifizio kristauaren lekua gure gizartean: Elvis hil eta piztu egin zen, Jimi Hendrix, Ian Curtis, Kurt Cobain… Eta emakume bat: Janis Joplin.
Espektakuluaren mundu-moloch gose da. Oi Amy, zure gorpu hotz eskisitoa ikusi nahi dugu, aluminio paperean bilduta. Estigmak ikusi nahi ditugu zure besoetan. Zure talentua ez da gizatiarra. Ireki zure bularra, barruan zer duzun erakusteko.
Tximino burugabea
Tximino bat bizirik lurperatuta, sakrifizio errituala egiten du gizaki talde batek orgia sadiko batean, basoaren erdian. Georges Bataille filosofoaren kontakizuna da Giboiaren Sakrifizioa. Baina, badira arrazoiak pentsatzeko fikzioa errealitate bihurtu zuela Bataillek 1936 urtearen inguruan. Antza denez, gizaki bat sakrifikatzeko zorian egon zen pentsalaria.
Giboiaren Sakrifizioa entzun
Uste al duzu Bataillek Giboiaren Sakrifizioa testuan kontatzen duena benetan gertatu zela? galdetu diot Michel Onfray filosofo frantziarrari. C’est assez probable, erantzun dit. Markos Zapiainek esan didanez, Onfrayk joan zen neguan kontatu zien bere ikasleei Bataillek eta bere taldeak biktima bat aurkitu zutela, bere burua sakrifikatzeko
gertu zegoen emakume idazle bat. Baso batean hiltzea erabaki zuten, baina azkenik ez zutela egin; eta emakume idazlearen ordez, tximino bat sakrifikatu omen zutela.
Bataille erotuta zegoen, ala deabrua tentatzen ari zen?, galdetzen dio bere buruari Michel Surya idazleak, Batailleren biografian. Batailleren Acéphale aldizkaria eta elkarte sekretua ezagutu behar dira epaitzeko.
Sakratuaren bila
1936ko apirilaren 29a. Idealismoaren aurkako bere gerran beste urrats bat eman zuen Bataillek. La conjuration sacreé testua amaitu zuen, Acéphale aldizkari berriaren lehen testu handia. Nietzsche faxisten eskuetatik erreskatatzea du helburu. Utopistek engainatzen gaituzte, ez dago gizakiak aldatzerik, ez komunismoaren bidez, ezta surrealismoaren bidez ere. Munduak ez du konponbiderik eta aitzakiarik gabe baietz esan behar diogu, Nietzscheren zentzuan, baita alderdirik ilunenetan ere; batez ere alderik ilunenetan.
- Bada garaia zibilizatuen eta haien argiaren mundua abandonatzeko. Beranduegi da arrazoidun eta ilustratuak garen plantak egiteko –horrek gatza eta piperrik gabeko bizitza dakarrelako. Sekretuan ala ez, bestelakoak bihurtu behar gara, edo izateari utzi.
Hona Bataillek dioena (norbaitek gaur idatziko balu, “postmodernoa” dela esango genuke). Munduaren eta gizakiaren alde ilunenak, lohienak, esploratu nahi ditu Bataillek, trasgresioaren bidez. Bururik gabeko munstro gisa irudikatzen du gizakia.
- Naizenaren harago, barregura sortzen didan izaki bat topatzen dut, xalotasunez eta krimenez eginikoa delako: burdinazko arma bat du bere ezkerreko eskuan eta bihotz sakratuaren itxurako su-garrak eskuinean. Erupzio berean biltzen ditu jaiotza eta heriotza. Ez da gizona. Ezta jainko bat ere. Ez da ni, baina ni baino gehiago da: haren sabela dedalo bat da eta han galdu da bera ere. Eta han galtzen naiz ni, nire burua bera bihurtuta aurkitzeko, hau da, munstro.
Batailleren azefaloak kaskezur bat dauka sexu organuen lekuan. Erotismoa eta heriotzaren arteko lotura zen filosofoaren obsesioetako bat. Nola ez ohartu bihotz sakratuaz. Lehen ere gai kuttunenetako bat da Kixmi blogean (ikusi Pornografia Sakratua eta baita hau ere).
Acéphale aldizkarian parte izan ziren Pierre Klossowski, Roger Callois, Jules Monnerot eta Jean Wahl, besteak beste. André Masson margolariak marraztu zuen bururik gabeko munstroa. Eta haiekin batera, emakume bakarra, antza: Colette Peignot idazle eta pertsonaia interesgarria (eta ustezko biktima boluntarioa).
Elkarte sekretua, elkarte sakratua
- Buruaren printzipioa mundua batasunera murriztea da, mundua Jainkora murriztea. […] Burua, agintari konzienteak edo Jainkoak, bere burua helburutzat hartzen duen morroia da eta, ondorioz, ezin biziago gorroto behar da.
Naziek teosofiaren gainean eraikitako neopaganismo idealistaren aurrean, Dioniso jainkoa eta “formagabekoa, deabrutiarra, sexuala, extasigarria, khthonikoa, Amaren gurtza” kontrajartzen ditu Bataillek, eta nabarmendu egiten du faxismoak zeinen biziki gorroto dituen lurrazpiko jainkoekin zerikusirik duen oro.
Faxismoak heriotza ukatzen du; zentzu bat ematen diolako (aberriarengatik, buruzagiarengatik, idealarengatik hiltzea). Bataillek, ordea, heriotza bere zentzugabetasunean onartu nahi du, giza-komunitate bat sortu nahi du, erlijio bat, zentzurik gabeko sakrifizio baten gainean.
- Buruzagia hiltzea betebehar tragikoa da. Giza aferen itxura aldatuko duen egia hasten da hemen: elkarbizitzari balio obsesiboa ematen dion osagai emozionala heriotza da.
Bataille ezker-eskuko bidea–ren jarraitzaile gisa ikus daiteke, azken finean. Indiako Tantra tradizio esoterikotik dator kontzeptua: iluminazioa lortzea alkoholarekin mozkortuz, sexuaren bidez eta sakrifizioaren eskutik, horra ezker-eskuko bidea. Hori zen Aleister Crowley “satanista” ingelesak garai beretsuan jarraituriko bidea, Helena Blavatsky teosofo protonaziak bidea inmoraltzat gaitzesten zuen bitartean.
Biktima badugu, borrerorik ez
Roger Calloisek baino ez zuen apur bat argitu sakrifizio egitasmoarekin gertatutakoa: Biktima boluntario bat topatu zuten. Bataillek borrero izateko eskatu zion Calloiseri berari, baina honek ezetz esan omen zion.
Iradoki dute Colette Peignot zela boluntarioa. Suryak dio ezerk ez duela justifikatzen hori esatea eta Bataillek gehiegi maite zuela bere maîtress-a horrela hiltzeko. Nire ustez, ordea, litekeena da Peignot izatea biktima. Hasteko, potlatch sakrifizio zeremoniaren logikaren barruan sartzen da gehien maite dena sakrifikatzea (horrek ematen dio balioa sakrifizioari, hain zuzen ere). Horrez gain, Peignot hilzorian zen ordurako, (1938ko azaroan hil zuen tuberkulosiak) eta ez nintzateke harrituko nahi izan balu, ohean hil beharrean, sakratutasun ateoaren tenplua bihurturiko basoan amaitzea.
Colette Peignot, Saint-Nom-la-Bretêcheko basoan.
Beraz, zer egin zuten azefalistek Paristik gertuko Saint-Nom-la-Bretêche herriko baso hartan? Kixmino bat hil zuten, pertsona baten ordez, Bataillek hamar bat urte lehenago irudikatu bezala?
Saint-Nom-la-Bretêcheko basoa.
Hogei urte geroago, erlijio ateo bat sortzeko egitasmoa “akats ikaragarria” izan zela esan zuen Bataillek. Bazuen, nire ustez, damua agertzeko aski arrazoi. Izan ere, Bataille zen taldearen burua eta askoz koherenteago izango zen bera izan balitz sakrifizioaren biktima. Agian, jentilen buruak Kixmiren kondairan bezala esan beharko zien bere kideei: “bota nazazue amildegi horretatik behera“.
N’est-ce pas, Colette?
Jesubioa
(Bideoa saltoka ikusten baduzu, konexio motela duzu. Ikusi ondo hemen, kalitate gutxiagorekin bada ere)
Jesubioa terminoa asmatu zuen Georges Bataille filosofoak, Jesus, je suis, sujet eta Vesubio hitzak batean sintetizatzeko. Tximino baten ipurditik ateratzen den erupzio eskatologiko gisa irudikatu zuen Jesubioa. Batailleren ideia zertan den azaltzeko goiko bideoa egin dizuet, sarrera gisa.
“Guztiz begibistakoa da Jésuve izenean Jesus aipatzen duela Bataillek, ez dago beste froga bilatu beharrik”. Hala idatzi dit Camille Dumoulié irakasleak. Literatura konparatua irakasten du Dumouliék Paris X-Nanterre unibertsitatean eta, horrez gain, Littérature et Idée ikerketa zentroa zuzentzen du.
Batez ere, Nietzscheren ideiek Antonin Artaud idazlearengan izaniko eragina aztertu du Dumouliék bere lanetan eta Bataillek horiei segida eman ziela dio. Dumouliéren Sur quelques sujets dionysiaques, d’Archiloque à Artaud lana irakurri dut eta, berehala idatzi diot irakasleari, Kixmi blogean interesatzen zaizkidan gaietan sakontzeko.
Georges Bataille
Lehen ere idatzi dut Batailleren inguruan. Gogoratu Bataille estasian sartzen zela zoologikoan tximinoen ipurdiak ikusten zituenean. Gogoratu istorio sadomaso-mistiko bat idatzi zuela tximino baten sakrifizioaren inguruan (azpiko gailuan sakatu eta entzun dezakezu).
Tximino hori Jesu kristorekin lotzea baino ez zitzaidan falta. Hor daukat, azkenean, Jesubioa.
Eguzki uzkia
“Batailleren lan osoan islatzen da horrore dionisiakoaren sakontze alai hau. Baina bi gaiek bereziki ongi ilustratzen dute: Eguzki uzkia (l’anus solaire) eta Begi pineala (L’oeil pineal)”, dio Dumouliék. “Eguzkiarekin bat egiteko desio obszenoak begi pineala sortarazten du gizakien kaskezurrean eta desio honi erantzuten dio izarraren izaera fekalak. Ikuspegi kosmologiko, bolkaniko eta fekal honen bihotzean jartzen du Bataillek berak Jesubioa deiturikoa. Termino hau “Sujet” eta “Vésuve” hitzen kontrakzioa da eta gizakiaren indar-muina adierazten du, hau da, energia bolkanikoa, anala eta fekala”.
Hizkuntza gutxitan adierazten da Eguzkia eta ipurtzuloaren arteko analogia hori euskaraz bezain ongi.
Eguzki uzkia, Coil musika taldearen arabera, 1984ko Scatology diskotik
Nietzschek bi kontzeptu asmatu zituen Tragediaren jaiotza lanean: apolineoa eta dionisiakoa. Apolineoa da forma, subjektua, gizbanakoa, ni-a, pertsona. Dionisiakoa, berriz, aurreko guztien sorburua da, existentziaren magma, “bataren abismoa”, jaio aurretik genuen aurpegia. Bien arteko jokoak eratzen du unibertsoaren tragedia.
Sumendiaren irudia ona da ideia ilustratzeko. Lurraren barruan magma dago, harri urtu formagabea. Sumenditik gora egiten duenean, berriz, gogortu eta forma hartzen du, apolineoa bihurtzen da. Horrela guk ere, subjektu forma hartzen dugu, umetokiaren magmatik ateratzen garenean jaiotzaren erupzioan.
Enpedokles filosofoaren istorioan drama honen ilustrazio egokia ikusi zuen Nietzschek. Kosmosaren sorrera azaltzeko lau elementuen teoria sortu zuen greziarrak: lurra, airea, sua eta ura. Elementuok elkartzeko bi indar proposatu zituen: amodioa eta gorrotoa edo gatazka. Greziako filosofian separazioa sartzeko bekatua egin zuen, nolabait esateko, Enpedoklesek eta larrutik ordaindu zuen. Kondairaren arabera, izurria zabaldu zen haren hirian, Agrigenton. Hiria salbatzeko, bere burua sakrifikatu zuen Enpedoklesek, Etna sumendiaren kraterrera botata.
Sakrifizio erlijiosoaren logika dago hor. Naturatik (Jainkotik) aldentzearen bekatua, separazioaren bekatua, sakrifizioaren bidez garbitzen da. Hori da Jesu kristoren heriotzaren atzean dagoen logika.
“Hitz batean, Enpedoklesen heriotzak ordain-akerraren ezaugarri guztiak ditu”, dio Dumouliék. “Errealitatean, Enpedokles hil egin zuten denen artean, horda primitiboan aita hiltzen zuten bezala, Freuden arabera, edo ordain-akerra, René Girarden aburuz. Beraz, subjektuaren ustezko eroaldia taldeak subjektuaren gainean proiektaturiko zoroaldia litzateke, hau doble sakratu eta munstroa bihurtuta. Asko dira, historian, lilura horretan erori diren subjektuak”.
Enpedoklesen istorioa eta euskal Jentilen akaberaren mitoa ere elementu berdinak dituzte. Hodei bat datorkiela ikusten dute jentilek (izurria, Hartsuagaren aburuz) eta leinuaren aita sakrifikatzen dute: “Kixmi etorri da, gure aroa amaitu da, bota nazazue amildegi horretatik”.
Ordain-tximinoa
Kixmi bat daukagu Bataillek bere irudimenean sakrifikatzen duen tximinoan? “Jesus sakrifikaturiko Jainko bat denez, bistan da lotura egin dezakegula”, idatzi dit Dumouliék.
Tximino-Jesusen uzkia sumendi gisa, kaka dariola heriotzaren azken ikarekin…
Zentzurik al du irudi sintesi bitxi horrek?
“Jesubioa, Nietzscheren Dioniso bezala, antikristo alai eta umoretsu mota bat da”, dio irakasleak. Haren arabera, kristautasunak eskaintzen duen sakrifizioaren ereduari jarritako “erresistentzia indar barrezalea da”. Izan ere, nola ekidin dezake Enpedokles moderno batek bere burua hiltzea edo gizartearen ordain-akerra bihurtzea?
Nietzschek hasitako eta Bataillek zein Artaudek jarraituriko bide umoretsua jarraituta, hain zuzen ere. “Salbazioaz edo sakrifizioaren problematikaz harago, abjekzio alaiaren bidea da, subjektuaren oinarri umoretsua, hau da, fekala, sakontzen duena”.
Batailleren arabera, tximinoan ipurditik ateratzen dena, gizakian ahotik bideratzen da. Kaka erupzio horren giza baliokidea barrea da.
“Nietzscherentzat munduak ez du helbururik, eta, orduan, zer aukera daukagu? Mundua den horretaz barre egitea”, esan zuen Bataillek.
Barre hori ez da edonolako barrea, ordea. Nietzschek “Zaratustraren barrea” deitu zion horri. Kafkak tximinoen algaraz idatzi zuen, “eraikinik zutik uzten ez duen barrea”.
Barrearen azken aukeretaraino heltzea da, Batailleren arabera, tragikoki barre egitea: “gurutze baten aurrean barre egingo genukeen bezala”.
Grafixmi mixteriotsua
Tximino baten burua irudikatzen duen graffitia ikusi nuen igandean Bilboko Zazpikaleetan. Norbaitek al daki irudi horren atzetik egon daitekeen istorioa edo nor den egilea?
Um was geht es…
Alemaniako gaztetxo hipergaitu talde batek (hipergaitua = talentu apartekoa,
‘superdotatua’) Kixmi blogaren aurkezpen mezua alemanera itzuli du. Bigarren aldiz, irakurle batek bere hizkuntzara itzuli dit testu hori. Dagoeneko, ingelesez, brasileiroz eta alemanez daukat jarrita, eskuineko zutabean, Google turisten kontsolamendurako.
Bihotzmakina bideoaren harira heldu dira gazte alemaniarrak Kixmi blogera. Ez zuten asko ulertuko; baina, zorionez, aurkezpen mezu bat ingelesez idatzita dut, Austriako Monochrom taldeak eskatuta.
Hipergaituek gauza bitxia egin dute: ez dute soilik testua itzuli eta irudiak jarri, Kixmi blogaren HTML guztia erabili dute. Ondorioz, Kixmi blogaren klon bat sortu dute hemendik kanpo, orri bakarrekoa. Norbaitek al daki horri nola esaten zaion geek hizkeran? (Bloga klonatzea, agian?)
Klonak klon, Danke Schön!
Eskerrik asko Gottlob Preiswert eta besteei itzulpena egiteagatik.
Kixmino lisergikoa
Big Bang bideo psikodelikoa aurkeztu nuen aurreko mezuan eta LSDa aipatu nuen. Izan ere, haluzinogenoek giza eboluzioan izan duten eginkizuna gai interesgarria iruditzen zait, zientziak orain arte ikertu gabekoa. Era berean, haluzinogenoek jatorriko kristautasunean izaniko eraginaren inguruko hausnarketak tabu izaten jarraitzen du, baina gutxiago.
- Giza eboluzioaren inguruan pentsatzea, giza kontzientziaren inguruan pentsatzea da.
Honela dio Terence McKenna pop-filosofoak (1946-2000) Jainkoen bazka liburuan. Giza kontzientzia nola sortu zen hausnartzeko helburua jartzen dio bere buruari liburu horretan eta tximino kolokatuaren teoria (stoned ape theory) botatzera ausartzen da. Eragin handia izan du, bai zientzia fikzio literaturan, zein mugimendu neoxamanikoetan edo rave musikan.
Burmuinaren, edo, hobeto esanda, Neokortexaren eboluzio ikusgarriak harritzen du McKenna: Homo habilis-arekin burmuinaren handitze bat-bateko eta misteriotsua hasi zen… Lehenengo hominidoen burmuinek 530 gramo baldin bazuten milioi urteko tartean (huskeria, eboluzioaz ari garelarik) 1.100 gramotara heldu zen Homo erectus-aren garuna. Hiru milioi urteren buruan burmuinaren tamaina hirukoiztu egin zen. Garapen ikusgarria, alajaina; burmuinaren big-bang-a!
Hazkuntza honen emaitzarik bereziena lengoaia izan zen, McKennaren arabera, eta honekin batera kontzientzia. Orain artekoa, zientziaren ortodoxiaren barruan sartzen da. Aurrerakoa ez. Zerk eragin zuen bada burmuinaren eboluzio izugarria Terence McKennaren aburuz? Ezetz asmatu!
- …Hona nire teoria: Hainbat landareren alkaloideek, bereziki eragin haluzinagarria duten psilozibinak, harmalinak eta DMTak, giza kontzientziaren sortzea eragin zuten…Hominidoen dietan txertaturik zeuden hainbat gai psikoaktiboek zuzenean eragin zuten burmuinaren informazioa prozesatzeko ahalmenaren antolaketa azkarra.
Psilozibina hainbat perretxikotan agertzen zaigu, baita euskal Herrian aski arruntak diren sorgin zorrotzetan (psilocybe semilanceata, gazteleraz: mongis) Eboluziorako egiten duen mesedeak honakoak lirateke McKennaren aburuz:
- Ikusmena zorrozten du psilozibina dosi txikiak. Beraz, jana biltzeko eta ehizarako trebeago bihurtzen zaitu.
- Dosia pixka bat handituz gero afrodisiako lana egiten du. Beraz, ugalketa bultzatzen du.
- Dosi handitan estasi xamanikoa eragiten du eta honek norberekoikeriaren mugak hausten ditu, taldearteko loturak sendotuz eta sexu harremanak taldeka egitera bultzatuz. Beraz, komunitate zentzua bizkortzen du, ugalketa, berriro ere, bultzatzen du eta nahasketa genetikoa laguntzen du.
Guzti honek lengoaiaren sortzea eta garatzea eragin zuen. Gizakien arteko harremanak estutzerakoan komunikazio beharrak handitu ziren. Hiztegia aberastu zen eta honek oroimena indartu. Gizakiek taldeak eta leinuak osatu zituzten, kulturak sortu ziren…
Ebak Adani paradisuan eskainitakoa ez zen, nonbait, sagarra. Afrikako iparraldeko landaredian oparoak ziren alkaloide aluzinagarriek hominidoen neokortexaren leherketa eragin zuten, McKennak arrazoia balu.
Zoritxarrez, intuizio polita mozorro sasi-zientifikoarekin itsusitzen du McKennak bere lanean. Dena den psikonauta konbentzituentzat eta nerabe kuriosoentzat utziko dut teoriaren inguruko eztabaida, baina ez Kixmi blogean aurretik jorraturiko beste istorio batekin lotu gabe.
Kontuz gazteok! haluzinogenoek psikosiak eragin ditzakete, bereziki eskizofrenia; hona gai kimikoon etsaien ohiko argudioa. Halakorik oraindik frogatu ez bada ere, aluzinagarrien defendatzaileek ere onartzen dute gaiok psikosien katalizatzaile lana egin dezaketela, hau da, ezkutuan dagoen eskizofrenia atera dezaketela, dagoeneko horretarako joera dutenengan. Eskizofrenia eta haluzinagarriak lotuta badaude, ba al dago lengoaia eta eskizofrenia lotzerik?
Tximino eskizofrenikoa mezuan eman nuen Tim Crow genetistaren ikerketen berri. Lengoaia eta eskizofrenia, biak eraldaketa genetiko beratik datozkio gizakiari, haren arabera. Eraldaketa hori hominidoetan nola gertatu zen ikertzen ari da Crow, gaitza sendatzeko eta, bide batez, lengoiaren jatorria azaltzeko. Dena kolpe batez, ez da asmo makala.
Perretxiko eta onddo haluzinagarriak dira eraldaketa genetikoaren gakoa hor?
Tximinoa gurutzean
Aurrehistoriako oihanetatik, duela bi mila urteko Jordaniara. Ezaguna denez, Itsaso Hilaren inguruko kobazulo batean Nazareteko Jesusen garaiko hainbat idazki aurkitu zituzten hango artzai batzuk: Itsaso Hilaren Roiloak deiturikoak.
Idazki luzeok aztertzeko zientzialari talde bat antolatu zen. Zientzialari/hizkuntzalari haietako bat John Allegro zen (1923-1988). Ia bi hamarkada idazkiak aztertzen eman ondoren, 1968an hain zuzen, The end of the road izeneko liburuan, bere lanaren ondorioak aurkeztu zituen: Kristautasuna fede zaharrago baten (esenioen fedearen) imitazio engainagarria besterik ez da.
Baina benetako marka bi urte geroago egingo zuen, The sacred mushroom and the cross liburuarekin. Hartan zioenez, roiloek argi erakusten dute jatorrizko kristautasuna perretxiko haluzinagarrien inguruan antolatutako erlijio orgiastikoa zela. Halako kultuen ezaugarri tipikoak agertzeaz gain, hainbat xehetasun bitxi ematen dizkigu Allegrok: ostiari Jainkoaren gorputza esaten diote kristauek, Mexikoko indigenek perretxiko sakratuei Teonanacatl, jainkoen haragia, esaten dieten bezala. Jesukristo perretxiko haluzinagarri bat zela esan zuen Allegrok.
Are gehiago, gurutzearen jatorrizko sinboloa ez zen gaur egungo + , baizik eta Τ( tau ) hizki grekoa, eta bistakoa da azken honek perretxikoa irudikatzen duela, Allegroren aburuz. Bibliako paradisuko zientziaren zuhaitza perretxiko bat zela, alegia. Esenioek Asiako estepetako txamanismotik jasotako ideia, antza.
Jakina, kristorenak eta bi leporatu zioten Allegrori. Liburua suizidio akademikoa izan zen, baina pop kulturaren panteoian leku bat eman zion ikertzaileari.
Eta halere, Allegro ez zen lehena izan gurutzea Tau hizkiarekin lotzen.
- Gurutzeak oso zaharrak dira eta Egiptotik datoz, antza. Tau zeinu sakratuari, gurutze formako gurtutako zutabeari, Thot esaten zioten egiptoarrek.
Hala idatzi zuen Jacques-Antoine Dulaurek 1805. urtean argitaraturiko Des divinités génératrices, ou du culte du phallus chez les anciens et les modernes liburuan. Hor dago Egiptoko Thot jainko-tximino haren aipamena, gurutzearen sorburu gisa.
Polemika nahietatik urrun eginiko azken liburu honek, pop kulturarekin zerikusirik ez duenak, mezu honetan jorraturiko ideia guztiak sintetizatzen laguntzen du: xamanen kuleto faltsua perretxiko haluzinagarriak, logos-a (eta eromena) eman zizkion tximinoari, eta kristautasunak istorio biologiko hau jaso du Thoten gurutzean kodetuta. Kode horrek gako bat du: Kixmi.
Baina hau ere, pop-filosofia da, haluzinagarrien eraginpekoa.
