Azpikoak gaur bertan, 2024ko azaroak 3, ateratako argazkiak dira. Josetxo Mendiak, hileroko bisita gidatuaren markoan. Aztarnategia txikitzen jarraitzen dute.

San Juan ermita ingurua

Biltzarrean hitzaldi asko eta interesgarriak entzun ziren, baina ikusmin handiena sortu zuena Eliseorena izan zen, eta ez zuen defraudatu. Merezi du osorik ikustea Aitor Lasagabasterrek hain txukun argitaratutako bideoa.

Ehun lagunetik gora bildu ginen larunbatean Durangon IV. Biltzarra egiteko, Iruña-Veleia, Argitu, ez suntsitu lemapean. Oso giro onean, benetako katarsia izan zen gai honetaz arduratzen garenontzat. Datozen egunetan joango gara han entzundakoen berri ematen. Oraingoz soilik esan ez zela hedabide bakar bat ere agertu, nahiz eta bi egun lehenagotik gonbidatuta egon. Hau izan zen 47 helbide ezberdinetara bidali genuen mezua:

“Iragarria dugun bezala, datorren larunbatean, urriak 26 egingo da Iruña-Veleiari buruzko IV. Biltzarra, Landako Guneko Elkartegi Aretoan.  Erantsita doa egitaraua. Mezu honen bidez hedabide guztiak gonbidatzen ditugu bertan egotera. Irudiak hartu edo elkarrizketak egin nahi izan ezkero, lehen ordua (9:30-10:00) edo kafe ordua (12:00-12:30) dira unerik onenak. Esan 100 lagunetik gora matrikulatu direla jadanik, Biltzarrak izan duen harrera onaren seinale. Beraz, larunbatera arte.

Antolaketa Batzordea

 ***

Como ya hemos anunciado, el próximo sábado, 26 de octubre, se celebrará en Durango el IV. Congreso sobre Iruña-Veleia, en el Elkartegi de Landako Gunea. Adjuntamos el programa en el anexo. Queremos invitar a todos los medios a estar presentes en el evento. Si se quieren tomar fotografías o hacer entrevistas, los mejores momentos serían a primera hora (9:30-10:00) o a la hora del café (12:00-12:30). Más de 100 personas se han matriculado hasta el momento, lo cual demuestra el interés que ha despertado este congreso. Os esperamos el sábado.

El Comité Organizador“

Esan bezala, ez zen bakar bat ere agertu. Aurkitu dugun gauza bakarra Durango aldeko mugakultura.eus-eko gaztelaniazko kronika izan da, Igor Leibarrek sinatua. Milesker.

Arrakastatsua izateko itxura guztiak ditu Biltzarrak. Dagoeneko jende askok eman du izena. Parte hartzeko asmoa baduzu, azkar ibili.

Izena emateko: irunaveleiamartxan@gmail.com edo 696-29 67 67 telf.

Euskeraren bueltan zikloaren barruko azken hitzaldia izango da.

Lekua: Olaso Torrea

Eguna eta ordua: urriak 24, osteguna, 19:00

Hemen hitzaldien kartela

Hemen lotura

Berriako webguneko kronika

Iruña-Veleiako aztarnen benekotasunaren aldeko IV. kongresua egingo dute

Piezen egiazkotasunaren aldeko hainbat aditu elkartuko dira hilaren 26ean Durangon, ‘Argitu, ez suntsitu’ lelopean antolatutako biltzarrean.

Edurne Begiristain 2024ko urriaren 9a Gasteiz 13:50

Lau urte dira Gasteizko Zigor Arloko 1. Epaitegiak Iruña-Veleia auzian ebazpena eman zuenetik, eta agiriak faltsutzeagatik eta iruzurrarengatik indusketako arduradun Eliseo Gil eta haren laguntzaile Ruben Cerdan zigortu zituenetik, baina, han topatutako aztarnak benetakoak direla dioten elkarteen iritziz, oraindik ez dago argituta piezak faltsuak direnik. Adituak direnen laborategietan aztertu beharko lirateke, haien irudikoz. Tesi hori indartzeko hiru biltzar antolatu dituzte azken urteotan, eta beste bat ere egingo dute: hilaren 26ean izango da, Durangoko (Bizkaia) Landakon. Argitu, ez suntsitu lelopean egingo dute kongresua.

Euskal Herriko eta nazioarteko hainbat arkeologia, hizkuntzalaritza, epigrafia eta historia aditu gonbidatu dituzte hitzaldiak ematera. Besteak beste, Xabier Gorrotxategi arkeologoa, Luis Silgo eta Mikel Larrañaga Historiako doktoreak, Miguel Thomson Okatsu ikerlaria, Patxi Zabaleta abokatua eta Juan Mari Elexpuru idazle eta Euskal Filologiako doktorea arituko dira hizlari jardunaldietan.

Iruña-Veleia Martxan, Sos Iruña-Veleia eta Euskararen Jatorria elkarteek gaur goizean azaldu dituzte biltzarraren nondik norakoak, Gasteizen. Guztien izenean hitz egin dute Maritxu Goikoetxeak eta Josetxo Mendiak. «Lau urte igaro dira gaia argitu gabe epaiketa egin zenetik, eta berdintsu jarraitzen dugu: argitu nahi genuenok ikertzen jarraitzen dugu, eta datazioak ukatu zituztenek Iruña-Veleia hondeamakinekin suntsitzen jarraitzen dute, etengabe», adierazi dute.

Gogora ekarri dute orain arte egindako hiru kongresuetan —2012an, 2016an eta 2021ean— bistan geratu dela grafitoak «egiazkoak izateko gero eta arrazoi gehiago» daudela, eta faltsuak diren argudio guztiak «ezeztatuz» joan direla. Durangon egingo duten biltzarrean ere tesi horretan sakontzen jarraitu nahi dute, eta, hainbat hizlariren ponentziei esker, gaiari buruzko hainbat ikerketa ezagutaraziko dituzte.

«Lau urte igaro dira gaia argitu gabe epaiketa egin zenetik, eta berdintsu jarraitzen dugu: argitu nahi genuenok ikertzen jarraitzen dugu, eta datazioak ukatu zituztenek Iruña-Veleia hondeamakinekin suntsitzen jarraitzen dute, etengabe»

MARITXU GOIKOETXEA SOS Iruña-Veleia

Biltzarra antolatu dutenek azpimarratu dute Iruña-Veleia euskal arkeologiaren eta hizkuntzalaritzaren «ardatzetako bat» bihurtu dela, eta, ondare arkeologiko aberatsaren gordailu izateaz gain, beste gauza asko ere agerian uzten dituela: «Ikusten ari gara nola politikariak ari diren ondare hori suntsitzen, eta nola kultura eta euskara babestu behar duten erakundeak beste aldera begiratzen ari diren».

Piezen egiazkotasunean jarri dute arreta beste behin biltzarraren antolatzaileek, eta haien datazioa egiteko eskatu dute atzera. Patxi Alaña Euskararen Jatorria elkarteko kideak azpimarratu du arkeologian ohikoak diren datazio teknika modernoak erabiliko balira argi geratuko litzatekeela piezak autentikoak direla. «Ez dute dataziorik egin nahi, badakitelako benetakoak direla», ondorioztatu du.

Eliseo Gilen hitzaldia

Gaurko agerraldian, komunikabideen aurrean agertu da Eliseo Gil, hilaren 26eko biltzarrean hizlari arituko baita. Aitortu du azken urteotan diskrezioz jokatu nahi izan duela, gertatutako guztiak «ezinegon handia» sorrarazten diolako, baina kongresuan parte hartuko duela, egiten ari diren lana «aitortu» nahi dielako antolatzaileei.

Jardunaldietako arratsaldeko saioan egingo du mintzaldia Gilek; Zigortutako arkeologo baten gogoetak izenburupean aurkeztuko du ponentzia: «Baina egin nezakeen Arkeologo madarikatu baten gogoetak izenburupean ere, tragikomedia honetan egokitu zaidan patua baita horixe», adierazi du. 1992tik 2008ra indusketen ardura izan zuen Gilek, eta azaldu du «gogoeta eta aholkuak» ematen saiatuko dela biltzarrean, garai hartan egindako «huts batzuk» berriro errepika ez daitezen.

Haren aurretik eta ondoren arituko dira beste hainbat aditu ere. Josetxo Mendia Iruña-Veleia Martxan elkarteko kideak, esaterako, indusketa gunean izan diren «suntsiketak» izango ditu hizpide; Juan Mari Elexpuruk, berriz, hurrengo izenburupean jardungo du: Euskalduntze berantiarra, euskarazko grafitoak izutzeko mamua; eta Xabier Gorrotxategik Irulegiko eta Iruña-Veleiako kasuak aztertuko ditu Antzinako testuak egiaztatzeko filologiaren porrota izenburua hartuta.

NAIZen ere agertu da notizia. Hurrengo egunean Garak ez zuen ezer atera. Berriak paperezko edizioan argazki txiki bat eta zazpi lerro eskaini zizkion hurrengo egunean. Beste hedabideetan ez dugu ezer aurkitu.

Hemen Biltzarraren informazio orokorra. Komunikazioak bidaltzeko epea irailaren 15era arte luzatu da. Hamar minutu izango du bakoitzak komunikazioa azaltzeko. Aurrez 400 hitzeko laburpena bidali beharko da helbide honetara: irunaveleiamartxan@gmail.com. Antolaketa batzordeak aukera egingo du bidalitako komunikazioen artean.

Joan den uztailean Elosuko Baraualdiaren arduradun batek deitu zidan esanez ea joango nintzen Iruña-Veleian aurkitutako zirkuaz hitzaldi informal bat ematera. Gustura egon ginen gaiaren inguruan solasean. Kontua berri-berria zen eta prentsa bidez jasotako informazioa partekatzera mugatu nintzen batez ere, errezelo txar batzuk agerian utzi nituen arren. Eta duela gutxiko Unai Fernandez de Betoñoren “Menudo circo” artikuluak errezelo horien eztanda ekarri dute.

Baina has gaitezen hasieratik:  2024ko uztailaren 17an eman zuen Foru Aldundiak prentsaurrekoa. Eta bertan iragarpen harrigarri bat egin zuen: ez zegoela induskatzeko asmorik:

“Fernandez Bordegaraik azaldu du zergatik: «Indusketa arkeologikoak suntsitzaileak dira beti». Eta Javier Ordoñok argitu du Iruña-Veleiako zirkuarekin ere hala izango dela: «Ez du merezi. Diru inbertsio handiegia da, eta induskatu den hori mantentzea bideraezina da gero” (Berria).

Italica-ko zirkuaren kasua

Zirkua den ala ez jakiteko bide bakarra indusketak egitea da. Ikusi zer gertatu den Italica-ko (Sevilla) zirkuarekin.  2023-9-5eko  titularra: “Itálica tuvo el circo más grande que Roma construyó fuera de Italia, un coloso con capacidad para 80.000 espectadores Una campaña arqueológica con georradar localiza lo que parecen restos de esta gran infraestructura”. (Sevilla, El diario.es).

Eta orain, urtebete geroagokoak, Iruña-Veleiakoaren berri izan genuen aste berekoak, hain zuzen:“Los arqueólogos descartan que los restos hallados en Itálica sean los del circo romano. Se había anunciado como el descubrimiento del «mayor circo de toda la Península Ibérica y uno de los mayores del Imperio» (ABC).  “El informe que descarta un circo en Itálica concluye que no hay “el más mínimo” indicio” (Europa Press).

Iruña-Veleiako ustezko zirkua

Garbi gera bedi asko poztuko ginatekeela auzi malapartatu honen inguruan mugitu garen guztiok aurkikuntza benetakoa balitz. Eta benetakoa ez dela esateko motiborik ez dugu oraingoz. Pentsatu nahi dugu Ordoño Anaiek aurkeztutako zantzuak serioak direla. Baina, esan dugun bezala, indusketak egin gabe ezingo da ezer baieztatu. Eta egun hori heltzen ez den bitartean, esan liteke ezezkoak baiezkoak baino txartel gehiago dituela. Izan ere Arkikuskak publikoki erakutsi duen bakarra zirkuaren ustezko krokisa da, dron batek udaberrian, belarra ernetzen hasten den garaian ateratako argazkietan oinarrituta omen dagoena. Beste ezer ez. Gauza jakina da belarra kolore ezberdinekoa hasten dela hormen edo egituren gaineko lur gainean eta lur lodia dagoen tokian. Teknika horretaz baliatu izan zen Lurmen bere garaian, aeromodelismoko “hegazkinak” erabiliz, dronik ez baitzegoen garai hartan.

Aldapan ote zegoen zirkua?

Lekua ezagutzen dugunoi berehala sortzen zaigun galdera. Aztarnategiko aparkalekura doan errepidearen eskuinetara zegoen ustezko zirkua, errepidearen paraleloan. Eta aldapa dago aztarnategira heltzeko. % 3, gutxi gorabehera. Aldapa gora eta aldapa behera ibiliko ote ziren koadrigak? Aldapan eraikiko ote zuten zirkua?

Lurmenek egindako zundaketetan horrelako egituren arrastorik ez

Eliseo Gil eta Idoia Filloyk zuzentzen zuten Lurmen enpresak 300 bat zundaketa (2x2m, harria jo arte sakonduz) egin zituen 2005 eta 2006an, aztarnategian.  Badirudi Foru Aldundiko inor ez dela honetaz gogoratzen, behintzat ez zuten aipamenik egin prentsaurrekoan. Eta zundaketok Aldundiaren babesarekin eta diru-laguntzarekin egin ziren. Bada, mapan ikus dezakegunez, hainbat egin ziren  ustezko zirkuaren eremuan. Arkeologoekin kontsultatu dugu eta dioskute eurek ez zutela horrelako egituren arrastorik aurkitu. Eta oso sakon jotzen zutela. Bestalde, zirkuek erdian spina deitzen zitzaion egitura bat izaten zuten luzetara; horren aztarnarik ere ez da agertu zundaketetan.

Ondorio gisa

Berriz diogu, nahiago genuke aurkikuntza egiazko balitz. Aurrez ere bagenekien Iruña-Veleia oso hiri inportantea izan zela. Zirkuak plus bat gehituko lioke, ez dago zalantzarik. Baina Aldundiak frogatu egin beharko du zirkuaren arrastoak daudela lur azpian, eta hori indusketaren bidez egin daiteke soilik. Bitartean, esandako guztiagatik, oso eszeptikoak gara, ezkorrak ez esatearren, eta uste dut motiborik ez zaigula falta. Aldundiak orain arte izan duen jokabidea ezagututa, edozer gauza da posible.

Hitzaldiaren bukaeran aipatu genuen bezala, ez harritu hemendik pare bat urtera elkarri galdetzen badiogu  zer gertatu zen IVko zirkuarekin. Eta oroitzapen lauso bat besterik ez bada geratzen gehienon buruetan. Eta hori gertatuko da herri honetako gizarte zibilak Aldundiari, Jaurlaritzari, alderdiei eta “indar biziei” hortzak erakusten ez badizkie, eta grafito eztabaidatuen analisiak egitea, eskabadora bidezko sarraskiak gelditzea eta abar exijitzen ez badie. Zirkuarena, azken batean, inportantea eta adierazgarria izan arren, peccata minuta da besteen ondoan.