Tropa liberalen inbasioa Aramaion (1876.02.04)

Soldadu liberalak egungo Santa Kruz abadearen plaza zeharkatzen

Bi urte barru mende eta erdi beteko da Aramaiok tropa liberalen inbasioa jasan zuenetik. Ohikoa da, horratik, inbasio edo okupazio hitzak ez azaltzea kronika eta txosten ofizialetan, inbaditzaileak inoiz ez baitu uste lurralde bat inbaditzen edota okupatzen duenik. Esanguratsua, ildo horretan, orduko albiste batek Aramaion gertatutakoaz zerabilen eufemismo-sorta:

∞∞∞∞∞∞∞

Hitzak haribira, kontua da 1876ko otsailaren 4an Jenaro Quesada jeneral liberalaren mendeko Cordova brigadako militar espainolak Aramaion “azaldu” zirela eta, bertan zeuden soldadu karlista gutxitxoek alde egin zutenez, herri guztiaz jabetu zirela. Hau da, Aramaio inbaditu eta okupatu egin zutela.

Inbasioa erreskadan zabaldu zen inguruetara: Otxandio eta Urkiola (1876.01.29), Abadiño (1876.02.05), Elgeta (1876.02.13), etab. Bizkaia eta Gipuzkoa menderatzeaz arduratu behar zen Quesadaren agindupeko ezkerreko armadak inbaditu zituen lurraldok. Nafarroaz jabetzea, bestalde, Martinez Campos-en eskuineko armadari egokitu zitzaion, horrelatsu, ezker-eskuin –baina gaztelaniaz–, banatu baitzituzten ofizialki tropa liberalak eta, inplizituki, Hego Euskal Herria bera ere.

Baina Aramaioz ere “arduratu” zen Quesada jeneralaren ezkerreko armada. Harrigarri bezain barregarri bada ere, infanteriako alferez izendatu zuten Quesada haurra sei (6) urte zituenean, landa-mariskala eta Santanderreko gobernadore militarra zenaren semea zelako ziurrenik. Hamabost (15) urterekin, buru-belarri ekin zion karlisten aurka borrokatzeari, ordurako jada teniente bilakatua. Hamaika lekutan aritu ondoren, 1839ko abuztuaren 14an, 21 urte zituela, Legution jardun zuen Errege Guardiaren 1. Erregimenduko kapitain gisara, eta, dirudienez, Aramaioraino ere “iritsi” zen jarraian. Hain zuzen ere, Lehen Karlistaldiaren amaiera ekarriko zuen Bergarako Besarkada –eufemismoa berau ere– baino hamazazpi egun lehenago.

1876ko Agate Deunaren egunaren bezperan bazekien, bada, nora zetorren.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Gorabehera zenbaitekin izan arren, Aramaio erresistentzia karlistaren sinbolotzat azaldua zen Lehen Karlistalditik aurrera eta, orografia lagun, bertan kokatuta egon zen Arabako Gerra-Diputazioa ere. Liberalentzat saihestu ezinezko zutarria zen, hortaz, harana irabaztea.

Guztiarekin ere, herri txiki bat baino ez zuten aurkitu espainolek bertan. Txikia eta troparen premietarako eskasa. Alegia, herria okupatzen hasi orduko urri geratu zitzaizkien azpiegiturak eta zerbitzu guztiak (bainuetxea, ostatuak, etxe partikularrak). Horren ondorioz, makina bat kanpadenda eta etxola ezartzeko landak eta esparruak behar izan zituzten ehunka eta ehunka soldaduz osatutako tropa eta zalditeria haiek. 

∞∞∞∞∞∞∞∞

Gertatu zena gerta zitekeela aurreikusiz, Aramaioko Udalbatzak hiru hilabete lehenago (1875eko azaroaren 6an) erabakia zuen etsaien ustezko garaipena apaltasunez onartuz jokatuko zutela liberalen armadak bertaratutakoan, eta zinegotzi-agintariak atxilo eramanak baziren –ohiko mugimendua, egia esan, gerra orotan–, udal-diruarekin ordainduko zirela gastuak, kalteak eta galerak.

Behin inbaditzaileen agindupean, eta gerra-galtzaileek jasan behar izaten dituzten jazarpen desberdinak tarteko –udaletxearen aurrean burututako elikagaien errekisaren irudia, lekuko–, hizkuntza inperialaren balio unibertsala ere dastatu ahal izan zuten aramaioarrek bolada batez.

Okupatzaileentzako elikagaiak konfiskatzen herriko plazan. Atzealdean Sastiña.

Jakina, karlismoari egindako abegi onaren ondoren, Aramaio ez zegoen liberalei ezer ukatzeko edo eskatzeko paradan. Zetorkiena jasan, bizirik irauten saiatu eta, ahal zen moduan, aurrera egin.

∞∞∞∞∞∞∞∞

1876ko otsailaren 4 hartan bukatu zen aramaioarrentzat Karlistaldia. Gainerakoentzat, berriz, handik hogeita lau egunera: otsailaren 28an.

Urak ez ziren, horratik, beren hartara itzuli gerra amaitutakoan, ez behintzat karlista edota liberal foruzale izan zirenentzat eta ezta ere, noski, aramaioarrentzat. 

Izatez, Karlistaldia galdutakoan –eta galdu zutelako, batik bat– bai Araba eta bai Bizkaia eta Gipuzkoa “lurralde garaitu”-tzat jo zituen Antonio Canovas del Castillo gobernuburu espainiarrak, eta hori gutxi izan balitz bezala, 1876ko uztailaren 21ean euskal autogobernuaren sinbolo ziren Foruak deuseztatuta utzi zituen Madrilek hiru lurraldeotan.

Erantsi beharrik ez da galdutako gerraren ondoko egoera latzari eta berezko etsipen psikologiko eta sozial larriari euskal gizarte-nortasunaren zutarri nagusietako baten suntsiketa gehitu zitzaiela horrela. Halakoetan ohi dena, besterik gabe: gerra galdu eta, jarraian, errepresioa eta zigor gaitza saritzat.

Zoriak nahi izan zuen, halere, 1897ko abuztuaren 8an Michele Angiolillo anarkista italiarrak gobernuburu espainiar hura tiroka zezan Gesalibarko bainuetxe ospetsuan.

Aramaiotik lau kilometro eskasera hil zen euskal Foruen deuseztatzailea, hain justu ere mende-laurden bat lehenago, data haietan (1872.08.12), Santa Kruz apaiz ekintzaile karlista atxilotu eta heriotza-zigorra ezarri zioten lekutik ezin hurbilago. Elduaindarrak ihes egitea lortu zuen, ordea. Kartzelatik eta heriotzatik.

∞∞∞∞∞∞∞∞

OHARRA: Post honetako irudi biak Pellicer izeneko marrazkilariak egindakoak omen dira (La Ilustración española y americana, 7. zkia. [1876.02.22], 113-116 or.) eta errealismo handiz erakusten dute egungo Bizente Goikoetxearen plazak eta Santa Kruz abadearenak garai hartan zuten konfigurazioa: Barrutia eta aurrealdeko aldapatxoa eta harrizko jarleku luzea (egun desgertuak), Mendialdua (Manzano), Doñanjela (B. Goikoetxearen arrebaren etxea, plazarantz sartzean, eskuinaldeko lehena), Ormaetxea (Kuku), Sastiña, Ametzu, etab.

Kategoriak Historia eta istorioak | Utzi iruzkina

Datorkigun lege berria ulertu nahian

Eguzki-etzanaldetik Aritz Otxandiano lagunak igorritako argipenek guztiz kezkatuta utzi dute Belamendiko alproja marmartia, ez baitu ulertzen nola oraindik ez duen Aritzek irizpiderik osatu Orixolen parean, lerro-lerro eta begiek ikusten duten bira guztian, ingurunea hondatuko duten aerosorgailu eta dorre erraldoiak jarri behar liratekeenetz erabakitzeko. Ez ahal du berdin jokatuko Arabako Lutadan eta bestelakoetan errukirik gabe jarri nahi dituzten planta fotoboltaikoen itsaso-proiektuen aurrean! 

Belabeltza, gainera, kezkatuago sentitu da oraingoan, inondik ere ez baitzuen espero hain segimendu leial, arduratsu eta interes gabekorik egiten bide dion irakurle bat, aldi berean, hain oinarri teknokratetan estekatua ager zedin de facto interes ekonomikoekin nahasten eta lokazten diren erabaki ideologiko-politikoen munduaz jardutean.

Kezka horiek, halere, ez dirudi balorazio, aurreiritzi eta uste ustelgarriak zabaltzen segitzeko borondatea erauziko diotenik Belamendiri, eta batik bat ezein energia-oligopolioren proiektuak tartean direnean, jendartean, ingurugiroan eta biodibertsitatean ondorio konponezinak sorraraziz. Are gehiago: harrigarriro, eta beherago ikusiko den bezala, sen hermeneutikoa piztu berri zaio egunotako prentsa irakurritakoan. Hori bai, konspiranoien sareetan eroriko balitz ere –ezinbestekoa baita, tamalez, Josu Jon petrokimikoarekin bat egiten duten Tapia bezalako agintari “ekologisten” hitzak, jarduerak eta asmoak ulertu ahal izateko era desberdinetako konstruktoak eraikitzea eta baliatzea–, argi du testu-interpretazio guztiak kontzientzia politiko serioenarekin burutuko dituela.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Datorren 29an onartuko omen du Eusko Legebiltzarrak PSOE-PNV-EHBilduren artean adostutako Energia-trantsiziorako eta klima-aldaketarako lege-proiektua

2050erako klima-neutraltasuna xede, berrikuntza interesgarri zenbaitekin azalduko omen da legea. Gaurko honetan, dena den, Aramaion ezarri nahi duten industria-poligono eolikoarekin lotura zuzenagoa izan lezaketen bi puntu baino ez dira iruzkinduko hemen, bi-biak, damurik, prentsan –Berrian eta Garan, hain zuzen– argitaratutakoan bakarrik oinarrituak. 

Honatx puntuok:

Lehena: 5 MW baino gehiagoko berriztagarrien azpiegiturek kanon bat ordaindu beharko omen diote urtero Eusko Jaurlaritzari, izango duten potentziaren arabera betiere (2.600-5.400 euro bitartean aerosorgailu bakoitzeko eta 700 euro fotoboltaikoen hektarea bakoitzeko). 

Bigarrena: Planta bakoitza eraikitzean, gutxienez jabetzaren % 20 eskaini beharko zaie “proiektuak eragindako eremuko herritarrei eta enpresei” (Berria).

Hiru partiduen prentsaurrekoan esandakoetatik Garak ondorioztatu duenez,

se trata, por una parte, de democratizar la participación de los locales en una empresa que va a obtener beneficios de su entorno, al tiempo de que reciben una compensación por «las molestias» que estas instalaciones generan, así como por su afección al ecosistema local

∞∞∞∞∞∞∞∞

Egia izan liteke, baina, guztiarekin ere, albisteetan erabilitako terminologiaren anbiguotasunak (zertarako galdetu ea euskara ala gaztelania izan den lege-proiektua lantzeko eta idazteko hizkuntza?) zer pentsatu xumeren bat behintzat eman dezake Aramaioko poligono eolikoaren kasuan.

1.- Kanon edo zergaren kontuari gagozkiola, adibidez, honatx Berriak dioena:

Parke eolikoek eta fotovoltaikoek potentziaren arabera ordainduko dute zerga hori, eta azpiegitura horiek zuzenean edo zeharka eragindako udalerrietarako izango da bildutako dirua, zenbait eremuri kalte egin izana konpentsatzeko.

Legutioko saihesbide berria

Hau da, Statkraften industria-poligono eolikoaren eraginpeko udalerriak Aramaio eta Eskoriatza baino ez dira; “zuzen eragindakoak”, esan nahi baita. “Zeharka eragindakoak” izango direnen artean, bestalde, Legutio bera gerta liteke kaltetuena, handik pasatuta iritsiko baitira Ganborraldeko poligonora ehunka eta ehunka kamioi, hondeamakinak, garabiak eta material gehiena. Kasualitatearen kasualitatez gainera –aburu hau ere konspiranoiaren efektua da, nonbait–, momentu honetan bertan hasi zaizkio Legutiori errotoreen eta aerosorgailu-palen garraioa eragotziko lukeen betiko bidea aldatzen eta haien pasoa ahalbidetuko duen saihesbidea egiten (lurren nahitaezko desjabetzeak barne), pasabide berria gabe ezinezkoa izango litzateke-eta poligono eolikora horrelakorik eramatea.

Legearen testutik jasoa –eta akaso literalagoa– dirudi Garak dioenak:

La ley señala que «los ingresos derivados del canon, deducidos los costes de gestión, se destinarán, en las zonas de la CAPV que resulten afectadas por las instalaciones, a la conservación, reposición y restauración del medio ambiente”. Y, en el conjunto de la comunidad, la «actuaciones de impulso y promoción del uso racional de la energía», la «adaptación del territorio a los efectos del cambio climático», la «conservación del patrimonio natural» y, también, «al uso recreativo y educativo de los recursos naturales»

Agerikoa da, batetik, kanonaren bidez jasoko diren mozkinak ez direla esklusiboki bideratuko eraginpeko esparruetara, eta, bestetik, “las zonas de la CAPV que resulten afectadas por las instalaciones” esaldiak interpretazio zabal samarra onar lezakeela oro har.

2.- Jabetzaren kontua ere ez da hain zehatz mugatuta gelditzen:

ekimen pribatuko edo publikoko instalazio bat martxan jarri nahi duenak jabetzaren % 20 eskaini beharko die gutxienez proiektuak eragindako eremuko herritarrei eta enpresei (Berria)

la ley también obliga a quien pretenda poner en marcha una instalación de energía renovable, sea de iniciativa privada o pública, a ofrecer «al menos un 20% de la propiedad» a la ciudadanía o empresas de la zona afectada (Gara).

∞∞∞∞∞∞∞∞

Belamendiko ibiltari oharkabeari argi geratzen zaio kanona –zerga– Eusko Jaurlaritzak kudeatuko duela. Eta nola eta zertarako? Bada, batetik, eraginen bat jasoko duten zona-esparru?eremu?-lurralde? –baina ez nahitaez udalerri– omen diren horietako ingurugiroa “zaintzeko”; eta, bestetik, bestelako kontu energetiko-klimatiko-pedagogikoetan aritzeko EAE luze-zabalean. Aurrerago ezagutu beharko, beraz, zona/eremu horien konkrezioa.

Bestalde, legean poligonoaren jabetzaren % 20 hori “proiektuak eragindako eremuko herritarrei eta enpresei” eskainiko zaiela esaten denean, aurrekoan bezain argi dirudi eremu (zona) delakoaren interpretazioak.

Hortaz, Ganborraldeko industria-poligono eolikoaren demokratizazioaren kasuan (non, prentsaurrekoan ziotenez, bertakoen parte hartzea –hots,”democratizar la participación de los locales“– bilatzen omen baita), zalantza da ea Eskoriatza eta Aramaio udalerrietako herritarrei eta enpresei (Aramaion enpresa asko ez) bakarrik eskainiko litzaiekeen jabetzaren % 20. Edo akaso Debagoien mugakideko (Arrasate-Aretxabaleta) herritarrei eta enpresei ere zabalduko zaie gonbita? Ala, direlako esparru funtzionalak medio, aurreneko aukera izango lukete Debagoien zabalerainoko (Bergara, Oñati, etab.) herritarrek eta enpresek jabetza horretan parte hartzeko? Eta aukerarik bai mugakide arabarra eta poligonoaren eraikuntzaren pairatzailea ere izango den Legutioko herritarrak eta enpresak (Goiain poligonokoak, esaterako) jabe izan daitezen? Eta Bergara bezain urruti geratzen den Miñaoraino iristen diren esparruetakoak, zer? Alegia, Arabako fiskalitatean oso eragin positiboa izango ez luketen “eremu funtzionalak” ote dira lehentasuna izango dutenak? Nork eta zein irizpide baliatuz erabakiko da/du hori? Eusko Jaurlaritzak? Arabako Foru Aldundiko Ogasun zerbitzuak?

Eta azken arazotxo bat: demokratizatze-ahalegin horretan, zer da termino ekonomikoetan “proiektuak eragindako eremuko herritar” (“ciudadano de la zona afectada”) edo enpresa izatea? Zeinek izango luke % 20ko jabetza horretara jotzeko lehentasuna: mila euroko erosketa egin nahi duen aramaioarrak? Kooperatiba gisa-edo 20.000 euro jarriko dituzten eskoriatzarrek? Tipulak edota onddoak ekoitzi eta banatzen dituen bertako negozio-jabeak? Edo inbertsio erraldoietarako arazorik ez duen urrunagoko korporazio batek beregana lezake jabetzaren demokratizazio-txatal hori? 

Otoitz egin dezagun horretaz dakiten buru jantziek egokiro argi ditzaten arazo kuasiteologiko hauek guztiak!

Kategoriak Aerosorgailuak | Utzi iruzkina

Dubaitik Debagoienerantz: hurreratze-urratsak

Dubaitik etorri diren albisteek argi utzi dute zein diren klima-aldaketari “aurre” egiteko estrategia-lerroak erabakitzeko guneak, protagonistak eta erritmo… bareak. Eta itxura duenez, ezer gutxi geratu zaie erabakitzeko gizabanako arruntei. Dubaiko akordioen arabera, izan ere, tarte gutxi eta maila txikikoak besterik ez zaie uzten oinezko xumeei jokatzeko, ez bada, esaterako, plastikozko poltsak ez erabiltzea…, plastikoaren industria petrokimiko amaiezinak itsasoak eta kostak plastikozko pinportekin kutsatzen dituen bitartean; nork bere teilatutxorako pare bat plaka fotoboltaiko jartzea, kotxe elektriko partikularra erostea, etab.

Diskurtsoetan, halere, jende guztia kontzientziatu eta konbentzitu nahi da funtsezko erabakien uhalak eskuetan ditugula pentsa dezagun. Egia da, orobat, aparteko deia ere egiten zaigula energia berriztagarrien aldeko ahaleginak eta jarrerak erakutsi ditzagun eta, berezi-bereziki, gure eskumenetik guztiz kanpo geratzen diren proiektu eta makroproiektuei inolako oztoporik jarri ez diezaiegun.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Klima-aldaketaren inguruko arazoek guztiok ukitzen gaituzte eta, oro har, ez da bide eta irtenbide txiki horietan ere saiatzen ez denik. 

Desberdina da jendeak gobernuen eta enpresa erraldoien interesekoak diren makroproiektuekiko izan ditzakeen jarreren kontua: energia berriztagarrien esparruko ekimenak izan arren, erabaki autokratikoak, biodibertsitateari letozkiokeen kalteak, paisai hondamendiak eta beste tarteko, ez da hain erraza izaten jende xehearen atxikimenduak eskuratzea.

Baina horretarako daude, sari batekin edo besterekin konpentsatuta, bitartekaritza-lana egiten duten sektoreak, enpresak eta pertsonak. Gugandik hurbil sortu berri da, adibidez, horietako bat, Haizean izenekoa, Statkraft-ek Aramaioko mendietan eraiki nahi duen industria-poligono eolikoaren proiektua diskurtso ulerterraz baten bitartez zabaltzeko, sustatzeko eta, azken buruan, saltzeko diseinatua. Eta hain zuzen ere, poligonoaren jasaile izan daitezkeen biztanleak konbentzitzea dute eginkizun premiakoena, haiekin ezertarako kontatu gabe leihoen aurrean jarri nahi dizkieten aerosorgailu erraldoiei, ongietorririk ez bada, gutxienez harrera txarrik egin ez diezaieten. 

Eta hor-han ari dira jo-eta-ke eta etenik gabe proiektuaren onurak goresten.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Tamalez, eta gogo txarrez bada ere –inork ez baitu inoren eta inongo aspaldiko harremanik ozpindu nahi–, komenigarria da mahaigainera ateratzea industria-poligono eolikoaren aldeko diskurtso horietan ezkutatzen den garrantzizko ñabarduraren bat edo beste.

Esate baterako, oso interes handia dago orain Aramaio Debagoienaren barruan dagoela nabarmentzeko, nahiz eta hori, stricto sensu, ez den horrela. Izan ere Debagoiena, indarrean dauden estatutuek adierazten dutenez, zerbitzu desberdinen kudeaketarako sortu den mankomunitatea da, zortzi udalerri gipuzkoarrek (Arrasate, Bergara, Oñati, Aretxabaleta, Eskoriatza, Antzuola, Elgeta eta Leintz-Gatzaga) osatua. Ezin uka daiteke ekonomiaren atal esanguratsu bat eta zerbitzu eta harreman asko datozkiola handik Aramaiori ere, baina, berez, zerbitzuez baliatzeko atxikia den herria baino ez da, ez osaeran parterik eta ez gobernu-juntan eskurik ere ez duena. 

Are gehiago, aipatu diskurtsoetan gero eta maizago ikusten da “lurralde” hitza ere tartekatua Debagoiena formalak eta Aramaiok osatzen duten esparru geografiko zabala izendatzeko orduan, nonbait termino berri horrek, modu lauso samarrean izan arren, balio soziopolitiko handiagoa eta trinkotasun gehiago emango dizkiolakoan mankomunitatearen irudiari. Baina Aramaioren “lurraldetze” horrek izan ditzakeen konnotazioak ikusita, interesatuegia ematen du hitzaren erabilerak.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Hobeto ulertuko da esandakoa diskurtso horietatik hartutako adibideren batekin.

Tecnaliak Debagoienaz egindako ikerketa batean oinarrituta, Aramaioko poligono eolikoaren egarri diren artikulugile horietako batek ez du eragozpenik izan Debagoieneko dioxido-kutsadura osoa biztanleen artean ekitatiboki banatzeko, aramaioarrak ere barnean hartuta. 

Ez dago zalantzarik Debagoiena formalaz aritu dela Tecnalia enpresa bere ikerlanean partaide ofizial diren zortzi udalerrien premiez eta erantzukizunez jardutean. Gure artikulugileak, ordea, Aramaio barne-hartzeraino zabaldu nahi izan du planteamendua, horrela, ustez, errazago iritsi zitekeelakoan asmo eolikoak asetzera.

Kontua da horrela jokatuta, 8,53 tCO2-ko isurketa egotzi diola aramaioar bakoitzari ere. Alegia, bat-batean ahaztu egin zaio zein izan den ikerketaren esparru formala eta non kokatzen diren Debagoieneko COgehienaren iturburu nagusiak (industria: %43; garraioa: %37), eta, ondorioz, erregai fosilen dioxidoa kontzentratzen duten herrien kutsadura-aztarna berbera bizkarreratu nahi izan dio mankomunitatean eranskin hutsa baino ez den udalerri industrializatu gabeko bati (1.409 biztanle, 74 km2), zeina kasualitatez Debagoieneko karbono-dioxidoa ere garbitzen duten basoz eta larrez beteta dagoen. 

Berdin esan liteke, eta aipatutako arrazoi berberengatik, energia-kontsumoak dakarren dioxidoaren isuriaz ere: nekez lepora diezazkieke inork aramaioarrei debagoiendarrei bizkarreratzen zaizkien batez besteko kontsumoak (35 Mwh) eta ondoko dioxido-isurketak (industriak guztiaren %50 eta garraioak %33). Eta, noski, ez dirudi oso gisako eta erazko denik isurketa horien erantzukizuna aramaioarrei bizkarreratzea, besteak beste, bazterreko biztanle horiek ez dutelako nola eta zertan xahutu horrenbeste energia, eta etxeak berotzen gastatzen duten apurra ere jadanik karbonoa amortizatua duen egurretik ateratzen dutelako.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Baztertuxe dagoen Aramaioz ere pentsatuz “klima aldaketari lotutako helburuak lortu ahal izateko ezinbestekoa dela lurralde guztien inplikazioa” esaten duenak arrazoia eraman lezake planteamenduan, baldin eta aurrenik helburu, lurralde eta inplikazio horiek zer diren eta zertan dautzan zehaztuta balekar eta, segidan, arazo horrek zuzen ukitutakoek demokratikoki onetsiak izan direla ziurtatuko balu. 

Horrexegatik, hain zuzen, erantsi beharko luke beste zerbait gehiago eta argiago hizpide dugun kasu konkretu honetan, espiritu maltzurrek oso gogoko baitute pentsatzea horrelako hitzen azpian, eta batez ere atze-aurrean bestelako interesak gurutzatzen direnean, gutxien kontsumitzen eta kutsatzen duen herriari pasatu nahi zaiola, naturala eta logikoa balitz bezala, erantzukizunik larriena, hots, industria-poligono eolikoa onartzearena eta denbora luzez jasan behar izatearena. 

Nabarmena da, bai, Aramaio “lurralde” horretan “naturaltasun”-ez sartzeko dagoen interesa, nahiz eta, esan bezala, aramaioarren bataz besteko COisuriak urrun baino urrunago eta baxuago egon Europakoen, Espainiakoen, EAEkoen eta Gipuzkoakoenetatik.

Eta berriro diogu: oso adierazgarria da “lurralde” kontzeptuaren intromisioa, gaineratzen ari zaizkigun praktika diskurtsiboetan definitu gabea eta lausoa izan arren, erabilgarritasun handikoa gerta dakieke-eta Aramaioko haize-poligonoaren aldezleei. Esan gabe doa “lurralde”-aren ideia horrek esparru bat, bakarra, “naturala” eta amankomuna eraikitzea duela xede, horrela errazago hedatu eta babestuko direlako barnean egosten uste diren bestelako interesak ere. 

Jakina, asmatutako lurralde bateratu horretan azken iritsitako Aramaio Errauskin-i eskatzen zaio, naturaltasun osoz gainera, solidarioa, eskuzabala eta etsi onekoa izan dadila, berari omen dagokio-eta orain inplikaziorik handiena hartzea eta, besteak beste, biodibertsitatea, natura eta paisaia sakrifikatzea… “euskal ekonomiaren eta ingurumenaren mesederako”, noski.

Argudio horiekin berekin eraiki zuten bertan –eta harantxo oso bat hondatu– ekonomikoki EAE salbatu behar zuen AHT deritzona, eta argudio horiekin eta aerosorgailuen landaketarekin salbatu behar omen dituzte Aramaioko mendiek orain arazo ekonomikoak, energetikoak eta klimatikoak. 

Zalantza-edo da, zalantza larria gainera, ea ez ote den beste zerbait izango industria-poligono eolikoaren aldezkariek salbatu nahi dutena.

Kategoriak Aerosorgailuak, klima-aldaketa | Utzi iruzkina

Debagoienera baino lehen: COP28 – DUBAI

Ahaztuxe ditugun lege zaharretakoren batek dioenez, esker onez erantzun behar zaio beti gu, alproja alaenok, bide onera zuzentzeko ahaleginak egiten dituen orori. Horrelatsu, bada, jokatu nahi luke lege zaharren gurtzaile amorratua den Belamendi honek ere hemen, batetik, Statkraft-KREANen erraietatik –ez Orixoleko haitz-tontorretik– Aritz Otxandianok luzatu berri dion gaztigua eskertuz eta, bestetik, presaka zirriborratutako ondoko ohar xume hauok lagun, hark COP28ko akordioez kaleratu duen irakurketa kamutsa maila globaletik pentsatu eta aberastu dezala aholkatuz. Debagoieneko errealitaterantz korrika abiatu baino lehen, esan nahi baita.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Dubaiko COP28 delakoa bukaturik, norberaren interesen araberakoak gertatzen ari dira bertan sinatutako akordioei buruzko balorazioak, eta batzuei ikaragarrizko aurrerapena ekarri dutela iruditzen zaien bitartean, ez dira falta kritikoago agertu direnak ere.

Iritziak iritzi, honatx azken unera arte adostu ezinik egon zen dokumentuaren 27. eta 28. puntuetan zehazten diren xede eta ahalegin globalak eta jarraian, badaezpada ere, dokumentuari dagokion balorazio orokorra, Belamendiko talaiatik burutua.

I

COP28: AKORDIOAK

0.- Inplizituki COP28 delakoan onartu egin da –in keeping with the science, nonbait jadanik 1,5ºC-eko langa gainditua duela Lurraren beroketak gizakiaren eraginagatik. Alabaina, Parisko Akordioaren helburua berretsi eta 1,5ºC-etik pasatu gabe mantentzea omen da erronka berria. Hori horrela, 2050erako net zerora –isurketetan zero huts izatera, alegia– iristeko xedea jarri du akordioak, lehenago beste bi asmo hauek bete behar dituelarik: 2030erako berotegi-efektuko gasen isurketak %43 gutxitu behar dira eta 2035erako %60.

Akordioan adostutako xede-neurri-ahaleginak zortzi puntutan biltzen dira (letrakera beltzez jarriko dira deigarrien diren formulazioak edo, bestela esanda, hautu semantiko jostalariak):

1.- 2030erako, energia berriztagarrien ahalmen orokorra hirukoiztea eta energia-eraginkortasunaren hobekuntzaren batez besteko urte-tasa globala bikoiztea.

2.- Ikatzaren bidezko energiaren etengabeko erabilera progresiboki murrizteko ahaleginak bizkortzea (accelerating efforts).

3.- Mundu-mailan isuri garbiko –net zero– energia-sistemen aldeko ahaleginak bizkortzea2050. urtea baino lehen edo haren inguruan karbonorik gabeko eta karbono gutxiko erregaiak baliatuz.

4.- Energia-sistemetan erregai fosiletatik urruntze-trantsizioa (transitioning away) egitea era justu, ordenatu eta bidezko batean, hamarkada kritiko honetan ekintza bizkortuz, 2050erako net zero –isurketetan zero garbia– lortzeko, zientziarekin bat eginez.

5.- Isurketa gabeko eta baxuko teknologiak bizkortzea, besteren artean berriztagarriak, nuklearrak, murrizte- eta desagerrarazte-teknologiak –esaterako, karbono-harrapatze, erabiltze eta biltegiratzekoa, bereziki murrizteko zailak diren sektoreetan– eta karbono-isurtze gutxiko hidrogeno-ekoizpena.

6.- 2030erako karbono-dioxido ez diren bestelako gasen isurketak ere – metanoarenak (CH4) barne– arintzea eta benazki murriztea.

7.- Errepide-garraioaren isurketen murrizketa bizkortzea hainbat norabidetan, besteak beste, azpiegituren garapenaren bidez eta emisio gabeko eta baxuko ibilgailuen hedapen lasterraren bitartez.

8.- Energia-pobreziara edo trantsizio justuetara zuzentzen ez diren erregai fosilentzako diru-laguntza ez-eraginkorrak ahalik lasterren kentzea.

II

Pare bat ohar Dubaiz, COP28ko akordioez eta bestez

0.- Dubai Arabiar Emirerri Batuetako bigarren petrolio-erreserba handienaren jabea bada ere, erregaiaren agortze-hasierak ekonomiaren dibertsifikaziora eraman du azken urteotan. Norabide horretan, jadanik jasotzen ari diren luxuzko turismoaren arloko adarrak garatzera jo du batik bat (garraioa –aireportuak, kaiak, autopistak, metroa–, hotelak, eraikuntza, merkataritza-zentroak, etab.), munduko goi-mailako turismo-herrialde bilakatzea baitu xede.

Guztiarekin ere –eta hau da azpimarratzea merezi duen lehen kontrastea–, esanguratsua izan da COP28-k iraun bitartean partaideek jasan behar izan duten zorigaitza: airearen egoerarena. Waqi.info-ren arabera, oso txarra “suertatu” zen abenduaren lehen hamabostaldian airearen kalitatea, PM2.5 delakoaren kutsadura-maila –arnas-aparatutik odolera pasatzeko “ohitura” duten partikularik txikienak eta kaltegarrienak– 150-155 μg/m3-koa izan baitzen (eguneko 25 μg/m3 ez gainditzea aholkatzen da). Munduko Osasun Erakundeak dioenez, gehienbat erregai fosilen industriaren isurketek sorrarazitako aire-kutsadura horrek lau milioi pertsona baino gehiago hiltzen ditu urtero.

1.- Nolanahi ere, arras zorigaitzeko suertatzeko egoeran ibili dena azken-azken momentuan sinatutako akordioa bera izan da. Izan ere, erregai fosilen ekoizle indartsu diren Partaideek ez zioten muzin egiten akordioa blokeatzeko posibilitateari (zeharka bazen ere, hilabete lehenagotik iragarria zuten aukera hori). Blokeoren eta ondoko porrotaren aurrean, bada, interes kontrajarrien arteko formula hibrido bat adostu behar izan zen COP28 delakoaren “arrakasta” eszenifikatua gera zedin.

2.- Bereziki nabarmendua utzi dute hori guztia dokumentuari eman zaizkion formatuak eta hizkera belaxkak (letrakera beltzez adierazia daude batzuk goiko azalpenean). Adierazgarriena eta kezkagarriena, dena den, transitioning away (urruntze-trantsizioa) formularen erabilera izan da (4. puntua). Ezaguna denez, aldaketa klimatikoari irmo aurre egiten hasteko espero zen phase out (desagerpena) formula ordezkatzera iritsi zen.

Azken orduan testuratutako formula horri erraz lotu zaio, gainera, erregai fosilen hilobiratzeko borondate eskasa estaltzeko segiziorik: eufemismo itxurako balazta modukoez hornitua geratu da puntu osoa (nork jakin zer den “a just, orderly and equitable manner” eta “in keeping with the science” erregai fosilen ekoizleentzat?). Eta horrela, transitioning away formulak berariaz oztopatu du petrolio, gas eta ikatzaren erabilerari amaiera-data zehatza jartzeko bidea.

Are gehiago: erregai fosilen amaiera saihetsezina dela onartuta ere (Nazio Batuen idazkari nagusia den A. Guterres-ena da baieztapena), kontua orain ez omen da erregaiok baztertzea, haietatik “urruntzen hastea” baizik. Uste izatekoa da trantsizio progresibo –urgentzia-falta– horrek bestelako kalte larriak ere ekarriko dizkiela gizarteari eta biodibertsitateari ondorio gisa, besteak beste, hainbeste eta hainbestetan deitoratzen ari garen plastikoaren industriaren sustatzea eta iraupena.

3.- Mozorrotu eta apaldu egin dira, aldi berean, erregai fosilen industriak klima-aldaketan dituen kutsadura-erantzukizunak eta, horrexegatik eta eskuratzen dituen etekin lotsagarriengatik hain zuzen, inoiz ordaintzea egokitu beharko litzaiokeen zor ekonomikoa eta soziala. 

4.- Miragarriro, COP28ko Partaide diren estatuentzat dokumentu hau ez da loteslea. Beraz, Parisko Akordioaren sinatzaile bakoitzak erabakiko ditu erregai fosilak “gutxitzen” joateko erak eta denborak. Alabaina, adostutako neurriak bete ala ez bete, ez estatuek eta ez erregai fosilen industriek ez dute inolako zigor-neurririk jasoko.

5.- Inor ez luke harritu beharko dokumentuaren hasierako puntu gisa energia berriztagarrien aldeko aldarri sutsua agertu izanak (“2030erako, energia berriztagarrien ahalmen orokorra hirukoiztea eta energia-eraginkortasunaren hobekuntzaren batez besteko urte-tasa globala bikoiztea”). Akordioen “blokeatzaile” izan zitezkeenek diotena diotela, erregai fosilen pixkanakako desagerpenak ekar diezaiekeen negozio-apaltzea berriztagarrien “hobi” horretatik aterako denarekin azkartuko da aurrerantzean.

6.- Interesgarria, halaber, metanoari buruzko aipamena, ez dago-eta hain garbi nola heldu dakiokeen elikagaitzat ditugun etxabereek –behi, txerri, ardi, ahuntzak eta metatutako simaurrak– sortzen dituenari, ez bada behintzat bestelako neurri larririk inplementatzen (makroetxaldeen arazoan, elikaduran, etab.). Ezin ahaztu daiteke nekazaritza eta abeltzaintza direla %30 sortzen dutenak eta, bestalde, gas eta petrolio-sistemek eta ikatz-meategiek %33. Are okerrago, 2030erako proiekzioek adierazten dutenez, munduan izango diren metano-isurketak %9 areagotuko dira 2020an izandakoekin erkatuta (guztira 10 Milioi Tona Metriko inguru). Gogoratzen bada, gainera, petrolioak eta gasak isuritako metano-portzentajea %20tik %24ra pasatu zela 2010etik 2020ra bitartean, ez dirudi espektatibek baikortasunerako toki gehiegirik uzten dutenik.

7.- Ez dugu hemen baloratuko, azkenik, bizkortu beharreko teknologien artean (ikus 5. puntua) energia nuklearraren alde egiten den deia edota aski eztabaidatuak, zalantzazkoak eta oraindik orain eraginkortasun eskasekoak diren karbonoaren harrapatzea eta metaketa irtenbidetzat hartzeko proposamena, aski ezaguna baita horretarako garatzen ari diren teknologia desberdinen egoera.

8.- Horiek guztiak akordioan bildutako xedeak, aholkuak eta neurriak. Harrigarriro –munduko herrialde aberatsenak izan baitira bileran–, ez da behar bezalako finantziazio-biderik aurreikusi eta finkatu nahi izan. Hori dela eta, itxura du Hegoaldeko herrialde askok, akordioek horrela dirauteino behintzat, zail izango dutela klima-aldaketagatik jasan beharko dituzten hondamendiei eta galerei aurre egitea eta, zer esanik ez, munduak beharko lituzkeen energia-trantsizio partikularrak taxuz burutzea. Baina momentuz ez dirudi hori izan daitekeenik herrialde, industria eta konpainia aberatsak kezka ditzakeen arazoa.

Kategoriak klima-aldaketa | Utzi iruzkina

Aramaio: aldaketa ekosozialerako proposamen integrala

Aramaioko urtegiaren proiekzioa

Aramaioarren nortasunak asko zor die historian zehar egokitu zaizkien paisaiari eta biodibertsitateari. Haiexek dituzte, jendeaz, hizkuntzaz eta kulturaz gainera, aberastasunik ikusgarrienak eta ederrenak, eta halaxe, zuzen eta artez, zaindu eta gorde izan dituzte betidanik.

Guztiarekin ere, beren paradisuan gotorturik geratu beharrean, aramaioarrek beste urrats bat eman nahi izan dute azkenaldi honetan euskaldun guztion ondare sinbolikoa eta praktikoa aberaste aldera. Eta halaxe, euskal burujabetza nazionala arlokako subiranotasunak pausoka eskuratzetik datorrela ohartuta, energia berriztagarrien subiranotasuna lortzeko apustu estrategikoa egitea erabaki dute lehendabizi. 

Geroago etorriko da, egunak gauari segitzen dion moduko naturaltasunez isuria, gainerako subiranotasunak lortzeko garaia: subiranotasun politikoa, ekonomikoa, soziala, linguistikoa, kulturala eta, nola ez, baita egiazko Jainkoak baino ezagutzen ez dituen gainerako subiranotasunak ere.

Eragozpen handi bakarra –beti dago-eta horrelakoren bat altruismoa garatu nahi denetan–, energia berriztagarri alternatiboak era integralean ekoitzi ahal izateko ezarri diren politika estuetan datza, oraingo legediak ez baitirudi Aramaiok nahi eta behar lukeena bezain irekia eta liberala. Izatez, deskarbonizazioaren eta eraldaketa ekosozialaren aldeko etengabeko borrokan, bertako biztanleek nahitaezko jotzen dute haranak, herriak, auzoak, errekak, basoak, erripak eta mendiak behar bezala baliatzeko aukera legala izatea eta, nahitaezkoa den heinean, paisaia ere aldika-aldika subiranotasun-aurpegi berriaz tindatzeko bideak errazturik aurkitzea, hau da, berdin zuhaitzak eta zuhamuxkak erauzteko tolerantzia zein muinoak lautzekoa, bide zabalak irekitzekoa edota bestelakoak burutzekoa. 

Hartara, herri-galdeketa burutu ondoren, proposamen berria plazaratu nahi izan dute aramaioarrek oraingoan, dagozkien gobernu eta legediek –hangoek eta hemengoek, alegia– ontzat hartuko dutelakoan. Erantsi beharrik ez da Aramaioko Udalbatzak 2023ko abenduaren 28ko osoko bilkuran aho batez onartu mozioaren laburpena dela honako hau.

I

Eraldaketa ekosozialerako arrazoien aurretikoak

Aramaioarrak betidanik izan dira ingurunearekin eta biodibertsitatearekin guztiz leialak eta arduratsuak, eta aspaldidanik izan dute giza-aurrerabidearen aldeko joera, bai eta, horren ondorioz, garapen ekonomiko eta sozialen aldekoa ere. Nabarmentzekoa da, ildo horretan, hasiera-hasieratik hartu zutela gogo onez, solidaritatez eta bihotz zabaltasunez Barajuen, Azkoaga eta Untzilla auzoen arteko harantxo liluragarrian, Bolinburuko erreka-arro luzean, oraindik orain bukatzeke dagoen Abiadura Handiko Trenaren hormigoizko azpiegitura erraldoia. Aramaiok, ezaguna denez, espainiar Estatua ongi bertebratua ikustea du lehen xede nagusia, eta badaki jakin ere horretarako eta espainiarrak maila altuko turismo gastronomikoa egitera azkarrago Euskal Herrira daitezen eraiki nahi izan dela AHT miresgarri hori. Eta hori sustatzen ari da gau eta egun, herri-izaera xumeak eman diezaiokeen kemen eta leialtasun guztiarekin.

Zirrikiturik gabeko leialtasun eta erantzukizun horiek sariztatzeko asmoz, oraintsu jakinarazi du espainiar Gobernuak sekretupean egon den estatu-akordio berezia etorriko dela aramaioarren poztasuna areagotzera: AHT delako horrek geraleku bana (apeaderoa esaten zaio euskal politikariekin sinatutako itunean) izango du Zabolan eta Untzillan, aramaioarrak ere Madrilera eta “al Sur” aldera lehenago iritsi eta, argiarena bezalako abiadura medio, bertakoago senti daitezen.

Horren aurrean, eskerrak emateaz gainera, Udalbatzak argi utzi nahi izan du lastima dela akordioa lehenago etorri ez izana eta AHT delakoa euskaldunak Audientzia Nazionalera hain maiz joaten zirenean oraindik martxan ez egotea.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Agerikoa da, bestalde, giza-aurrerabidearen premiak ase behar direla eta, hemendik aurrera aerosorgailu indartsuak ere izango dituela haranak hegoaldetik ixten duten mendien gainean. Zazpi haize-errota Aramaioko lurretan eta bakar bat –gizagaixoak!– Eskoriatzan. Inguruan inoiz ikusi ez bezalako tamainako eiheratxoak: 200 bat metroko garaierakoak. Aerosorgailuen aspak –orain pala deitzen diren horiek– 75-80 metro luze izango dira. Hain dira luzeak ezen, dakitenek diotenez, poligono eolikora osorik bertaratzeko trailerrak ere nekez ibil baitaitezke Legutiotik Kurtzetara bidean. Errepideak zabalago eta zuzenago uzteko, bada, diru-laguntza desberdinak eskaintzeko aukera aurreikusi beharko lukete gure erakunde publikoek. Baina hori, ezaguna da, erraz konpon daitekeen kontua –literalki kontua– da.

Edonola ere, harro egoteko moduko industria-poligono eolikoa izango da Statkraftek eta agintariek haranari oparituko diotena. EAEko handiena, hain zuzen. 60 bat Megawatteko argindarra lortzeko balioko duten aerosorgailuek 45.000 biztanleri argindarra emateko potentzia ei dute. Hori bai, ez da Aramaiora zuzen iritsiko argindar hori: lehenengo, Abadiñoko subestaziora eraman beharko da, eta han haren jabea den Iberdrola konpainia arduratuko da argindarra bueltan ekartzeaz eta merke baino merkeago kobratzeaz.

Abadiñora iristeko 13,6 kilometroko sare elektrikoa ere aurreikusia dago, oro har Ganborraldetik abiatu, Azkoaga-Untzilla zeharkatu eta gero Gesalibartik Udala aldera eta handik Atxondora zuzenduko dena, betiere 30-50 metroko garaierako argindar-dorreak baliatuz. 

Aitortu behar da gustura daudela aramaioarrak Statkraften ekarpenarekin, herria askozaz berriago eta modernoago bilakatzeko bidean jartzeaz gainera, bisualki ere –haizerrotak, posteak, dorreak, kableak– hiri aurreratuenen tankera hartuko baitu oro har.

II

Energia-subiranotasuna lortzeko proposamen integrala

Esan bezala, Aramaiok modernizazioa areagotzeko gogo argia erakutsi du azken boladan, eta orain, EAEko deskarbonizazio-prozesua arintze aldera, energia-berriztagarri berriak saiatu nahi ditu era integralean, eta halaxe jakinaraziko die laster asko gobernu autonomoari eta espainolari. 

Proposamena, laburturik, honako hau izango da: Aramaio osoa (hasieran Gainbarrua izenekoa baino ez), 470 metroko kotaraino gutxi gorabehera (beraz, Ibarra eta Uribarri urpean utziz), interes publikoko urtegi bilakatzea eta, horrekin batera, berriztagarrien garapenerako onuragarri gerta litekeen guztia helburu horretara bideratzea.

Urtegiaren proiekzioa, Alex Mendikuteren argazkiaren gainean egina

Urtegia ixteko dikeak eta turbinak Arrasateko bidean eta Suñabolueta inguruan jasoko dira, AHTaren zutabeak ahalik ongien aprobetxatuz. Era berean, eta kostuak gutxitu ahal izateko, dikeak auzolanean eraikitzea da aramaioarren asmoa. 

Ekoiztutako argindarra Abadiñoko subestaziora bideratuko da, Iberdrolaren esku uzteko, gero konpainia horrek modurik etiko, demokratiko eta merkeenean bana dezan EAEko biztanleen artean eta, batik bat, Aramaion. Horretatik sobran geratzen den energia berriztagarria Kurtzeta eta Albina aldean koka litekeen hidrogeno berdea ekoizteko planta berri batera bideratuko litzateke, betiere taxuzko kopuru bat esportaziorako gordeta.

Aurreneko kalkuluen arabera, energia hidroelektriko hori 1.300 MW-koa izango litzateke (300.000 pertsonaren eguneko kontsumoari aurre egiteko tamainakoa, alegia). 

∞∞∞∞∞∞∞∞

Aldi berean, eraikia izango den urtegiaren erdian, uraren azalean –offshore–, hogeitaka aerosorgailu erraldoi (200 MW) jarri ahalko dira bertako haizearen indarra ez galtzeko, ahaztu gabe, orobat, poligono hibridoa ere osa litekeela aerosorgailuen artean plaka fotoboltaikoz beteriko eremu luze-zabala atonduz. Azaleraren araberakoa izango litzateke ekoizpen fotoboltaikoa, baina, aurreneko kalkuluen arabera, inoiz ez 150 MW baino gutxiagokoa.

Esan beharrik ez dago energia ekoitzi ostean isuriko den ur guztia araztu, edangarri bilakatu eta Deba Ibarreko biztanleen aprobetxamendurako eskaini ahal izango dela.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Erantsi behar da, bide batez, gaur egun 470 metroko kotaraino dauden basoak eta zuhaitzak moztu egingo direla eta, ondoren, urperatu gabe geratuko diren auzoetan (Azkoaga, Barajuen, Arexola, Arriola, Etxaguen, Gantzaga, Gureia) etxeak berotzeko eraikiko diren herri-galdara erraldoietara bideratuko dela biomasa hori guztia, betiere karbono dioxidoaren gutxitzea xede.

Urtegiaren proiekzioa, J.L. Madinaren argazkiaren gainean egina

Ez da bestelako plaka fotoboltaikorik ere faltako proiektuan, norberaren teilatukoez gainera, udalak planifikatua du hegoaldera jotzen duten mendi-malda guztiak (Anboto, Murugain, Belamendi…) plakaz landatzea.

∞∞∞∞∞∞∞∞

Ezin izango da, bistan denez, baratze eta orturik landu udalerriaren behealdean, ez eta lurrarekin uztartuta egon litezkeen bestelakoen ekoizpenik ere, urez estalita egongo baita haran guztia aipatutako kotaraino. 

Bestalde, urak hartuko ez dituen esparruetan ere ekonomia-mota berria sustatu nahi da aurrerantzean: modernoagoa, demokratikoagoa, energia berriztagarriekin lotua eta kalitatezko turismoa ere erakar lezakeena. Hori dela eta, debekatu egingo da turismoa eragotzi dezaketen eta metano-iturri handia diren abereak (behi, ardi, txerri…) eta sats eta simaur-klase guztiak izatea eta erabiltzea.

Gauzak gehixeago zehaztearren, jakinarazi ere da proiektuak energia-kontsumo gutxiko eta kutsadura-isurketarik gabeko itsas-kluba, ur-kiroletarako kaia eta turismorako azpiegitura egokiak (heliportua, hotelak, jatetxeak, diskotekak, rokodromoak, aerosorgailuen arteko tirolinak, poligonoan zehar ibiltzeko bisita gidatuak…) aurreikusita dituela aipatu kotatik gora geratuko diren auzo eta lurretan, betiere etekin ekonomikoak herriarenak izango direlarik.

Bihotzezko esker-erakutsi eta oroigarri gisa, Aramaio Suizarekin konparatu zuen errege borboi inteligente haren estatua ekuestrea jarriko da lekurik ikusgarrienean, Aramaio ospetsu bilakatu zuen esaldi distiratsu hura Portoro izeneko marmol beltzean zizelkatua izango duelarik. 

Tamalez, horrek guztiak hasieran ekarriko duen aurrekontu-desoreka dela eta, baztertu egingo dira, momentuz, aixolar-arrixolar zenbaitek zoologikoa irekitzeko duten asmoa eta bajondarrek berreraiki gura duten gaztelu zaharra. 

Urtegiaren inguruan, azkenik, lau erreiko errepide zirkular batek elkartuko ditu auzo horiek guztiak, irteerak Debagoienerantz, Gasteizerantz eta, Etxaguen aldean haitzen azpian zulatuko den tunel zabala medio, Bizkaialderantz. 

∞∞∞∞∞∞∞∞

Proiektua jadanik prest dago, baina ez da informazio publikorik eskainiko, Aramaioko herriak aho batez erabaki duenez aurrera egitea, ez baita inolako alegazio edo helegiterik onartuko. Baimenak baino ez dira falta urtegia eraikitzen hasteko: Sarbide-baimena, Konexio-baimena, Aldez aurreko Administrazio-baimena, Eraikitzeko baimena eta Obrei Ekiteko lizentzia. 

Badirudi, halere, enpresa asko egon litezkeela interesatuta herri-proiektu demokratiko hau bultzatzeko eta etekinetan partaide izateko. Alabaina, Aramaiok erabakia du enpresa berri bat sortzea izan litekeela lan guztiak bideratzeko hoberena. Eta antza denez, Ibarkraft izena jarriko zaio urtegiak irentsiko duen udalerriaren omenez.

Burutuko den konplexu hidroelektriko-turistikoaren izena ere pentsatua dago jadanik: Haran Basque – Polyvalent Park.

Ez da ahaztu behar, azkenik, turismoa saldoka eta trumilka iristen hasten denerako, AHTak geltoki handi bi izango dituela eraikita, bata Untzillan eta bestea Zabola aldean. Azken erabaki hau Madrilgo gobernuaren aldetik etorri berri da, zeharo liluratuta geratu dira-eta presidentea eta ministroak aramaioarrek EAEko deskarbonizazio lasterrerako prestatu duten ekimen honekin. Izan ere, bertako paisaia eta biodibertsitatearekiko erakusten den begiramenaz gainera, teknikoki ere ezin zehatzago, ezin merkeago eta ezin azkarrago burutu litekeen proiektua dela iritzi diote Madrilen eta Gasteizen.

Kategoriak Aerosorgailuak | Utzi iruzkina

Aramaioko poligono eolikoa: Eusko Jaurlaritzak alegazioei emandako erantzuna

Belamendi blogak euskara du komunikazio-hizkuntza bakarra. Oraingoan, halere, gaztelania erabili behar izan du honako erantzun ofizial hau jaso ahal izateko, gaztelania hutsez burutu bide baitu Eusko Jaurlaritzak alegazioen erantzunen txostena. Esan dezagun, orobat, dokumentua osorik eskaintzeko ezintasunak, Aramaioko alegazioei emandako erantzuna bakarrik argitaratzera behartu gaituela, hain zuzen ere 346-352 orrialde bitarteko atala.

∞∞∞∞∞∞∞∞

43. Alegaciones formuladas por el Ayuntamiento de Aramaio (176) 

Extracto del informe 

1. Según señala el ayuntamiento, el PTS presentaría incompatibilidad con las DOT y con otros instrumentos de planeamiento: 

1.1 Incompatibilidades con las DOT: Su art. 16.5 establece que la implantación de las infraestructuras de energías renovables será compatible con la preservación del patrimonio natural, paisajístico y cultural; además, el art. 20 estable la recomendación de dotar de energía a los ámbitos rurales. En cuanto a las directrices de paisaje, las DOT señalan que la implantación de infraestructuras para el aprovechamiento de energía renovable tenga en cuenta la existencia de recurso y la imposibilidad de su emplazamiento en otro lugar por este motivo. En el caso de los corredores ecológicos, según las DOT se favorecerá la conectividad ecológica entre los espacios protegidos. 

1.2 Incompatibilidad con el PTP de Alto Deba que no contempla la instalación de parques eólicos. Además, según las determinaciones del paisaje, se evitará las alteraciones geomorfológicas como consecuencia de su instalación sobre las líneas de crestas de fondos escénicos. 

1.3 PTS de la energía eólica. 

1.4 PTS Agroforestal: los suelos afectados por las ZLS serían pastos montanos según el PTS Agroforestal y en ellos, tal como contempla el PTS de las Energías Renovables en su matriz de ordenación del medio físico, el uso para instalaciones de generación de energía eólica en los pastos montanos está prohibido. 

1.5 Las ZLS que se seleccionan en Aramaio están en zonas de aptitud baja según los planos de zonificación. 

1.6 Según las NNSS del Planeamiento de Aramaio los suelos afectados por las ZLS son Espacios de Protección. 

El Ayuntamiento concluye que la existencia de contradicciones como la falta de consideración a PTPs y planeamiento municipal implica que el PTS EERR no está correctamente insertado en el marco territorial, de manera que, salvo que se corrijan, no vincularía con sus determinaciones al planeamiento urbanístico (art. 22 LOTPV). 

2. Identifica otras incompatibilidades del PTS con figuras de protección ambiental

a) Los corredores ecológicos – las ZLS se encuentran afectarían a los corredores ecológicos.

b) Paisajes singulares y sobresalientes: las ZLS de la zona interfieren con un espacio de interés naturalístico catalogado como lo es su zona.

c) Áreas de interés especial para aves necrófagas: invoca el informe emitido por el Servicio de Patrimonio Natural de la DFB, donde se dice que Balmaseda debe ser un municipio donde no se deben desarrollar centrales eólicas en base a los establecido en el decreto foral 83/2015. Las ZLS se encuentran dentro de las áreas marcadas como zonas de protección de la avifauna pro la Orden de 6 de mayo de 2016.

d) Vulnerabilidad de acuíferos y captaciones de abastecimiento de agua.

e) Las ZLS seleccionadas en Aramaio se localizan en montes de Utilidad Pública, cuyaocupación y uso requiere de autorización. Además, los parques eólicos no se encuentran incluidos entre las funciones sociales de un monte de utilidad pública.

f) Afección a rutas de montaña y camino público y áreas de esparcimiento. 

3. Otros aspectos sobre los que alega: 

g) Menoscabo del derecho de realizar alegaciones en el procedimiento de audiencia pública. 

h) Indefensión por el plazo reducido.

i) Incorrecta denegación de ampliación del plazo.

j) Arbitrariedad en la metodología utilizada en la redacción del documento. Considera que el apartado de metodología de la memoria es insuficiente y se dice que es ecesario poder acceder a los datos y la metodología del cálculo empleada.

k) Lo compara con el PTS de 2002 y dice que la determinación de las zonas de exclusión se ha realizado de forma poco justificada metodológicamente y que la base debería haber sido el SIG de Geoeuskadi.

l) Señala informes emitidos antes de la AI que no han sido atendidos y se indica quetampoco han sido aportados

RESPUESTAS A LAS ALEGACIONES FORMULADAS:

1.- En lo que respecta a la contradicción de las DOT, PTP y planeamiento municipal, cabe informar:

1.1 Por el Ayuntamiento se invocan las Directrices de Ordenación del Territorio, alegando su vulneración por parte del PTS de Energías Renovables en concreto las directrices en materia de hábitat rural y paisaje, para hacer valer la prevalencia de esos elementos, y de su protección, en detrimento de la implantación de instalaciones renovables que, por ello, deben quedar relegadas a un segundo plano. Pero si invocamos las DOT hay que acudir también a aquellas referencias que las mismas contienen en materia de lucha contra el cambio climático e impulso de las energías renovables. Señalan, así, que:

La visión de la Estrategia Energética de Euskadi 2030 se dirige a alcanzar las siguientes metas: consumo cero de petróleo para usos energéticos en el 2050, lo que requiere un cambio estructural en el sistema de transporte; contribuir a los objetivos de la Estrategia Vasca de Cambio Climático 2050, es decir, reducir las emisiones de GEI de Euskadi en al menos un 40% a 2030 y en al menos un 80% a 2050, respecto al año 2005, así como alcanzar en el año 2050 un consumo de energía renovable del 40% sobre el consumo final; y la desvinculación total de los combustibles fósiles y emisiones netas cero de GEIs a lo largo de este siglo, con las energías renovables como único suministro energético. La Estrategia Energética de Euskadi 2030 establece la consecución de los siguientes objetivos en el horizonte temporal que finaliza en 2030:

1. Alcanzar un ahorro de energía primaria del 17%. 

2. Potenciar el uso de las energías renovables un 126% para alcanzar una cuota de renovables en consumo final del 21%. 

La eficiencia energética y las energías renovables son por lo tanto los dos ejes principales de la Estrategia Energética de Euskadi y constituyen requisitos imprescindibles para la sostenibilidad, la competitividad y la lucha contra el cambio climático. 

Ahora bien, el aumento de la aportación de las energías renovables implica, necesariamente, la implantación de instalaciones de producción de energía allí donde se encuentre el recurso y pueda ser aprovechado energéticamente de manera viable y rentable. A determinadas escalas y en relación a determinados recursos naturales, esto se dará, de modo significativo, en suelos rústicos situados en el medio natural y que en muchas ocasiones albergarán importantes valores ambientales y paisajísticos, además del valor también con transcendencia ambiental decisiva en la lucha contra el cambio climático derivado del aprovechamiento de las energías renovables. La adecuada ordenación de estas infraestructuras y los estímulos para su extensión son claves para hacer de ellas el soporte energético de un modelo de desarrollo más sostenible”.

Por lo tanto, asumiendo la interacción existente entre la implantación de, en este caso, una instalación renovable con otros elementos como pudieran ser el paisaje, suelo agrario, etc., de lo que se trata es de lograr una convivencia entre todos ellos, sin que la solución pase por impedir la implantación de instalaciones eólicas y fotovoltaicas en los únicos emplazamientos que pueden ser idóneos para ello. 

El PTS trata, de esta forma, de hacer compatible su desarrollo con una afección lo menor posible a otros elementos. 

Según lo expuesto en el apartado II.6.4 de este informe, los corredores ecológicos no se han considerado como zonas de exclusión para la energía eólica ni la fotovoltaica por entender que el nivel de planificación al que responde el PTS no permite su exclusión con carácter general para todo este tipo de instalaciones. 

Se considera que la compatibilidad de cada instalación con la función propia de los corredores ecológicos debe ser analizada para cada proyecto concreto, no siendo posible adoptar una solución de aplicación general, ya que ello puede suponer una limitación para el desarrollo renovable que podría ser sustituida con medidas concretas a adoptar en cada actuación. Es decir, se trata de un impacto que puede ser solventado con medidas específicas a nivel de proyecto. Además, cabe considerar que no existen corredores aéreos en Euskadi y que los corredores ecológicos delimitados por las diferentes Redes de corredores Ecológicos e Infraestructura Verde se constituyen en corredores para especies terrestres, por lo que en este caso los proyectos eólicos no tendrían ninguna incompatibilidad en este sentido puesto que no van vallados y permiten el flujo de la fauna, incluso reduciendo el coste energético de desplazamiento de la fauna. 

En todo caso, en consonancia con lo previsto en las Directrices de Ordenación del Territorio, el PTS, dentro de su matriz de ordenación del medio físico, incluye el condicionante superpuesto de Infraestructura verde – Corredores Ecológicos y otros espacios de interés natural multifuncionales -. El régimen de aplicación al uso de instalaciones de generación eléctrica mediante energías renovables sobre el terreno es, asimismo, el que se recoge en las propias DOT, contemplándolo como un uso admisible, con la única excepción de las instalaciones fotovoltaicas de gran escala, donde se considera un uso prohibido. Con ello, se estaría ya aplicando una restricción sobre aquellas instalaciones de mayor entidad (gran escala) y por tanto de mayor incidencia potencial sobre este factor. 

El PTS se adecúa por tanto a las DOT y a la normativa de aplicación, sin perjuicio de que en fase de proyecto debe justificarse la compatibilidad de la instalación con el objetivo de conectividad ecológica que estos elementos persiguen. 

1.2. Según se alega, parte de las ZLS afectarían suelo que según el PTP del Alto Deba se calificaría como de interés hidrológico y áreas de interés natural (en una muy pequeña parte de la ZLS en la zona de Jarindo). Con respecto a la primera de las áreas, no es incompatible la implantación de una instalación eólica: no existe referencia bibliográfica alguna de impactos sobre los manantiales, puesto que las excavaciones de este tipo de proyectos son someras y se realizan siempre estudios hidrológicos y geotécnicos de detalle, adoptándose las medidas oportunas, siempre a escala de proyecto. Estos proyectos estarán fiscalizados por los diferentes trámites sectoriales aplicables, como el trámite de evaluación de impacto ambiental o los trámites sectoriales que pudieran ser aplicables en materia de aguas (URA/Confederaciones hidrográficas). A este respecto comentar que las instalaciones renovables, como la eólica y la fotovoltaica, no tienen vertido alguno y los vertidos de aceites que accidentalmente pudieran ocurrir en turbina se tratan con medidas correctoras y no llegan a suelo. Y de existe aguas superficiales, será el diseño definitivo de la instalación eólica donde se tendrá en cuenta la preexistencia de ese elemento, adaptando la ubicación concreta de las instalaciones de forma que no se vean afectadas las aguas, superficiales ni subterráneas. 

En las áreas de interés natural, por su parte, el PTP contempla como uso admisible en ellas las infraestructuras de servicios, entre ellas, las líneas de tendido aéreo y subterráneo y las instalaciones técnicas de servicios de carácter no lineal tipo B cuando su implantación en el medio resulte necesaria u oportuna y se justifique por motivos de utilidad pública o interés social. Aplicando esto a las instalaciones cuya implantación en el territorio ordena el PTS, cabe aclarar que son instalaciones cuya utilidad pública se encuentra expresamente reconocida por Ley. Basta remitirnos, a tales efectos, a lo previsto en el artículo 54 de la Ley del Sector Eléctrico: 

Se declaran de utilidad pública las instalaciones eléctricas de generación, transporte, distribución de energía eléctrica, así como las infraestructuras eléctricas de las estaciones de recarga de vehículos eléctricos de potencia superior a 3.000 kW, a los efectos de expropiación forzosa de los bienes y derechos necesarios para su establecimiento y de la imposición y ejercicio de la servidumbre de paso.” 

Estamos, por tanto, ante unas instalaciones que, como instalaciones de producción de energía eléctrica, son declaradas de utilidad pública por ley, siendo, además, declaradas de interés público por parte del PTS de las energías renovables. 

Se trata, además, de unas instalaciones englobadas dentro de las instalaciones técnicas de servicios de carácter no lineal tipo B, cumpliendo, de esta forma, con los presupuestos contemplados en el PTP para que las mismas puedan emplazarse en el tipo de suelo. 

Las determinaciones del paisaje que incorpora el PTP tienen carácter recomendatorio. Es por ello, que no puede reconocérsele el carácter vinculante que se propone, ni una prevalencia respecto de las previsiones del PTS. 

1.3. Pone en relación el PTS de Energías Renovables con el PTS de la energía eólica apuntando que de todos los emplazamientos que seleccionaba, ninguno se localizaba en Aramaio. Hay que tener en cuenta aquí que el PTS de la Energía Eólica fue aprobado en el año 2002. Veinte años después se inician los trabajos de redacción del PTS de Energías Renovables, siendo fácilmente entendible que el avance tecnológico y de las técnicas constructivas habido en este lapso de tiempo es más que justificable de la potencialidad eólica de emplazamientos que en su momento no se contemplaban para el aprovechamiento eólico.

1.4. En cuanto a la compatibilidad con la calificación como pastos montanos del suelo incluido dentro de la delimitación de las ZLS, se debe aclarar que, si bien según la matriz de ordenación del medio físico del PTS, las instalaciones eólicas estarían prohibidas, la matriz de ordenación del medio físico es de aplicación al resto del territorio no afectado por la delimitación de una ZLS. De esta forma, la previsión de las instalaciones eólicas como uso prohibido en los suelos pastos montanos se configura como un elemento de control y preservación de esos suelos, en aras a evitar su sobreocupación por aquellas. Pero ello no implica vulneración de la ZLS de aquel régimen de usos puesto que, como se dice, su aplicación está pensada para las instalaciones que se vayan a implantar fuera de las ZLS. 

1.5 La alegación relativa a que las ZLS delimitadas en Aramaio se encuentran en zonas de aptitud baja está motivada por un error en la lectura de la cartografía del PTS, no habiéndose delimitado ninguna ZLS que no se emplace en suelo de aptitud alta o media, no ya en Aramaio sino en todo el territorio de la CAPV. 

1.6. En lo que respecta a la calificación que el PGOU otorga al suelo afectado por la delimitación de la Zona de Localización Solar en Aramaio, tras el análisis de lo alegado y del planeamiento municipal resulta lo siguiente: 

  • Zona de Durakogain. Se desarrolla en la mayor parte de su recorrido por zonas de especial protección por su valor forestal (J.1.4).
  • Zona de Mugia. Se desarrolla en una zona preservada por su Interés forestal (J.2.4).
  • Zona de Jarindo. Se desarrolla en zona de especial protección por su valor forestal(J.1.4) y zona preservada por su interés natural (J.2.1).

Para estos tipos de suelo, el planeamiento general desarrolla el siguiente régimen de usos:

  • Zonas de especial protección por su valor forestal (J.1.4): se contempla como uso autorizable el de instalaciones técnicas de servicio de carácter no lineal tipo B, salvo en aquellas zonas ocupadas por masas forestales autóctonas (bosques autóctonos de frondosas;
  • Zona preservada por su Interés forestal (J.2.4): son usos permitidos las actividades y sus edificaciones, construcciones e instalaciones de utilidad pública o interés social (según artículo 28.5.a de la Ley 2/2006, de 30 de junio, de suelo y urbanismo) vinculadas a la investigación y divulgación, a la educación ambiental, o a cualquier otra dirigida a la protección del propio espacio, así como el recreo concentrado destinado a la educación e interpretación del medio natural y los refugios de montaña de carácter público. También las instalaciones técnicas de servicios de carácter no lineal tipo B, salvo en aquellas zonas ocupadas por masas forestales autóctonas
  • Zona preservada por su interés natural (J.2.1): serán usos autorizados las actividades y sus edificaciones, construcciones e instalaciones de utilidad pública o interés social (según artículo 28.5.a de la Ley 2/2006, de 30 de junio, de suelo y urbanismo) que deban emplazarse de modo ineludible en el terreno receptor por razones científicas, topográficas, silvícolas, o cualquiera otra análoga, así como el recreo concentrado y los refugios de montaña de carácter público. Las instalaciones técnicas de servicio de carácter no lineal tipo B, salvo en aquellas zonas ocupadas por masas forestales autóctonas (bosques autóctonos de frondosas). Adicionalmente, su instalación requerirá una exhaustiva evaluación de la magnitud de sus impactos ambientales a efectos de determinar su autorización.

Aplicando esto a las instalaciones cuya implantación en el territorio ordena el PTS, cabe aclarar que son instalaciones cuya utilidad pública se encuentra expresamente reconocida por Ley. Basta remitirnos, a tales efectos, a lo previsto en el artículo 54 de la Ley del Sector Eléctrico: 

Se declaran de utilidad pública las instalaciones eléctricas de generación, transporte, distribución de energía eléctrica, así como las infraestructuras eléctricas de las estaciones de recarga de vehículos eléctricos de potencia superior a 3.000 kW, a los efectos de expropiación forzosa de los bienes y derechos necesarios para su establecimiento y de la imposición y ejercicio de la servidumbre de paso.” 

Estamos, por tanto, ante unas instalaciones que, como instalaciones de producción de energía eléctrica, son declaradas de utilidad pública por ley, siendo, además, declaradas de interés público por parte del PTS de las energías renovables. 

Se trata, además, de unas instalaciones englobadas dentro de las instalaciones técnicas de servicios de carácter no lineal tipo B, cumpliendo, de esta forma, con los presupuestos contemplados en el PTP para que las mismas puedan emplazarse en el tipo de suelo. 

No obstante lo que se señala, el hecho de que el PTS delimite unas determinadas zonas de localización seleccionada no quiere decir que, necesariamente, se vaya a implantar en todas ellas una instalación eólica o fotovoltaica, sino que dependerá de: 1o el interés de los promotores y 2o que el proyecto que se presente obtenga las debidas autorizaciones sectoriales y ambientales. 

Aun en el caso de que la ZLS se llegue a desarrollar, ello no implica que se vaya a ocupar la totalidad, siendo el proyecto el que defina la ubicación concreta de sus instalaciones. 

El proyecto que a tal fin se elabore tendrá que ir acompañado del correspondiente Estudio de Impacto Ambiental, sometiéndolo al trámite de Evaluación Ambiental, en cuyo seno se impondrán cuantas medidas preventivas, correctoras o compensatorias sea preciso para preservar los valores naturales existentes. 

2. En lo que respecta al resto de incompatibilidades que se señala, nos remitimos a: 

  • Apartado III 6.4. de este informe, en cuanto a los corredores ecológicos.
  • Sobre la cuestión paisajística, se remite a la respuesta al apartado II.6 y II.11, reseñándose que el paisaje ha sido tratado con tal exigencia que ha sido el motivo principal del establecimiento del índice de saturación. considerando además que a nivel de proyecto puede trabajarse en la integración paisajística de las instalaciones, demostrando y justificando con estudios de detalle y simulaciones fotográficas el impacto real de las instalaciones. En todo caso, se trata de una cuestión cultural más que territorial, de asunción de un nuevo paisaje ligado a la transición energética, considerando que no hay mayor elemento modelador del paisaje que el cambio climático, que tiene en las energías renovables una de sus principales medidas de mitigación. Reseñar a su vez que el Decreto 90/2014 no establece ningún prohibición particular al desarrollo de energías renovables, sino la necesidad de evaluar el impacto a través de los Estudios de Integración Paisajística, aspecto que se materializará a escala de proyecto y que a escala estrategia del PTS se ha tratado a través del establecimiento de un correcto alcance de los estudios paisajísticos de parques eólicos (por ser ésta la tecnología de mayor incidencia) que garantice una adecuada evaluación sobre este factor (Anexo I al EsAE).
  • Apartado II.6.2. de este informe, en cuanto a afección a aves necrófagas.
  • Apartado II.6.4 de este informe, en cuanto a montes de utilidad pública.
  • Sobre los acuíferos, no existe referencia bibliográfica alguna de impactos sobre los manantiales, puesto que las excavaciones de este tipo de proyectos son someras y se realizan siempre estudios hidrológicos y geotécnicos de detalle, adoptándose las medidas oportunas, siempre a escala de proyecto. Estos proyectos estarán fiscalizados por los diferentes trámites sectoriales aplicables, como el trámite de evaluación de impacto ambiental o los trámites sectoriales que pudieran ser aplicables en materia de aguas (URA/Confederaciones hidrográficas). A este respecto comentar que las instalaciones renovables, como la eólica y la fotovoltaica, no tienen vertido alguno y los vertidos de aceites que accidentalmente pudieran ocurrir en turbina se tratan con medidas correctoras y no llegan a suelo.
  • El PTS, como instrumento de planeamiento, deberá contar con el informe favorable de la Dirección General de Aviación Civil, por lo que estará a cuanto por ésta se disponga en el informe que emita, incorporando cuantas cuestiones trasladen. A partir de ahí, será la empresa promotora interesada en desarrollar un proyecto en concreto la que, en fase de proyecto habrá de adecuar la disposición de los elementos que lo integran a las directrices que, en su caso, imponga AESA, quien será el órgano competente para, en última instancia, conceder o denegar la autorización que se solicite.
  • Patrimonio arqueológico: todo proyecto que se desarrolle, ya sea en desarrollo de las ZLS, ya sea dentro de otros suelos con aptitud para ello, deberá ser sometido a las autorizaciones industriales preceptivas, así como al trámite de evaluación ambiental que corresponda. En caso de afectar, o poder afectar, a Bienes Culturales, deberá obtenerse la autorización preceptiva de la Administración competente por razón de la materia y someterse al régimen de protección que derive de la calificación del bien. Es por ello que existen garantías suficientes para preservar los bienes integrantes del patrimonio cultural aun en el caso de que, por no darse las circunstancias para ello, no se incluyan dentro de las zonas de exclusión.

3. En cuanto al resto de vulneraciones que invoca nos remitimos a:

  • Apartado II.1 de este informe, en cuanto al proceso participativo y trámite de información pública.
  • Apartado II.6 y 11 de este informe, en cuanto a la justificación de los criterios seguidos para identificar las zonas de exclusión y criterios ambientales tenidos en cuenta en la zonificación que realiza el PTS. A este respecto, entiende el Ayuntamiento que se incurre en arbitrariedad en la redacción del documento. Señalar que el Ayuntamiento podrá compartir o no el modelo definido y los criterios y metodología seguida para ello, pero lo que no puede decir es que a lo largo de toda la Memoria no se dé razón de todo ello.
Kategoriak Aerosorgailuak | Utzi iruzkina

Hizkuntz ordezkapenaren zuritze-egunean

MAITE DITUK hizkuntzak, mintzairak, aharantzak

Berdin bertakoak zein arrotzak, berdin albokoak zein urrunekoak

Maite dituk txikiak, handiak, hilak, biziak

Liburudunak eta ahozko hutsak

Maite dituk ezagunak, maite inoiz entzunak 

Maite, harrigarriro, entzungabeak

Maite sekula ezagutuko ez dituanak

Maite duk greziera, latina, frantsesa, gaztelera

Maite txinera, swahilia, katalanera, hindia, hebraiera 

Maite arabiera, kituba, aimara

Eta zazpi milarainoko gainerakoak

Irudi honek alt atributua hutsik dauka; bere fitxategi izena Hosto-berdea.png da

Bat baizik ez duk, baina, arras bereganatu hauena

Beretzat fermuki atxikirik haukana

Maite duten beste hamaika amoranterekin

Zorionez partekatua:

Heuk aberri hautatu duana

Irudi honek alt atributua hutsik dauka; bere fitxategi izena Hosto-berdea.png da

Eta hark hi gorputz-arimaz atxikia haukan bezala

Berdin heuretua nahi duk hik hura

Mamiz, soinuz eta odolez heuretua

Egiazki begira biok elkarrengana, maiteminduen gisara

Begi zoliz so mundura, arranoen antzera

Eta hor eta hemen, ahalkerik gabe, ausardiaz eragiten giza-galdaran

Irudi honek alt atributua hutsik dauka; bere fitxategi izena Hosto-berdea.png da

Hura daukak kume, hura maitale

Huraxe adiskide, torturatzaile

Hura bera argi, ispilu, eragile,

Itsaso zakar, itsaso bare

Hargatik hartzen duk hik oinaze

Hartaz poz eta atsekabe

Harengandik hartzen hatsa, arnasa

Hartatik datorkik kemena, indarra

Eta trukean, truke xume-xumean, hiregan gorpuzten dik izana

Irudi honek alt atributua hutsik dauka; bere fitxategi izena Hosto-berdea.png da

Ekaitz, erauntsi edo oldar

Ongi dakizue biok

Odol-zinik egin gabe ere

Sinbiosian bizitzen jarraituko duzuena

Mikrokosmos gatazkatsu honetan

Kategoriak Euskara gurean | Utzi iruzkina