Nekez aurkituko ditugu hedabide nagusietan kasu honi buruzko notiziak, nahiz eta munduko arkeologian azkenaldian eman den eskandalurik haundienetakoa izan. Kasuak ibilbide luzea duenez, gaia garatzen duten zenbait lotura emango ditugu.
Excavaciones en Orce: la historia de una injusticia ; Wikipedia
Estatuko aztarnategi inportanteenean urak harrotuta dabiltza. David Rabadá i Vives-ek sinatzen duen artikuluan ematen dira korapiloaren nondik norakoak. Honela dio laburpenak:
“Algunos científicos españoles creen que los directores de los yacimientos de Atapuerca han impuesto sus interpretaciones sin permitir el debate con otros expertos. Se dice que el Homo antecessor es una especie inventada, que el ritual funerario en la Sima de los Huesos jamás sucedió, y que algunas dataciones han sido amañadas. A todo lo anterior cabe añadir una polémica que recientemente salió en prensa.”
Epaiketa eta sententzia gai hartuta, iritzi-artikulua argitaratu du Xabier Gorrotxategi Nieto arkeologoak Zuzeun. Astindu ederra ematen die Batzordekideei eta abarrei. Iruzkinen artean “Josebe” delako baten iruzkin lotsagarriak, blog honetako iruzkingile baten usaina dutenak.
Naizen gaur agertu den gutuna Ramiro Gonzalez Arabako Ahaldun Nagusiari zuzendua dago. Egilea, Mapi Alonso, Hezkuntza Zientzietan doktorea da eta auziaz txosten baten egilea. Arabako Batzar Nagusietan lanean zegoen alderdi politiko baten aholkulari gisa istilu guztia gertatu zen garaian.
Uztailaren 23an hasiko litzatekeen eta Iruña-Veleia Argitu plataformako kidez osoturiko Iruña-Veleia argitzearen aldeko gose-grebalariak taldeak burutu asmo duen gose-greba dela eta, zera adierazi nahi dute plataforma horren partaide diren SOS Iruña-Veleia eta Martin Ttipia erakundeek:
SOS Iruña-Veleia eta Martin Ttipia
Gasteiz, 2020ko uztailaren 12n.
***
Ante el anuncio de una huelga de hambre que daría comienzo el próximo 23 de julio, protagonizada por un grupo de personas que firman como Iruña-Veleia Argitzearen aldeko gose-grebalariak, pertenecientes a la plataforma Iruña-Veleia Argitu, las entidades SOS Iruña-Veleia y Martin Ttipia, miembros de dicha plataforma, queremos manifestar lo siguiente:
SOS Iruña-Veleia y Martin Ttipia.
Vitoria-Gasteiz a 12 de julio de 2020
Euskeraren Jatorriaren blogean argitaratu duten agiri baten bidez, bere burua “Iruña-Veleia argitzearen aldeko gose-grebalariak” izendatzen duen talde batek uztailaren 23an gose-grebari ekingo diola adierazi du.
Horren aurrean, Lurmeneko Eliseo Gilek eta Idoia Filloyk gutun bat kaleratu dute Ama Atan ekintza horrekiko beren desadostasun osoa adieraziz. Hauxe dio:
NOTA DE PRENSA
Por la presente, los abajo firmantes, en su propio nombre y en representación de Lurmen, ante la convocatoria de una huelga de hambre a través de Euskararen Jatorria, para forzar la petición de excavaciones y dataciones en relación a las controvertidas piezas con grafitos de Iruña-Veleia, manifiestan con rotundidad su total y absoluto rechazo y desmarque ante semejante iniciativa, entendiéndola del todo improcedente. Entendemos que se trata, por el contrario, de una cuestión que debiera hallar su resolución, única y exclusivamente por métodos científicos y que no justifica, en modo alguno, que nadie ponga en riesgo su salud y su vida por ello. Además, la cuestión de los grafitos está aún en vía judicial, pendiente de la resolución de recurso ante la Audiencia Provincial y, entendemos, que esta iniciativa podría interpretarse como una indeseada injerencia que rechazamos igualmente.
PRENTSA OHAR honen bidez, behean sinatzen dutenek, beren izenean eta Lurmen ordezkatuz, Euskararen Jatorriaren bidez gose-greba egiteko deialdia dela eta, Iruña-Veleiako grafitodun pieza eztabaidagarriei buruzko indusketak eta datazioak egitera behartzeko, irmoki adierazi dute erabat arbuiatzen dutela eta, ekimen horren aurrean, erabat desegokitzat jotzen dutela. Gure ustez, aitzitik, arazo hori metodo zientifikoen bidez bakarrik ebatzi beharko litzateke, eta ez du justifikatzen, inola ere, inork bere osasuna eta bizitza arriskuan jartzea horregatik. Gainera, grafitoen auzia oraindik auzibidean dago, Probintzia Auzitegian errekurtsoa ebazteko zain, eta, gure ustez, ekimen hori nahi gabeko esku-sartze gisa interpreta liteke, eta guk ere uko egiten diogu.
Idoia Filloy Nieva – Eliseo Gil Zubillaga
SOS-Iruña Veleia eta Martin Ttipiak ere laster emango dute beren iritzia.
Sarrera honek badu lotura aurrez Waserren liburuaz egin ditugunekin: bat, bi eta hiru
Waserren liburua erosi duen Mintzoa Argitaletxeko Aritz Otazuk zera dio Kulturklik atariak egiten dion elkarrizketan: “1610ean hitz egiten zen edozein hizkuntza ez da orain hitz egiten den bera, baina euskararekin baietz ikusi dugu”.
Titularra da, eta berak ere badaki hori ez dela guztiz horrela, baina Otazu ez da izan bakarra hiztegiak egungo euskara batukoarekin duen antza azpimarratzen. Izan ere, M. Siculoren eta Vulcanius-Waserren hiztegiei begirada bat ematea aski da hitzen % 95a gaur ere erabiltzen ditugula konturatzeko, eta diferentzia apurrak ortografikoak direla, eta erratak edo gaizkiulertuak, konprenigarriak, bestalde, hitz-zerrenda hauek argitaratu zituztenak euskararik ez zekitelako.
XVI. mendeko hauen garaikideengana joaten bagara, ikusiko dugu Lazarraga eta Etxepare ere ondo ulertzen direla, hurrengo mendeko Axular eta enparauak bezala; noski, badira heldu ez zaizkigun hitz banaka batzuk, eta gramatikaren arloan aoristoa bezalako aditz-denborak eta abar. Beste hainbeste esan daiteke aurreko mendeetako lekukotasun apurrei begiratuta.
Eta gauza jakina den bezala, Erdi Aroko hitz-zerrendarik esanguratsuena beste erdaldun batek utzi digu, Aymeric Picaud erromes pikardiarrak 1132an, Codex Calistinus delakoaren V. liburuan:
“Deum uocant Urcia, Dei genitricem Andrea Maria, panem ogui, uinum ardum, carnem aragui, piscem araign, domum echea, dominum domus iaona, dominam andrea, ecclesiam elicera, presbiterum belaterra, quod interpretatur pulcra terra, tricticum gari, aquam uric, regem ereguia, sanctum Iacobum Iaona domne Iacue…”
Ikusten denez, hamabost hitz gaur ere berdintsu esaten direnak, nahiz eta ia bederatzi mende igaro. Garbi dago belaterra erromesak gaizki jasotako hitza dela, bereterra (presbiterum beharrean ‘meza-mutil’, ‘monagillo’ esan nahi duena) entzun eta “bella terra” ulertu zuela; hortik letorke egiten duen interpretazio xelebrea. Beste pare bat berba (elicera, uric) deklinatuta eta gutxi gora behera jasota daude, harritzekoa ez den gauza euskararik ez jakinda.
Beste mila urte atzera egiten badugu I. eta II. mendeko pertsona eta jainko-jainkosa izenak aurkituko ditugu epigrafian; Akitanian, Nafarroan eta Sorian batez ere, baina ez bakarrik: Aberri, Agirseni, Aherbelste, Andere, Anderexo, Arpenno, Arixo, Artahe, Astoilun, Basaerte, Belex, Belexco, Belsco, Bihoscin, Eihar, Fago, Gar, Gisoncon, Haurce, Herauscorritse, Ibarra, Iluna, Ilumber, Ivilia Larrahe, Leherenno, Selatse, Nescato, Neureseni, Sembe, Sesenco, Umme Sahar, Urde…
Hauetako gehientsuak ere ongi ulertzen dira latinezko esaldietan egon arren. Honek guztiak euskara inguruko beste hizkuntza batzuk baino gutxiago aldatu dela pentsatzera eramango gintuzke, egonkorragoa dela, zalantzan jarri izan dena zenbaiten aldetik, hasieran esan dugun bezala
Iruña-Veleiako grafitoetako hiztegia
“Iruña-Veleian agertzen den euskara ia-ia euskara batua da, dena ulertzen da. Eta hori ezinezkoa da, garai hartako euskara orain ulertu ere ez genukeelako egingo, asko aldatu delako”. Hauxe izan da zenbait faltsisten lelo kutuna.
Behean osatu dugun koadroan, ezkerreko zutabean jarri ditugu egungo euskaran (batuan, nahi bada) berdinak diren hitzak, ortografia gorabeherak kontuan hartu gabe. Eskuinekoan, ezberdin esaten edo idazten direnak, Zutabe honetako gehienak ere ulergarriak zaizkigu, nahiz eta horietako mordoxka batez zalantzak ditugun, eta hortik jarri dizkiegun galdera-ikurrak.
Iturriak: Ostracabase, I-Vko euskarazko grafitoak, Geostraka
Irakurlearen esku uzten dugu taula honen xehetasunak interpretatzea, baina ezin gauza batzuk nabarmendu gabe utzi:
1.- Euskara batuaren oso antzekoa dela eta dena ulertzen dela dioten horiek, bietako bat, edo ikaragarri dakite eta ez dute beren jakinduria partekatu nahi, edo ez dituzte behar bezala irakurri eta ez dakite zertaz ari diren.
2.- 34 hitz agertzen dira ezkerreko zutabean, eta 38 eskuinekoan. Beraz, ez da euskara batua I-V-koa. Gehiena ulertzen dugula uste dugu, baina 12 galdera-ikur jarri ditugu, eta gehiago ere jar genitzakeen, hainbat hitz utzi baitugu kanpoan ez dakiguako euskarazkoak diren ala ez.
3.- Zalantzarik ez euskara aldatu dela azken bi mila urtean, eta asko gainera; baina ematen du ulertzeko gai izango ginatekeela orduko euskara, behintzat hori iradokitzen digute ezagutzen ditugun datu apurrek (hilarri eta aldareetako epigrafia, I-V…). Nahiz eta aitortu behar den hain datu gutxirekin ezin dela ondorio borobilik atera.
Euskararik ez dakien norbaitek idatzi ahal dezake horrelakorik?
Bi urte eta hiru hilabeteko kartzela-zigorra ezarri diote Eliseo Gili “grafitoak faltsutzeagatik”, bera izan da horregatik zigortutako bakarra. Gauza jakina da Eliseok ez dakiela euskaraz. Zentzun minimoa duen edozeinek lehenik egin behar lukeen galdera: euskaraz ez dakien batek asmatu eta idatzi ahal ditzake euskarazko testu horiek?
Hemen eta hemen gai honi buruz aurrez egin ditugun bi sarrerak. Besteren bat ere etorriko da laster. I-Vko sententzia dela-eta, berandutu egin zaigu. Asko eztabaidatu izan den gai bati helduko diogu: hizkuntza guztiak aldatuz doaz denborarekin, baina guztiek erritmo berdintsua ote dute? Gauza jakina da latinaren eta harengandik sortutako hizkuntzen artean dagoen alde sakona, baina gauza bera gertatzen ote da duela bi mila urteko euskeraren eta oraingoaren artean? Erantzun nekeza duen galdera azken hau, ditugun garai hartako lekukotzak oso urriak baitira konparaketa bat egiteko.
Zilegi bekigu gure Euskararen aztarnak Sardinian (Pamiela 2017, 120-123) geniona hona ekartzea:
“Hizkuntza aldakorrak eta ez hain aldakorrak
Toponimiaren iraunkortasunaren arrazoiak bilatzen hasi aurretik, hizkuntzarenak berarenak bilatzen ahaleginduko gara. Gauza jakina da hizkuntzak, beste edozer bezala, aldatuz doazela denborarekin. Gure esparruan jarri ohi den adibidea latinarena da. Nahiz eta latinetik sortutako hizkuntzak jakin, ez gara gauza latina ulertzeko. Eta beti latina hartzen dugunez eredu, ziurtzat ematen da duela bi mila urteko euskara entzungo bagenu ez genukeela ulertuko. Eta nola ez dugun orduko euskara entzuteko aukerarik, sinetsi egiten ditugu adituen esanak.
Dena den, aditu guztiak ez datoz bat. Badirudi hizkuntza batzuk gutxiago aldatzen direla beste batzuk baino. Datuak urriak diren arren, ematen du euskara egonkorragoa dela inguruko hizkuntzak baino. Eta horren froga gisa jartzen da erromatarren garaiko epigrafeetan azaltzen diren euskal izen asko eta asko berdinak edo berdintsuak izaten jarraitzen dutela egun: Andere, Atta, Bihotz, Neskato, Sesenko, Umme Sahar…
Aldakaiztasunaren ustezko arrazoiak
Zergatik ote aldaketari erresistentzia hori? Hona hemen uste batzuk:
1. Euskal fonemen urritasuna
Zera diosku Eduardo Aznar Martinezek El euskera en la Rioja liburuan: “Siempre se ha dicho que el euskera es un idioma que se transforma mucho más despacio que las hablas de su entorno, y que ha conservado hasta la actualidad características propias de épocas prehistóricas. […] Y aunque el tema del arcaísmo y antigüedad del euskera puede parecer un tópico algo desgastado, lo cierto es que se fundamenta en hechos reales y analizables. […] La peculiar estructura de sonidos del euskera, en la cual las combinaciones posibles entre distintos fonemas son muy limitadas, obliga por sí misma a una estabilidad muy marcada. Dado que, en lo fundamental, el vocabulario vasco consiste en una serie de términos de más bien reducido tamaño, y muy repetitivos en lo fonético, cualquier mínima alteración puede producir al instante cambios muy profundos en el significado, lo cual llevaría a confusiones. Por ejemplo, si txori = ‘pájaro’ lo pronunciamos defectuosamente deformando la -O- en -U-, la voz pierde el sentido que queríamos darle y se convierte en txuri = ‘blanco’, y si por lo contrario le cambíamos accidentalmente la vocal final, se nos convierte bruscamente en txoro = ‘loco, loquillo’.” (2011, 327). Ondoren erakusten du gaztelaniazko pájaro hitzarekin esperimentu berdina eginda ez dela gauza bera gertatzen.
2. Euskeraren barne egitura eta hura inguratzen duten hizkuntza indoeuroparrena oso ezberdina izatea
Euskal-galiziar jatorriko Juan Uriagereka irakaslea, Maryland-eko Unibertsitateko Hizkuntzalaritza katedraduna, gai honetaz mintzatu zen 2006ko artikulu batean[1] Iruña-Veleiako aurkikuntzen harira: “Sólo quiero precisar algo con respecto al llamado ‘axioma’ de que las lenguas siempre cambian, y por tanto ha de sorprendernos que textos de la antigüedad sean legibles para cualquier profano. Es verdad que semejante estado de cosas debe causar sorpresa, pero lo del ‘axioma’ me resulta algo exagerado, al menos a los ojos de la lingüística como ciencia cognitiva. No dudo de que la observación de los filólogos, comenzando por nuestro gran Mitxelena, sea ésa: no hay más que comparar latín y rumano, griego clásico y chipriota, y así sucesivamente. Pero la cuestión de base es si semejante estado de cosas es o no axiomático, o sea estrictamente necesario.”
Gero, espezien eboluzioa dakar gogora, eta ikusten du batzuk oso azkar aldatzen direla eta beste batzuk berriz, milioika urtez jarraitzen dutela berdintsu: “Las sorpresas en el campo de la llamada ‘Evo-Devo’ (‘evolution of development’, evolución del desarrollo) son mayúsculas. Nada, a día de hoy, permitiría a un biólogo evolutivo establecer un axioma (por contraposición a una mera hipótesis) sobre si las diferentes especies tienen que evolucionar a un ritmo dado. Y no lo hacen, o no tendríamos fósiles vivientes como el cangrejo bayoneta (‘limulus polyphemus’) -el último trilobite- o el ginkgo biloba (anteriormente ‘salisburia adiantifolia’), superviviente de cuando los helechos dominaban la flora”.
Eta hizkuntzara etorrita: “¿Es posible que una lengua dada, entonces, sea un fósil viviente? Sólo puedo decir esto: en las lenguas que sí hemos estudiado desde la perspectiva que defiendo -por ejemplo la ‘evolución’ (obsérvense las comillas) desde el latín hasta las lenguas romances actuales- está bastante claro que una lengua como el gallego, por ejemplo, es más conservadora en sus opciones sintácticas y fonológicas que una como el francés. Digamos que, estructuralmente, el gallego está más cerca del latín que el francés. ¿Por qué? Sabe Dios. Puede ser consecuencia del aislamiento secular de la Galicia histórica, comparado con el lugar central de los francos en el devenir europeo. Pero también puede tener que ver con las propias opciones estructurales que cada uno de los dialectos del correspondiente latín tuvo en su día. Sencillamente no sabemos, igual que no sabemos por qué hay muchísimos más artrópodos que cordados”.
Eta azkenik, euskarari lotuta, uste du tipologia, barne egitura ezberdina izan daitekeela aldakaiztasunaren arrazoietariko bat: “Y así regresamos al vasco, parte de lo que se discute en Veleia. (Sobre cómo afectan los hallazgos a la historia del Cristianismo, no puedo opinar.) ¿Es sorprendente que sea directamente inteligible lo hallado? Sí, claro, como todo lo que es interesante en ciencia. Ahora, si se establecieran como auténticos los textos desde otras perspectivas -arqueológicas, antropológicas, o lo que sea- ¿sería éste un argumento lingüístico de que la evidencia refleja una falsificación? Como lingüista, no lo creo. Naturalmente, si todo esto se mantiene se tendrán que repensar muchas cosas -pero tampoco es para tanto, comparado con la situación en biología-. No soy experto en filología, pero desde la perspectiva puramente lingüística habría razones suficientes por las cuales la lengua eusquérica, o concretamente la variante del sur, pudo no haber cambiado mucho. Cuestiones que van desde un aislamiento relativo de la comunidad de hablantes hasta el hecho, poco estudiado hasta ahora, de que las lenguas en contacto ‘se ceden’ estructuras en gran parte en función de lo transferibles que son los datos generados por sus opciones diversas. El vasco podría haber sido demasiado diferente a sus vecinos indoeuropeos como para que se diera un verdadero trasvase estructural.” (Azpimarra gurea da).
3. Gure hizkuntzak historian zehar izan duen ofizialtasun eza eta euskaldun berri urritasuna
Inperio erromatarra konkista bidez hedatu zenean, beste hizkuntza askotako milioika hiztunek ikasi behar izan zuten agintari berrien hizkera. Eta bakoitzak bere erara interpretatu zuen latina, berbaera zaharrari eutsiz, ezinbestez, fonologian, sintaxian edo lexikoan, neurri batean behintzat. Eta horrek latina lehertu egin zuen. Horrela sortuko ziren gaur egun ezagutzen ditugun erromantzeak, substratuaren eraginez ezberdinak euren artean eta ezberdinak hizkuntza amarengandik.
Dakigula, euskara ez da gaur goizerarte administrazio hizkuntza izan. Euskerak ez du euskaldun berri multzo handirik bereganatu behar izan. Zoritxarrez. Ia beti atzeraka ibili dela dirudi. Geuri egokitu zaigu elebidunak izatea gehienetan. Bestalde, hizkuntza bat ofizial bihurtzen denean lurralde jakin batean, eta administrazioan, eskolan eta hedabideetan erabiltzen hasten denean, terminologia berria sortzen da kopuru handitan, eta lexiko zaharreko sinonimo eta aldaeren artean bat nagusitzen da askotan, besteak galduz, eta guzti honek aldaketa sakonak eragiten dizkio hizkuntzari. Geurean oraintxe ari da antzeko zerbait gertatzen, nahiz eta gurea intentsitate txikiko ofizialtasuna izan. Eta bi belaunaldiren buruan nolako jauzia edo etena gerta daitekeen jabetzeko, aski da aitona-amonen eta iloben arteko solas bat entzutea Euskal Herriko edozein bazterretan. Jakina, hiztun berriek eta ofizialtasunak egundoko aldakuntza dakarkiote hizkerari hasieran, baina egonkortasuna ere bai luzera, batez ere gizarte modernoetan, eskolari eta hedabideei esker. Beraz, esan daiteke bi ahoko ezpata dela ofizialtasunik eta hiztun berririk eza formen iraunkortasunari begira. Lagungarri, kanpoko interferentziak gutxitzen diren neurrian; kaltegarri, formen ugaritzeari eta dialektalizazioari laguntzen dion neurrian.
Laburbilduz, ematen du ofizialtasun eza eta ‘euskaldun berri’ urritasuna lagungarri izan direla forma zaharrei eusteko.”
Honaino
liburukoa. Honi beharbada gehitu dakioke euskararen transmisioa, nagusiki,
familia barruan gertatu dela, hiru edo lau belaunaldi bizi diren familian, eta
transmisioa imitazioz egin ohi dela, etxeko txikiak aitari edo amonari
entzundakoa errepikatzen duela, belaunaldiz belaunaldi. Eta kanpo-eraginak,
izan badiren arren, ez direla hain indartsuak izan, ez delako inoiz “estatu-hizkuntza”
bilakatu.
[1] Juan Uriagereka. Veleia y el axioma del cambio lingüístico. Diario Vasco 2006-11-23.
Aurtengoa 6. denboraldia izango da. Aurreko urteetan 50 bisita egin dira denera eta 1.200 bisitari hurbildu zaizkigu. Hemen blog honetan bisitez egin genuen laburpena.
Maritxu Goikoetxeak eta Juan Martin Elexpuruk gidatu ditugu orain arteko bisita ia guztiak. Txanda emateko garaia dela pentsatu dugu. Aurtengo lehena ere geuk gidatuko dugu baina hurrengoan gidari-talde berria sartuko da. Informazio eguneratua hemen. Izen-emateak Iruña-Veleia Argituren epostan egingo dira, helbide honetan: irunaveleiaargitu@gmail.com
Bisita birtualak ere egin ahal izango dira Karlos Uragak diseinatu duen Geostraka webgune ikusgarrian.
Lorena Lopez de Lacalle diputatuak ideia distiratsu bat izan zuen 2009ko udaberrian: aztarnategian egiten ziren jokoetarako (Ludi Veleienses) erabiltzen ziren letrinetan zenbait idazki eta marrazki zeudela jakin zuenean, grafologo bat kontratatu zuen idazki horiek eta grafitoetakoak esku berak eginikoak zirela frogatzeko, Eliseorenak alegia.
1.- Alicia Martínez Carrasco izena. Honek 2009ko martxoan entregatu zuen txostena. Baina zoritxarrez ez zen “konkluientea”:
“Debido a ello y para extremar la prudencia esta perito entiende que no puede concluir asegurando que la mano que ha realizado los grafitos de las”letrinas” haya realizado también parte o gran parte de la de los yacimientos, si bien insiste que muchas coincidencias tan peculiares así lo sugieren, pero lo que realmente puede afirmar es que es significativo y sorprendente el paralelismo, entendiendo que es excesivo para ser simplemente fruto del azar”.
Hori ikusirik, LLLk bigarren txosten bat eskatu zuen. Zalantzan jar daiteke legez egin ahal zuen, ordurako (2009ko uda) sub judice baitzegoen auzia. Lurmenek, hau ikusita, baimena eskatu zion epaitegiari eta DFAri piezetara sarbidea izateko eta gauza bera egiteko baina ukatu egin zitzaion.
2.- Magdalena Ezcurra Gondra eta Gregorio Rodríguez Grávalos-ek osatzen duten Lettera enpresako kideek 36.000 euro kobratu zuten txostenagatik. Lotura honetan gorabehera surrealista honen xehetasunak. Ziur asko, literaturaren historiara pasatuko da grafologo hauen esaldia:
“las concordancias entre los dibujos y letras de la letrina y los de los soportes milenarios se establecen por la utilización de herramientas gráficas procedentes de una misma red neuronal y trasladadas al soporte a partir de una integración neuromuscular y de coordinación visomotora única, que no puede significar sino que ha intervenido un único motor”.
Magdalena Ezcurra ez zen epaiketara azaldu, gaixorik zegoela abisatuta. Lotsatuta, gure ustez. Grávalosen epaiketako deklarazioa patetikoa bezain higuingarria izan zen. Hemen irakur daiteke kronika. Hari entzunda gero, gure artean komentatu genuen zenbat errugabe egongo diren kartzeletan eskrupulurik gabeko grafologoen erruz.
3.– Ertzaintzako bi grafologok berretsi dute Grafologiak ez duela balio zeramikan edo egurrean grabaturiko idazkunen egiletza zehazteko.
2013an Ertzaintzaren Grafistika eta Dokumentoskopia Sailak, epaitegiaren eskariz, adierazpen bat egin zuen gaiaz. Hona hemen argudiaketa:
“Para intentar dilucidar policialmente la posible autoría de los ‘grafitos’ e inscripciones de la letrina, en 2013 el Juzgado Instructor solicitó Informe Pericial de cotejo grafístico a la Sección de Documentoscopia y Grafística de la Unidad de Policía Científica de la Ertzaintza. Sin embargo, el 19 de noviembre de 2013 la Jefa de Sección de Documentoscopia y Grafística remitió al Juzgado solicitante un escrito mediante el cual le comunicaba ‘la imposibilidad de la realización del estudio solicitado’ en base a las siguientes consideraciones:
4.- Epaileak ontzat eman du Ertzaintzaren txostena
Hemen epaiketako kronikatxoa. Gainetiko puntuetan Isabel María Diéz-Pardo Hernández epailearen arrazoiketa eta ebazpena negargarria izan den bezala, grafologiari dagokionean zuzen ibili dela aitortu behar. EPAIAren 157-172 orrialdeetan datoz horri buruzkoak, irakurri nahi duenarentzat. Pare bat paragrafo ekarriko ditugu bakarrik hona.
“La parte querellante ha intentado, y ya adelanto que sin éxito, probar que los grafitos con textos y epigramas han sido elaborados de forma exclusiva por la propia mano del indicado encausado”. (157 o.)
“Dado que fueron los peritos calígrafos de la Ertzaintza, con número de carnet profesional 05614 y 14582, quienes participaron a la Jefa de Documentoscopia y Grafística la imposibilidad de llevar a cabo la pericia, comparecieron ambos peritos en el plenario, quienes expusieron la amplia formación que llevan recibiendo desde hace varios años, y corroboraron que la pericia encargada sobre los grafitos se sale del método científico, no estando desarrollados aún los métodos científicos para llevarla a cabo, pues no se puede estudiar la velocidad y la presión, y los gestos-tipo se pierden al tener que apretar para escribir en un soporte como la madera de la letrina, soporte es completamente distinto de los soportes de las piezas arqueológicas, resultando que las presiones son completamente distintas en uno y otros. (160. o.)
